in het klooster
heerst de angst
Botha veranderd
tijdens bewind
'Christelijke klachten?
Nooit van gehoord!'
2»)
Niet Blij in de Rij
Izcc
Strauss biedt rechts een kans'
Bootvluchtelingen uit Vietnam.
Turkse vice-premier Eyuboglu:
Technocraat
Een oude cognac voor
moderne mensen.
Verontruste schrijvers:
Médaillon:
de VS.O.E van Martell
(K
,Vijf Russische officieren gedood"
Meer geld voor meer hulp aan meer vluchtelingen.
Wij willen meer helpen. Helpt u ons. Alstublieft.
Stort uw bijdrage op gironummer 29.14.600,
t.n.v. Stichting Comité Hulpverlening Zuid-Oost-Azië,
Postbus 1527, tel. 050-777428 9701 BM Groningen
"^ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1979
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
11
floor James Oorsey
MIDJAT Turgan is een meisje van zestien. Zes maanden geleden verdween zij. Haar vader,
hauffeur van het Syrisch christelijke klooster Mar Gabriel bij Midjat in Oost-Turkije, gelooft
flat zij is ontvoerd omdat zij een christen is te midden van moslemvolk.
Andere leden van de christelijke ge-
neenschap zeggen echter dat Turgan
'ewoon midden in de nacht van huis
s weggelopen. Ze weten waar ze zit.
naar. zeggen zij, een half Jaar lang ls
'r geen poging ondernomen haar te
ug te halen. Alleen angst voor wraak
an de moslems weerhoudt ons daar-
ran, zeggen de mensen die het op een
intvoering houden.
Soals meestal zal de waarheid ergens
n het midden liggen. Turkse christe-
ijke meisjes zullen niet zo sterk ver-
chillen van hun leeftijdgenoten in
ndere landen. En ook ln streng reli-
[ieuze gezinnen doen zich problemen
oor tussen ouders en kinderen.
Stempel
laar wat er ook met Turgan is ge
leurd, haar vader heeft angst, een
ngst die hij met vrijwel al zijn ge-
oofsgenoten in Oost-Turkije deelt,
ingst overheerst hun leven, het legt
iveral een stempel op. Zelfs de mon-
ilken ln het klooster Mar Gabriel, dat
terk doet denken aan een middel-
euwse vesting, hebben angst.
Iet aantal Syrlsch-orthodoxe fami-
ies in Midjat met zijn zes kerken is de
fgelopen drie Jaar gedaald van veer-
ien- tot negenhonderd. Door emlgra-
ie naar met name Zweden, Duits
and, Oostenrijk en Nederland ls de
hristelijke gemeenschap in geheel
\irkije sterk geslonken. En velen die
ïu nog ln Turkije zijn, willen hun al
rertrokken familieleden volgen.
ls niet alleen discriminatie die
n daartoe drijft; net als hun islami-
;che landgenoten voelen zij zich
k aangetrokken tot „het betere le-
in het Westen.
armoede die criminaliteit ln de hand
werkt. En de centrale regering ln An
kara heeft nauwelijks greep op de
gebeurtenissen.
Alleen in konvooien durven leden van
de christelijke minderheid 's nachts
de weg tussen Midjat en het 65 kilo
meter verderop gelegen Mardin af te
leggen, uit vrees voor rovers. Wacht
posten van de Turkse gendarmerie
langs de weg stellen hen niet gerust.
Maar dit probleem treft ook de mos
lems. De christenen zijn echter
kwetsbaarder: zij immers zijn de min
derheid en veel van hun (krachtige)
zonen hebben het land verlaten.
Het geringe vertrouwen in de over
heidsbescherming ls niet zo vreemd."
Haberli, een verzameling stenen hut
ten en enkele kerken waarvan som
mige uit de vierde eeuw na Christus
dateren, is een dorpje even bulten
Midjat dat de bescherming geniet
van zeven Turkse soldaten. Toch
werd ruim een week geleden al het
vee van de inwoners gestolen door
gewapende mannen uit omliggende
Islamitische dorpen. Volgens de inwo
ners van Haberli „komen de dieven
vrijwel elke nacht, en ongestoord."
„ZIJ stelen en doden en zij dwingen
ons te vertrekken."
Tralies
In het nabij gelegen dorp Ogunaluk
eveneens een christelijke enclave
zijn dezelfde verhalen te horen van
geweld en intimidatie. De tweehon
derd gezinnen hebben de ramen in
hun hulzen dichtgemetseld of er tra
lies voor aangebracht voor het ge
val er overvallers komen.
Tachtig procent van het land dat zij
bezaten is ingepikt door de omliggen
de Islamitische dorpen. „Na onze
klacht gaf de rechtbank ons gelijk,
maar een week later werd het besluit
van de rechter teruggedraaid onder
druk van de moslemsjeiks," vertelt
een inwoners. Via relaties ln Ankara
kreeg Ogunaluk te horen, dat de cen
trale overheid dit een zaak van de
plaatselijke rechtbank vindt.
Islam
Volgens veel christenen zijn zij het
slachtoffer van de „din asjkena", de
opvatting dat daden tegen nlet-mos-
lems altijd zijn gerechtvaardigd in
dien die zijn begaan uit „liefde en
toewijding" tot de Islam. Op grond
hiervan zouden moslems het volste
recht hebben christelijke meisjes te
ontvoeren en tot de islam te bekeren.
„Kijk ook maar eens wat er gebeurt
met Westeuropese meisjes die ver
liefd worden op Turkse moslems in
het buitenland," zegt een christelijke
Inwoner van Mardin. „Zij gaan mee
naar Turkije en ontdekken daar dat
hun man al twee vrouwen heeft. Ze
mogen dan geen andere christenen
ontmoeten of de kerk bezoeken. Ze
worden gedwongen zich tot de Islam
te bekeren."
Met name ln Oost-Turkije meten de
moslems met twee maten, zeggen de
christenen. „Ze gooien een steen naar
ons, en als wij dan teruggooien, wor
den wij ervan beschuldigd een op
stand tegen de moslems te willen
organiseren. Wij zjn zwak, wat kun
nen wij doen?"
Zuidafrikaanse premier bepleit liefde en begrip
door Hennle Serfonteln
JOHANNESBURG Premier Pieter Botha heeft gisteren een
bezoek gebracht aan Soweto, het enorme zwarte woonoord
dat bij de buitenwijken van „de blanke" stad Johannesburg
ligt en dat meer dan een miljoen inwoners telt. Botha is de
eerste Zuidafrikaanse premier die Soweto een bezoek bracht.
Wat Nederland ook doet met de „kerk-Turken" in Den Bosch,
de Nederlands-Turkse betrekkingen zullen er niet onder gen "veroordeelt
lijden.
Het historische bezoek heeft de aan
dacht gevestigd op enkele zeer be
langrijke aspecten van Botha's nieu
we stijl van leiderschap, zijn strate
gieën en doeleinden. Het bezoek
werpt tevens het licht op de belan
grijke veranderingen die hebben
plaatsgevonden ln Zuld-Afrika gedu
rende de eerste elf maanden van het
bewlnd-Botha.
Tegen alle voorspellingen In Is Botha
naar voren gekomen als een vastbe
sloten leider, sober ln zijn benade
ring. en met vastomlijnde plannen
voor zijn beleid.
De man die door zijn politieke tegen
standers ls gebrandmerkt als een
„politieke Zwakkeling" vanwege zijn
driftigheid en onverwachte emotione
le uitbarstingen, ls blijkbaar nu een
staatsman geworden die over de
noodzaak van liefde en begrip tussen
de verschillende rassen praat, die ver
zoening predikt, die raciale vooroor
delen (ook bij zijn eigen rechtse aan
hangers) in de strengste bewoordin-
ISTANBOEL Wat de Ne
derlandse regering ook be
sluit ten aanzien van de
„kerk-Turken", de betrekkin
gen tussen Nederland en Tur
kije zullen er niet onder lij-
Hij ls veel veranderd sinds hij ln
september 1978 aantrad als eerste
minister. Toen tond hij nog bekend
als de harde minister van defensie die
met de sabel klettert. In veel opzich
ten verschilt hij nu van zijn als zwaar
gewichten aangemerkte voorgangers
Verwoerd en Vorster.
Botha is geen Ideoloog en evenmin
een vader-flguur als Verwoerd.
„de totale strategie voor overleven
om een totale aanval op Zuld-Afrika
te kunnen weerstaan". Onder invloed
van de legerleiding realiseert ook hij
zich dat er alleen militaire successes
kunnen worden geboekt als er ln de
binnenlandse politiek hervormingen
zijn. Ten tweede heeft hij een aantal
snelle en opmerkelijke stappen gfe
daan met nieuwe benoemingen op
sleutelposten en verklaringen die te1
gen de partijtraditie ingaan.
Dus voor het eerst ln de geschiedenis
is een premier van de Nationale Par*
tij in de aanval gegaan door met
Initiatieven te komen ln plaats vatj
op ad hoc basis te reageren op crisis
situaties. Ten derde en dat ls het
belangrijkste heeft hij bijna volle,-
dlg de kant gekozen van de Verllgtei
in de partij, waardoor hij de partij
meteen een veelliberaler gezlch
geeft Op die basis ls hij bereid vei
van de zogeheten kleine apartheid u
te bannen.
In een notedop: hij ziet de overleving
van de blanken als van meer belang
dan het handhaven van strikte ,,on»
nodige" apartheidsmaatregelen en
praktijken van rassenscheiding. Een
maand geleden op een partijcongres
in Durban zei hij: „We leven in een
veranderende wereld en we moeten
bereid zijn ons aan te passen anders
sterven we". Een vorige week zei hij
dat als hij moest kiezen tussen een
partijpolitieke heilige koe en of de
veiligheid van Zuld-Afrika hij voor
het laatste zou kiezen.
den. De Turkse vlce-premler
Orhan Eyuboglu, een vertrou
weling van premier Ecevlt die
zich met de minderheden in
het land bezig houdt, verze
kerde me: „Onze betrekkin
gen met Nederland zijn te
dure aangelegenheid."
Volgens hem moet de bouw van een
kerk „gerechtvaardigd worden door
de noodzaak", bij voorbeeld door de
groei van de gemeente. De gouver
neur van Istanboel Orhan Erbug, die
het gesprek bijwoont, meent dat dit
laatste niet het geval ls. Voorzover hij
HIJ ls een pragmatische moderne Uollincrhonnic
technocraat en een zeer competente nwlllijoCneiini®
bestuurder. En er ls een eind geko
men aan de besluiteloosheid, onze
kerheid, gebrek aan planning en te
genstellingen ln de partij-politiek die
kenmerkend waren voor het twaalf
Jaar durende Vorster-tljdperk.
Want ondanks het beeld van kracht,
was premier Vorster in feite funda
menteel een zwakke leider als het om
binnenlandse zaken ging. Zijn eerste
prioriteit was het behouden van de
vriendschappelijk en te hecht slch Iran herinneren is er ook nooit Alrikener Nationalistische eenheid.
- Ten koste van alles. Daar werd het
binnenlandse beleid aan onderhorig
gemaakt. Noodzakelijke en vitale
veranderingen om de groeiende racia
le spanningen te verminderen weiger
de hij door te voeren omdat hij moei
lijkheden van de rechterkant van de
partij vreesde.
vergunning gevraagd voor de bouw
van een kerk. Zou dat gebeuren, dan
zal ik het verzoek ln welwillende over
weging nemen, belooft de gouver
neur.
Vlce-premler Eyuboglu wijst er ver
der op, dat de overheid maar beperk-
om door de2e kwestie te wor
den beïnvloed."
Eyuboglu was deze week van Ankara
naar Istanboel gereisd voor bespre
kingen met de christelijke leiders.
Politieke waarnemers ln Turkije zien
in hem een man die het met de min
derheden goed voorheeft Na afloop
van zijn gesprek met de Armeense
patriarch KaloetsiJan zei Eyuboglu
eerder deze week, dat de minderhe
den ln Turkije weliswaar met moei
lijkheden te kampen hebben, maar
dat vele daarvan al zijn opgelost.
Gevraagd naar de klachten van de
Turkse christenen zegt Eyuboglu:
„Alle Turkse staatsburgers genieten
dezelfde vrijheid en hebben dezelfde
kansen. Minderheden in Turkije heb
ben dezelfde rechten als ln Neder
land. Binnen het kader van onze wet
geving hebben onze minderheden alle
üiïflThcm wU. op specifieke klsch- L'^^fk^en^en ïS.Êle
ten van de christehen. cegt Eyuboglu klarln8 "t kunnen z""' J? datde
net als de Turkse minister van bui-
te mogelijkheden heeft om de bouw De nieuwe leldersstljl van Botha zal
van kerken en moskeeën tegen te zeker consequenties hebben binnen
houden. Dat er de laatste tijd wel en bulten Zuld-Afrika. In de eerste
moskeeën en geen kerken bijkomen, plaats heeft hij een duidelijke strate-
ligt naar zijn mening aan de groei van Rie ln gedachten, samen te vatten als
de Islamitische gemeenschap in
Turkije.
Met nadruk zegt hij dat de „christelij
ke gemeenschap christelijke scholen
kan openen". De gevoelens van angst
onder de Turkse christenen lijkt Eyu
boglu overdreven te vinden.
„Er kan geen twijfel bestaan aan het
feit dat de regering haar best doet om
hen te beschermen. Als de regering
dat niet zou doen, zou hun angst
Voor de conservatieve aanhangers
van de Nationale Partij moet dit wel
gelijk staan aan heiligschennis en
verraad. Maar Botha heeft door zijn
optreden laten blijken de zaak te
willen leiden, dat het hem niet kan
schelenof hij zijn rechtervleugel van
zich vervreemdt en dat hij genade
loos alle verzet binnen de partij tegen
de nieuwe aanpak zal breken. Dat
betekent niet dat hij ook maar voor
even het verdwijnen voorstaat van de
structuur van de politieke apartheid
of fundamentele partijpolitieke wijzi
gingen wil. HIJ blijft toegewijd aan
een totale politieke scheiding tussen
Afrikanen ln de thuislanden aan de
ene kant en gekleurde Indiërs en
blanken samen ln een nieuw soort
structuur ln de rest van Zuld-Afrika.
En ook gescheiden woongebieden
blijven bestaan net als de wet op de
onzedelijkheid, de rassenclassificatie
en de wet op de gemengde (blank-niet
blanke) huwelijken.
Onze premier Bulent Ecevit is een humane man. Wij allen houden van mensen."
ren een onzer redacteuren
AMSTERDAM Waken
ïgen de steeds groeiende
echts-radicale tendenties om
istorische vergissingen te
oorkomen. Zo omschrijft
[urt Hirsch, als gast van de
'vdA in Amsterdam, het doel
an de PDI, de Presseaus-
chuss Demokratische Initia
te.
>lt is een groep verontruste schrij
ven brochures zoals drie zwartboeken
over Franz-Jozef Strauss en een over
zicht van rechts-radicale jongerenor
ganisaties. Er zijn contacten met reli
gieuze en politieke organisaties zoals
de Christelijke Jonge Mannen Vereni
ging, (de JUSO), de Jongerenorgani
satie van de SPD en de Jonge Demo
craten.
Een belangrijk mikpunt voor de
naaste toekomst is kanselierkandi
daat Strauss van CDU en CSU. Bin
nen de huidige regeringspartij SPD,
bestaat onenigheid over de strategie.
tieven ondersteunt deze laatste stro
ming. Om de kiezers mee te krijgen is
het contact met de vakbond essenti
eel. De druk van rechts op de arbei
ders ls erg groot, zegt Hirsch. Vele
arbeiders lezen de rechtse BUdzei-
tung.
„Vergeet niet", zegt Hirsch, „dat er ln
de bondsrepubliek een historische,
anticommunistische tendentie
heerst. Dit anti-communlsme gaf de
nekslag aan de Republiek van Wei-
mar. werd vervolgens door Hitler ge
bruikt bij zijn opmars, vond daarna
teniandse zaken Okcun, dat hij „voor
het eerst van dergelijke klachten
hoort". Belde bewindslieden beloven
echter de klachten te onderzoeken, al
voegt Eyuboglu eraan toe, dat de
klachten „een concrete basis" mis
sen. „De Turkse autoriteiten hebben
geen enkele klacht van de 8yrische
christenen ontvangen die dergelijke
geruchten zou rechtvaardigen. Oa
maar naar de grote bazar hier in
Istanboel. Daar zie Je veel Syrisch-
orthodoxen die hun eigen winkels
hebben, van hun leven genieten en
rijke lui zijn."
Volgens Eyuboglu zijn de problemen
waarmee de christenen ln Turkije te
kampen hebben niet specifiek hün
problemen. „Ook in Oost-Turkije is
er geen sprake van discriminatie. Er
zijn daar wel moeilijkheden, maar die
zijn uniek. Turkljke ls een onderont
wikkeld land en daarom zijn er van
zelfsprekend economische en sociale
problemen. De regering doet haar
best om die zo snel mogelijk op te
lossen."
Eyuboglu wijst erop, dat „onze pre
mier Bulent Ecevlt een zeer humane
man ls". „Dat zijn zijn medewerkers
en aanhangers allemaal, wij houden
van mensen. WIJ zijn tegen geweld.
Twee Jaar geleden werden wij aange
vallen, met stenen bekogeld. Wij heb
ben niet met stenen geantwoord. Zo
benaderen wij de zaken en zo denken
wij.'
ers en Journalisten waartoe onder Na 0Den brlef van wehner vorle een u,tlaatkleP k» de koude oorlog en YiJJjS.JjJJj
"eer Oünter Walraff, Robert Junk. j.ar waSndrae w^ opd? drêleem zoekt nu "8tenen des aan" m£SS"•JE'IEKÏS
ulse Rinser. Martin Walser en Horst ie »erSrln?en Ut de bondsS- stoots"' "Er ta Dult»"md een rechu hJÜ Sï ïin
errmann behoren. De groep ls niet Sfiek wder sïausï ontstonden er van tien tot vijftien pro- J«d d«
irtljgcbonden, maar heeft wel een twee stromingen bil de sociaal-demo- cent van d' «"nimen. Het gevaar ls Ji iïïT.fï?
nlcxp «lamntiiiir 7-PVPntlv ttor^nt. T_D,J1 soS'f1M<T nipt denkbeeldle dat als Strauss principe een besluit van de ge-
tnkse signatuur. Zeventig percent ls denkbeeldig dat als Strauss
d van de SPD. er zijn twee FDP'ers, hoort staat een zakelijke nlet-aeres- bonds,can3eUer wordt, een nieuwe,
tie communistenlen enkele partljlo- sieve'campagne voor, de indere.^net rechtM part"
m zoals Walraff De groep tracht ..de onder anderen Wllly Brandt, voelt krljKt
üblieke opinie te politiseren" en de meer voor een directe confrontatie,
lassa te mobiliseren" tegen rechtse
rachten. Zij doet dit met de uitgave De Persgroep Democratische Initla-
prlnclpe een besluit van de ge
meenschap zelf. Het ls echter wel een
Syrische christenen ln Oost-Turkljke
het relatief beter hebben dan de an
dere bevolkingsgroepen."
Reagerend op de vele voorbeelden
van ontvoeringen, diefstallen en
moorden zegt de Turkse vlce-pre-
mier: „Dergelijke zaken gebeuren.
Ook islamitische meisjes worden ont
voerd. Deze daden worden Ingegeven
door de sociaal-economische toe
stand ln Turkije."
Eyuboglu ziet ook geen goede rede
nen om de christenen die vrezen ln
Oost-Turkije klem te komen zitten
tussen de Koerden en de centrale
overheid, naar Istanboel over te bren
gen. „Door aanleg van nieuwe wegen,
de bouw van nieuwe scholen, enzo
voorts, proberen wij het leven van de
mensen ln dat gebied te verbeteren.
Dit probleem ls voor de Turkse rege
ring zeer belangrijk. Wat het Koerdi
sche probleem betreft, moet ik zeg
gen dat miljoenen Turken ervan over
tuigd zijn dat we de moeilijkheden
aankunnen, ondanks de sociale en
economische problemen. ZIJ geloven
in de wil en de mogelijkheden van de
Turkse regering."
„Als de Syrische christenen redenen
hebben om bang te zijn, ls dat een
zaak die de regering zeer ernstig op
neemt Met als doel de oorzaak weg te
nemen. WIJ houden vol dat we deze
situatie niet met geweld willen oplos
sen. Wij weten wat de problemen zijn,
ook ln Oost-Turkije, en die hebben
sociale en economische oorzaken.
Wanneer u de Turkse geschiedenis
kent weet u dat talloze hoge rege
ringsfunctionarissen van Koerdische
afkomst zijn. Als een 8yrische chris
ten de capaciteiten heeft zou hij ook
minister kunnen worden."
JOHANNESBURG (AFP. AP) Vol-
gens een Zuidafrikaanse krant zijn
vorige maand vijf hogere Russische
officieren ln Mozambique gedood
door antl-regerlngsgezlnde guerril
la's. Volgens de krant waren het de
eerste Russische slachtoffers die bij
conflicten in zuidelijk Afrika gevallen
waren. De Russen zouden bij een
vuurgevecht bij de plaats Nampula
om het leven gekomen zijn en hun
lichamen zouden op 29 Juli met een
Russisch vliegtuig naar de Sowjet-
Unie gevlogen zijn.
UTRECHT (ANP) De disciplinaire
straf die de burgemeester van Rotter
dam aan de toe mail ge hoofdinspec
teur van politie B. D. KI am a heeft
opgelegd vanwege diens deelneming
aan een demonstratie, kan als conse
quentie hebben dat a Kalma en
«andere ambtenaren in feite het
recht op demonstreren wordt
ontzegd.
Dit zei gisteren de raadsman van Kal
ma, mr W. J. van de Bos, tijdens de
zitting van de Centrale raad van be
roep, die moet oordelen over de vraag
of het ambtenarengerecht vorig jaar
terecht het beroep van Kalma tegen
de hem opgelegde straf heeft afgewe-
ADVERTENTIE
Staan we te luisteren naar nieuwe file-records.
De Persgroep Democratische Initia
tieven richt zich ook tegen rechtsra-
dicale groeperingen. De grootste hier
van ls de Nationale Partei Deutsch-
land. een ultra-rechtse partij, daarna
komt de neo-nazlstlsche Deutsche
Volksunlon. Bulten deze politieke
partijen bestaan er nog ongeveer 100
militante organisaties, die het vooral
van Jongeren moeten hebben. Een
niet onbelangrijke hiertussen is de
Europese Vrijwilligers Organisatie,
een para-mllltalre club, die gevechts
oefeningen organiseert en van tijd tot
tijd ln het nieuws komt met hardhan
dige acties tegen vreedzame demon
straties. Ondanks vragen ln de
Bondsdag op initiatief van de Pers
dienst Democratische Initiatieven, ls
er van hogerhand nog nooit tets tegen
deze club van Hoffmann gedaan.
ADVERTENTIE
