Waarom de jongetjes geen koster willen worden
Door onze schuld is de
aanwezige God afwezig
VANDAAG
Aantekeningen bij een proefschrift over Pannenberg
Trouw
a'U
tel
VOORBIJGANGERS
De rouwkreet van de struisvogel
Boekennieuws
woord en geest
wijkpredikant
THACIR
NA REGEN .ZONNESCHIJN!!
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1979
KERK
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
In het augustusnummer van ..De
Koster" stelt de heer P. van Diggelen
misnoegd vut. dat de Jongetjes van
tegenwoordig niet de minste begeert*-
naar het kosterschap vertonen. Hij
heeft, dunkt me. gelijk. Ik kom ten
minste ook nooit een knaapje tegen,
dat geestdriftig verklaart: ik wil later
koster worden! De heer Van Diggelen
wijst in zijn artikel echter een ver
keerde oorzaak aan voor dit droef
verschijnsel.
HIJ schrijft: „Koster Is nu niet be
paald een beroep dat veel tot de ver
beeldingskracht van Jonge kinderen
spreekt Heeft u ooit een jongen van
pakweg zes of zeven Jaar horen zeg
gen. dat hU later koster wü worden0
Ik denk van niet. zijn voorkeur zal
meer uitgaan naar brandweerman,
politle-agent, treinbestuurder en
meer van dergelijke beroepen, waar
bij vooral het uniform een suggestie
ve invloed heeft Het zwarte pak waar
veel kosters zich zondags nog in hul
len. wordt door het Jonge geslacht
kennelijk niet als een uniform gekwa
lificeerd."
Koster". Ik wil hem om te beginnen
zeggen, dat hij niet behoeft te tobben
over de geringe aantrekkingskracht
van het zwarte pak. Ik durf hem te
verzekeren dat. al trekken we alle
kosters van iedere denominatie een
kakelbont uniform aan. het getal der
Jonv» «es dat naar het kosterschap
haaKi. met noemenswaard zal toene
men Want (en nu komt wat de heer
Van Diggelen over het hoofd ziet) er
gaan steeds meer Jongetjes van zeven.
Jaar of daaromtrent nimmer ter ker
ke Het is gewoon een kwestie van:
onbekend maakt onbemind. En wan
neer Jongetjes wel naar de kerk gaan.
worden ze binnen de kortste keren in
een nevenruimte gestopt. Als gevolg
hiervan verdwijnt de begeerlijkheid
van het kosterschap gelijk sneeuw
voor de zon.
Ik zal dit laatste toelichten. In mijn
prille jongensjaren is bij mi) en bij
mijn vriendjes meermalen het verlan
gen genjpt. koster te worden. Je ging
elke zondag naar de kerk. weer of
geen weer, zin of geen zin. Daar zat Je
dan. en je moest muisstil zitten. Dat
moest trouwens iedereen, behalve
één man de koster. HU mocht alles,
wat wij niet mochten.
Aldus de heer Van Diggelen in ..De Zijn uitzonderlijke positie trad het
duidelijkst aan de dag. wanneer hij
onder de lange, onbegrepen preek,
behoedzaam opstond om een koster-
lijke taak te vervullen. Niet dat onze
koster er een gewoonte van maakte,
zich tijdens de bediening des Woords
te vertreden, maar hij was een zorg
zaam type en eens. toen de wind
plotseling opstak, verliet hij geruis
loos zijn plaats, verdween achter een
geheimzinnige deur en kwam terug
met een lange stok. waarmee hij een
bovenraam dichtduwde teneinde een
paar aandachtig luisterende zusters
der gemeente voor tocht te behoeden.
Vuriger dan ooit wenste ik koster te
zijn.
Ik weet ook nog van een avondbeurt,
dat ik wat slaperig tegen mijn moe
der aanleunde. Het was al schemerig
toen de dienst begon en het werd snel
donker in de kerk. Opeens onderbrak
de dominee zijn catechismuspreek en
vroeg op plechtige toon: zou de kos
ter het licht willen ontsteken? De
koster knikte van ja en liep waardig
naar een soort kastje. Hij opende het.
draaide aan enige knoppenen er
was licht. Over de suggestieve in
vloed van het kosterschap ge
sproken!
Maar al gaan de heer Van Diggelen en
zijn collega's vandaag midden onder
de preek op hun kop staan, al dan
niet in 't zwart gehuld, dan nóg spre
ken ze niet tot de verbeeldingskracht
van jonge kinderen, omdat die kinde
ren óf buiten spelen óf in een afzon
derlijk lokaal bezig worden gehou
den. In het eerste geval weten ze
amper wat een koster is en in het
tweede geval mogen jongens van
pakweg zes of zeven jaar knippen,
plakken, heen en weer lopen en even
tueel kopje duikelen, zodat de door
hen toch al niet waargenomen be
weeglijkheid van de koster geen lok
kende toekomstmuziek vormt.
"he
■Je
.■jei
Het leek me goed. de kosters in het
algemeen en de heer Van Diggelen in
het bijzonder op deze dingen te wij
zen. Ik heb trouwens nóg wat. Ik
vrees dat het door mij hooggeschatte
kosterschap weinig bevorderlijk is
voor het beluisteren van preken. Op
de voorpagina van hetzelfde nummer
van „De Koster" prijkt een overden
king, die zo begint: „Wij zijn kinderen
van deze tijd. voor ons heeft het oude
testament afgedaan, dat is uit de tijd.
We weten niet goed raad met het
oude testament". Wat is dit voor
kletskoek? Het is de geachte medita
tor blijkbaar geheel ontgaan, dat het
oude testament tegenwoordig troef is
op de kansel. Iedere dominee die zich
zelf respecteert, heeft het over Te-
nach en Tora en kleurt zijn preek met
rabbijnse wijsheden. Beter opletten,
broeders!
De enige conditie
En Philippus zei:
Als je met heel je hart gelooft
is het geoorloofd.
(Handelingen 8 vers 37)
door E. SchlIlobMCkx
Bij het ontvangen van het proefschrift van M. Brinkman
bekroop me aanvankelijk de gedachte: hé, wat een dun boekje
als academisch proefschrift! Maar deze eerste reactie prikkel-
de mijn lezende aandacht, want ik herinnerde me dat over een
nog dunner boekje (een doctoraalscriptie van I. Berten in
1968) Pannenberg zelf had geschreven dat dit boekje hem pas
volledig duidelijk had gemaakt wat hijzelf bedoelde. Een
zelfde ervaring gaf me de lezing van Brinkmans ontleding van
de theologie van Pannenberg.
Dat dr M Brinkman kans heeft ge
zien om. afgezien van literatuur,
zaakregister e.d., binnen 87 blz. de
ontwikkeling van Pannenbergs theo
logie vanaf 1053 tot 1079 op zo'n kun
dige en leesbare wijze haast feilloos
te schetsen, strekt op zichzelf al tot
uitzonderlijke lof van dit academisch
proefschrift Het werd op donderdag
7 juni. verdedigd aan de Vrije Univer
siteit te Amsterdam. Promotor was
prof. dr. H. M. Kultert, coreferent
prof. dr. J. Veenhof.
De geledingen van het boek zijn hel
der: 1) hoe ziet Pannenberg de ver
houding tussen Ood en de mens; 2)
Pannenbergs Oodsbegrtp, 3) Pannen-
bergs mensbegrip; 4) evaluatie van
Pannenbergs visie op de verhouding
van onze eindige werkelijkheid tot dc
oneindige Ood.
echter in deze dissertatie van Brink- geschiedenis deze overstijgt. Zo kan
man als een grondintuïtie van Pan- de eindige mens Ood ervaren als de
nenberg naar voren komt. is het in- macht van degene, die verzoent, be-
zicht dat de door velen alom ervaren waart en bevrijdt. Jezus Christus is
afwezigheid van Ood veeleer te ver- het realiteitsmodel dat de grond-
staan is als de ervaring van de afwe- structuur van de algemene relatie
zigheid van de menselijke inbreng in tussen Ood en mens ten volle reali-
het tonen van Oods macht. De afwe- seert en voor ons duidelijk maakt. Zo
zigheid van Ood is concreet menselij- wordt Jezus de toegang tot het ver-
ke schuld; de getuigen van Ood zwij- staan van onze menselijke geschiede-
gen. en dan verstomt elke openbaring nis als levende relatie tussen het eln-
Pionier
Pioniers als Pannenberg banen een
weg in de jungle. Links en rechts
moet worden gehakt, omwegen ge-
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Oortfts Oagblad
Nieuwe Haagse Courant met
Nteuwe leidse Courant
Uttgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammtnga
Directeur mg O Postma
HOOFDKANTOOR
PoMtXrt 6S9
1000 AW Amsterdam
lal 020-913456
letaa 13004
Potftj'o 64 00 00
Ned CrediettwiA
ffe*er*ngnr 23 00 12 574
Gemeen reg^o Amsterdam
KM 000
REOO ROT7EROAM DORDRECHT
PoaWuS 948
3000 AX Rotterdam
•ei 010-H 5544 (abonnementen
an beiorpng)
tal 010-M5544 (redacbe)
tel 115700 (u*
Ron e» dam
REGIO OEN HAAG lEIOEN
Postbus 10>
2501 CC Cen Haag
lei 070-469445
Parkstraat 22
Oen Haag
REGO NOORO OOST NEOERLANO
'uTj'vtend adnwi-ttrat*)
Posibu» 3
4000 AA Z.WV
W 05200-17030
Mewnarkf 56
Zwv»
Abonnemenlapci|ien
■1 47 70
Pe* na* tear 95.40
Pw iaar 144 60
Ad re
a**r 00 aanvraeg
Teieton-scfie
(/■e adressen boven!
Opgavr lamaebericMen 9-19 30 van
miandeg I m vr.^ag Op zondag van 14
20 uur <*»l 020-9134'*
Opgave mm»-advertenties lei
020 936464 o« scbr.tte.-n aan kAm-Adv
aWeAng potfbuS 433
1000 AK AMSTER0AV
Adres* z «j j -s-utend sctviHe>n
aan ontt Amsterdamse adressen
maakt, nadien moet zelfs gewied wor
den. Weerszijden van de weg is het
een puinhoop. Wie Pannenberg ach
terna gaat. zou links en rechts om
zich heen kijkend de richting van de
weg kunnen vergeten.
Toch kan iemand die nadien het
spoor volgt, duidelijker dan de pio
nier de gebaande weg volgen, als hij
zich niet laat afleiden door de achter
gelaten puinhoop. Brinkman heeft
dit gekund. Natuurlijk heeft theologi
sche topologie, het verkennen van
een theologisch pas aangelegde weg.
niets te maken met een fotografische
weergave van een snelweg door een
polderland. Het heeft veeleer iets van
het snuffelen van een afgerichte hond
naar een door iemand afgelegde weg
die 4r objectief-fotografisch nergens
blijkt te zijn Het is zoeken naar spo
ren Speurzin is hier nodig.
Dit boek getuibi hiervan. Heeft
Brinkman dit reukorgaan? Hebben
prof. Kultert en zijn coreferent het
hem aangeleerd? De promotor Kut-
tert is mans genoeg om een jonge
speurder aan zijn reukzin over te la
ten en slechts dan bij te sturen als het
spoor .in de hoogte' zou blijken te
verdwijnen, waar geen verhaal moge
lijk is tenzij positivistische bewe
ringen.
Grondmotief
Sporen die plots verdwijnen, vleugels
lijken te hebben gekregen en geen
resten in onze aardse werkelijkheid
hebben nagelaten, terwijl we dan
toch maar doen alsof we het goede
spoor volgen, kent in de lijn van Pan
nenberg ook Brinkman niet. De Heili
ge Oeest dempt hier geen kloven,
maar begeleidt het continue spoor
Wel moet je het vinden.
Al heeft men Pannenberg voor ratio
nalist versleten. Brinkman toont
overtuigend aan. dat. na eerst wel
licht een zekere neiging in die rich
ting. Pannenbergs grondmotief is ge
weest en nog ls: Oods werkelijkheid,
alleen In geloof te beamen, moeten
we dénkend doorlichten. Moderne ge
lovigen kunnen niet meer langs de
Verlichting heen. al hoeven ze niet
verstrikt te blijven in de redelijkheid
van het kleinbehuisd Verlichte 'Hol
lands binnenhuis'.
Geschiedenis
Waar is het Pannenberg tenslotte om
te doen? Om ons mens-zijn. En dat is.
zo wordt betoogd, uiteindelijk onze
'Fraglichkeit'. de mens als grond
vraag. waarop godsdiensten een ant
woord geven: temidden van onze
fragmentarische ervaringen van zin
en onzin is Ood de enige die alomvat
tende zin kan schenken Uiteindelijk
is het dus om Ood te doen. maar dan
om Ood als zin en inhoud van het
menselijk bestaan. Antropologie of
Juist spreken over de mens is tevens
theologie, d.i. spreken over Ood. De
grondovertuiging die daarachter ligt
geschiedenis is op zichzelf met reeds
begrijpelijk, het zou dan geen zin
hebben om nog over Ood te spreken.
Daarom legt Pannenberg zo sterk de
aandacht erop. dat geschiedenis hier
in bestaat dat het eindige voortdu
rend weer wordt ingehaald door het
oneindige, een gebeuren dat geen en
kele grond vindt in dit eindige. Ge
schiedenis is pas geschiedenis door
de actieve aanwezigheid van de on
eindige Ood Alleen zo. indirect,
openbaart Ood zich in de geschiede
nis doordat Hij machtiger blijkt dan
al het eindige
Inzicht
Is dit geen aanfluiting, zo kunnen we
vragen in een tijd na Auschwitz0 Wat
van Ood. Dan ls Ood afwezig, zoals
bij Jezus aan het kruis, waar mensen
Hem hebben vastgespijkerd.
Het lijJcf een veronderstelling, een
hypothese, het is een hypothese voor
de redelijk denkende mens. Maar een
hypothese die redelijk aanwijsbaar is
en voor het geloof een klaarblijkelijk
heid. Rationele aantoonbaarheid en
gelovige klaarblijkelijkheid zijn voor
Pannenberg echter niet in de contra
mine. ze versterken elkaar en worte
len beide in een zelfde basisver
trouwen.
Analogie
Pannenbergs visie op de relatie tus-
dige en de oneindige God.
Verhelderd
Een grootse Pannenbergse visie
wordt in dit boek verhelderd in een-
.voudige en duidelijke woorden. Ook
Brinkman heeft bedenkingen tegen
deze grootse synthese. Vooral is Pan
nenberg zo gefascineerd door de
vraag of ons leven uiteindelijk wel zin
heeft, dat hij meer bedacht is op de
theoretische aanpak van deze totale
zin dan dat hij gevoelige aandacht
besteedt aan het teveel aan onzin en
onmenselijkheid in onze geschiede-,
nis. Hij wil, terecht, de lutherse theo-1
logie van het kruis in het licht van de
opstanding plaatsen, zij het nooit
«jni
3f
V(
vüj:
.'fvc
ra
De woorden van vers 37 vormen pe
waarschijnlijk een latere invoeging, -pc
Als dit zo is. is dit een heel gelukkige tn
toevoeging aan het verhaal. Lukas jel
had het zelf kunnen schrijven. De jee
kamerling heeft gevraagd wat hem jeu
nog verhindert om gedoopt te wordei
en dat geeft Philippus de gelegenhei
om op de enige voorwaarde voor
bediening van de doop te wijzen,
het geloof. We zagen er even aan
voorbij, maar het is de kamerling di$
om de doop vraagt. De doop moet
gevraagd worden. De kerk bedient
doop als teken van Gods belofte niet
zo maar en vanzelfsprekend. Vroeger'
stond er dan ook in de kerkbode: De
bediening van de heilige doop is
aangevraagd doorMaar nu gaat
het over de enige conditie. Geloof je*?™
Het staat er wat absoluut, maar het'iJW
duidelijk genoeg. Als die man op het
verhaal van Philippus visie op zijn
leven gekregen heeft. God in zekere
zin heeft leren kennen als een God dji
nem jeu
vorder—
enheUK
n.ntT\
tam
m-t«
gerw
De
ook voor hem de deur naar het leven
Vi
in Christus heeft willen openen en
daarmee verder nu met heel z'n hart. D!
wil leven, dan is er geen bezwaar 2 j-
meer. Integendeel dan is er iets
feestelijks gebeur. Dan heeft een
mens de grond van z'n leven 32
gevonden. Een vreemdeling, levend ui
onder omstandigheden die wij
niemand zouden toewensen, heeft de1
oriëntatie van zijn leven gevonden. p*
Hij weet nu welke richting hij uit
mag. Met deze God en met alle
mensen die dit ook willen mag hij jp
binnen gaan in een nieuwe wereld. de*e
wereld van geloof en vertrouwen. DéFj»
wereld waarin hij zich straks een taè£
zal zien toegewezen. Hij is er niet vo<
niets. Zijn leven vergaat niet van dé f>
aarde. Hij mag zijn mond opendoen.
9/0
sen God en mens is uitgewerkt aan de zonder de doorgang van het kruis,
hand van het probleem van de analo- Tot in de merg van zijn bot is Pan-
gie. Met analogie wordt in de geschle- nenberg bang voor alle rechtse of
denis van de theologie een vorm van linkse vormen van ideologisch totali-
o vereens temming tussen Ood en de tarisme. Hij heeft niet vergeefs heel'
mens bedoeld die voorwaarde moet zijn leven gevochten tegen kerkelijk
zijn voor de omgang van de mens met dogmatisme en autoritarisme om nu
God. Karl Barth heeft radicaal met te capituleren voor nieuwe vormen
de gedachte afgerekend dat deze van dogmatisme,
overeenkomst en dus de mogelijk
heid van omgang van de mens met
Ood gelegen zou zijn op het vlak
van het gegevene; er is volgens hem
niet een overeenkomst, maar
Daarom blijft hij. terecht, ook afkerig
van een bepaald politiek .maatschap
pelijk dualisme', dat het verleden en
het heden als de negatieve en zwarte
wordt een overeenkomst geschapen zijde van onze geschiedenis duidt, en
door het Woord van Ood, en alleen zó
is omgang van de mens met Ood
mogelijk. Barth noemde deze vorm
van analogie geioofsanalogie.
Zij ging Pannenberg nog niet ver ge
noeg. Hij noemt dit de weg van het
verzet halverwege afbreken. Hij ver
werpt in eerste instantie elke vorm
van analogie, zo betoogt Brinkman,
want analogie betekent, hoe dan ook.
dat Ood en mens onder één gemeen
schappelijk begrip worden gevangen.
Dit wordt terecht goddeloos
genoemd.
Beknottingen
Voor Pannenberg is elke analogie een
menselijke beknotting van Oods bo
venaardse vrijheid. Ood bepaalt zelf
vrij wie Hij is. en daar kan geen
schepsel bij: God is niet te plaatsen
binnen een ons vertrouwde belevings
wereld. In die zin is er ook geen Gods
bewijs mogelijk. Eigenlijk is dit m.L
de diepste betekenis van heel de gro
te christelijke traditie, al hebben the-
ologieén deze oerchristelijke wijsheid
soms miskend en. vooral nog. al heb
ben volgelingen hun meesters hierin
vaak verkeerd gelezen.
Toch heeft de speurzin van Brinkman
opgemerkt dat Pannenberg zelf niet
temin ook een vorm van analogie
aanhangt, en zelfs enthousiast. Voor
hem is er geen directe verhouding
tussen God en mens; deze loopt im
mers via mensen in de wereld. De
analogie ligt niet tussen God en
mens. maar tussen het dagelijks ge
bruik van bepaalde woorden en hun
theologisch gebruik.
Misverstanden
Als ik hier Brinkman, ook Pannen
berg, in herinnering mag brengen, is
dit precies de analogie zoals Bona-
ventura. Albertus de Grote en Tho
mas die huldigen, in tegenstelling tot
wat later onder invloed van Scotus en
vooral Cajetanus' reactie hierop ten
onrechte is gaan gelden als de .officië
le' katholieke analogleleer Dit mis
verstand blijft oecumenisch drukken.
Toch is Pannenbergs eigen analogie-
leer niet precies die van de dertiende
eeuw Voor Pannenberg komt het
contact tussen Ood en mens steeds
op negatieve wijze tot stand. Maar
deze negativttelt kan positief worden
ervaren in de ervaring niet-onetndig
te zUn. bespeurt de denkende gelovi
ge de werking van een overmacht in
de geschiedenis, een macht die in de
alleen een nog te maken toekomst als
de lichtende zUde ervan ziet. Voor
Pannenberg is Ood vanaf de aanvang
Pannenberg
van de schepping ook begonnen met
de realisering van heil in heden en
verleden. Een radicale breuk met het
verleden wijst hij op christelijke
gronden af.
Vraag
Toch kan men, via Brinkman, Pan
nenberg de vraag stellen of hij wel
voldoende rekening houdt met de
moderne problematiek van de ver
houding van theorie en praxis.
Al zijn er reeds vele studies gewijd
aan Pannenbergs theologie, geen ver
der onderzoek zal het kunnen stellen
zonder dit boek van Brinkman. De
eenvoud van zijn betoog wordt rijke
lijk gedocumenteerd door het aange
bracht kritisch apparaat; de voetno
ten zijn ook belangrijk. Een proef
schrift niet als statussymbool maar
ais wetenschappelijke bijdrage aan
de allesbeheersende vraag; waartoe
leven wij?
De Nijmeegse hoogleraar dr. E.
Schillebeeckx bespreekt: M. E.
Brinkman, Het Gods- en mensbegrip
in de theologie van W. Pannenberg.
Een schets van de ontwikkeling van
zijn theologie vanaf 1953 tot 1979.
Uitg. Kok, Kampen, prijs 22,50.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Genemuiden H.Viss
te Nieuwe Tonge; te Rijnsburg (toe
L. Romein te Boven-Hardinxveld;
Werkendam (toez) T. Lekkerkerker
Ede.
Aangenomen: naar Waspik J. G. vs
Willigen kand. te Veendaal.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Katwijk aan Zee
Hage te Rotterdam-West.
DOOPSGEZ. BROEDERSCHAP
Aangenomen: naar Amsterdam
Gulmans, leraar cult, gesch. en maa
schappijleer te Wageningen; nai
Bolsward J. P. J. Knipscheer, blijk"
tevens pred. te Makkum, Hindelopt
en Workum.
Ali Jelsma-Rippen
een actueel boek, met verrassende conclu
sies!
Onder de titel Doen vrouwen in de kerk aan struisvo
gelpolitiek zal de senrijtster AH Jelsma-Rippen een
aantal lezingen gaan houden voor de N.C.V.B.. de G.V.B.
en de C.P.V.B.. die in feite een afspiegeling vormen van
het door haar geschreven boek.
Zij stelt in haar boek dat vrouwen tegenwoordig 'in' zijn. Zij
vormen onderwerp van gesprek, van zorg. van irritatie.
Maar hoe reageren vrouwen hier zelf op?
Inhoud:
ze daagt anderen uit met éigen woorden te zeggen wat hel betekent te
geloven, lief te hebben en te hopen.
ze spaad priesters en predikanten haar felle kritiek niet.
vraagt vrouwen buiten de kerk om waarom het evangelie zo ongeloofwaar
dig is
gaat in op de vraag of het feminisme een (s)linkse manier is om het
socialisme aan de vrouw te brengen Pbk. 19,90
(verknigbaar in de boekhandel)
UITGEVERIJ Postbus 84176.
2508 AD
's-Gravenhage
Dra. H. G. Leih
OE DROOM OER REVOLUTIE
2* druk. 196 blz 21.50
Over maatschappiikntiek en revolutie Vanuit de
historie eon boeiende analyse om beier zicht te
knigen op allerlei aciuele situaties „Hel is de
moeite waard om zich diepgaand bezig le
houden mei wal hiIn dit boek doceert
(Fnesch Oagblad)
Or. G. de Ru
OE VERLEIDING OER REVOLUTIE
2e druk, 146 blz 16*26
Een doorlichting van de biibeise boodschap
de proleten. Jezus en do Apostelen i v m hel
tegenwoordige revolutionairo verzet waartoe
men van alle kanten wordt opgeroepen
OR. K. M. Wltteveen
HET EVANGELIE TUSSEN PACIFISME EN
GEWELD
128 blz 16.90
Z«rngli. een van de drie grote reformatoren had
een actuele lnshe»d m leven en werk, waardoor
h»i iuist voor onze Iryd bizonder interessant
wordt
SPELEN TEGEN OE OORLOG
96 blz 12,90
Vier luisterspelen geschreven door Guy 8e'-
naert Peter van Gestel. Gernl Pleiter cn Wim
Ramaker Deze luisterspelen op mitiaiiel van de
NCRV-radio geschreven laten zich uitstekend
lezen Het gaat m deze luisterspelen behalve
om de „echte oorlogook om de verhoudtngen
lussen mensen onderling
Verknigbaar ir
KOK KAMPEN
bent u
betrokken bij de vragen van vandaag, in
zorg over Uw geloo(sverantwoordeli)k-
heid°
wilt u
blij en bewust lid van de kerk zijn, met
vertrouwen de jeugd tegemoet treden en
getuige van Jezus Christus zijn?
leest dan
maandblad van de Vereniging lot bevor
dering van het gereformeerd kerkeli|k
leven
Redactie ds J. M. G. Si|tsma. Nunspeet;
drs l H. Bouwkamp, Nw Lek(<erland,
ds O Bouwman, Nijverdal; mr P Cou-
mou, Nunspeet. dr E Masselmk. Rotter
dam en ds O. Meyering Hzn. Scherpen-
zeel.
Proetnummers en abonnementen
25.00 p.jr J M van Geldere, Wei-
mansweg 21, 3075 MJ Rotterdam
Aanmeldingen v. lidmaatschap 35,00
p.jr inclusiel abonnement: K J van 't
Hol. Neptunus 22. 7131 HM Lichten
voorde
De Hervormde Gemeente Nijmegen,
Wijkgemeente „West"
roept sollicitanten op voor de vacature van
in de leeftijd tussen 35 en 40 jaar.
Gegadigden moeten het wijkwerk vooropstellen en nauw samenwer
ken met de Gereformeerde Kerk Wijk ..West" is een zeer gevarieer
de wijk met oudere dorpskern (voormalig dorp Hees) Serieuze
gegadigden wordt een informatie-map toegezonden.
Sollicitaties worden ingewacht bij de secretaris van de beroepings
commissie A. Mak, Voorstadslaan 357, 6542 TE Nijmegen.
TH eotogisch verantwoorde
A rcheologisch interessante
C ultureef belangwekkende
Israel
R e«zen
Wat denkt u ervan om de Kerstvakantie door te brengen in het zonnige
ISRAËL?
Behalve een geheel verzorgde rondreis (van 22-12 t e.m. 05-01). kunnen wij ook
een vrije verblijfsreis voor u regelen op elke door u gewenste wi|ze, zoals
bijvoorbeeld de Kerstdagen in Jeruzalem en daarna een heerlijke zon- en
zwemvakantie aan de Golf van Eilat!
Bestel nog vandaag de folders over onze reizen (het héle jaar door') naar
ISRAEL EGYPTE TURKIJE GRIEKENLAND ROME
Reisstichting THACIR. Europalaan 14, 3844 AV HARDERWIJK. Tel. 03410-
21989.
Vormingscentrum „De Klencke"
sektie Kerk en Samenleving or
ganiseert weekenden:
29-30 september 1979:
Nieuwe Levensstijl
25-26 januari 1980:
Kernbewapening
22-23 februari 1980:
Kerkenkonferentie
14-15 maart 1980:
Gemeente Onderweg
Op aanvraag:
Kursussen voor parochie- en
kerkeraden, jongeren- en vrou
wengroepen, vredesgroepen en
nieuwe levensstijlgroepen
Inlichtingen Vormingscentrum n
„De Klencke", Witte Zand 18.
7861 BJ Oosterhesselen (Dr
Tel 05248-1651
li
