Verrassend uitgewerkt
tot traag'narrenspel
Poëzie kan iets aan d<
werkelijkheid toevoegen
Wat kiest u?
Brasil Tropical, een
gedanste modeshow
Geïnspireerd musiceren
onder Zubin Mehta
A
7
Of Hokatex?
Globe speelt blijspel van Büchner
Israëlisch Phiiharmonisch Orkest
Nieuwe boeken
Illustratrices
onderscheiden
MUSCADET
X
Tolkien-
encyclopedie
Nieuwe dichtbundel van J. Bernlef
En dan nog
S
Bent u van alle zorgen i
:ES3££ Wordt een Hokatex halte
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door André Rutten
AMSTERDAM Het zuidelijk toneel Globe heeft zondagavond, een dag na de officiële
première in Oss, in de Stadsschouwburg zijn door Ulrich Grelff geregisseerde voorstelling
laten zien van Georg Büchners averechtse sprookjesblijspel „Leonce en Lena" in een nieuwe
vertaling van Dolf Verspoor. Het Amsterdamse publiek veel belangstellende jongeren
was er door verrast en geboeid.
Oeorg Büchner, die nog geen 24 Jaar
geworden ls (oktober 1813-februari
1837, hij werd het slachtoffer van een
•tyfusepldemle), ls een zeer Intrige
rend schrijver. Hij was van de genera
tie na Ooethe (1749-1832), Schiller
(1759-1805) en Klelst (1777-1811) en
hun tegenpool. Pas aan het begin van
deze eeuw werd hij als uitdagend
„modern" of „eigentijds" ontdekt.
Zijn „Dantons Dood" uit 1835 werd in
1910 voor het eerst opgevoerd, zijn
(onvoltooide) „Woyzeck" ln 1913, zijn
..Leonce en Lena" uit 1836 ln 1911.
Ook dat blijspel ls in Nederland al
verscheidene malen gespeeld, en elke
keer weer heel anders, omdat het ligt
bulten wat Je van toneel gewend
bent, eigenlijk niet echt uitgewerkt
ls. en dus van regisseur en spelers een
bijzondere vindingrijkheid vraagt om
wat Büchner allemaal wil laten horen
vooral horen, geloof lk zo'n visu
ele vormen te geven, dat zijn woorden
de ruimte krijgen om boelend te gaan
leven. En Juist dat ls Ulrich Greilf en
de zijnen erg goed gelukt.
Het verhaal ls simpel: prins Leonce
van het rijk Popo wil niet trouwen
met prinses Lena van het rijk Plpi,
een huwelijk dat de koningen be
dacht hebben om hun beider rijken
samen te voegen. Leonce vluoht,
zoals ook Lena vlucht. Zij komen
elkaar tegen, worden verliefd op el
kaar zonder dat zij weten wie zij zijn,
en komen toch tot een huwelijk, zo
dat gebeurt wat de hoge wil van hun
beider vaders had besloten.
Waar het Büchner om te doen was
heeft u zaterdag ln deze krant kun
nen lezen ln het Interview van Dirkje
Houtman met regisseur E ulrich
Grelff: het tonen van de volstrekte
leeghoofdigheid van het leven aan
een koninklijk hof waar de koning
een knoop in zijn zakdoek heeft ge
legd om zich te herinneren dat hij een
volk heeft, bijvoorbeeld. Het sprook
je, dat hij er voor kiest, werkt hij
averechts uit. Want alles bestaat uit
zinloze rituelen, bedacht om de dag
door te komen, de tijd te doden, maar
de verveling blijft.
Grelff behandelt dat op een geslaag
de manier als een soort traag narren-
spel, waarin het de werkelijkheid ont
vluchtend gespeel ln de burgerlijke
samenleving van nu weerspiegeld
wordt. Paul Gallis ontwierp er een
verbazend decor voor: de scènes aan
het hof spelen ln een ruimte, die uit
grote matrassen met gewoon tijk ls
opgebouwd, daarin een rek met sleet
se statiej assen en vervuilde witte ta
fels. De hofdignitarissen dragen lan
ge jager hansoppen en daarover mi
nisters- of lakel-J assen. Alle figuren
zijn narren ln vele variëteiten, zoals
zij te vinden zouden kunnen zijn ln
Theo de Groot als prins Leonce met Allard van der Scheer als de nar Valerio
een wat armoedig circus, zeker geen
virtuozen, maar op een wat stuntelige
manier ln allerlei toonaarden grap
pig. Bewust wat traag, zodat zij ook
traag, maar erg duidelijk kunnen
spreken, zodat Je de teksten volledig
en tot Je vermaak kunt proeven. Al
lard van der Scheer blijkt daar als de
nar Valerio een meester ln, zoals ook
Guus Hoes als de koning, maar ook
wat minder ervaren spelers als Theo
de Groot, een aantrekkelijke Leonce,
en Liesbeth Coops, een mooigemaak-
te Lena, komen daar heel ver ln. Bo
vendien is er met de hele groep van
twaalf spelers een goed samenspel
bereikt, waarin Nora Kreta
Boermans enkele malen iu.
komen.
Het is een voorstelling, d>
geamuseerd en veelal met be
oren volgt, want ze geeft je
lijkheid de vele verrassend^
van het stuk op te pikken
door Stan Rijven
„Brasil Tropical, the stage extavaganza from the Rio Carna
val" zoals de affiches het aankondigen, is een avondvullend
programma waarin gedanste taferelen de mogeljkheid bieden
een grote hoeveelheid kostbare kostuums te showen.
Men zou het ook een uitgebreide bio
scoop-sigarettenreclame kunnen noe
men die, met een variant op de tekst
uit het programmaboekje „Enkele as
pecten van het hedendaagse Brazilië
vertoont, één van 's werelds vitaalste
en snelst uitbreidende landen".
Op de muziek van een soepel spelen
de band, die voorzien was van een
uitgebreide koper- en ritmesectie,
vond zondagavond ln een redelijk ge
vuld Carré de Nederlandse première
plaats. De erfenis van een koloniaal
verleden en de kruisbestuiving met
de Inheemse cultuur werd op zwakke
wijze afgespiegeld ln een aantal sket
ches die Utels als „Het slavenschip",
„Markttafereel" en „Het uitwerpen
der netten" droegen. De hierop geba
seerde choregrafleën bleken weinig
variatie te bevatten, zodat het kijk
plezier voornamelijk van de bonte
verscheidenheid der kostuums moest
komen.
De Braziliaanse liederen van Salomé
de Bahla, die hierna volgden werden
weinig overtuigend gebracht. Slechts
het meezingen van een ln grijs pak
gehulde toeschouwer kon enige hila
riteit veroorzaken.
Pas ln het Braziliaanse spel „Capei-
ra" waarbij de deelnemers op hun
handen staan en met hun voeten
vechten, werd het even adembene
mend en kwam er terecht een spon
taan applaus.
Na de pauze „Gaat het gezelschap
terug naar het verleden om de exoti
sche Indiaanse dans uit het binnen
land van dit uitgestrekte land op te
voeren". Veel veren en topless, maar
weinig Indiaans. In „Brazilië van
daag" mochten als voetballers ver
klede dansers met een bal de zaal
Ingaan en verscheen een vlaggenpa-
rade op het podium. En ln de finale
werden de meeste kostbare kostuums
van het carnaval getoond. Daarmee
werd tevens een goede samenvatting
gegeven van deze avond, die eigenlijk
veel van een doorlopende gedanste
modeshow weghad. De gedanste
combinaties hadden weinig om het
lijf (dikwijls letterlijk), werden me
chanisch uitgevoerd en konden zel
den emotioneren.
Een avondje pretentieloos amuse
ment, dat een verre van tropische
verrassing genoemd kan worden. Tot
en met zondag 23 september ln Carré.
Scène uit Brasil Tropical
door Jac Kort
AMSTERDAM Zondagavond trad ln de Grote Zaal op het Israëlisch Phiiharmonisch
Orkest, dat werd opgericht in 1936 (twaall Jaar voor de vestiging van de staat Israël) en dat zijn
thuisbasis heelt ln Tel-Avlv.
Nadat het orkest door vele beroemde
orkestleiders (onder wie Toscanlnl)
had gemusiceerd, ls het ln 1969 onder
leiding komen te staan van Zubln
Mehta. die In Bombay ls geboren,
maar zijn opleiding aan het conserva
torium te Wenen heeft gehad. Onder
zijn leiding maakt het orkest thans
een Europese tournee, waarbij, behal
ve Amsterdam, de Duitse Bondsrepu
bliek en Berlijn, Zwitserland, Dene
marken, Spanje, Italië en Finland
worden aangedaan.
Dat dit orkest, dat 110 leden telt, zich
plaatst ln de rij der grote ensembles,
blijkt meer nog dan uit zijn bezetting,
uit het programma waarmede het
zich bij ons presenteerde, een pro
gramma, waarop behalve Schuberts
Zesde 8ymfonle ook de vijfde van
Gustav Mahler prijkte.
Het eerste werk werd uiteraard ln
kleine bezetting gespeeld, waarbij lk
wil opmerken, dat het getal van veer
tig strijkers mijnentwege nog verder
verkleind had mogen worden, bij
voorbeeld tot vierentwintig. Maar dat
neemt niet weg, dat Zubln Mehta er
ook zó ln slaagde, het kamermuzlek-
k arak ter van deze vroege Schubert-
symfonle gestalte te geven. Een be
wijs, dat hij en zijn mensen weten,
wat intiem musiceren is.
Eerst in de Vijfde Symfonie van Mah
ler kwam het gehele orkest op de
planken: het volledige strijkorkest,
viervoudig hout en zo'n twintig man
koper en slagwerk. Thans was ln opti
male vorm te beluisteren, wat dltr
ensemble aan klankschoonheid te
bieden heeft: een warme, verzadigde
strijkersklank, prachtige houtblazers
zowel als vol en sonoor koper.
Dit alles ln dienst van een weergaloze
vertolking van Mahlers symfonie ln
het volledige spectrum van de teder
ste fluisteringen tot de uitbundigste
orgiën van geweld.
Het is duidelijk, dat de dirigent de
hoogste lof toekomt voor de even
geïnspireerde als inspirerende wijze,
waarop hij dit schitterende ensemble
leidt.
Speciaal vandaag
Tijdsein besteedt aandacht
aan bet beleid van kabinet
Van Aft ten aanzien van de
mensenrechten. In de studio
discussiëren hierover het
CDA-Kamerlid Scholten, de
heer Hordijk van het CNV, het
oud-Kamerlid Jongeling en
commentator Kamsteeg.
Ned. 1 20.50 uur
Philips een onderneming,
de samenleving. Een vierdeli
ge documentaire van Jan Vri>
man over het Philips-concern.
Vanavond deel 3: Het werk in
de fabrieken.
Ned. 1 21.55 uur
Face to face. Het derde deel
van Ingmar Bergmans televi
siefilm in vier episoden over
de moeilijkheden die een
vrouw van middelbare leeftijd
ondervindt, waaneer tal van
tekerheden in haar bestaan
wegvallen. In de hoofdrollen
Liv lHlman en Erlapd Jo-
sephsson.
Ned. 2 21.17 uur
VARA-Vlsie is geheel ge
wijd aan Prinsjesdag. In de
kelder van de Ridderzaal dis
cussiëren de heren Den Uyl,
Kok, Van Veen en Albeda over
de begroting. Bijdragen wor
den geleverd door de politiek
tekenaars Opland, Van Stra
ten en Muller.
Ned. 2 22.00 uur
DEN HAAG De Nederlandse Illu
stratrices Lldla Postma en Roblne
Cllgnett zijn ln Bratislava, ln Tsje-
choslowaklje, onderschelden op de
tweejaarlijkse internationale ten
toonstelling van illustraties voor k
kinderboeken. Lldla Postma kreeg de
gouden appel voor haar werk ln „De
Heksentuin" en in „De gesloten spie
gel". Roblne Cllgnett een eervolle
vermelding voor „Thomas Blmbam".
ADVERTENTIE
ACKERMAN LAURANCE
GEÏMPORTEERD DOOR:
KOOPMANS BRUINIER B V.
AMSTERDAM
Publiekstheater speelt
Lucifer van Vondel
AMSTERDAM Het Publieksthea
ter zal dit seizoen niet het wel aange
kondigde „Verleldlngsspel" van de
Oostenrijkse schrijver Arthur
Schnitzler spelen. Artistieke en pro-
duktie-technlsche redenen verhinde
ren dat.
In plaats daarvan zal de voor later
geplande voorstelling van Joost van
den Vondels „Lucifer" gespeeld wor
den. Daarin spelen Marlèlle Flolet,
Slgrld Koetse, Josée Ruiter. Marjo-
lljn Verwijnen. Marijke Veugelers, Fi-
llp Bolluyt. Wlra van der Orljn,
Alexander van Heteren. Klaas ten
Holt, Carol Llnssen, Ton Lutz, Johan
Ooms. Jan Retel, FTans Vorstman,
Slem Vroom. Hans Crolset doet de
regie. Frank Raven ontwerpt het de
cor, Herman van Elteren de kos
tuums. De première ls 15 december.
DEN HAAG Het eerste exemplaar
van een geïllustreerde encyclopedie
over de werken van de befaamde En
gelse schrijver Tolkien, getiteld „Een
Tolkien Bestiarium", wordt donder
dag 20 september in het perscentrum
Nieuwspoort uitgereikt aan de schrij
ver ervan, David Day.
De encyclopedie is de uitgave van een
Internationaal uitgevers-consortium.
ZIJ zal ook in Italië, Frankrijk en
Duitsland verschijnen, maar de Ne
derlandse editie verschijnt het eerst.
Er is uitvoerige Informatie ln te vin
den over de wonderlijke wereld van
de hobblts. die de taalgeleerde J. R.
R. Tolkien ln zijn trilogie „In de ban
van de ring" ontwikkeld heeft, na een
voorontwerp ln zijn kleinere boek
„De Hobblt"
Van de Grote Nederlandse Larousse
Encyclopedie is het op één na laatste
deel, deel 24, verschenen. Tussen
VAAT en WAC staan 15.752 trefwoor
den op 716 bladzijden met 2400 Illu
straties en 17 kaarten in zwart-wit en
24 pagina's Illustraties ln kleur. Uitg.
Heideland-Orbis, Hasselt en Schel-
tens en Giltay, Den Haag.
Wintersportboek, door F. Dony.
Handleiding voor de skisport, alpine
skiën en langlauf-technlek. Prisma
pocket van ultg. Het Spectrum te
Utrecht 186 blz. ƒ7.50. Van dezelfde
uitgeverij ls De wilddoder, geschre
ven door J. F. Cooper, met tekenin
gen van J. Erkel. 149 blz - 14.50.
Aristoteles beschouwd als tijdge
noot door H. B. Vetch. Vertaling van
W. A. Verloren van Themaat. Uitg.
Boom, Meppel. In dezé monografie
worden systematisch de werken en
ideeën van Aristoteles (384-322 voor
Christus) behandeld. 210 blz - 29.50.
Hailer in Holland, het daboek van
Albrecht von Hailer van zijn verblijf
in Holland (1725-1727) Ingeleid en ge
annoteerd door dr G. A. Lindeboom.
Uitg. Rodopl, Rotterdam. 121 blz -
ƒ25.-
Als Amstelpaperback van uitgeverij
Veen te Ede zijn uitgekomen: Oliver
Twist van C. Dickens (416 blz -
16.50) en De graaf van Monte-Cris-
to van A. Dumas (536 blz - 17.50.
In de MTS in Vllsslngen wordt op
21 en 22 september het eerste Zeeuw
se volksmuziek- en dansfestival ge
houden. Deelnemende groepen zijn
onder meer de Battle-Fleld met
8chots repertoire, het Volksdansthe
ater Vranje uit Vllsslngen met Joe
goslavische dansen, de Engelse zan
ger en gitarist Richard Digance en
het Vlaamse volksmuziekduo Alfred
en Kristien den Oude.
Een grote overzichtstentoonstel
ling van het werk van Frans Masereel
wordt op 16 september tot en met 14
oktober gehouden ln De Tiendschuur
te Weert. Deze tentoonstelling ls een
onderdeel van het festival voor beel
dende kunst Nederland-Vlaanderen
1979.
De Amerikaanse architect Louis
Redstone ls benoemd tot „honorary
fellow" van de Koninklijke Academie
van Beeldende Kunsten ln Den Haag.
Het erediploma dat bij de onderschei
ding hoort wordt hem op 21 septem
ber uitgereikt. Redstone ls bouwer
van onder andere de vlleghaven De
troit en schrijver van het tien Jaar
geleden gepubliceerde „Art ln archi
tecture". dat een bestseller ls gewor
den. Over enkele maanden komt „Art
In public places" van hem uit.
door R. L. K. Fokkema
„Een gedicht zet zich af tegen
de stilte en verdwijnt er dan
weer in. Al dat babbelige is er
bij mij nou helemaal af, het is
nu de kunst geworden om op
de rand van die stilte nog iets
te schrijven, maar dan zo ge
comprimeerd mogelijk."
Deze uitspraak is van de dichter en
romanschrijver Bernlef. In het radio
programma Literama-uitzending zei
hij eens: „De taal ls iets wat met tijd
te maken heeft." Zich bewust van wat
met taal in poëzie allemaal kan ls
Bernlef altijd geweest. Dat ls hij ook
ln zijn laatste bundel „Stilleven"; ln
die bundel „probeer ik bij voorbeeld
dingen over schilderkunst te zeggen
die de schilderkunst zelf niet kan
zeggen, omdat het een ruimtelijke
zaak ls." Aldus kan de taal fungeren
als verlengstuk van het oog; poëzie
leert dan niet alleen kijken, maar
levert ook vaak Inzicht, daarnaast
maakt zij luid wat stil is. De aardigste
gedichten zijn commentaren bij
schilderijen en tekeningen, terwijl
ook de laatste afdeling, over gooche
laars en jongleurs, niet slecht is. In de
woorden van Bernlef geldt dan voor
de lezer van Bernlefs gedichten: „Wij
kunnen het volgen zijn uitleg maar
zonder/ het wonder." De uitleg is te
gelijk de opheffing van het mysterie,
of zoals Bernlef zelf zegt: iemand uit
leggen hoe een knoop ln elkaar zit,
komt neer op het uithalen van de
knoop. „Zo zat het dus, zeg je ten
slotte en ln het midden ligt een glad
stuk touw, geen knoop."
In poëzie gaat het nu niet ln de eerste
plaats om het uithalen van de knoop;
een van de voornaamste functies van
de poëzie is, volgens Bernlef, juist het
een en ander ln de knoop te zetten.
„Ik denk dat je als dichter altijd op
J. Bernlef, dichter, romanschrijver, toneelacteur.
zoek bent naar onderwerpen die ei
genlijk niet kunnen." Naast het ver
schaffen van inzicht kan poëzie dus
iets aan de werkelijkheid toevoegen,
onze beleving van de dingen vergro
ten. Vooral wat dit laatste betreft is
Bernlef een verrassend
„Stilleven".
J. Bernlef: Stilleven. Qucfe
sterdam. 80 blz. 19,90.
ADVERTENTIE
De keus is niet zo moeilijk. Hokatex zorgt voor schone, perfekt passende
beroepskleding. Elke week weer. Stipt op tijd.
Hokatex: - haalt en brengt
- vervangt tijdig.
Dat alles voor een redelijk bedrag.
Als üw bedrijf de beroepskleding
bij Hokatex kompleet laat verzorgen,
bent van alle zorgen af.
Waarom belt u zelf niet even met
ons hoofdkantoor te Voorburg?
Tel. (070) 69 40 31.
Hokatex heeft door het hele land
vestigingen: Amsterdam, Deventer,
Eindhoven, Leeuwarden, Utrecht,
Voorburg, Zevenbergen.
