De mensen van 't hervormd lokaal
De goede man uit Villiprott
Trouw
voorlopig
VAN DA A
Herhaalde oproep!
- EEN THEOLOOG met kennis van de
- EEN PREDIKANT voor toerustingswerk
op Sumba Indonesia
VOORBUGANI
Beroepingswerk
ONTDEKKINGSTOCHTEN
door de landen van <j;
bijbel
THACIR
Reisstichting THACIR,
ZATERDAG 15 SEPTEMBER 1979
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
In het Reformatorisch Dagblad
stond een advertentie waarin
Iemand een huls te huur vraagt
„teCapelle ad. XJssel.H.1.
Ambacht of Waddlnxveen (niet
verder dan 20 min. van Kerk ds
Van Roon, ds De Waard, ds
Verloop)."
Ik zal geen grapjes maken over
Iemand die te kennen geeft, ln de
nabijheid van een bepaalde
dominee te willen wonen Ik vind
dit niet maller dan wanneer
Iemand laat weten dat het zijn
begeerte ls. zich op geringe
afstand van viswater te vestigen.
In belde gevallen treedt de wens
naar veelvuldig stilzitten naar
voren, waarij de één kiest voor de
kerkbank en de ander voor de
waterkant (over dieper liggende
motieven laat ik me thans niet
uit).
De reden waarom ik deze
advertentie oppak ls, om met een
voorbeeld uit het volle leven (in
dit geval: de
advertentiekolommen van het
Reformatorisch Dagblad) aan te
tonen, dat er in de uiterst rechtse
flank van de gereformeerde
gezindte zich gebieden bevinden,
welke door veel mensen nog
nimmer zijn betreden. Een
zorgvuldig, door mij persoonlijk
ingesteld onderzoek, bracht
althans aan het licht dat lieden.
die menen de kerkelijke kaart van
ons land te kennen, de eerwaarde
heren Van Roon. De Waard en
Verloop volstrekt niet thuis
konden brengen.
Sommigen menen al een hele Piet
te zijn, wanneer zij het rijtje
kunnen opzeggen: gereformeerde
bond. vrijgemaakte
gereformeerde kerken.
Nederlands gereformeerde
kerken, christelijke
gereformeerde kerken,
gereformeerde gemeenten,
gereformeerde gemeenten in
Nederland, oud-gereformeerde
gemeenten, oud-gereformeerde
gemeenten ln Nederland Dat
is heel aardig voor beginners,
maar vandaag gaan we dieper op
de zaken ln. Dit wordt dus een les
voor gevorderden.
De steller van de advertentie
behoort tot een groepje „losse"
gemeenten die naar de
omschrijving van Van Alphens
Nieuw Kerkelijk Handboek zijn
„ontstaan uit de prediking van
wijlen ds B. 8terkenburg en ds H.
Stam." En om dit handboek
verder te citeren: „Deze
gemeenten voeren geen naam. Zij
hebben zich, daar zij de
Nederlandse Hervormde Kerk als
het geopenbaarde lichaam van
Christus ln Nederland zijn blijven
erkennen, niet tot kerk durven
institueren, maar wachten het
herstel van de breuk der kerk uit
Oods Oeest en genade af."
TE HUUR GEVRAAGD:
Eenv. rustig gel. VRIJE EENGEZINSWO
NING te Cape 11e a/d IJssel, H.I. Ambacht of
Waddinxveen (niet verder don 20 min. van
Kerk da. Van Roon. ds. De Waard, ds. Ver
loop!
Huurt tot f 000.- por maand
Indien succes grote beloning.
rleven onder~nr.
maand
Er zijn zes van deze gemeenten: ln
Alblasserdam (vakant), ln Capelle
a.d. IJssel >ds N. van Roon). In H. I.
Ambacht (ds A. de Waard), ln
Moordrecht (vacant), ln Schiedam
(vakant) en In Sliedrecht (ds A.
Bijkerk). Twee van de drie namen
uit de advertentie zijn we nu
tegengekomen. Blijft over: ds A.
P. Verloop. Deze is voorganger
van een zelfstandige christelijke
afgescheiden gemeente te
Waddlnxveen. Hij hoort strikt
genomen dus niet ln dit rijtje
thuis, maar hij heeft vroeger de
Alblasserdamse gemeente
gediend en de band met de uit de
prediking van wijlen ds B.
8terkenburg en ds H. Stam
ontstane gemeenten ls gebleven.
Zo is dan de aanwezigheid van ds
Verloop ln de advertentie
verklaard, maar hoe zit het met de
afwezigheid van ds Bijkerk? Het ls
duidelijk dat onze adverteerder
zich niet wil vestigen ln een plaats,
w a ar de kerkeli j ke gemeente
zijner keuze vacant ls, maar
waarom staat Sliedrecht dan niet
op zijn verlanglijstje? Ik meen het
antwoord op deze vraag gevonden
te hebben door te kijken naar het
geboortejaar der betrokken
predikanten. De eerwaarde heren
Van Roon en De Waard zijn thans
in 't begin van de vijftig, dus daar
kan de adverteerder naar de mens
gesproken nog verscheidene Jaren
plezier van beleven. Ds Verloop ls
net zeventig, maar ook die krijgt
ln deze advertentie nog een
kansje, maar ds Bijkerk ls de
zeventig gepasseerd en dat vond
de steller van de advertentie
stellig te riskant.
Wat de oorsprong van deze
gemeenten betreft, ds
Sterkenburg (overleden ln 1900)
was predikant bij de
gereformeerde kerk onder 't kruis,
maar was op 't laatst van zijn
leven voorganger van een eigen,
zelfstandige gemeente te
Alblasserdam. Ds Stam begon zijn
loopbaan als hervormd
godsdienstonderwijzer te Capelle
a/d IJssel en werd later door ds
Sterkenburg tot predikant
bevestigd. De gemeente te Capelle
en ln de andere, al genoemde
plaatsen, zijn alle door ds
Sterkenburg gesticht.
Zoals gezegd, hebben deze
gemeenten geen naam. Zij worden
plaatselijk verschillend
aangeduid. In een paar gevallen
heten ze: hervormd lokaal. Dan
zijn ze de mensen van 't hervormd
lokaal. Maar in Alblasserdam
staan ze te boek als:
gereformeerde samenkomst.
Soms hebben ze een bijnaam en
worden ze genoemd naar een
vroegere voorganger, zoals ln
Capelle a/d IJssel, waar de
lokaal-gangers „Vlotterianen"
zijn.
Behalve dat ze geen naam hebben,
hebben deze gemeenten ook geen
kerkeraad, maar een soort
bestuur. Ze kennen trouwens ook
niet zoiets als een kerkorde en
doen alles wat te lier en te zwier.
Wat hun „ligging" betreft, ze zijn
wat in de wandeling heet: zwaar.
Zeer zwaar zelfs, uiterst
bevindelijk. Wanneer de dominee
zondags op de kansel breedvoerig
verhaalt dat hij 's ochtends om zes
uur nog niet wist waarover hij zou
preken en pas nadien een tekstje
„kreeg", wordt dit meer op prijs
gesteld dan een zorgvuldige
exegese. „Dierbaarheid" staat
zeer hoog genoteerd.
Blijft nog één vraag over. Wat
bedoelt onze adverteerder met
zijn twintig minuten? Lopen?
Fietsen? Autorijden? Ik neem
aan: lopen, want
fietsen-naar-de-kerk wordt ln deze
kring niet op prijs gesteld. Eens
dacht een buitenstaander, die
eens een dienst wilde meemaken
en per fiets gekomen was. na
afloop dat zijn rijwiel gestolen
was. Het stond tenminste niet
meer op de plek waar hij het, op
slot, neergezet had. Onthutst liep
hij naar de koster: of die soms wat
gemerkt had Kom maar es
mee, mannetje, sprak deze, en hij
voerde de kerkganger naar de
consistorie. Daar stond de flets
(op eerwaard bevel daarheen
gebracht door de koster) en
daarnaast de voorganger, die zijn
hoorder streng toesprak en hem
bezwoer nimmermeer op dat ding
(een handgebaar naar de fiets) ter
kerke te komen.
Over de ethiek van het autorijden
ln deze gemeenten weet ik niets te
melden, maar me dunkt, het is
voor vandaag welletjes.
door prof. dr. G. Th. Rothuizen
De conferentie was wederom in Keiserswerth. In het moeder
huis van het Diakoniewerk aldaar, 'n hall uurtje trammen uit
Düsseldorf. Acht Jaar terug was ik hier ook, op het vijfde
Bonhoellercongres.
Veel veranderd leek er niet De ver
zorging was wederom prima, het dorp
nog altijd even saai als vriendelijk
Een reusachtig ziekenhuis bleek erbij
gekomen, dat wel. En wie er allemaal
nog of weer mocht mochten zijn van
Bonhoeffers oudste vrienden en eer
ste of laatste leerlingen. Beyers Nau-
dé. met wie lk er ln alle ernst en
plezier een fles wijn mocht nuttigen,
ontbrak schrijnend. Een heel vrolijk
verschil echter was dat we nu voor
een verjaardag bijeenkwamen
Bethge werd 28 augustus zeventig.
Hij noch wij kregen het feest overi
gens cadeau. Duitsers zouden geen
Duitsers zijn als ze ook dit niet ver
pakt hadden ln papier van vele. vele
referaten en referaatjes, die met de
nodige wellust werden besproken en
waarvoor alles opzij moest, ook de
sabbath. Ik geef echter toe: men kan
ook niet drie dagen lang gekke en
aardige dingen zeggen, zelfs niet te
gen Bethge.
Eerst kreeg bovendien ieder land de
gelegenheid zichzelf voor te stellen,
waarbij met name indruk maakte een
zware delegatie uit Japan, waar Bon-
hoeffer ln vele banden vertaald bleek.
Men voelde zich daar met hem ln
bijzondere mate verbonden, als chris
telijke minderheid strijdend om zijn
bestaan tegen het vigerende secula-
waarin opgenomen De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Posima
hoofdkantoor
Postbus 8S9
1000 AW Amsterdam
W'beufstraat 131
Amsterdam
tel 020-913456
teie. 13006
Pottgvo 66 00 00
R»rk Ned Credwttw*
Refter*"?"' 23 00 12 574
Gemeerfcg "O Amsterdam
XI1000
REGO ROTTEROAM/DOflORECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tri 010-115588 (abonnementen
e« bezorging)
tel 010-115588 (redactie)
tel 115700 (uitsluitend voor
i)
Roder dam
REGO OEN HAAG'lElDEN
Postbus 101
2501 CC Oen Haag
iet 070-469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLANO
lui stuitend admmistrat e)
Postbus 3
8000 AA Zwo"e
lel 05200-17030
Melkmarkt 56
ZwQCt
Abonnementsprijzen:
Per maand 15 90
Per kwartaal 47.70
Per had >aar 95 40
Per ear 188 .60
Teieton-sche abonnementenopdrachten
(z-e adressen boven)
Opgave famrfiebenchten 9-19 30 van
maandag l m vr.jdag Op zondag van 18-
20 uur telel 020-913456
Opgave
020 936868 ot Khnhekp aan Mw-Adv
aMakng postbus 433
1000 AK AWSTER0AM
Adreswipigmgen u.tsimtend schnflak|k
aan onze Amsterdamse adressen
risme en kapitalisme (een delegatie
uit de DDR had Indruk gemaakt).
Lijdend ook aan een schuldcomplex
vanwege het achterwege blijven van
zoiets als een Bekennende Kirche
(laat staan gewelddadig verzet) in de
afgelopen oorlog in het algemeen, en
tegenover het zolang gekoloniseerde
Koreaanse volk in het bijzonder.
Dat de sleutel van de zaal, waarin
daarna gezelligheid bedreven zou
worden, ontbrak was een slecht te
ken. Maar niet alleen. Het Duitse
organisatievermogen ls dus niet zo
ontzettend (volmaakt) als men wel
denkt en dat stemde tevreden, ook
toen deze flater niet apart bleek te
staan. Maar een slaapmutsje was er
dus niet bij.
De volgende dag kwam het zoge
naamd wetenschappelijk gedeelte
aan de orde onder de titel: „De kerk
heeft ook een politieke dimensie".
Dat klinkt typisch „voor-marxis
tisch". Want alsof de kerk zich zou
kunnen permitteren ook aan politiek
te doen, zonder zich te realiseren dat
de politiek allang aan haar „gedaan"
heeft! En gaat het aan Marx vanuit
Bonhoeffer te kritiseren zonder ook
het omgekeerde te doen?
Toegegeven moet, dat ln dit laatste
George Casalis (een Duitser, die hard-
nekking in Frankrijk blijft wonen
omdat hij „liever verblijft in een ver
kommerd paradijs dan in een opge
ruimde kazerne") ons voorging op een
wijze, die zelfs mijn linkse vrienden
van het goede (zeg maar het rode)
teveel werd. Dat voorts „kerk" nu ook
weer niet hetzelfde is als „politiek"
werd allesbehalve vergeten.
Nietzsche
's Avonds besteedde men aandacht
aan de zojuist van Bonhoeffer uitge
komen drama- en romanfragmenten.
Met name aan de „elitaire" en Nietsz-
cheaanse elementen daarin. Zij het
ook aan de katers omwille van het
proletariaat, die zich ln de ziel van de
schrijver hebben afgespeeld, die zo
duidelijk voor de onderdrukte partij
koos. leed en stierf.
Op zondag werd er dus door gewerkt.
Zij het niet dan nadat Bethge ons was
voorgegaan ln de kerk met een preek
over Prediker 3 en Psalm 104.
's Avonds zou de Nederlandse Bon-
hoefferfllm vertoond worden van
Gerrit Pleiter. Wat daaraan mankeer
de was erger dan de sleutel van daar
straks. Er was om te beginnen geen
geluld. En zelfs als dat er wel was
geweest bleef het beeld grijs en de
taal Hollands en ter plekke niet te
vertalen vanwege het feit dat de film
voor negentig procent bestaat uit dia
loog. Dat was jammer én vanwege de
omstreden voorgeschiedenis én van
wege de goede ontvangst, die ze bij
ons heeft gekregen. De reactie van
over de grenzen bleef ons nu be
spaard en dat was verdrietig.
Feest
Maar dat verdriet duurde niet lang
want het feest, waarvoor we tenslotte
gekomen waren, was in aantocht. In-
geleld door een schitterend essay van
Ferdinand Schllngenslepen over „De
dood van de leermeester", zonder
welke de leerlingen niet tot léven
komen en bij wiens heiligverklaring
zij eveneens stom blijven.
Indruk maakte eveneens een concert
in de kapel, waarin als solist optrad
de nu zevenendertlgjarige zoon van
Eberhard Bethge. Dietrich, bij wiens
geboorte Bonhoeffer indertijd de be
roemde brief uit de gevangenis
schreef. Deze woont ln Engeland en is
aldaar cellist bij het Londens Kamer
orkest
Mede door de eraan voorafgegane rij
kelijk versierde dis en de erop volgen
de hartelijke toespraken (en wie durft
er nog volhouden dat Duitsers geen
humor hebben? Ik heb ln tijden niet
zo gelachen) werd het een groot feeat.
Ook natuurlijk vanwege de ruim hon
derd aanwezigen, onder wie de moe
der van Bethge's vrouw, zuster van
Dietrich en weduwe van de vermoor
de Rüdlger Schleicher; de zuster van
Bonhoeffers verloofde, mevrouw von
Bismarck; de weduwe van de ver
moorde Klaus, Emmi Bonhoeffer en
de kinderen van de eveneens ver
moorde Hans von Dohnanyi. Dat
maakte het ook een smartelijk feest.
Bethge dankte kort en sober en ont
hield ons als gewoonlijk zijn
zelfonderzoek niet. Ditmaal in de
vorm van een opmerking van een var
zijn kinderen na een gehouden preek
„Pappa, geloof je dat nu echt alle
maal?"
Laat ik echter ook nog even stil staar
bij althans één cadeau al mocht
natuurlijk ook een Ln leer gebonden
exemplaar van zojuist uitgekomen
Hollandse Bonhoeffer-opstellen er
zijn! en dat ls het Festschrift, dat
werd aangeboden (helaas niet voor
alle deelnemers prompt te koop om
dat de bestelling ergens tussen Mün-
chen en Düsseldorf was zoekge
raakt!). Géén lange en Ingewikkelde
opstellen ditmaal (ik zelf bleek tot
mijn schande de enige, die me daar
aan bezondigd had). Wel staan er
enige essays in, maar vooral worden
herinneringen opgehaald an de
vroegste Jaren van de Jarige tot nu
toe. omringd met allerlei briefgewljze
gelukwensen. Om misverstand te
voorkomen: wie er óók theologisch
lets van verwacht komt geenszins be
drogen uit. Ilse Tödt. vrouw van de
voorzitter van het Internationale
Bonhoeffer Comité, heeft het alle
maal voortreffelijk gesorteerd. De ti
tel (Wie eine Flaschenpost, Oekumu-
nische Briefe und Beltrdge für Eber
hard Bethge, Kaiser Verlag. DM 28.-
tot eind December) een vondst van
André Dumas. De brieven van Bon
hoeffer. produkt van „Nacht und Ne-
bel", zijn door Bethge in de stroom
van de geschiedenis geworpen, zon
der dat voorspelbaar was. dat ze aan
zoveel stranden zouden aanspoelen
en dat er uit zoveel windrichtingen
zoveel reactie zou komen.
En niet alleen uit alle windrichtingen.
Er zijn niet alleen oosterse of Oost-
dultse bijdragen. Ook het Jodendom
door Bethge steeds eer opgezocht
omdat hij de Holocaust niet kan ver
geten en deze als weinigen „ln leven"
houdt ls hier aanwezig. Zoals het
ook aanwezig was ln Kaiserswerth, ln
de gestalte van de rabbijn Ashkenazi
en David Plusser. ZIJ het heel kort.
Want toen de praeses van de Evange
lische Kirche uit het Rijnland die
lange tijd het pastoraat voerde onder
de Nazimlsdadlgers ln het buiten
land, meende te moeten opmerken
dat levenslang erger ls dan ter dood
veroordeeld worden, waren ze meteen
weer weg. Een bijzonder tragische
moment. Auschwitz blijft ons blijk
baar achtervolgen, tot op onze fees
ten toe. en terecht.
Uit bovengenoemd Festschrift blijkt
hoeveel Bethge voor menigeen bete
kend heeft, ÓÓK ais theoloog. Wie aan
dit laatste toch nog mocht twijfelen
leze Am gegebenen Ort (Kaiser /DM
29.80) nas Ohnmacht und Mündtgkeit
uit 1969, de tweede bundel opstellen,
lezingen en preken, die de schrijver
bij zijn verjaardag nowel wel publi
ceerde. Ook daaruit blijkt dat en hoe
hij méér geweest is dan de verbreider
van een ander. Trouwens; alsof dat al
niet genoeg zou zijn geweest (hoe
heeft hij het geklaard?)! En alsof ook
de Brieven ooit het werk van Bon
hoeffer alléén geweest zouden zijn!
Geen plaats
De Duitse universiteiten hebben geen
plaats voor hem geweten, zijn kerk
heeft hetn ln Rijnland het presidiaat
niet gegund en het land, waarvan de
president zojuist heeft verklaard dat
het weAlswaar misdaden heeft bedre
ven rnaar „eervol" streed, weet nog
is niet goed raad met hem noch
zijn vriend en hun verzet (ook
;hge zat ln de gevangenis) tegen de
eerloosheid. Maar „ara gegebenen
Ort". op de plek hem toegewezen, ls
hij toegewijd en allervruchtbaarst in
de weer geweest. Dit met zijn vrouw
Renate. die ook meer ls dan „slechts"
de vrouw van de vriend. De titel zegt
echter nog Iets. De ethiek, die zij
dekt, wil kennelijk situatie-ethlek
zijn, „ter beschikking", en zo ls het
ook. Niet alleen Barmen, ook Zuid-
Alrïka, van en na~Bonhoètfer, ls hier
present.
Ik zou nog lang kunnen uitwijden
over het feest. Niet het minst ook
over de intens solidaire wijze waarop
de staf van de Kalser Verlag voor de
erfenis van Dietrich Bonhoeffer en de
strijd daarom van Eberhard Bethge
ls opgekomen en op zulke dagen mee
vecht en mee geniet. Maar lk ga af
sluiten.
Het Bonhoeffergezelschap ls ons lief
geworden als een gemeenschap, wel
ke bestaat uit Oost en West, links en
rechts, progressief en conservatief,
christen en Jood. En dat, ook als het
polariseert, dat toch weer doet „an
ders dan anders (Tödt). Aller afkomst
ls de dode uit Flossenbürg, maar hij
wordt bescholasticeerd noch gesacra-
liseerd en kritiek op hem is welkom.
Heeft hij zich bijvoorbeeld niet ver
gist ln zijn profetie van de a-rellgleu-
ze mens? Daarover valt te twisten. De
ernstige vergissing, die hij ongetwij
feld heeft gemaakt, ls dat wij met
elkaar niet in staat zijn gebleken de
komende kerk, vol van gerechtigheid
en waarheid, die hij profeteerde tot
stand te brengen.
Goede man
Aldus, nog eens, Eberhard Bethge,
die om het te zeggen zoals een
Duits Zondagsblad het met een vari-
ADVERTENTIE
De Zending van de Gereformeerde Kerken in Neder
land zoekt:
Islam voor uitzending naar het Henry Marlyn Insti
tute Hyderabad. India
- een docent Nieuwe Testament voor de theologi
sche hogeschool in Yogyakarta, Indonesia
In het algemeen Is enige ervaring in het pastoraat
gewenst.
Schriftelijke inlichtingen te verkrijgen bij en sollicitaties te richten
aan: ds. A. Vos, Postbus 204 Leusden, tel. 033-43244.
RISKANTE VRAAG?
Onderweg vrneg HIJ zijn leerliA]
en Hij zei:
Wie zeggen de mensen dat Iky^
En zij gaven Hem ten antwo« I
Johannes de Doper e
en anderen Elia
en weer anderen één van de pi
Daarop vroeg Hij hen:
Maar jullie zelf,
wie zeggen Jullie dat Ik ben?
(Marcus 8 vers 27-35)
In dit hoofdstuk gaat het ornfci
erkenning van Jezus. Niet om
erkenning van de hoogheid vi
positie. Daarop ls Hij niet uit n
gaat Hem erom of de mensen n
HIJ doet, wat Hij voorstelt en u
betekent juist inde nederighi n
zijn dienst. Intussen Is In dati n
die vraag van Jezus toch ir
opmerkelijk. Het loopt erop u >r
Petrus belijdt: U bent de Mesflf
Maar moet dat punt bereikt vtfe
via een aantal vragen? Klinkt i
iets van spanning in door diet g
de verhalen hiervoor aanwezl
laat de farizeeën staan (vs. 13|k
discipelen krijgen het verwijt?'
horen: Begrijpen Jullie het da%k
niet? (vs. 21) en aan de blinde
Hij of Hij al iets ziet, na de eer
handoplegging (vs. 23). De sp; tT
uit zich ln iets dat wij onzeker
zouden noemen. En daarop d*r
Alsof dat belangrijk kan zijn n
mensen van Hem zeggen! Ste
zijn betekenis op die manieri
discussie? Kan een Gezonder
dat veroorloven? Je kunt ook^
is het daarna ooit iets anders
geweest? Wie is die Jezus, dat
een vraag waar we metz'n all
altijd mee bezig zijn. We zoek
de juiste woorden. Van de Jo<
Petrus het verst door te zeggt
Hij de Messias is. Maria van
Zeijde noemt dit het keerpun
evangelie. Nu gaat hst verder
zijn lijden. De bedoeling is dn
Je kunt niet over Jezus sprek
zonder 't te hebben over zijn 1
Nog een stap verder: zonder
zekere zin in te delen.
Eberhard Bethge
ant op Brecht deed voor ons waakt
als „de goede man uit Villiprott"
waar de Bethges tegenwoordig wo
nen). Hij ls nu zeventig. Maar loopt
nog steeds, met zijn alarmerend (en
zó troostvol) geweten, voorop.
We hopen hem ln Oxford terug te zien
waar in 1980 de volgende conferentie
gehouden gaat worden. Dan kunnen
we meteen eens kijken hoe de Engel
sen en Amerikanen zoiets doen. Ik
ben nieuwsgierig.
ADVERTENTIES
jJJÖSfl boekennieuws
Dra. S. Garaten
MODERN ZIONISME EN CHRISTELIJKE
THEOLOGIE. 2e druk 240 blz 29
Om een diepergaand gesprek tussen
christenen en joden mogelijk te maken
is het nodig tg weten wat het heden
daagse jodendom beweegt. Dit boek
laat o.a. zien wat de zionistische pio
niers voor ogen stond.
H. H. Grosheide
DEERNIS MET HAAR PUIN
62 blz.. 15,50
Een exegetisch onderzoek naar de infor
matie die het boek Nehemia geeft over
Jeruzalem. Een buitengewoon belangwek
kende studie van een bij uitstek deskundig
auteur.
Pret. dr. M. Boertlen
HET JOODSE LEERHUIS
80 blz.. f 11.25
Deze studie behandelt het Joodse Leerhuis
van 200 voor tot 200 na Christus ..O»
verleiding is groot om op nog meer verras
sende aspecten te wijzen.(Evangelie en
Israèl).
Da. H. J. Smit
EEN NIEUW JERUZALEM VOOR EEN
NIEUW ISRAÈL
80 blz. 9.90.
Een bijzonder fijn boekje over het volk
Israel vanal zijn ontstaan ten tijde van
Abraham tot aan de Wederkomst. Dan
zal een Nieuw Israèl uit alle volken
door de poorten van het Nieuwe Jeru
zalem gaan.
Verkrijgbaar in de boekhandel.
[K£5g] KOK KAMPEN
Marcus naar Marx
In het fept.ae.: Een nieuwe rage teistert
de ned. christenheid: de bijbel lezen
volgent de code van de materlalia-
Usche exegese.
Wat wil de mat. exegese? Prof. dr.
C. H. Lindijer (uitleg).
a De bijbel zal ook dit overleven.
H. R. Blankesteijn (kontra).
Bijbellezen met een rode bril. Dra.
Jan de Jongh (pro).
Verder: Dr. Paal E. Kraemer: Waar moat
bet naar toe met de verzorgingsstaat?
Dr. G. Dekker over Okke Jagers boek
"WIJ zijn niet machteloos'. Ds. J. J.
Buskes over Sabandrlo. Niek Schaman
over het Interk. comité voor twee
zijdige ontwapening. Een bijbeluitleg
van Locae door Aart Schippers. Olie ia
prenten.
Weer een nummer dat a *blj de UJd'
houdt en poogt evangelisch
commentaar la geven (in 36 bis. per
maand). U moest zich toch eens
abonneren! Al was 't voorlopig.
Naam
Adres
vraagt proefnummer/wil abonnement
f 30,75 per jaar (studenten I 21,73).
Opzenden aan Maandblad VOORLOPIO
Antw.no.101, 2600 VC Delft. Geen postij
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Zwarts
Heusinkveld te Maassluis.
Bedankt voor Driesum: T. J.
beek te Hoevelaken.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Silvolde-Oendr
Buijs, kand. aldaar.
Aangenomen naar Den Dok
Baas, kand. te Kampen.
Beroepbaar A. Buijs, Bont*
Silvolde.
GEREF. KERKEN (VRIJG.
Beroepen te Drogeham: H.
te Wetslnge-Sauwerd en
Obergum.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Katwijk aan
Slagboom te Barendrecht; U
A. Baars te ürk.
Beroepbaar: J. P. Boiten, J
neplaan 3, Zeist; A. Dingero
H. Trompstraat 32, blw, Utre
Kok, Pomona 32, Wagenli
Quant, Kruizemuntstraat 21
doom.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Veenendaal: J.
te Ridderkerk.
HctOudetèslamcm
iitltt
Nederlandse vertalingen
UITGEVERIJ
De bijbel In ze$
Nederlandse rertallw
naast elkaar zijn afgedrukt: da
tenvertaling - Lutherse vertal
Leidse vertaling - vertaling
Brouwer (voor het O.T. de vei
van prof. Obbink) - Vertaling F
Canislus en de Nieuwe Ve»
N.B.G.
Het Nieuwe Testament. 2e
geb. 80,—
DEEL I van het OUDE TP
MENT (Genesis t/m I Samu
NU VERSCHENEN! Deel II
muël t/m Psalmen) verschiji
najaar. Deel III (Spreuken t/m
achi) verschijnt begin 1980.
Prijs per deel 125.—
Intekenprijs per deel
geldig tot het verschijnen
deel lil.
Nu Intekenen betekent
voordeel!
(verkrijgbaar bij uw boekhand
Postbus 64176, i
2508 AD I
's-Gravenhage.
Voor 1980 zijn alle mogelijkheden nog open
Vraag geheel vrijblijvend inlichtingen bij:
Europalaan 14,
3844 AV HARDERWIJK (03410-21989).
Misschien Is 1971
jaar van uw reis f
ISRAEL
vertrekdata: 11/9; 02/
10; 20/11: 22/12;
TURKIJE
vertrekdatum: 06/10:
GRIEKENLAND/^
ME
vertrekdatum: 01/19: j
Voor bovengt
stemmingen en ver»
hebben wij voor hen. 41
reageren, nog een j
mogelijkheden!
óók naar EGY
