Die kan zó de muzikale fruitmand in...
Ierland is niet rooms zonder meer
Trouw
Gift wereldraad aan
patriottisch front
VAN DA/
Notities bij het bezoek van de paus
CANDIDATEN OF
EERSTE PLAATS PREDIKANTEN
VOORBIJGAN
I
THACIR
NA REGEN .ZONNESCHIJN!!
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1979
KERK
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
..Heb Je de EO aan?", vroeg de
bezoeker die mijn kamer
binnenkwam.
J*ee. Ik heb een plaat opgezet",
antwoordde lk.
„Nou. dat ls er dan eentje die zó de
muzikale fruitmand ln kan",
meende mijn gast. ..Wat een traag
tempo!" En hij begon op
galmende toon mee te zingen
naar grazige welden
Ik vertelde dat lk zat te luisteren
naar een opname van de organist
Jan Jongepler, die zich beijverde
drie gezangen uit het vierstemmig
koraalboek bij de vervolgbundel
van de evangelische gezangen van
J. O. Bastlaans zo authentiek
mogelijk uit te voeren, compleet
met voor-, tussen- en naspelen.
Vandaar het gedragen tempo van
de samenzang, want ze deden 't ln
Bastlaans' tijd (zijn koraalboek
verscheen ln 1869) niet vlugger.
De ander vond dit heel
Interessant. HIJ pakte de hoes op.
las de daarop afgedrukte
toelichting en stelde met
voldoening vast dat Jan Jongepler
en zijn medewerkers (leden van
het hervormd kerkkoor te
Purmerend en Inwoners van de
Langedljk) in de weer waren. Iets
te laten horen „van de kerkelijke
muzikale gebruiken uit de tweede
helft van de 19e eeuw".
..Je bent een mooie!", zei lk, ..nu Je
weet dat het niet uit de koker van
de EO. maar uit het vrijzinnige
Noord-Holland komt, ls 't opeens
prachtig".
Mijn bezoeker ging hier niet op ln.
Ik wilde de plaat afzetten, maar
hij beduidde me dat lk hem verder
moest afdraaien. HIJ galmde niet
meer mee en luisterde behalve
naar „De Heer ls mijn herder" ook
eerbiedig naar: „Laat m'in U
blijven, groeien, bloeien", en:
„Wees niet vervaard, gij kleine
stoet".
„Bijzonder treffend!", sprak hij
toen het uitwas. Ik knikte wat
gereserveerd. Ik vind het werk van
Bastlaans zeer degelijk, maar ook
zeer saai en lk vraag me af of zijn
gehoor (Bastlaans was organist
van de Grote Kerk te Haarlem)
erdoor bezield werd. Bovendien
stel lk me 19e-eeuwse kerkzang
krachtiger en ruiger voor dan de
nette en gedresseerde samenzang,
Inclusief geaffecteerde ei-klanken.
Waarmee Jongepler voor de dag
Deze afbeelding van de Koogerkerk is genomen van een der
wandtegels, die eveneens ten bate van de restauratie verkocht worden.
komt. Ik vermoed dat de huidige
organist van Haarlems Grote
Kerk, Klaas Bolt. met zijn
campagne voor luidkeelse en
langzame gemeentezang dichter
ln de buurt terecht komt van wat
een zingende gemeente een eeuw
terug ten gehore bracht, dan
Jongepler en de zijnen op deze
plaat.
Kortom, ik vond deze plaatkant
minder treffend dan mijn gast.
maar omdat de betrokken
grammofoonplaat wordt
uitgebracht voor een goed doel.
besloot lk behalve mijn oordeel
ook het zijne te geven. en dat is
Inmiddels geschied.
Het goede doel ls: de restauratie
van de Koogerkerk ln
Zuld-Scharwoude en van het
daarin ln 1881 door L. van Dam
gebouwde orgel. Dèt orgel
bespeelt Jan Jongepler en het is
hem er. blijkens de eerste (nogal
ongelukkig uitgevallen) zin van
zijn uitvoerige hoestekst, om te
doen geweest dat op deze plaat
muziek zou klinken „met een zo
groot mogelijk raakvlak met de
bouwtijd, de bedoelingen, en de ln
de bouwtijd geldende muzikale
praktijken met betrekking tot dit
orgel". Vandaar dat hij op kant
twee Thema mit Variationen,
opus 90 van Chr. H. Rlnck
(overleden ln 1846) speelt: tien
variaties op wat wij allemaal
kennen als „Altijd ls Kortjakje
ziek", en dat laat zich natuurlijk
best horen.
Hét ls jammer dat Jongepler zich
door dat raakvlak liet meeslepen,
want nu vergeet hij dat de Van
Dam-orgels hun faam ook hieraan
ontlenen, dat Je er zo goed muziek
op kunt spelen, die lang vóór hun
bouwtijd gecomponeerd werd.
Jan Jongepler had, om de
karakteristieke mogelijkheden
van het fraaie orgel in de
Koogerkerk te demonstreren,
naar mijn smaak beter enige
dartele dingen uit de 18e eeuw op
zijn lessenaar kunnen zetten dan
het Ietwat huisbakken werk van
Rinck. Zo kun je wat een Van
Dam-orgel zelfs in gammele
toestand vermag, heel goed
vaststellen aan de hand van (of
liever: met het oor gewend naar)
de ongeveer een jaar oude plaat,
waarop Frits Heil het kleine Van
Dam-orgel in het Groene Kerkje
van Lambertschaag doet horen in
composities, welke vervaardigd
werden lang voordat het
bespeelde instrument er stond.
Samenvattend: Jan Jongepiers
plaat ontleent wat mij betreft zijn
aantrekkelijkheid aanzijn
documentaire betekenis, 'k Geloof
niet dat ik anders Bastiaans in
huls gekregen zou hebben. En wie
weet. haalt hij echt de muzikale
fruitmand van de EO, met als
gevolg dat het bestellingen regent.
Dat hoop ik voor de Koogerkerk
en zijn inhoud. De plaat is te
krijgen door 22,75 te storten op
giro 404 99 15 ten name van
Stichting Koogerkerk te
Zuid-Scharwoude.
door Pieter van der Ven
Ierland maakt zich klaar voor de ontvangst van een paus.
Geruchten dat een extreme groep Noordierse protestanten
een moordaanslag op hem zouden beramen als wraakactie
voor de moord op Mountbatten zorgen voor veiligheidsmaat
regelen die in het vriendelijke Ierland zonder weerga zijn.
Het bezoek aan Ierland, eind deze maand, op doorreis naar de
algemene vergadering van de Verenigde Naties en de Verenig
de Staten is de derde grote reis van Johannes Paulus II in één
jaar. Beide vorige reizen waren spectaculaire gebeurtenissen,
duidelijke successen voor een paus die vitaliteit, onbevangen
heid en vroomheid uitstraalt.
Zowel ln Polen als ln Mexico werd
tijdens het pauselijk bezoek voor Ma
ria royaal tijd uitgetrokken: er wer
den bezoeken afgelegd aan de bede
vaartoorden van de maagd van Gua
deloupe en de zwarte madonna van
Czestochowa. Twee bastions van
volksvroomheid, waar naUonaal be
wustzijn en de strijd om het bestaan
of de onafhankelijkheid verbonden
zijn met een godsdienstig symbool.
Maria die als vrouw-van-het-volk par-
Uj trekt vóór het volk. Zoiets wordt
ook verteld over een verschijning om
streeks 1500 ln de buurt van Würz-
burg. Volgens het verhaal zei Maria
daar dat de grond toebehoorde aan
wie haar bewerkten en zeker niet aan
enkele edelen of aan de plaatselijke
bisschop Die uitspraken zouden een
aanzet gevormd hebben tot de boe
renoorlog onder Thomas MQnzer.
Maar niet alle bedevaartoorden heb
ben deze volkse en opstandige oor
sprong Zo kwam Lourdes zeer gele-
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Posima
HOOFDKANTOOR
PostOuS 859
1000 AW Amsterdam
le« 020-913456
lew* 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned Credieibanfc
Rekemngnt 23 0012 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGIO ROTTEROAM/OORORECHT
Postbus 948
3000 AX Rolterdam
te" 010-115568 (#t
en berorging)
IW 010-115568 (re
IW tl5700(m
REGIO DEN HAAG/IEIOEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
lei 070-469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORO/OOST-NEDERLANO
(uitsluitend adrmmstrat*)
Postbus 3
6000 AA Zwolle
lel 05200-17030
Melkmarkt 56
Zwoiie
Abonnementsprijzen:
Pw maand f 15.90
Per kwartaal f 47.70
Per haB par 95 40
Per |aar 188 60
Opgave ijm*ebencreen 9-19 30 van
maandag t'm vr.|dag Op zondag van 18-
20 uw leiel 020-913456
Opgave m.m-advertenties tel
020-936666 0schr ne^k aan Me»-Adv
aWekng postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adfesw>|Z>g<ngen *tsk*1«fld schriften*
aan onze Amsterdamse adressen
gen om Plus IX te ondersteunen voor
zijn uitspraak over de onbevlekte
ontvangenis 1854) en werd ln Fatlma
tegen de achtergrond van de Russi
sche revoluUe Maria de patrones van
het an tl-communisme.
Waarmee maar gezegd wil zijn dat de
ene bedevaartplaats de andere niet
ls, ook al strijken de jaren en de
vrome pelgrims de scherpe kantjes
van die geschiedenissen wel wat glad.
Knock
Ook ln Ierland ls een Marlaoord een
belangrijk onderdeel van de pauselij
ke reis. In het stadje Knock zou vol
gens viJfUen getuigen precies een
eeuw geleden Maria verschenen zijn.
Knock is zeker niet zo diep ln het
Ierse bewustzijn veranderd als de
zwarte madonna ln Polen of de
maagd van Guadaloupe Maar wel
zocht (volgens het verhaal) Maria
kort na de grote hongersnood het
volk op dat al ln een onafhankelijk
heidsstrijd gewikkeld was. Of die ver
halen en gewijde plaatsen pollUek en
strategisch iets bijdragen, of zij de
geestelijke weerbaarheid van de mas
sa ln ellende versterken dan wel ver
zwakken vereist nadere analyse.
Knock ls ook ln Ierland een bede
vaartplaats van bescheiden beteke
nis. niet bijzonder oud. niet groot
door veel mirakels, niet opvallend
door bizarre gebruiken.
Een oude man knielt neer bij het Mariabeeld in het Ierse stadje Knock. Dit
beeld staat op de plek, waar een eeuw geleden de maagd Maria verschenen
zou zijn.
Risico
De hechte IRA-aanhang, die ln een
oorlogssituatie met de Britten ver
keert, valt trouwens niet erg rooms te
noemen. De roomskatholleke kerk
Ook ln ander opzicht ls Ierland verge- heeft ln woord en daad zozeer van de
lijkbaar maar niet gelijk aan Mexico strijd afstand genomen dat zij niet
of Polen De eerdere reizen waren meer als bondgenote wordt be-
zeker niet zonder risico, niet alleen schouwd. Het eigen gelijk van extrc-
wat veiligheid betreft, maar ook ln misten duldt geen nuances. In dit
wat gezegd dan wel verzwegen wor- geval ook niet van pausen of bis-
den moest. De reis naar Ierland staat schoppen,
echter van meet af afin onder de
doem dat er al doden gevallen zljh en De paus heeft er in Zuid-Amerika
de angst heerst dat op Iedere dag weinig twijfel over laten bestaan dat
tussen nu en het vertrek van de paus hij tegenstander ls van geweld in wei
van het vliegveld Shannon, mensen ke bevrijdingsstrijd ook. Van de paus
het bezoek kunnen aangrijpen om vallen dan ook geen woorden te ver
met geweld aandacht voor hun zaak wachten die de harde kern van de
te eisen IRA zullen roeren.
Er ls al voor gepleit dat de paus om Oecumene
deze reden maar beter van zijn trip af
kan zien. hoewel dat uit te leggen is Ierland is opnieuw een echt rooms-
als bulgen voor terreur. Maar het af- katholiek land. Toch kan bij dit be-
zeggen van de reis kan, zo menen zoek pas blijken ln hoeverre deze
sommigen, de roomskatholieke Ieren paus van oecumene enig begrip heeft,
losweken van hun historisch ver- Want Polen en Mexico zijn rooms
ktaarbare sympathie voor de guerril- zonder meer en daar ls de protestant
la's van de IRA Het is nog maar de se minderheid sociologisch van wei-
vraag of het nuttig ls een toch al zeer nig betekenis. In Ierland is dit voor
geïsoleerde groep (hoe militant en het eerst anders. Ook al bezoekt de
aanwezig ook) te proberen nog verder paus Ulster niet. Ierland ls geogra-
te vervreemden. fisch gesproken zozeer een eenheid
ADVERTENTIE
Als uitvloeisel van het door de kerkeraden van de Geref. Kerken van
Oosterend (Henn.) met ca. 250 en Wlnsum (Fr.) met ca. 360 zielen
genomen besluit om te proberen gezamenlijk in de REEDS LANG
BESTAANDE VACATURES in beide kerken te voorzien, zou de
beroepingscommissie langs deze weg gaarne in contact komen met
Eveneens komen vrouwelijke candidaten resp predikanten in aanmer
king. alsmede echtparen waarvan beide leden een predikantsopleiding
hebben gevolgd
De bedoeling is. dat de pastorie van de Ger. kerk van Winsum (Fr.) als
standplaats zal dienen
Reacties gaarne aan de Beroepingscommissie, p/a Meamerterdyk
14. 8831 XZ Winsum (Fr.). Telefonische inlichtingen op nr. 05173-
1208
ker in strijd met de meer liberale
opvattingen ln anglikaanse kring.
Ook de strenge censuur die voor het
volk uitmaakte wat het lezen mocht
(bijna niets) streek de protestanten
met hun gevoel voor de vrijheid van
de Individu tegen de haren in. Nog
steeds heeft Ierland op al die gebie
den wellicht de meest behoudende
wetgeving van Europa.
Gespannen
Mexico en Polen, belde landen zijn
goed rooms, net zoals Ierland, maar
hebben een staatkundige vorm die
met de kerk meer of minder op ge
spannen voet staat. In Ierland is de
roomse kerk ln een veel comfortabe
ler positie. Maar ook ln een gevaarlij
ker positie. Het is de vraag of de paus
Ierland zonder voorbehoud om zijn
geloof en roomsheid zal prijzen, of
dat hij ook hier pleidooien zal houden
voor werkelijke vrijheid van gods
dienst en geweten.
ADVERTENTIE
Onze kleine vakante Hervormde Gemeente te Westerbroek, vraagt per 1-1-
'80 een
PASTORAAL MEDEWERKER (m/vr)
voor 2 dagen per week
Wl| denken aan Iemand met de bevoegdheid van catecheet, theologisch
candidaat ot emeritus predikant c.q. met de bevoegdheid daarvan
Westerbroek ligt 8 km oostelijk van Groningen. Mooi gelegen pastorie ls
beschikbaar.
Verder Informatie Is te verkrijgen bij onze consulent ds J. W. Fase,
Bllderdljklaan 4, 9758 EN Haren, tel. 050-345994.
dat de paus ook over de grenzen van
de republiek heenroept. Bovendien
woont ln wat nu de republiek ls van
ouds een kleine protestantse minder
heid, zeer geworteld ln de Ierse cul
tuur en geschiedenis.
Deze groep Ierse angllkanen (Church
of Ireland) moet niet verward worden
met de presbyteriaanse kerken van
Ulster. De protestanten ln het zuiden
zijn ook niet te vergelijken met de
roomsen in het noorden wat hun min
derheidspositie betreft. De roomsen
ln Ulster zijn een grote minderheid
die sociaal en economisch ook duide
lijk de mindere was. De protestantse
minderheid in het zuiden ls zeer mi
niem, maar heeft nooit tot de onder
liggende bevolkingsgroep behoord,
eerder integendeel, al ls het overdre
ven om te stellen dat de deftige land
adel en de protestantse minderheid
een identieke elite vormde.
Minderheid
Het Engelse tijdschrift The Month
besteede onlangs uitvoerig aan
dacht aan de geschiedenis en de situ
atie van de protestanten in de Ierse
republiek. Problemen zijn er voor
deze minderheid te over: de onver
mijdbare gemengde huwelijken (tot
voor kort met de strenge regels van
„rooms-voorrang" daarin), de geogra
fische onmogelijkheid er eigen scho
len op na te houden en de massale
emigratie vooral naar Engeland en
naar Amerika.
Daartegenover staat een sterke tradi
tie van hoogwaardige scholing, waar
mee de Ierse protestanten percents
gewijs hogelijk hebben bijgedragen
aan de Ierse cultuur. Ook draagt de
Church of Ireland een opvallend
stempel van verdraagzaamheid en
gewetensvrijheid De Ierse onafhan
kelijkheidsoorlog is zeker voor de Ier
se protestanten een moeilijke tijd ge
weest; zij raakten klem tussen twee
strijdige loyaliteiten: protestantisme
en Iers nationalisme Maar de vesti
ging van de Ierse staat heeft nauwe
lijks antiprotestantse maatregelen
opgeleverd. Wel won de roomskatho
lieke kerk aan invloed en daarmee
kregen allerlei roomse wetten op het
gebied van huwelijk en gezin algeme
ne burgerlijke geldigheid. Dit was ze-
Van een onzer redacteuren
GENêVE Woordvoerders van de
Engelse en Westduitse kerken heb
ben de gift van de wereldraad van
kerken aan de delegatie van het pa
triottisch front in Londen toege
juicht. De wereldraad heeft 70.000
gulden gegeven als bijdrage in de
kosten van de delegatie, die in Lon
den deelneemt aan de conferentie
over de toekomst van Zimbabwe-
Rhodesiê.
Het uitvoerend comité van de wereld
raad besloot tot deze gift na een ver
zoek van het patriottisch front. In een
brief aan de aangesloten kerken legt
de wereldraad uit. waarom hij aan dit
verzoek voldaan heeft: de enige niet-
gouvernementele delegatie in Lon
den kan het geld niet opbrengen.
De gift komt ujt het fonds van het
programma tot bestrijding van het
racisme (PCR) van de wereldraad.
„De gift symboliseert de pogingen
van de wereldraad om tot een vreed
zame oplossing te komen, waaraan
alle partijen volledig deel hebben",
aldus de wereldraad.
Aartsbisschop Coggan van Canterbu
ry verwelkomde de gift gisteren als
een bijdrage om het patriottisch
front volledig te kunnen doen deelne-
ADVERTENTIE
De bezoeken aan Polen en Mexico
waren huzarenstukjes van een blik
semcarrière in populariteit. Johannes
Paulus II geniet daarvan en waarom
zou hij ook niet: er is al genoeg ellen
de in de wereld om aan te lijden.
Gelukkig zijn er nog mensen die met
volle teugen ergens van kunnen ge
nieten, ai is het maar van uiterst
vergankelijk eerbetoon.
Misschien lopen miljoenen Ieren hem
die dagen toe te juichen, geven zij
hun laatste pennie voor dit begrote
lijk gebeuren, en is zijn reis weer een
indrukwekkend vertoon van veer
kracht en charme.
Niemand kan in ernst eisen dat door
de paus in die luttele dagen de tragi
sche verdeeldheid van het eiland ten
goede keert. Maar het is te lichtvaar
dig om aan het gejuich het succes van
de reis af te meten. Van succes zal
toch vooral pas sprake zijn als de
boodschap die de paus meent te moe
ten brengen onopgesmukt ter zake is.
MOED OM TE VRAGEN I
Hij leerde zijn leerlingen
en zei tegen hen,
dat de zoon des mensen
overgeleverd wordt
in de handen der mensen,
en ze zullen Hem ombreng
en ter dood gebracht B
zal Hij na drie dagen opsta J
Maar zij begrepen het woo l
en waren bang om Hem
ernaar te vragen.
(Marcus 9, vers 30-32).
Jezus reist met zijn discipi
Galilea. Niemand mag het
moet een gelegenheid zijn
leerlingen te onderwijzen,
gelegenheid is hier. Jezus
op zijn al eerder uitgespro
lijdensaankondiging. Het:
vreemde boodschap van
en opstanding. Geen woi
niet weten, er geen raad m
Maar dan staat er nog iets
waren bang om Hem ernaj
vragen. Wat zou meer voor
gelegen hebben hoe vert
waren ze niet met Hem?
Hem gevraagd hadden: He
bedoelt U precies? Spreek
symbolen of heeft U een c(
gebeuren op 't oog? Maar i
ze niet. Waarom toch niet'
het eigenlijk niet. We kuni
raden. Waren ze bang omd
niet precies wisten, maar i
vermoeden hadden? Dat v
wees in een richting waarii
samengaan met Jezus wre
verstoord zou kun worden
daarvoor weg. zoals mense
niet willen weten wat er
is? Dat kan. Soms lezen
woorden in de bijbel wa:
vermoeden hebben dat dj
ze betekenen wel eens ht..
zou kunnen gooien in ons 1
laten ze ongelezen of onve
is misschien zelfs moed toe
woorden waarover het hiei
werkelijk te lezen.
inli
om
tda
hee!
Beroepingswerk,'
NED. HERV. KERK
BEROEPEN te Rijssen:
te Kampen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Leerdam:
Rotterdam West.
GEREF. GEM. IN NED
Bedankt voor Chilliwack
Mallan te Rhenen.
Buthelezi J
v:
Het bezoek van bisschop Ér
thelezi uit Zuid-Afrika aai 5
gaat niet door. 1
men aan de conferentie in Lancaster
House. Hij noemde dit een juist ge
bruik van het fonds van PCR. De
voorzitter van de afdeling buiten
landse zaken van de evangelische
kerk in Duitsland Held waardeerde
de gift als een bijdrage voor een poli
tieke oplossing in Zimbabwe-Rhode-
sië. Juist in de Engelse en Westduitse
kerken is in het verleden zeer veel
kritiek geweest op giften uit het
fonds van PCR aan het patriottisch
front.
ADVERTENTIE
Belangrijke herdrukken
Dr. G. Heltlnk en Ds. H. Hogei j
redactie) KERK EN JONGER! -
2e druk. 192 blz.. 18,90.
Werkboek ten dienste vat
en jongerenpastoraat Et
boek voor allen die met 1
jongerenpastoraat Ie mal
Met bijdragen van K A C
J Aalbers. T M Gilhuis
boek in handen behoeft gig
jeugdouderlmgen zich me^
te stellen wat van her
wordt." (Kerkinformatie)
Slpke van der Land
WAT BEZIELT ZE .1.
Het nieuwe boek over sekttfP
120 blz 13,90
Dit boek vol boeiende e
informatie ontstond, nadat i<
diverse sekten bezocht en|tj
voerde met aanhangers
groepen. boeiend,
ook wel eens onthutsend
voor Hervormd er
Zaandam).
Augustlnus
DE BELIJDENISSEN
2e druk, 72 blz..
geb 10,50
Thomas s Kempls
DE NAVOLGING VAN CHRIS c
2e druk. 72 blz., geb 10.50 v
Beide klassieken zijn doo e
der Land verkort en bewer r
meeste mensen er mei
kennis le nemen van de 0
ke tekst
Verknjgbaar m de boekhandel J
l(«
ADVERTENTIE
TH eologisch verantwoorde
A rcheologisch interessante
C ultureel belangwekkende
I sraél
R eizen
Wat denkt u ervan om de Kerstvakantie door te brengen in het
ISRAËL?
Behalve een geheel verzorgde rondreis (van 22-12 t e m. 05-01kunnei
een vrije verbhjfsreis voor u regelen op elke door u gewenste wijze
bijvoorbeeld de Kerstdagen in Jeruzalem en daarna een heerlijke
zwemvakantie aan de Golf van Eilat!
Bestel nog vandaag de folders over onze reizen (het héle jaar door') o
ISRAEL EGYPTE TURKIJE GRIEKENLAND ROME
Reisstichting THACIR, Europalaan 14, 3844 AV HARDERWIJK. Tel.
21989.
