Toen er nog goeie gereformeerden waren
Psycho-analyse
en de moraal
Windkracht 7 in r.k. kerk
)l
sul
II
lit
mm
Trouw
Conferenti
VANDAA
r\
EEN PREDIKANT
ONTDEKKINGSTOCHTEN
door de
bijbel
landen van cr;
THACIR
ZATERDAG 25 AUGUSTUS 1979
TROUW/KWARTET
doorA. J. Klef
In de kerk wordt veel en graag
gejubileerd. Ik heb iemand eens
horen uitleggen, hoe dat komt. BIJ
een Jubileum, zo zei hij, kun Je
terugblikken en dat doen
kerkmensen nu eenmaal liever dan
vooruitzien. Deze onaardige
opmerking is volledig op mij van
toepassing, want zodra ik tegen iets
aanloop dat een veelvoud van vijf
Jaar oud is. kan ik de aandrang om
een jubileumstukje te vervaardigen,
niet weerstaan. Ook heden is dit het
geval.
Het begon ermee dat ik om een of
andere reden aan 't scharrelen was in
het hoekje van mijn boekenkast, dat
bestemd is voor brochures, waarin
gereformeerden van verschillende
makelij hun misnoegens hebben
gegoten. Bij die gelegenheid kreeg ik
„Het verwordingsproces in de
gereformeerde kerken" in handen,
een uiterst knorrig geschrift van dr
Ph. J. Huijser. Het was Jaren geleden
dat ik het gelezen had en ik besloot,
het nog eens door te nemen. En zo las
ik dat in 1949 éénendertig studenten
een lange brief naar de gereformeerde
synode stuurden met klachten over
de ongerelormeerdheid van
studentendominees. In die brief
werden volgens dr Huyser de puntjes
netjes op de i gezet en ,dat stond de
heren op de synode slecht aan
1949 En we zitten nu in 1979. Ik
rekende snel uit dat daar dertig jaar
tussen zit. Die brief gaan we
herdenken!, besloot ik zonder dralen.
Ik wendde me tot de deputaten voor
de archieven van de gereformeerde
kerken en op 't moment liggen
fotocopieën voor me van de stukken,
die de gereformeerde synodeleden
destijds voor zich hadden.
De eerste gedachte die me bekroop
bij de lectuur van de uitvoerige brief
der verontruste studenten (ze hadden
negen forse, dicht betikte vellen
nodig om lucht te geven aan hetgeen
hun mishaagde) was, dat je dertig
jaar terug nog goeie gereformeerden
aantrof in de gereformeerde kerken.
Ik bedoel gereformeerden van het
slag, dat we tegenwoordig alleen nog
maar in de vrijgemaakte kerken
kunnen waarnemen. Gereformeerden
met vooroorlogse stelligheden;
mensen die niet gehinderd door enige
aarzeling, alles wat niet precies in
hun straatje past, vierkant afwijzen
in bewoordingen die er niet om
liegen. De brief van de studenten
levert hiervan heel wat voorbeelden,
die extra treffen omdat dergelijke
geluiden in de gereformeerde kerken
verstomd zijn.
Vlak na de oorlog had je de sterk
evangelisatorische beweging „Jeugd
en Evangelie", waaraan veel
gereformeerde jongeren meededen.
Waarom? Om uit de beginselstudie te
vluchten, zo weten de
briefschrijvende studenten te
melden. En alsof dit nog niet erg
genoeg is. moeten de studenten de
synode ook „met verontrusting
(wijzen) op de grote indirecte invloed
van de hoogleraren Barth, Miskotte
en Van Niftrik op onze jeugd en naar
wij vrezen ook op verscheidene
predikanten." De studenten zien in
„de verwarringen in ons kerkelijk
leven een goede voedingsbodem voor
het barthianisme". En wat de
aankomende studenten betreft:
„gereformeerd besef, dat de
dwalingen van Barth c.s.
onderscheidt, ontbreekt hun ten enen
male". De éénenderig studenten
signaleren ook „in de
zendingskringen grote gevaren, mede
onder invloed van prof. Kraemer".
Zulke ferme taal wordt niet meer
gehoord in de gereformeerde kerken.
Daar zijn ze vandaag al blij als een
dominee nog wat barthianisme bij
zijn geestelijke bagage meedraagt, en
gereformeerde zendingsmensen
worden met synodale goedkeruing
opgeleid aan het Hendrik
Kraemer-instituut, wat niemand
gevaarlijk schijnt te vinden.
Beginselstudie? Ho maar, de jeugd
verkoopt liever praatjes over
Zuid-Arrika en homoseksuelen en de
studentendominees, die na dertig
jaar van 't zelfde laken een pak zijn,
vinden 't nog mooi ook. De
gereformeerde synode ontvangt
echter, voorzover ik weet, geen
bekommerde brieven uit de
studentenwereld.
Terug naar de brief, waarvan wij het
dertig-jarig bestaan gedenken. De
studentendominees die het daarin
speciaal moeten ontgelden, zijn R.C.
Harder en G. Toornvliet, in 1949
respectievelijk studentenpredikant
te Wageningen en te Leiden. Van
dominee Harder verklaren de
verontruste studenten dat hij
„glimlacht om alle gereformeerdheid
bij hen, die nog strijden voor een
confessionele S.S.R. (gereformeerde
studentenvereniging, a. j. k.)" Van
dominee Toornvliet zegt de brief dat
hij een studentenorganisatie met een
„humanstische eenheidsbasis"
steunt.
Dominee Harder is overleden.
Hij was in zijn Amsterdamse tijd
mijn wijkpredikant en hij glimlachte
om alle gereformeerde
vanzelfsprekendheden, hetgeen zeer
verkwikkend was. Dominee
Toornvliet is geen gereformeerd
predikant meer, hij is later als
Bloemendaalse radiodominee
afgezet, niet omdat hij te weinig
geloofde, eerder omdat hij teveel
geloofde.
Dr Huijser had gelijk, toen hij meldde
dat „de heren op de synode" niet erg
ingenomen waren met de brief der
studenten. In een breedsprakig
besluit kan er een zuinig synodaal
bedankje af voor de ersnt van de
briefschrijvers, die verder behoorlijk
op hun kop krijgen, omdat ze naar
het oordeel van de synode aan 't
generaliseren waren en een
tendentieuze situatietekening gaven.
Nu was het ook een brief, die stijf
stond van een naar soort
gereformeerde zelfverzekerdheid,
maar ik vermoed dat de synodale
broeders zich het meest geërgerd
hebben aan het feit, dat deze
eenenderig studenten het vertikten,
zich neer te leggen bij de
kerkscheuring van 1944, die tot het
ontstaan van de vrijgemaakte kerken
heeft geleid. Bovendien hadden de
briefschrijvers best in de gaten dat je
voor 't behoud van het goeie, gave
kerkelijke gereformeerdendom
aanzienlijk méén had aan de
vrijgemaakte dan aan de „synodale"
gereformeerde kerken, welke laatste
langzamerhand inderdaad een
vriendelijke kopie van de hervormde
kerk zijn geworden (voor wie 't weten
wil: ik stel dit vast zonder het te
betreuren).
Sommige ondertekenaars van de
brief zijn later dan ook vrijgemaakt
geworden, zoals H. van Harten,
landbouwkundig ingenieur en
ongetwijfeld een dergenen, om wie
dominee Harder geglimlacht heeft.
Onder de éénendertig verontruste
studenten bevond zich ook M.
Geerink Bakker, die nu een hoge
baan heeft bij de NCRV. Het is, dunkt
me, een vertrouwenwekkende
gedachte dat ze bij de NCRV op een
belangrijke postzo'n stevige
gereformeerde broeder hebben zitten
en ik vraag me af, waarom de
oprichting van de EO eigenlijk nodig
was. En met deze vraagstelling heb ik
mijn jubileumstukje een actuele
spits gegeven, zodat ik thans
tevreden de schrijfmachine terzijde
schuif.
door prof. dr H. M. Kuitert
Het verhaal gaat dat een bekend gereformeerd hoogleraar, met veel interesse voor psycholo
gie, eens een psychiatrische kliniek bezocht, toen plotseling een getraliede deur achter hem in
het slot viel. Op zijn geroep kwam een verpleger erbij die hem tot kalmte maande op een toon
die er geen twijfel aan liet bestaan dat de hoogleraar voor een patiënt versleten werd. „Maar ik
ben professor X", bracht de hoogleraar onthutst uit. Dat deed de deur echter helemaal dicht,
want de verpleger kende zijn klanten: „Dat zeggen ze hier allemaal meneer", en als de
betreffende hoogleraar niet al jarenlang overleden geweest was, zou hij misschien nog achter
die deur gezeten hebben.
Ik moest aan die anecdote het is
waarschijnlijk zo'n standaardgrap
die je op iedereen kan toepassen
denken toen ik Het gekke verlangen.
Psychotherapie en ethiek las van de
hand van Patrick Vandermeersch
(Uitgave Van Gorcum, prijs 27,90).
De schrijver is aanhanger van de psy
cho-analyse (daarover straks meer)
en een van de grondstellingen van de
psycho-analyse is dat mensen bepaal
de problemen die hen dwars zitten,
naar het onderbewustzijn verdringen,
wat feitelijk betekent; ontkennen dat
ze die problemen hebben. Ziedaar de
onmogelijke positie waarin je terecht
kunt komen als je een psychoanaly
tische therapeut ontmoet: hoe hard
je bij voorbeeld ook roept dat Je hele
maal geen problemen met de seksua
liteit hebt, hij zal altijd kunnen ant
woorden wat de verpleger tegen de
professor zei: „dat zeggen ze alle
maal" of „Juist de mensen die zulke
problemen hebben, ontkennen het"
en zo ben Je altijd de sigaar.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leldse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur ing O Poslma
De psycho-analyse dat blijkt hier
wel uit is een geraffineerde theorie.
Wie haar ontkent, bevestigt haar.
Vandaar de eeuwige strijd niet alleen
tussen psychoanalytische therapeu
ten en helpers van andere richtingen,
maar ook tussen twee krachten in je
eigen innerlijk: Je ontdekkingsvreug
de die een wereld van putdeksels ziet
opengaan en je kritisch vermogen dat
blijft vragen of het niet een schijnwe
reld is. Het blijft intussen een onweer
sprekelijk feit dat de psycho-analyse
met behulp van al dan niet bewijsba
re voorstellingen omtrent ons inner
lijk, bewezen heeft mensen uit kno
pen te kunnen helpen waarin ze zich
zelf verward hadden en dat is al heel
wat.
Bedoeling
HOOFDKANTOOR
Posiöus 059
1000 AW Amsterdam
lel 020-913456
tele* 13006
Postgiro 66 00 00
Park Ned Credielbartk
Rekemngnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
XI1000
REGIO ROTTERDAM/OORDnECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115500 (abonnementen
en bezorging)
lel 010-115506 (redact*)
lel 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Westblaak 4
Rotterdam
REGIO DEN HAAG LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
Parkstraat 22
Oen Haag
REGIO NOORD/OOST-NEOERLAND
lu«tsiu»tend administratie)
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56
Zwoiie
Abonnementsprijzen
Per maand 15 90
Per kwartaal 47 70
Per had iaar f 95.40
Per |aar 106 60
Advertenttetar-even oo aanvraag
Teteton-sche abonnementenoodraebten
ine adressen boven)
Oogave tam eber,<nren 9-19 30 van
maardag t m »r idag Op zondag van 18-
20 uur Iele» 020 913456
Opgave m.m-advertent es
020-936666 01 scheitel aan Mmtfufr
j'Oemg postbus 43.'
1000 AK AMSTERDAM
Aaresw^zigingen u-rsHi-lend scbMfte's*
aan onze Amsterdamse adressen
Waar gaat het boek over? Over de
psycho-analyse dus, d.w.z. de van
Freud afkomstige methode en strate
gie om neurosen te verklaren, resp.
uit de wereld te helpen. Maar bij een
uiteenzetting daarvan glashelder
met veel goede voorbeelden blijft
het niet. De schrijver wil vooral laten
zien wat de psycho-analyse kan bete
kenen voor een beter begrip van de
moralistische (en anti-moralistische)
houding van veel mensen (1), wat de
psycho-analyse vóór heeft op al die
andere, tegenwoordig zo waanzinnig
populaire therapieën als Encounter,
groepstherapie, gedragstherapie enz.
(2) en in het verlengde daarvan wat
psycho-analyse te maken heeft met
mens- en levensbeschouwing. Over
elk van deze thema's zij komen mij
als de belangrijkste van het boek
voor een enkel woord.
Het duurt even voordat Je helemaal
begrijpt welke bijdrage de psycho
analyse volgens de auteur aan de
ethiek (de bezinning op de moraal)
kan leveren. Dat komt omdat hij met
het woord moraal niet zozeer de ob
jectieve, morele code op het oog heeft
alswel het verschijnsel dat alle men
sen (subjectief) aan moraal doen, zich
moreel opwinden, morele standpun
ten verdedigen enz. Van de psycho
analyse kun je leren aldus Vander
meersch dat mensen aan de ene
kant niet anders kunnen: ze worden
een persoon door aan het beeld te
beantwoorden dat anderen van hen
hebben willen (In Bergmans film Scè
nes uit een huwelijk brengt Liv Ull-
man het in beeld als ze vertelt hoe ze
in haar Jeugd aanleerde om aan ieder
een zoveel mogelijk te bevallen) en
tegelijk worden ze door deze procedu
re de gevangene van anderen.
Boeiend
Welnu, daarop komt moraal dan ook
neer: het is enerzijds iets van de ande
ren, iets dat zij willen, Insluiting. An
derzijds daarop had de schrijver
wat meer kunnen wijzen is wat
anderen willen weliswaar vaak onzin
maar niet altijd. Als ze wat van je
eisen, is dat vaak een poging tot
manipulatie maar alweer niet
altijd. Moraal is dus niet alléén inslui
ting. Overigens is dit een heel boel
end stuk uit het boek. Dat mensen
zichzelf worden door zich aan ande
ren te spiegelen, verklaart waarom
morele standpunten zo krampachtig
verdedigd worden, zelfs los van con
crete situaties die om morele stand
punten vragen: mensen verdedigen
hun identiteit, het beeld dat ze van
zichzelf hebben (en liefhebben'i
Aan het laatste kan ik vastkpqpen
wat Vandermeersch tegen het gros
van de nieuwe therapieën heeft (En-
counter. Gestalt enz.) Sommige ele
menten van hun methodes hebber,
deze richtingen ontleend aan de psy
cho-analyse. maar zoals de aUtear
laat zien, maken ze er een oppervlak
kig gebruik van.
Een zelf
Ik noem een voorbeeld. Het niet di-
rectieve (niet in een bepaalde richting
sturende) helpen in de school van
Rogers is op zichzelf een goede inzet,
zegt de psycho-analyse. Wie geeft een
therapeut het recht iemand uit de
knoop te halen door hem in andere
knopen te leggen? Maar het opper
vlakkige van de meeste niet-directie-
ve richtingen ligt hierin dat ze een
mens een zelf toeschrijven, een mooi
puntgaaf natuurlijk zelfje, dat onder
de brandnetels is geraakt of onder de
afval van de wegwerpcultuur, maar
ruim al die rommel op en je ziet het
natuurlijke 2elf weer in zijn oorspron
kelijke glorie.
Ik ben het met de auteur eens: een
dergelijk natuurlijk zelf lijkt mij my
thologie. Dat het fijn is om jezelf te
zijn, is als leuze goed, zolang je je nog
onder de betutteling van godsdienst
of moraal moet uitwerken. Is dat
kklaar, dan heb je niets meer aan die
leuze.
Instrument
Psycho-analyse wil niet een zelf bo
ven water halen, het wil opsporen
waar een zelf is vastgeraakt. Psycho
analyse dekt niet toe, maar wil een
instrument zijn om de mens de waar
heid over zichzelf te laten ontdekken
en aanvaarden. Daarom lijken voor
Vandermeersch de ethicus (bij hem
een raadsman) en de psycho-analyti-
cus op elkaar: ze helpen allebei een
mens wat vrijer te worden dan hij
was.
Dat klinkt betrekkelijk en inderdaad,
het boek eindigt dan ook met de
betrekkelijkheid van alles wat wij
weten en kunnen. Het godsdienstig
geloof (de schrijver is r.k.) sluit daar
bij aan. Het is, zegt Vandermeersch.
niet zozeer zekerheid als wel kracht
om allerlei onzekerheden te kunnen
dragen. Of om nog een mooie zin te
citeren: „geloven is het aanvaarden
van het belang van wat je slechts
relatief weet; in die zin is het een
gelukkige variant van het scepticis
me". Van de twijfel, mag je ook zeg
gen. Maar voordat iemand boos
wordt op de bespreker: het ls een
regel van Vandermeersch, doch dat
geef ik toe een mooie regel.
„Vertel me eens wat meer, mevrouw Henderson, over deze
neiging tot stelen" (uit Punch).
ADVERTENTIE
Eind augustus verschijnt:
Pro/. DrJ. H. BAVINCK
DE TOEKOMST
VAN ONZE KERKEN
Een ongewijzigde herdruk van de in
1943 bij J. van der Wal C.V., Bruinissc
verschenen (il)legale uitgave.
Prijs 2.25
2-10 ex. 2,-
11-25 ex. ƒ1,75
26 ex. en meer f 1,50
Verkrijgbaar bij de Boekhandel
Uitgeverij Niemeijer Groningen
door dr C. Rijnsdorp
Het tijdschrift Concilium is zijn vijftiende jaargang ingegaan. Hoe ziet het zichzelf? Als „het
internationale tijdschrift voor theologie, dat aansluitend op Vaticanum II in het leven werd
geroepen om de daar begonnen internationale theologische gedachtenwisseling voort te
zetten en waaraan jaarlijks ruim 400 van de bekendste theologen en andere deskundigen uit
de gehele wereld meewerken".
Wijlen paus Joannes XXIII heeft de
bronzen deur van zijn kerk halverwe
ge opengezet en geen macht ter we
reld kan die deur meer sluiten. Deze
daad heeft een windstoot veroor
zaakt die nog lang niet is uitgewerkt.
Aan de top, niet in het Vaticaan,
maar in het wereldkerkelijke brein,
bij de intelligentsia, is een nieuw
denkproces op gang gekomen, dat nu
al veertien jaar lang tot een aantal
themanummers heeft geleid, waar
van er ln onze krant verscheidene
door mij zijn besproken of aangekon
digd.
Dit artikel is geschreven naar aanlei
ding van HET GEZIN, Crisissituatie
of Overgangsfase (no. 1) en De Chris-'
telijke Initiatie (no. 2). Aan het ge
zinsnummer hebben veertien auteurs
uit veertien landen meegewerkt, on
der wie liefst elf uit de Verenigde
Staten.
De stad Chicago en Ierse af
komst spelen hier duidelijk mee. Aan
het inwijdingsnummer hebben der
tien schrijvers uit zes landen deelge
nomen. onder wie vier uit Nederland.
Andrew M. Greeley vertelt in zijn Ten
Geleide bij no. 1 iets over de moeilijk
heden die het samenstellen van een
themanummer kunnen meebrengen.
Velen die voor een bijdrage worden
uitgenodigd laten verstek gaan. Er
doet zich vaak „een aanzienlijke ver
schuiving (voor) tussen de oorspron
kelijke opzet en de uiteindelijke vorm
van de aflevering".
Bij deze gelegenheid wil ik mij bepa
len tot een globaal overzicht van de
inhoud, maar voornamelijk tot het
verschijnsel Concilium als zodanig.
Ten aanzien van het gezin worden
eerst de sociale wetenschappen ge
raadpleegd, waarna theologen ant
woord proberen te geven op de vraag
naar intimiteit in het gezin en daar
buiten. Bij de christelijke initiatie
gaat het voornamelijk over de doop
als inlijving in de r.k. kerk. Stamtoe-
standen in Afrika worden erbij ge
haald als vergelijkingsmateriaal, wat
voor de Catholica met haar ceremoni
eel en ritueel meer voor de hand ligt
dan voor kerken van reformatorische
herkomst.
Vragen
IK BEN BEDOELD
Over wie heeft de profeet 't
over zichzelf of over een andei
(Handelingen 8, vers 34)
an c
JTRI
Ister
ie 2-ooc
er wi
ierdi
Het is vandaag, nu ik dit opsc
vijf en dertig jaar geleden dat e wei
vier anderen in een cel van he nntig
van Bewaring aan de i ja
Amstelveensewegzat. Midde; kensc
dag hoorde ik ineens heel dui< onsve
buiten mijn naam roepen. He uto i
een ontroering die ik nooit vei eens
ben. Ineens was daarbuiten blgggg
iemand die contact met mij z< jn. H<
kon dat contact niet leggen, n |n de
was er wel. Later heb ik bij ie»
van wie ik de stem meende te
herkennen navraag gedaan. Z !n twè
niet geweest. Of het een andei iiden
geweest? Ik heb het nooit gew Etra, c
werd geroepen. Nu ik met die !r w'ee
woorden van Lukas, uit Hand jyam
voor me zit, moet ik eraan de» tin tig
Die man hoorde ook zoiets als n uit
naam roepen. Daarom vroeg 1 n, (iq
terwijl hij dat bekende stuk u
Jesaja 53 las, van wie de profe
zei. Voor hem sloeg het op her
zijn situatie. Maar was dat eei
uitleg?. Ik denk van wel. Ik he
kunnen nagaan wie mij geroe
heeft en of ik wel geroepen bei
dat staat allerminst vast. Maa
in mij blijven leven. Dat praat
niemand weg. Zo ben ik vele
geroepen. Telkens weer als ik
vreemde, altijd weer klemmei
woorden van God las. Later w
dat dót precies de bedoeling vi
ben bedoeld. Het gaat in de Sc
over mij. Dat komt niet in mirt)EN
op de werkelijkheid dat het in
Schriften over God gaat en ov
Jezus dat zullen we nog zieri
ik ben de aangesprokene. Wasjntoe!
zit en in welke omstandighedöoor
ook verkeer. Ook dat heeft rar
losgelaten.
vakl
a
an o
en rr
et p:
'ïoerd
lirect
Ictivi
indsi
Materialistische exegese. Eerfne n
tatie voor mensen die er iPor
groep mee willen beginnen, 1Ï* ^et
tember, Den Alerdinck, Laag^11 de
(tel. 05290-541).
Wat wil God van mij en wal
van God? Windroosjongeren\f!
(geref. bond), 14-15 septembf
dingsdiaconessenhuis, Am|*
Opg. tel. 08380-21980.
De geloofwaardigheid van
omgaan met geld en bezit, v<l
formeerden in Friesland m.m;
H. Koetsier (o.a. over OSACI^n vei
levensstijl, zending Nederlapn tij
VOS), zaterdag 15 september,aars
college, Drachten. Opg. tel. Oporsct
(secr. voor ontwikkelingssaifloptie
king). amer
It, da
Charismatische retraite rojorden
Onze Vader o.l.v. K. Pronk, ljn aar
tember, Stoutenburg (tel. 033t get
tizoch
lannei
i het
♦ruk
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Oe Geref. Kerken In de classis Beilen en
de Geref. Kerk van Nijensleek (Dr.)
willen graag zo spoedig mogelijk in kontakt treden
met
die
vanuit opleiding en/of ervaring belangstelling
heeft voor evangelisatiewerk
reeds één gemeente gediend heeft (minimaal 4
dienstjaren)
Deze predikant zal benoemd worden voor de helft van zijn tijd tot
evangelisatiefunktionaris in het ressort van de classis Beilen, en
voor de helft van zijn tijd zal hij in dienst staan als predikant van de
gemeente Nijensleek 300 zielen)
Honorering zal geschieden naar synodale richtlijnen voor predikants-
tretóementen. uitgaande van een gemeente van 850 zielen
OW tWJt>lJo4o3 3<3 taan VRineV fltV J&JOit -91V 9S3iL b CBS
Mocht u befèngstolling h&öbén voor bovenstaande tunktie, den
kunt u zich richten tot de heer J Sinkgraven. Hoofdweg 112. 8383
EJ Nijensleek (tel 05212-1427). Voor inlichtingen kunt u ook
terecht- bij-de-B Terpstra. Diever. tel. 05219-1356
De r.k. wereldkerk beschikt over een
uitgebreid fonds van geleerden en
over een organisatie die mogelijkhe
den meebrengt van bundeling van
krachten op bepaalde punten. Het
Vaticaan bestuurt, maar de intelli
gentsia denkt na. Aan de buiten
staander doen zich hier een aantal
vragen voor.
1. Hoe verhoudt zich wat ik de brain
trust noem tot het kerkvolk in zijn
brede lagen en sterk uiteenlopende
verschijningsvormen? 2. Mag men
werkelijke vernieuwing verwachten
van de denkers of moet die van de
basis uit op gang komen? 3. Neemt
de curie kennis van het denken van
die ongeorganiseerde brain trust en
houdt ze rekening met de uitkomsten
van dat denken, hoe voorlopig ook?
Vaak zijn de denkers meer waarne
mers en verslaggevers dan drijvende
krachten. Toch kunnen observaties
en analyses niet worden gemist. Heb
ben we te doen met drie gescheiden
gebieden, het bestuurlijke, het onder-
zoékende en het verstandigweg of
domweg levende deel van de kerk?
Afgezien van dit alles durf Ik. bij alle
afval, te spreken van een nieuwe wind
die nog lang niet is gaan liggen, met
een kracht die zowel de basis in bewe
ging zet als de hogere regionen, voor
zover die waarlijk leven. Daarbij zal
het vooral moeten aankomen op inte
gratie tussen studeerkamer en krot,
tussen goed georganiseerde hersens
en geteisterde werkhanden.
De genoemde nummers 1 en 2 van de
15e jaargang, resp. tellende 128 en 112
blz„ zijn te bestellen bij De Horstink,
postbus 400, 3800 AK Amersfoort, te-
lef. 033-11523, onder bestelnummers
90641 en 90642, prijs per aflevering
12,50.
Het bovenstaande neemt mijn princi
piële bezwaren niet weg tegen de
structuur en de exclusieve pretenties
van Rome. Maar wie gelooft in het
Koninkrijk Gods en het vrijmachtig
waaien van de Geest kan niet ontken
nen, dat Hij geen uitzondering maakt
voor een kerk, die zich zo breed en zo
diep in de westerse beschaving en
daarbuiten gedurende zovele eeuwen
heeft ontwikkeld. Want elke kerk
wordt onverbiddelijk op haar preten
ties geoordeeld. Daaraan ontkomen
ook de reformatorische kerken niet
en zeker niet ook de secten en wat
daar tussen in leeft.
[)^J] boekennie
>lgens
>rdt
iwerkl
annee
nds a
vredesweek 1979
Prol. dr. A. J. Resker
OP oe bres voor vrede en gerechj
312 Dlz 15.90
Koexislenti» en dialoog ais voorwaarde Ié
aal geen oppervlakkigheid toelaat, n
heipon bi/ hel nadenken over de
oorlog, vrodo en gerechtigheid
Drs. J. Faber
PREKEN VOOR DE VREDE
32 blz., 9,90
Indringende preken die op klemmeL
ze oproepen ernst te maken rr
van oorlog en vrede. Omdat de ei
bewapeningsspiraal geen uitzicht 1
werkelijke vrede.
Prof. dr. J. Verkuyl, da. N. A. Schur
A. Schippers
MEEGENOMEN VOOR DE VREDE
108 blz., I 14,50
Nadere verantwoording van hef (I
meerd Vredesberaad Vanuit f
getuigenis zoeken de auteurs n
van God in deze tijd van nucleaire
ning
Wim Ramaker (samenstelling)
GEDICHTEN TEGEN DE OORLOG
48 blz 9,25
Een boeiende verzameling gedichtjl1
de oorlog en b v niet vrijblijvend ll
oorlog. De gedichten zijn van: 1"
Inge bevaar!Hans BoumaOkke i
I
Verkrijgbaar in de boekhandel.
[J^flKOK KAMP
Ich op
let be
fderh
e w:
ng va
an wc
ADVERTENTIE
ie opj
verwe
vraf
Voor 1980 zijn alle mogelijkheden nog open
Vraag geheel vrijbli|vend inlichtingen bi|
Reisstichting THACIR,
Europalaan 14,
3844 AV HARDERWIJK (03410-21989).
aar w
ar dt
ïs he
;ht i
lan, v
emen
'66 w
indt d
Misschien is 1979 abinei
jaar van uw reis n Kt eei
ISRAEL fpvetn
vertrekdata: 11/9; 02/10;'enc
10; 20/11: 22/12, fn raJ
TURKIJE
vertrekdatum: 06/10;
GRIEKENLAND/Rie Pv.
ME
vertrekdatum: 01/11;
Voor bovengenoemde iel te
stemmingen en vertrek ng vai
hebben wi| voor hen, die e Kar
reageren, nog een ai ebben
!t biji
mogelijkheden!
jóók naar EGYPTfercon
n na
oende
sgoch
Da er
Bid he
in, zal
nnen.
snel
Dnd, a
