boerden weigeren overgave
Jrse premie op hoofd van
Moordenaars Mountbatten
Ruim duizend politieke
gevangenen in Maleisië
wat zijn dat?'
Ontwikkelingslanden
optimistisch over
wetenschapsgesprek
prwarring over akkoord tussen missie en regering
iblin zegt identiteit te kennen
I
Godoenows reden
om over te lopen
'strikt artistiek'
Inhoud nieuw fonds nog strijdpunt
Openbare
executies
in Sjanghai
rkije ontkent eigen gevoelens van minderheid
IDERDAG 30 AUGUSTUS 1979
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
7
SERAN (AFP, Reuter, AP) De opstandige Koerden in het noordwesten van Iran hebben
l eis tot overgave van Irans sterke man, ayatollah Khomeini, naast zich neer gelegd. „We
Lben besloten onszelf te verdedigen en we zullen vechten", zo zei een leider van de
irdische Democratische Partij (PDK) in Mahabad, de hoofdstad van Koerdistan. Daaren-
fen liet in Teheran de minister van binnenlandse zaken, Hashem Sabaghlan, weten dat hij
een Koerdische delegatie tot een akkoord was gekomen. Koerden in Mahabad zeiden
over dat de radio, die het akkoord wereldkundig maakte, „de feiten verdraaide".
öilah Khomeini liet gisteren be
ll maken dat er met de Koerden
[over vrede onderhandeld kon
en dat alle opstandelingen
iorwaardelijk de wapens moes-
erleggen. De Iraanse regering
dezelfde lijn en zei vastbeslo-
b zijn het Iraanse leger de hoofd-
I van de opstandelingen, Maha-
te laten veroveren. Waarop de
ilsche leiders in Mahabad zei-
Idat zij nooit voor Khomeini's
p zouden buigen.
enkomst
radio liet echter minister van
enlandse zaken, Sabaghian, be-
maken dat er een overeenkomst
bereikt met een missie van de
ïitische revolutionaire raad uit
abad, die de afgelopen dagen in
ran is om te proberen een eind te
>n aan de conflicten. Volgens de
iter was men het er over eens
rden dat het Iraanse leger de
ongehinderd mocht binnentrek-
,om de veiligheid van de stad te
fdigen". Het leger staat op onge-
35 kilometer afstand van de
Koerdische leiders in de stad
n dat zij ervan overtuigd waren
e missie nooit met zo'n voorstel
)rd kon zijn gegaan en dat ze het
niet toe zouden staan de stad
;n te trekken. Het Iraanse leger
sterkt met zogenaamde revolu-
ire gardisten, een ongeregelde
zwaar bewapende burgers die
loerden al veel last hebben
punten in het volgens de mi-
•Cr overeen gekomen akkoord zijn
e achterban van de Koerdische
1 niet vervolgd zou worden en
|e revolutionaire gardisten terug-
Ikken zouden worden.
fclische woordvoerders van de
in Teheran lieten weer weten
i geen akkoord gebonden te
in, „omdat wij niet aan de onder-
felingen hebben deelgenomen",
jchtten zich niet vertegenwoor-
rjdoor de missie uit Mahabad,.
1 enkele dagen terug de leiders
van de PDK nog meedeelden dat de
missie hun goedkeuring had. De
Iraanse regering zou immers nooit-
een delegatie van de PDK ontvangen
omdat de partij door Khomeini in de
ban is gedaan.
Tot gisteravond had het leger in ieder
geval de stad Mahabad nog niet aan
gevallen, wel werd het informele be
stand gekraakt toen Koerden een le
gerpost 50 kilometer ten noorden van
de stad aanvielen. Althans volgens de
gouverneur van West-Azarbeidslan.
Intussen zet Khomeini's „reizende
rechter", ayatollah Khalkali zijn ver
woestende werk voort. Vier Koerden
werden gisteren in twee Westiraanse
steden door zijn revolutionaire recht
banken om het leven gebracht. Sinds
zijn aankomst in het Koerden-gebied
heeft hij tenminste 77 mensen laten
ombrengen. In de noordwestelijke
stad Tabriz zijn dinsdag veertien ge
vangenen, onder wie twee vrouwen,
geëxecuteerd. Zij werden beschul
digd van het organiseren van een
oproer in de gevangenis. Dit maakten
kranten in Teheran gisteren bekend.
ILIN (Reuter, AP, AFP) De Ierse regering heeft een premie van bijna een half miljoen
l19,en gezet op de hoofden van de moordenaars van Lord Mountbatten. De Ierse waarnemend
tier George Colley zei dat zo'n gebaar ongekend is in de nu tien jaar durende strijd in
I69*ld.
hs Colley denkt de Ierse politie
wie de daders van de moord
zijn en waar zij zich
Dat betekent echter niet
daders ook meteen kunnen
aangehouden. „De informatie
C'rvoor nog niet voldoende." al-
vice-premier. Deze ontkende
Ieren de hand zouden hebben
met de beveiliging van Lord
edil batten. Hij wilde geen politie
tkle lord tijdens de zeereisjes, maar
;n c akantielandgoed Classiebawn
ets werd streng bewaakt en het
dat maandag explodeerde
nscjegelmatig onderzocht en voort-
>ch 1 in de gaten gehouden. Colley
frop dat Mountbattens land-
Engeland helemaal niet onder
ngejing stond.
;ven
trek tse premier Margaret Thatcher
isteren, gekleed in gevechts-
en baret, een bezoek ge-
aan de soldaten van het Britse
leger in Ulster. Ook bezocht zij in
Belfast gewonde militairen en bur
gers en wandelde ze door de straten
van de stad. Thatchers bezoek was
geheel onverwacht; ze was tijdens
haar premierschap nog niet in de
Britse provincie geweest. In vaak fel
le bewoordingen vroegen veel burgers
haar een hardhandig einde te maken
aan het terrorisme in Ulster. „De be
volking is net zo vastbesloten als ik
het ben. Als we het terrorisme niet
kunnen verslaan is de democratie
dood," aldus Thatcher na afloop van
het bezoek aan Belfast.
Aanslag Brussel
De burgemeester van Brussel. Pierre
van Halteren, heeft gisteren tegenge
sproken dat zijn kantoor een tele
foontje van de IRA heeft ontvangen
waarin deze organisatie zich verant
woordelijk heeft gesteld voor de bom
aanslag van dinsdag in Brussel. In
politiebronnen was gemeld dat de
aanslag een zaak van; de IRA was
geweest. De burgemeester verklaarde
gisteren via de radio dat alleen de
Britse ambassade in Brussel een tele
foontje heeft ontvangen en dat daar
in de naam van de IRA niet was
genoemd. Functionarissen van de
ambassade hebben dit bevestigd.
Overigens is ook gisteren drie maal in
Brussel aangekondigd dat er een bom
zou ontploffen maar even zovele ke
ren was het loos alarm. De eerste
melding betrof het metrostation
Kunst en Wet (Arts et Loi) in het
centrum van de Belgische hoofdstad.
Het station werd gesloten maar er
werd niets gevonden. De tweede mel
ding betrof een groot Brits warenhuis
maar ook hier werd niets ontdekt.
Hetzelfde gold voor een melding voor
het wereldhandelscentrum.
NEW YORK (AP. Reuter. AFP) -
Alexander Godoenow is enkel en al
leen om artistieke redenen uitgewe
ken naar de Verenigde Staten. Dit
heeft de voormalige sterdanser van
het Moskouse Bolsjoi-ballet gisteren
verklaard.
Hij heeft overigens geen idee waarom
zijn echtgenote Loedmilla Wlasowa,
om wie gedurende het weekeinde een
diplomatieke rel tussen de Russen en
de Amerikanen ontstond naar de
Sowjet-Unle is teruggekeerd.
„Ik denk dat als ik tijdens het drie
dagen lange touwtrekken tussen de
Amerikaanse en de Russische autori
teiten de kans had gekregen met haar
te praten we niet uit elkaar zouden
zijn gegaan", aldus Godoenow met
spijt in zijn stem. De danser zei zeer
moe te zijn, maar maakte overigens
een ontspannen indruk.
Godoenow vertelde waarom hij zo
plotseling naar de VS besloot over te
lopen. „Ik had de limiet overschreden
waarbinnen ik in het Russische gezel
schap terug moest zijn. Als ik naar
mijn hotel was teruggegaan had ik
waarschijnlijk de mogelijkheid ver
speeld om over te lopen. Daarom heb
ik ook geen contact meer kunnen
krijgen met mijn vrouw."
De danser had er echter min of meer
op gerekend dat zijn vrouw ook in de
VS zou willen blijven. Hij ontkende
nadrukkelijk dat hun huwelijk een
gelegenheidszaak was geweest.
Het Russische weekblad Literatur-
naya Gazeta heeft gisteren gezegd
dat Amerikaanse agenten-provoca
teur Godoenow min of meer hebben
geschaakt. Eerst probeerden ze hem
door Nico Kussendrager
WENEN De ontwikkelingslanden toonden zich gisteren
betrekkelijk optimistisch over het verloop van de conferentie
over wetenschap en techniek voor ontwikkeling (UNCSTD), in
Wenen.
„Het ziet er minder slecht uit dan het
een paar dagen geleden leek.' aldus
de Tunesiër Mestiri. die woordvoer
der is van de „77" (de groep van
ondertussen 120 derde wereldlanden).
Doel van de conferentie is vergroting
van de wetenschappelijke kennis in
ontwikkelingslanden. verbetering
van de internationale samenwerking
op wetenschappelijk gebied, en een
grotere rol van de Verenigde Staten.
In dat laatste zit hem nog steeds de
kneep tijdens de UNCSTD. De derde
wereld vraagt een nieuwe instelling
om de derde wereld te helpen bij haar
wetenschappelijke ontwikkeling.
Deze moet zo dicht mogelijk vallen
onder de algemene vergadering van
de Verenigde Naties (waar de derde
wereld sterk staat), en zo weinig mo
gelijk te maken hebben met de ESO-
SOC (de economische en sociale raad
van de VN), die volgens de ontwikke
lingslanden door het westen over
heerst wordt. Waar het precies op
uitloopt zal de komende twee dagen
nog worden uitgepraat. De conferen
tie is als te doen gebruikelijk al weer
in tijdnood en de afgelopen nacht is
er dan ook druk doorvergaderd.
Voor een versterking van wetenschap
en techniek in de derde wereld is ook
geld nodig, en daarvoor zal er een
fonds komen. De standpunten over
de omvang daarvan liepen gister
avond uiteen van 2 miljard gulden
voor de komende twee Jaar (de derde
wereld), en 400 miljoen gulden (het
westen). Het uiteindelijke bedrag zal
wel ergens in het midden uitkomen,
maar dan nog moet worden uitge
maakt wie hoeveel gaat betalen. Aan
vankelijk werd gedacht aan een ver
deelsleutel, waarbij de helft van het
bedrag wordt opgebracht door het
westen, een kwart door de olielanden
en een kwart door Oost-Europa.
Sommige westerse landen maken be
zwaar dat de ontwikkelingslanden
niet met concrete voorstellen komen.
Ze hebben geen lijst waarop bedra
gen worden gevraagd voor zeg-een
universiteit in Thailand, een weten
schappelijk instituut in Tsjaad en
een onderzoeksproject in Trinidad.
Volgens de zegsman van de „77" kan
zo'n lijst er ook niet zijn. „Dat zou
belachelijk zijn. Laten we hier eerst
maar kijken hoever de westerse lan
den willen gaan."
De ravage op de Grote Markt,
veroorzaakt door een bo
maanslag, stond ook gisteren
nog onder streng toezicht van
de rijkswacht.
HONG KONG (AP) In Sjanghai
zijn gisteren twee mensen die van
beroving werden beschuldigd in het
openbaar door een vuurpeloton te
rechtgesteld. Dit hebben de zoge
naamde China-kijkers in Hong Kong
opgemaakt uit radioberichten. Een
van de mannen had een bankoverval
gepleegd, waarbij twee doden waren
gevallen. Hij werd in een stadion te
rechtgesteld, terwijl ongeveer twee
duizend mensen toekeken. Onder de
toeschouwers was de familie van de
twee bij de bankroof omgekomen
mensen.
RIO DE JANEIRO (Reuter) De
Braziliaanse president Joao Figueire-
do heeft gisteren een wet goedge
keurd waardoor ongeveer vijfduizend
mensen politieke amnestie krijgen.
Deze mensen, van wie het merendeel
in het buitenland woont, werden ver
volgd door de militaire regering die in
1964 via een coup een einde maakte
aan de regering van president Joao
Goulart. Mensen die door de regering
als „terroristen" worden aangemerkt
vallen niet onder de wet. Volgens de
militaire autoriteiten vallen ongeveer
driehonderd mensen in deze catego
rie.
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM In Maleisië
zitten meer dan duizend men
sen om politieke redenen in
de gevangenis. Vijftig van hen
zitten al meer dan acht jaar
vast en een van de gevange
nen wordt reeds vijftien jaar
van zijn vrijheid beroofd, zon
der dat er ooit een proces is
gevoerd. Sommige gevange
nen worden geestelijk en li
chamelijk gemarteld. Dit zegt
Amnesty International, de or
ganisatie die zich het lot aan
trekt van politieke gevange
nen overal ter wereld, in een
gisteren verschenen rapport.
De gevangenen zitten vast op grond
van de Binnenlandse Veiligheidswet
(Internal Security Act. ISA), die in
1960 werd ingesteld. De ISA maakt
een gevangenschap zonder proces
mogelijk gedurende twee jaar, maar
in veel gevallen wordt het bevel tot
inhechtenisneming gewoon ver
nieuwd voor nog eens twee jaar. De
gevangenen worden in eerste instan
tie gedurende 60 dagen in eenzame
opsluiting gehouden, maar ook daar
wordt de hand mee gelicht. Een aan
tal gevangenen zit veel langer in een-
.zame opsluiting en er is een geval
bekend, dat van de schrijver Samad
Ismail, die al meer dan drie jaar vol
komen geïsoleerd wordt.
Het rapport gaat in op de slechte
medische voorzieningen in de gevan
genkampen van Taiping en Batu Ga-
jah. In het laatste kamp zitten de
mensen ten minste 21 uur per dag in
hun cellen. Een aantal gevangenen is
ernstig ziek en sommigen zijn geeste
lijk ingestort of hebben zelfmoord
gepleegd Protesten worden door de
autoriteiten op gewelddadige wijze
onderdrukt, zegt het rapport, dat is
samengesteld door een missie die van
GENEVE (AP) Amnesty International heeft gisteren de Verenigde Naties
opgeroepen in te grijpen in Latijns-Amerika en Afrika om „ontelbare
mensen te redden van de onmenselijkheid van hun regering". Een woord
voerder van de organisatie drong voor de subcommissie voor de rechten van
de mens in Genève aan op de instelling van een internationale habeas
corpus, een waarborg tegen willekeurige arrestatie en gevangenhouding.
„Het lijkt dringend noodzakelijk een systeem op te zetten waarbij in
noodgevallen kan worden ingegrepen door de Verenigde Naties," verklaar
de de Nederlander Menno Kamminga, juridisch adviseur van Amnesty
International. Hij noemde Argentinië, Cambodja, Ethiopië en Oeganda als
de grootste schuldigen aan onwettige gevangenhouding. „Geen enkele
regering zou met rust gelaten moeten worden totdat het laatste geval van
een vermist persoon op zijn grondgebied is opgelost," zei Kamminga.
18 tot 30 november vorig jaar een
bezoek bracht aan Maleisië.
De meerderheid der gevangenen in
Maleisië was ten tijde van de arresta
tie lid van legale poliUeke partijen en
vakbonden. Amnesty verwijt de Ma
leisische regering de Binnenlandse
Veiligheidsdienst in toenemende
mate te gebruiken om politieke te
genstanders voor onbepaalde tijd
achter slot en grendel te zetten zon
der enige vorm van proces.
Gevoelig
De angst van de autoriteiten voor
politieke opponentenen vloeit voort
uit het politieke systeem, zoals dat
sinds de onafhankelijkheid van 1951
gegroeid is en dit systeem heeft weer
alles te maken met de zeer gevoelige
raciale verhoudingen in het land. Ma
leisië kent drie belangrijke bevol
kingsgroepen: de Maleislërs, die zich
de bumiputra (de zonen der aarde)
noemen en die 47 procent van de
bevolking uitmaken, de Chinezen, die
34 procent en de Indiërs die ongeveer
9 procent van de bevolking uitmaken.
Grofweg gezegd beheersen de Malei-
siërs het politieke en regeringsappa
raat, hebben de Chinezen de econo
mie in handen en bezetten de Indiërs
de dienstverlenende sector. Tussen
met name de Chinezen en de Maleiers
zijn er altijd wrijvingen geweest, die
zich ln 1969 ontlaadden in geweldda
digheden waarbij honderden doden
vielen.
Van oudsher hebben drie ethnisch ge
oriënteerde partijen, de Verenigde
Maleise Nationale Organisatie
(UMNO), de Maleisische Chinese As
sociatie (MCA) en het Maleisische In
dische Congres (MIC) de regering ge
vormd. In 1974 voegden zich verschil
lende kleinere partijen hierbij en ont
stond het Nationale Front, waarin de
UMNO de leiding heeft. Premier Da-
toek Hoessein Onn en alle belangrij
ke ministers komen van de UMNO. Er
hebben zich in de loop der jaren op
positiepartijen georganiseerd langs
niet-raciale lijnen, maar deze zijn al
tijd met een groot wantrouwen beke
ken. omdat volgens een ongeschre
ven wet Maleisië geregeerd dient te
worden door een coalitie van UMNO,
MCA en MIC. Oppositiepartijen wer
den en worden daarom beschouwd
als een bedreigibg van de status quo
en als potentiële raciale onruststo
kers. Oppositiepartijen zijn zeer be
perkt in hun grondrechten en leden
ervan worden op grond van ISA voor
lange tijd en zonder proces in de
gevangenis gezet en vaak ook be
schuldigd van steun aan de in Malei
sië verboden communistische partij.
Amnesty dringt er bij de regering van
Maleisie op aan de Wet op de Binnen
landse Veiligheid af te schaffen en
een onafhankelijke commissie ln het
leven te roepen die een onderzoek
Instelt naar de gevallen van marte
ling.
James Dorsey
iRBAKIR De stank in het snikhete Dijarbakir (42 graden in de
luw) wordt met de dag erger. De arbeiders in openbare dienst
n al twee weken en het afval hoopt zich op. De stakers eisen dat de
imeester hun zestig miljoen Turkse ponden (ruime 2,5 miljoen
n) aan achterstallig loon betaalt. Al drie maanden hebben ze geen
neer gekregen. Maar de burgemeester, die nu in de Turkse hoofstad
ra zit, zegt dat de overheid hem het geld niet wil geven. En dus kan
maandlonen gemiddeld ruim vierhonderd gulden niet
!n.
eerste gezicht een tamelijk normaal
ijnsel in een land dat aan de rand van
nkroet staat en waar twintig procent
werknemers werkloos is. Maar vol-
e inwoners van Dijarbakir heeft de
e weinig te maken met de algehele
e in het land en alles met Dijarbakirs
als „officieuze hoofdstad" van Turks
stan.
gering" voert een actief beleid tegen
foners van Dijarbakir vanwege hun
ie afkomst," zegt een woordvoerder
sk. Deze vakbeweging, die actief is in
hele land. onderhoudt de stakers in
akir en heeft in dit gebied veel weg
n mantelbeweging voor de klande-
Koerdische beweging. Turkse jour-
n in de stad geven toe dat ..de econo-
situatie in andere delen van het land
Onze correspondent in het Midden-Oosten,
James Dorsey, heeft zojuist een bezoek
gebracht aan Oost-Turkije. In enkele arti
kelen belicht hij de positie van de Koer
den, die in dit land net als in Iran, Irak
en het aangrenzende puntje van de Sowjet-
Cnie een minderheid vormen.
kloos
leschuldigt de overheid in Ankara
ervan niets te ondernemen om de werkloos
heid in dit gebied te verminderen. Ruim de
helft van de inwoners van Dijarbakir, voor
99 procent Koerden, is werkloos. De stad
heeft drie fabrieken, die maar aan weinig
mensen werk kunnen bieden. En uit de hele
streek vertrekken veel boeren naar Istan-
boel. de stad die nu al zo uit haar voegen
barst. Zij verliezen de strijd tegen de geme
chaniseerde landbouw. En bovendien is
vijftig procent van de grond ir. handen van
de „agha's", de grootgrondbezitters, en nog
eens dertig procent is van religieuze leiders.
Sinds de staat van beleg in april ook hier
van kracht werd. zijn de Koerdische natio
nalistische leuzen uit het straatbeeld ver
dwenen. Een enkele gekalkte tekst of opge
plakt affiche met de belofte dat vermoorde
Koerdische studenten zullen worden gewro
ken, is over het hoofd gezien.
Overal patrouilleren Turkse militairen, met
het geweer op de schouder of een mitrail
leur in de hand. Het lijkt weinig indruk te
maken. Een werkelijke poging het Koerdi
sche nationalisme de kop in te drukken
wordt niet ondernomen.
De Koerdische taal, die officieel in Turkije
niet bestaat, wordt openlijk op straat ge
sproken. Platen met Koerdische muziek
mogen niet verkocht worden, maar op het
plein voor het stadhuis dansen stakende
arbeiders en studenten op Koerdische mu
ziek uit cassette-recorders. Dagelijks ko
men de „activisten", de vertegenwoordigers
van zestien Koerdische organisaties met
even zovele politieke ideologieën, in het
theehuis van Dijarbakir bijeen voor felle
discussies.
Voor de Koerden blijven de Turkse solda
ten buitenlanders, vertegenwoordigers van
een bezettende macht. „De regering heeft
haar troepen hierheen gestuurd omdat dit
de hoofdstad van Koerdistan is." zegt een
Koerdische vakbondsleider. „Wij zijn de
oorspronkelijke bewoners van dit gebied,"
voegt een collega van hem daaraan toe.
„Onze culturele achtergrond is een andere
dan die van de Turken."
Het bewijst en niet voor het eerst hot
weinig er nog is terechtgekomen van Ata-
turks ideaal uit de Jren twintig dat Turkije
een moderne, niet-rellgieuze republiek
moest worden, „waarin Turken leven en
waar Turks wordt gesproken".
Allemaal Turken
Wie in Ankara het Koerdische probleem ter
sprake brengt, krijgt als antwoord: „Koer
den, wat zijn dat?" En ook de waarnemend-
gouverneur van Dijarbakir, Fachml Cabar,
zegt: „Er bestaat geen Koerdische gemeen
schap." Ataturk, afgebeeld op een groot
portret achter hem, lijkt Instemmend te
knikken. „De Koerden," legt Cabar uit,
„stammen van de Turken af. Wij zijn alle
maal Turken. De Koerden die hier ooit
hebben geleefd, zijn Turken geworden."
Van moeilijkheden met Koerdische natio
nalisten is geen sprake en ook is er eigenlijk
geen staat van beleg, zegt Cabar. „We had
den niet voldoende politie hier en daarom
zijn er speciaal opgeleide versterkingen ge
komen." En die staat van beleg, ach, dat ls
meer „om Jullie te helpen" „Buitenlandse
journalisten zijn ons zeer dierbaar. Wij wil
len niet. dat zij in gevaarlijke situaties
terecht komen."
Van frustraties onder de jeugd en een radi
calisering als gevolg daarvan lijkt waarne
mend gouverneur Cabar niet te hebben
gehoord. Als wij vragen of Turkije niet
dezelfde fout maakt als Iran, namelijk bij te
dragen tot den escalatie van de tegenstel
lingen door een ontkenning van Koerdische
gevoelens, antwoordt Cabar enigszins gelri-
teerd: „Dit ls Turkije, niet Iran."
Maar als we de vertegenwoordigers van het
ministerie van voorlichting vragen ons ln
contact te brengen met representanten van
de Turkse politieke partijen ln Dijarbakir,
moet hij zeggen: „Hier zijn geen politieke
partijen."
