De samenlevirïg~is 'öntkinderlijkt'
Van kantongerecht tot uniek theater
Bakels dirigeert
Haydn-programmaï
Violist Nap de Klij£
(70) overleden
Guus Kuijer krijgt Griffel voor_ 'Krassen in hetjafeiblad'
Prijs voor Popov
ZATERDAG 25 AUGUSTUS 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Johanneke Leestemaker
Guus Kuijer krijgt op 3 oktober bij de opening van de kinderboe
kenweek In Sittart de derde griffel voor zijn kinderboeken. Na een
gouden en een zilveren ie bet dit jaar weer een gouden griffel
geworden, voor zijn boek „Kraasen In het tafelbladHet is het
vierde boek in de Madelief-serie en zou het laatste zijn. Maar in
oktober, ook in de kinderboekenweek komt het vl|fde Madelief-
boek uit, ,,Je hoofd vol Macaroni". Het Is het enige boek dat Guus
Kuijer dit jaar heeft geschreven, wat minder is dan de voorafgaan
de jaren waarin hij steeds twee boeken per jaar afleverde. Dat komt
omdat Guus met een boek voor volwassenen bezig is dst maar
langzaam vordert. Het is een bundel opstellen over de positie van
het kind in onze cultuur en moet In het voorjaar 1980 bij de
Arbeiderspers uitkomen. In een vijftiental opstellen waarvan er al
drie in het Hollands Maandblad zijn gepubliceerd, werkt hij zijn
visie uit die aan zijn succesvolle kinderboeken ten grondslag ligt.
Vanuit die visie wil h!| de samenhang aantonen tussen de manier
waarop we met kinderen en met het milieu omgaan. In het
onderstaande gesprek geeft Guus Kuijer in het kort zijn ideeën
t r
■V'! fV/'V
„Ik denk dat er een samenhang bestaat tussen het uitsterven van
zeehonden, wilde orchideeën en de behandeling die kinderen onder
gaan. De toenemende mishandeling van kinderen, het steeds vaker
afhaken op school de psychische problemen van kinderen, déér doet
één Jaar van het Kind niet aan. De hele mentaliteit, die wij hebben
tegenover het „zwakkere'' moet op de helling. Het redden van
zeehondenbaby's helpt echt niets als de zee waarin ze moeten leven zo
is vervuild dat ze er niet in kunnen leven. De vertedering die zo n
zeehondencrèche oproept vind ik een heel dubieus verschijnsel.
De meeste schoolsystemen en ook de
ouders gunnen het kind geen eigen
verantwoordelijkheid. Dat is één van
de redenen waarom het de kinderen
zo slecht gaat in onze cultuur. Als
kind wordt Je daar helemaal radeloos
van, want zonder verantwoordelijk
heid bezit een mens geen identiteit.
Niet zo lang geleden hadden de vol
wassenen belang bij kinderen 't Wa
ren helpende handjes en in een groot
gedeelte van de wereld is dat nog zo,
kinderen zijn helpende handjes en
een verzekering voor de oude dag. Zo
hebben ouders en kinderen baat bij
elkaar Maar als kinderen alleen af
hankelijk zijn van de liefde van hun
ouders, maak dan je borst maar nat
Als mensen geen belang meer bij el
kaar hebben dan kun je je. zeker als
kind. wel opzouten Je zou nu dus op
een of andere manier een belang moe
ten creéren. Je kunt moeilijk zeggen
„We stellen de kinderarbeid weer in."
Maar het zou kinderen wel meer ge
vóel van eigenwaarde geven als ze
weer een eigen verantwoording
krijgen
Rammelaar
Het enige belang dat ouders bij kin
deren in onze cultuur hebben, is dat
ze denken dat kinderen Inhoud aan
hun leven kunnen geven. Maar kinde
ren kunnen aan deze verwachting
niet voldoen, want ze kunnen je niet
van Je eigen gevoel van leegte verlos
sen. Als je verwacht dat een kind de
vervulling van je leven kan zijn, die je
uit je zelf niet hebt gevonden, loopt
het mis. Wij verwachten liefde van
onze kinderen en van onze dieren.
Maar dat kan je helemaal niet ver
wachten van afhankelijke wezens.
Het is nogal logisch dat Olie, mijn
hond opspringt als ik er aan kom,
want ik geef hem eten. En dat is iets
waar kinderen en dieren recht op
hebben. Ze hebben recht op voedsel,
warmte en geknuffel en het ls geen
gunst van een ouder of dierenverzor
ger, maar een recht. In onze cultuur,
waar het ouderpaar niet meer in
dienst staat van de volgende genera
tie, is het een gunst geworden om
geboren en opgevoed te worden. Voor
deze gunst vragen ouders liefde te
rug. Nergens in de natuur is het zo dat
een Jong dankbaar moet zijn dat hij
wordt veraorgd. Als een jong vogeltje
piept, brengt zijn vader of moeder
onmiddellijk eten.
Wij zitten in een cultuurpatroon wat
het „zwakke" veracht. Een zuigeling
is volstrekt afhankelijk. En wij reage
ren op die afhankelijkheid met een
gevoel van macht. De overheersing
begint bij het idee dat je een baby
kan laten krijsen (dat is goed voor
hem) en eten kunt geven op vastge
stelde tijden wanneer het jouw uit-
Madelief in gesprek met opa. tekening van Mance Post uit
„Krassen in het tafelblad"
komt. Maar een baby krijst uit zelf-
respect, hij wil gevoed worden, ge
knuffeld worden en het lekker warm
hebben, daar heeft hij recht op en
schreeuwt dus als er iets mis is met
zijn rechten. Als de ouders reageren
in de trant van: „Alles op mijn tijd
baby'tje, wij maken wel uit wanneer
jij je goed mag voelen. Hier heb je een
rammelaar." dan bieden ze amuse
ment aan in plaats van dat wat het
kind nodig heeft. Het kind leert op
die manier compromissen sluiten.
Het leert zich rot te voelen en niete-
min zijn kop te houden. Zijn zelfres
pect wordt hem afgenomen en tegelij
kertijd leert het kind in de meeste
gevallen het schreeuwen af. Het is
een eigenaardig manier van groot
brengen.
Dat aanbod van amusement zal ons
ons hele leven achtervolgen. Ook een
volwassen mens krijgt niet wat hij wil
maar dat wordt gecompenseerd door
amusement, de escape die de maat
schappij biedt. Pas als dat wegvalt
worden we goed nijdig.
Pijnlijk
De puberteit is, denk ik, geschapen
door een bepaalde opvatting over vol
wassenheid. Van een volwassen
iemand is het hebben van kinderlijke
eigenschappen onaanvaardbaar. Ook
de combinatie van afhankelijkheid
en zelfrespect is niet aanvaardbaar.
Om een kind volwassen te krijgen
kun je twee dingen doen: de afhanke
lijkheid opheffen en er voor zorgen
dat het de macht krijgt om opnieuw
zelfrespect te veroveren door dingen
te presteren. Dan bezit het de combi
natie macht en zelfrespect en dat is
de goedgekeurde formule van volwas
senheid. Als het kind geen macht kan
of wil veroveren, blijft alleen de af
hankelijkheid over, het zelfrespect is
in de loop van de kinderjaren al ver
dwenen. In de puberteit heb je dus
een geweldige tweestrijd in het kind.
„Wat zal ik doen, mijn zelfrespect
totaal verliezen en afhankelijk blij
ven of er bovenopspringen en mij
machtiger tonen dan mijn ouders' Er
is geen tussenweg en de strijd is dan
ook hopeloos pijnlijk. Toch denk ik
dat het wel anders kan. Je zou een
andere opvatting over volwassenheid
moeten creëren, eentje die niet op
macht is gestoeld. Volwassenheid
heeft volgens mij niets met kinderlijk
of niet-kinderlijk te maken maar het
is de kroon op het kinderlijke. Het is
de combinatie van afhankelijk kun
nen zijn en toch zelfrespect bezitten.
Als je zover bent, ben je, denk ik,
volwassen. Dan hoef je niet te breken
met je kindertijd, 't niet te verachten
maar je kan je ontwikkelen in één
vloeiende lijn. De puberteit is het
gevolg van het geloof dat is de combi
natie macht en zelfrespect.
Mij lukt het niet helemaal, vandaar
dat ik mij in mijn eigen volwassen
heidsbeeld niet helemaal volwassen
vind. Het is ook vreselijk moeilijk in
deze cultuur die al het kinderlijke
verstoot. Een geniale figuur als Ein
stein is met de kinderlijkheid blijven
leven ook in zijn volwassenheid. Zo
iemand is een boom die zijn wortels
nog heeft waardoor hij veel beter
groeit en tot zijn recht komt.
Des kinds
Pas door Rousseau (1712-1778) is de
scheiding tussen kinderland en vol-
wassenland bedacht. Rousseau be
pleitte daarbij dat de dood, de seksu
aliteit en andere enge dingen uit het
kinderland verdreven moesten wor
den. Want het was niet goed voor de
kinderziel. Deze scheiding leek voor
de kinderen noodzakelijk omdat men
dacht dat de problematiek van het
leven zo ingewikkeld was geworden
dat kinderen langere tijd nodig had
den om deze aan te kunnen. Het
jeugdgebied werd dus uitgebreid en
de kinderen maakten langere periode
van kinderlijkheid door.
Maar je zou ook kunnen stellen dat
de volwassenen sinds Rousseau, of
eigenlijk sinds de industriële revolu
tie zijn veranderd. Voordien waren de
volwassenen veel kinderlijker en was
ijspret en op straat spelen zeker niet
alleen des kinds.
'Ontkinderlijkt'
Ik denk dat de scheiding tussen de
kinderwereld en de grote mensen we
reld noodzakelijk werd toen de indus
trie op gang kwam. Voor het werk in
de fabriek was een volwassen type
nodig, dat niets kinderlijks meer had.
Een type dat ook geen zelfrespect
vertoont, zomaar zonder dat hij iets
heeft gepresteerd. Iedere onderwijzer
weet dat hele kinderlijke kinderen
van zes jaar ontzettend moeilijk tot
een groep te samensmelten zijn. Met
kinderen van twaalf gaat dat al een
stuk beter. Dat zit hem in het afne
men van het zelfrespect. Het kind
zoekt bescherming in de groep. Als je
een volwassene omschrijft als ie
mand die helemaal geen kinderlijke
eigenschappen meer heeft, dan heb je
de ideale mens voor fabrieksarbeid.
Ik denk dat de volwassenen „ontkin
derlijkt" zijn met de bedoeling om ze
gemakkelijker in groepsverbanden te
plaatsen. De kinderen zijn hetzelfde
gebleven, alleen wordt het voor hen
steeds moeilijker óm aan alle eisen
van onze cultuur te voldoen. De alge
mene kreet ls dat de mensheid infan-
tiliseert, ik denk dat hij „ontkinder
lijkt".
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM In het voormalige Amsterdamse kantonge
recht wordt de werkelijkheid van de rechterlijke macht voor
lopig vervangen door de illusie van het theatrale gebeuren.
Dit laat 19de-eeuwse gebouw, dat een onderdeel vormt van
het gevangeniscomplex aan het Kleine Gartmanplantsoen is
binnen anderhalve maand omgetoverd tot een prachtig
theater.
De aanwinst heet De Balie en kan dit
weekeinde (zaterdag en zondag) be
zichtigd worden Tijdens de Uit-
marktmanifestatie op het Leidsplein
waar de voorbijganger een voorproef
je krijgt van het komende theatersei
zoen gaan de poorten van De Balie
voor het eerst open
Enkele dagen eerder wordt met veel
Speciaal vandaag
Wereldkampioenschappen
wielrennen samenvatting
van de wegwedstrijd voor da
mes en een rechtstreeks ver
slag van de laatste 20 km van
uit Valkenburg Ned. 2/11.00
WK wielrennen recht
streeks wegwedstrijd voor
amateurs Ned. 2/12.50
WK wielrennen tweede deel
wegwedstrijd amateurs
Ned. 2/14.30
Studio Sport-extra we
reldkampioenschappen wiei-
rennen finish van wegwed
strijd voor amateurs
Ned. 2/16.15
In het kinderprogramma
Een Beestenboel is verteller-
zanger Ramses Shaffy toe aan
een Olympisch sportfeest
Ned. 118.59
Zoon Lamont van Sanford
en zoon heeft trouwplannen.
Vader Fred is het daar hele
maal mee eens totdat hij be
grijpt dat het Jonge stel niet
bij hem in komt wonen. In zijn
laatste poging Lamont thuis te
houden probeert Fred lijn
zoon zo cwart mogelijk te ma
ken Ned. 1/21.00
Een van de solisten in
KRO programma met mo
derne muziek. Session, is de
Amerikaanse zanger-entertai
ner Lou Rawls Ned. 1/21.55
Aktuatv Ned. 2 21.25
Hele dag flitsen van WK
wielrennen o.a. in VARA's
..Tussen start en finish"
Htlv. 1 12.00
en om 10.02. 11.02 en tussen
14.00 en 18.00 uur
In het TROS-radioprogram-
ma Kernpunt het onderwerp
huwelijks- en relatiebemidde-
ling per video llilv. 2/14.30
I Over koffieprijzen, woning-
isolatie en zuinig autorijden
gaat het in Kieskeurig
Hilv. 28.36
Speciaal morgen
Wereldkampioenschappen
wielrennen - rechtstreeks weg
wedstrijd voor professionals
over 274.8 km
Ned. 2/9.20
Vervolg verslag
Vervolg verslag
Ned. 2/13.00
Studio Sport-extra
Ned. 2/14.45
Eerste van zes Vesperdien
sten in de hervormde kerk van
Diever
Ned. 1/17.00
Aankondiging Aktie Boot
vluchtelingen
Ned. 1/Ned. 2/19.00
Nog eens een keertje de be
kende musical Hello Dolly op
tv. In de hoofdrollen Barbra
Streisand. Louis Armstrong.
Walter Matthau en Michael
Crawford
Ned. 1/19.15
Monty
Circus
Python's Flying
Ned. 2/20.50
Atom Spies een Engelse
film over een van de spectacu
lairste spionageschandalen
Ned. 2/22.10
Tony van Verre ontmoet Jo-
han Fabricius (deel 3)
Hilv. 1/9.30
Eerste van drie kerkdien
sten uit de Goede Herderkerk
te Hilversum. Voorganger is
de hervormde ds E. H.
Kalkman
llilt MiHiii
Kerkdienst vanuit Vrije
Evangelische Kerk te Oude
Pekela. Voorgange? is ds L. v
d. Molen.
Hilv. 2/17.00
animo de laatste hand gelegd aan de
verbouwing. Binnen en buiten zijn
schilders, timmerlieden en elektri-
ciëns druk bezig. De toegangspoort in
de voorgevel krijgt een donkerrode
deur. De schilders vermaken zich met
een voorbij gangster die het niet eens
is met de keuze. Opstandig roept ze
„Wat een rotkleur. Dat vind ik geen
gezicht. Hadden ze zeker over". Het is
geen ingrijpende verandering aan de
imposante voorgevel, die beeldend
kunstenaar Slet Zuyderland ont
wierp. maar het trekt wel de aan
dacht. Het zijn kleine veranderingen
die het oorspronkelijke karakter van
het gebouw niet aantasten maar het
wel een eigen gezicht geven. Dat is
blijkbaar ook het uitgangspunt ge
weest voor architect Pieter Zaanen.
Met geringe middelen (3,5 ton) en in
een kort tijdsbestek kon het theater
speelklaar gemaakt worden. Ingrij
pende veranderingen waren overbo
dig omdat een gerechtsgebouw bere
kend is op het komen en gaan van een
groot „publiek". Dat blijkt al meteen
uit de enorme ruime hal waar prachti
ge eikehouten trappen de portierslo
ge omsluiten. Een logische plaats
voor de kassa
Fraai
De rechtszaal waar vroeger statige in
strenge toga's gehulde heren plei
dooien aanhoorden en vonnisten gaat
dienst doen als theatereaal. De grijs
groene lambrizering met uitstekende
zuiltjes en de gordijnen in dezelfde
kleur combineren fraai met het hard
blauw plafond. Het aanbrengen van
een lichtinstallatie en een muurtje
dat doorgebroken is om ruimte te
maken voor het podium zijn de enige
ingrijpende veranderingen.
In de ruimte waar voorheen kleine
rechtszaken behandeld werden is de
kroeg ondergebracht. Opvallend zijn
de glas-in-lood ramen waarin de wa
pens van Amsterdam, Nederland en
Noord-Holland onopvallend verwij
zen naar het verleden. Ze geven uit
zicht op de binnenplaats van de ge
vangenis. Daarnaast zijn er nog een
aantal ruimtes die ingericht zijn als
kleedkamer
De Balie is een prachtig theater waar
de Theater Unie dit seizoen haar
voorstellingen brengt nu de Brakke
Grond wordt verbouwd tot Belgisch
Cultureel Centrum. Het zijn dit jaar
twee „Eigen produkties".
Op zoek
„De rode draad", een muziektheater
project van het Willem Breukerkol-
Guus Kuijer
Zomerconcerten door Nederlands Kamerork^;
door Jac. Kort
AMSTERDAM Nadat het Amsterdams Philharmonir,
Orkest twee zomerconcerten in het concertgebouw had gï.c
ven, was het het Nederlands Kamerorkest dat op zijn b»dl
twee van dit soort concerten wilde geven, maar dan in.t(
gerestaureerde Oude Kerk. Donderdagavond vond het eeL
concert plaats en volgende week donderdag het tweede. ,rl
Het aanvangsuur is wat ongewoon (negen uur), hetgeen jf'
daan is, omdat de z.g. koopavond dan juist is beëindigd en!,:
publiek op die manier het nuttige met het aangename L
verenigen. Dat dit goed gezien was, bleek wel uit het talrt,
publiek, dat in de kerk had plaats genomen.
Op het programma voor deze avond
stonden drie werken van Joseph
Haydn. In de eerste plaats zijn „Die
sieben letzten worte unseres Erlösers
am Kreuze." De componist ontving
de opdracht om dit merkwaardige
werk te schrijven in 1785 van de bis
schop van de Spaanse stad Cadiz.
fu
,rc
lektief met een strijkkwartet en vier
actrices die op zoek gaan naar de
muziek die opeens verdwenen is en
een project van Christine Ewert en
Carol Linssen. Basis is Venus en Ado
nis, het gedicht van Shakespeare.
Henk van der Horst maakt een be
werking en Theo Loevendie compo
neert de muziek.
De Balie opent september met Aniri-
ke een voorstelling van het Project
theater waarna Rutger Weemhoff er
komt met zijn satirisch programma
„De jongste dag". „Het Nest" van
Kroetz door Sater is hier het komen
de jaar te zien en ook de .kleine zaal
produkties van toneelgroep Theater.
Volgend seizoen gaat de Theater Unie
terug naar de Brakke Grond en pro
beert de lijn muziektheater en Neder
landstalig theater voort te zetten.
Binnen het Belgisch Cultureel Cen
trum behoudt de Theater Unie de
exploitatie en programmering van de
theatereaal. Wat er dan met de Balie
gebeurt is onzeker. Het gevangenis
complex wacht nog op een bestem
ming die via een inspraakprocedure
bepaald wordt. Pas dan kan bekeken
worden of een theater in de plannen
past. Maar het zou voor Amsterdam
en voor het Leidseplein doodzonde
zijn als dit prachtige theater zou ver
dwijnen.
Deze placht op Goede Vrijdag de
zeven kruiswoorden voor te lezen en
aan elk daarvan een korte meditatie
te verbinden. Haydn kreeg de op
dracht om voor ieder kruiswoord een
Adagio te componeren. Uit dit werk
speelde het Kamerorkest de intro
ductie en de Adagio's bij het eerste,
tweede en zesde kruiswoord. Alsmede
de muziek die de aardbeving uit
beeldt. Het Kamerorkest, dat deze
avond onderleiding stond van de vas
te gastdirigent, Kees Bakels, gaf van
genoemde delen een uitstekenden!
tolking.
Glen Hilson de clavecinist van
orkest was solist in het Concert <°i
klavecimbel en orkest in D en
Haydn. Het verscheen in 1784 in
voor klavecimbel of piano. Hoe
Wilson zijn partij ook vertolkte'
hoe ingehouden Bakels het orkesF
spelen, het lukte nauwelijks om'di
enigszins goede verhouding te bj,0
ken tussen het soloinstrument en*»
orkest met zijn moderne instruijy
ten. Een piano was toch beter*'*
weest misschien. k'
Het concert werd besloten metju(
jeugdwerk van de componist:
Symfonie in Es uit 1761 maar het'
al wel zijn tweeëntwintigste)
dragt, niettegenstaande de jeugd s
de componist reeds vele tekenen|e
zijn meesterschap.
door Adr. Hager
HILVERSUM De vorige week 70 jaar geworden violist I
de Klijn is donderdagavond tijdens opnamen in de VAf
studio op het veld van eer aan een hartaanval overleef
Hij zou medewerking verlenen aan het radioprogramma
Manus Willemse „Interval", waarin tevens een vraaggespl
zou worden opgenomen. Na het voltooien van de opnam»J
samenwerking met pianist Rudolf Jansen waren zijn laaf
woorden „Het ging fijn".
Nap de Klijn was een musicus die
werkte in alle mogelijke sectoren van
de muziek. Hij was bekend als solist,
doch vooral als kamermuziekspeler.
Met zijn in 1957 overleden eerste
echtgenote Aliza Heksch vormde hij
twintig jaar lang het Amsterdams
duo en zij maakten tal van succesvol
le toernees In vele landen. Hij was
aanvoerder van het Hollands en later
het Nederlands strijkkwartet waarin
hij werkte met Paul Godwin, Jaap
Schroder en Carel van Leeuwen
Boomkamp. Hij was als hoofdleraar
aan het Koninklijk Conservatorium
in Den Haag vertoonden als een voor-
De voorgevel van theater De Balie, ontniesp uan 6iot Zuyderland
AMSTERDAM (ANP) De Russi
sche clown Popov krijgt vandaag bij
de opening van de „Uitmarkt" in Am
sterdam de eerste „inter-Loeres" uit
gereikt. Deze prijs, die is ingesteld
door het nationaal 1 aprilgenoot-
schap, werd hem toegekend voor zijn
„unieke en universele humor", aldus
het genootschap. Popov is clown van
het Russische staatscircus, dat mo
menteel optreedt in theater Carré in
Amsterdam.
Het nationaal 1 aprilgenootschap
heeft de inter-Loeres ingesteld om
ook zijn waardering voor humor bui
ten de grenzen te kunnen tonen. De
prijs bestaat uit een bronzen copie
van het In 1962 als grap aangespoelde
paaseilandbeeld. Het is gemonteerd
op Russisch marmer en heeft een
zilveren lauwerkrans achter de oren.
Ere-Loeressen zonder lauwerkrans
werden eerder toegekend aan Toon
Hermans In 1978 en aan Simon Car-
miggelt in 1979.
Nap de Klijn
aanstaand pedagoog, die de
naamde Shinichi Suzuki-vioolme|
de in ons land introduceerde.
Het tekent hem, dat hij eerlijlj
noeg was om in een later stadium
alleen de voordelen, maar ook dJjj
delen van deze methode te erkera
Vele violisten hebben hun weg f
muziekwereld gevonden dank zij
de Klijn.
Deze bijzonder beminnelijke
cus. die in binnen- en buitenland
van vrienden had, was een voon
ter van de Nederlandse muziek. 2
voor de radio verrichtte hij veel
nierswerk, waarbij zijn program
uitblonken door een goede mu:
keuze en een verfijnde smaak.
„Het ging fijn." zijn laatste woo]
zijn van toepassing op de vele col
ten die hij in zijn werkzame 1
heeft gegeven.
