O. Postma, een
bijna volmaakt
gelukkige dichter
Klinkend programma in
Rotterdam orgelmaand
Sonne
BBK protesteert
met tentoonstelling
JHODEl
Ook in Milaan en Londen
wordt mode ingekocht
VenhoJt
Farrell overleden
Pakistaanse
Volkskunst in
Nederland te
DONDERDAG 23 AUGUSTUS 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Rimmer Mulder
Toch minstens eens ln de twee weken overkomt het me dat
Iemand mijn minder aangename karaktertrekken probeert te
verklaren uit mijn Friese afkomst. Een tijdlang ging ik daar
steevast tegen ln met de opmerking dat het toch niet aangaat
een heel volksdeel aansprakelijk te stellen voor mijn onhebbe
lijkheden, maar daar ben lk mee opgehouden. Paarlen voor de
zwijnen, want het zijn natuurlijk de leuksten niet die Je ln de
conversatie proberen af te troeven door over zoiets als een
volksaard te gaan zeuren.
Nu zal het. sinds het middelpunt van
het universum ergens in west-Neder
land terecht schijnt te zijn gekomen,
best een handicap zijn ten noorden
van de TJonger te zijn geboren. Maar
het heeft ten minste één groot voor
deel: Je kunt de gedichten van Obe
Postma lezen
Omdat Obe Postma uitsluitend ln
hetrries dichtte, wordt er op de mid
delbare scholen nooit een les aan hem
besteed en komt hij ln de boekenbij
lagen van de Nederlandstalige week
bladen niet voor. Alleen onder ken
ners van het Fries bestaat een con
stante belangstelling voor hem. ken
nelijk groot genoeg om nu al een
tweede uitgave van zijn verzameld
werk te kunnen dragen Bij deze ge
ringe. maar degelijke bekendheid zou
Obe Postma zich waarschijnlijk zeer
wel hebben gevoeld, want roem moet
wel zo ongeveer het laatste zijn ge
weest waar hij naar heeft uitgekeken.
6oberheld. eenvoud en bescheiden
heid zijn de eerste woorden die Je te
binnen schieten om leven en werk
van Postma te k arak Use ren
Lang leven
Kenmerkend Ls dat hij pas ver na zijn
dertigste regelmaUg ging publiceren
en de eerste Jaren alleen maar met
een P. ondertekende. Eerst na zijn
vijftigste verscheen zijn eerste bun
del. Dat hij .'..«'li locii nog heel wat
hulde en eerbetoon heeft .noeten la
ten welgevallen komt doordat hij zeer
oud (95 Jaar) ls geworden
Dat lange leven begon ln 1868 ln
Cornwerd aan de Friese Westkust. De
boerenzoon Obe was wat ze een 'leer-
der' noemen. Hij deed het gymnasi
um ln Sneek en studeerde wis- en
natuurkunde ln Amsterdam. In 1895
promoveerde hij. Een jaar daarvoor
was hij leraar geworden aan een
RHBS ln Oronlngen en dat bleef hij
tot aan zijn pensionering. Daarna
keerde hij terug naar het door hem zo
vaak bezongen Friesland om er (ln
Leeuwarden) van een lange levens
avond te genieten.
Dr Postma heeft zich naast zijn le
raarschap met twee liefhebbereijen
bezig gehouden: de geschiedenis van
de Friese landbouw en de poëzie. Het
eerste heeft een reeks artikelen en
enkele door ingewijden geprezen
standaardwerken opgeleverd, het
tweede een hoeveelheid gedichten die
ln de nieuwste verzamelbundel ruim
320 bladzijden beslaan, een handvol
vertalingen (onder meer van RUke)
meegeteld.
Vlakke taal
Over de aard van Postma's dicht
kunst schrijft de Friese letterkundige
Tammlnga ln de inleiding bij die bun
del: „de woordkeuze ls die van het
boerenerf, ontdaan van zijn ruige
kanten, vlakke taal voor het oog,
maar waar op een wonderlijke wijze
een stille. Innerlijke glans over ligt."'
Postma zoekt het Inderdaad niet in
het hoogdravende. HIJ schrijft over
de dingen die ledereen dagelijks op
het Friese platteland kan waarnemen
en voelt zien daarbij wonderlijk wel.
Ja, al lezend krijg Je zelfs de indruk
met een volmaakt gelukkig mens te
doen te hebben. Iemand die het Juiste
evenwicht heeft weten te vinden tus
sen zijn behoeften en zijn mogelijkhe
den. In het gedicht ..As lk opdroegen
wurd' vergelijkt hij zichzelf met Slau-
erhoff. de ..zangerdie het land te
klein en de wereld te onruim" was.
Daarop bekent Postma: „De wrSld ls
my great genöch; lk soe hast mei
FryslAn ta kinne as hja dér hwat
kaereleftlger wlenen." (De wereld ls
mij groot genoeg; lk zou het bijna
met Friesland kunnen doen. als ze
daar wat kerelsachtlger waren).
Die relativerende toon kom Je voort
durend bij hem tegen. Zijn gedicht
over een reis naar Harlingen (Nei
Hamsi begint hij bij voorbeeld met
(voor de ongelukkigen van zuidelijk
Obe Postma
van de TJonger vertaal lk nu maar
even uit de losse pols):
..Ooethe maakte een reis naar Italië
en Rilke naar Rusland.
En als een ander mens kwamen zij
terug.
Ik ben op mijn oude dag naar Harlin
gen geweest;
Een ander mens kon ik niet worden.
Maar ik heb gestaan op het hoogste
van Bolwerkstuin
Obe Postma presenteert zichzelf als
een burgerman die tevreden ls met
wat hij heeft en geen grotere preten
ties koestert, en zich er ook bij neer
legt voor anderen misschien niet zo
bijster interessant te zijn.
„Ik bin mar in lytse bourgeois.
Ojtn erfomke nimt mei nei syn
bankklüs
En gjln arbeider introdusearet my yn
syn fakjorieniglngsgebau".
dicht hij ironisch over zijn eigen
maatschappelijke relevantie
Nu kunnen zulke mijmeringen van
een wijze, zelfvoldane burgerman, die
zich maar blijft vermaken met de
simpele dingen des levens, op den
duur ontzettend vervelend worden,
vooral voor mensen die zijn liefde
voor het boerenland niet delen. Maar
het aardige van Obe Postma ls dat hij
nooit echt Irriteert. Een enkele keer
denk Je wel „nou niet verder zeuren",
maar in verreweg de meeste gedich
ten weet hij te boelen met zijn trefze
kere fijnzinnige taal. Ik denk dat dat
best kan gelden als bewijs van goed
(om geen sterker woord te gebruiken)
dichterschap.
„Samle Fersen" van Obe Postma mei
in ynlieding fan D. A. Tamminga;
uitg. Bosch en Keuning, Baarn en De
Tiile, Leeuwarden. 394 blz. 32,50.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Door een hechte samenwerking van de orgelconcertcommissie St. Laurens
kerk en het Concertgebouw De Doelen ls voor de maand september (3 t/m 29) een programma
ontworpen dat klinkt als een klok. Dit programma omvat niet minder dan veertien orgelcon
certen te geven ln de Laurenskerk en De Doelen door gerenommeerde binnen- en buitenlandse
organisten.
Medewerking aan deze concerten
wordt verleend door het Nederlands
Vocaal Ensemble o l.v Martnus Voor
berg. het Rotterdams Phllharmo-
nlsch Koperensemble. Concerto Rot
terdam concertmeester Gerard
Hettema. Ars Cantandl en Ars Musl-
ca o l.v. Alje Bolt. alsmede de door
Barend Schuurman geleide Laurens-
cantorij. Op de laatste dag van het
orgelfestijn zal het carillon van de
Laurenskerk bespeeld worden door
Rotterdams stadsbeia&rdler Addie
de Jong.
Rotterdam Orgelmaand ls mogelijk
Speciaal vandaag
Vrouwen. Een film van de
Zweedse televisie met het vol
gende uitgangspunt: de vrouw
Is door de eeuwen been afwis
selend beschouwd als godin,
desastreuze verleidster, als
bron van nieuw leven, als
werkster, als lustobject en als
de maagd Maria. Maar als
mens? Ned. I 19.06 uur
Voorwaarts en niet verge
ten. De ontwikkeling van de
arbeidersbeweging in Neder
land. Vanavond deel 5 „1890-
1906 (Vakbeweging)", ln 1894
werd de Algemene Nederland-
sche Diamantbewerkers Bond
opgericht. De havenarbeiders
en spoorwegpersoneel strijden
voor beter loon en erkenning
van de bonden. In 1903 brak de
algemene werkstaking uit. de
togenaamde „spoorwegsta-
king".
Ned. I 20.50 uur
Ten Hulre van een uitge
ver met een gezicht: Geert van
Oorschot. Programma van de
BRT over de Amsterdamse
uitgever en schrijver Geert
van Oorschot.
Ned. I 21.55 uur
Televlzler-Magazlne be
steedt aandacht aan de volgen
de onderwerpen: de selectie
van Vietnamese vluchtelingen
die oaar Nederland komen en
gesprekken met vertegen
woordigers van Israel en de
PLO aan de vooravond van
het VN-debat over de Pales
tijnse kwestie.
gemaakt door financiële steun van de
Gemeente Rotterdam, het Oranje
fonds en het Fonds Volkskracht. Rot
terdam. In tegenstelling tot Haarlem,
waar het wedstrijdkarakter der aan
het Bavo-concours deelnemende or
ganisten centraal staat, ls het compe-
tltle-element voor Rotterdam Orgel
maand geheel uitgesloten. Van de
concerterende organisten noemen wij
Arie Keljzer. organist van de Doelen
te Rotterdam en de Grote Kerk te
Dordrecht, Johann Th. Lemckert, or
ganist van de St. Laurenskerk. Jet
Dubbeldam en André Verwoerd,
hoofdleraren orgel aan het Rotter
dams Conservatorium. Felke Asma.
Ton Koopman en Tmi Mathot. Bob
van Asperen (klavecimbel en orgel)
en de buitenlandse organisten Peter
Planyavsky. organist van de Ste-
phansdom te Wenen en de Keulse
organist Daniel Chorzempa.
Laatstgenoemde brengt een Llsztpro-
gramma ln zijn dubbele functie als
organist en pianist. De gezamenlijke
programma's bevatten een groot aan
tal weinig of niet bekende composi
ties als ook veel eigen werk van de
organist-componisten Arte Keljzer.
Johann Th. Lemckert en André Ver
woerd.
De laatste orgeldag, zaterdag 29 sep
tember. begint met een concert ln de
Laurenskerk om 11.00 uur door het
Kamerkoor Ars Cantandl en het Ka
merorkest Ars Musica o.l.v. Alje Bolt
met o a. de tenor Henk Veis. Om 14.00
uur ls er een presentatieconcert van
acht amateurs, gekozen door een Jury
bestaande uit Bernard Bartellnk. An
dré Verwoerd en Joh. Th. Lemckert.
De twee laatstgenoemden laten zich
tenslotte om 16 30 uur horen ln een
afzonderlijk concert.
Nipkow-schljf voor
VARA-programma's
HILVERSUM (ANP) Het gezel
schap van radio- en televisiecritici
„de stichting Nlpkow" heeft de twee
jaarlijkse onderscheidingen toege
kend aan VARA-programma's. De
Nipkow-schljf voor het beste en origi
neelste televisieprogramma gaat
naar „J. de Bom. voorheen de kinder
vriend". een kinderprogramma van
Frans Boelen De zilveren Relss-mi-
crofoon voor het beste radioprogram
ma komt in het bezit van de makers
van het zaterdagochtend programma
..Z I De prijzen worden eind sep
tember uitgereikt.
Een bijzondere vermelding verdient
de expositie van hulspijporgels, har
moniums, klavecimbels alsmede van
tekeningen, schilderijen, literatuur,
documenten en foto's. In een afzon
derlijk uitgegeven catalogus worden
vele Rotterdamse orgels besproken
en de organisten vermeld die deze
Instrumenten ln de loop van de tijd
hebben bespeeld.
De organiste Jet Dubbeldam zal tij
dens haar concert van woensdag 5
september geëxposeerde instrumen
ten bespelen met medewerking van
de hoboïst Heinz Friesen.
Werkgroep
onderzoekt
problemen
DEN HAAG (ANP) Minister
Gardeniers van CRM gaat een
werkgroep instellingen, die
een studie moet maken van het
uit cultureel oogpunt waarde
volle, doch bedreigde boek en
de inkomenspositie van de
schrijver ervan. Zij heeft dit
dinsdag toegezegd in een ge
sprek met de Vereniging van
Letterkundigen (VVL), aldus
het ministerie van CRM.
De minister heeft ook toege
zegd dat zij wel wil praten met
het Fonds voor de Letteren
over de waardevastheid van
de werkbeurzen. Tenslotte
heeft zij beloofd een bijdrage
te leveren in de kosten van de
festiviteiten ter gelegenheid
van het 75-jarig bestaan van
de VVL in 1980.
UTRECHT (ANP) Op vijf verschillende plaatsen in Utrecht
zullen vanaf zaterdag 25 augustus 51 kunstenaars uit de
provincie Utrecht het werk tentoonstellen dat zij in het kader
van de subsidieregeling voor beeldende kunstenaars (BKR)
hebben vervaardigd.
De tentoonstellingen zijn meteen be
doeld als protest tegen de manier
waarop nu vaak met BKR-kunstwer-
ken wordt omgesprongen. De be
roepsvereniging Beeldende Kunste
naars (BBK) die het Initiatief heeft
genomen tot de „protesttentoonstel-
llngen" vindt dat er veel meer gedaan
kan worden met de met gemeen
schapsgeld aangekochte kunst
werken.
BKR-kunstwerken worden nu ln het
gunstigste geval ter beschikking ge
steld van de overheid zelf, en eventu
eel van particuliere Instellingen, die
deze werken tijdelijk ln hun gebouw
kunnen tentoonstellen. De kunste
naars willen dat een breder publiek
dan mensen die ln overhelds- of ande
re gebouwen vertoeven, ln staat
wordt gesteld hun scheppingen te
zien. Zij denken daarbij aan perma
nente tentoonstellingsruimten waar
periodiek te zien is welke werken er
allemaal door de overheid zijn aange
kocht
Ook willen zij dat de werken die een
UJdje op zo'n tentoonstelling te zien
zijn geweest daarna ln wisselende col
lecties worden opgenomen in artothe
ken. Van deze kunstleenzaken zijn er
pas een paar in Nederland. De BBK
vindt dat er veel meer moeten komen,
bijvoorbeeld als onderdeel van open
bare bibliotheken. Door lid te worden
van een artotheek kunnen mensen
een kunstwerk uitzoeken dat zij een
tijdje in hun eigen huis kunnen
plaatsen.
De protesttentoonstelllngen zullen
worden gehouden ln cultureel cen
trum 't Hoogt, galerie Gamma. Ge
nootschap Kunstliefde, het Informa
tiecentrum Utrecht en het Muziek
centrum. allemaal in Utrecht.
NEW YORK (Reuter) - Op 75-jarige
leeftijd is ln New York de schrijver
James T. Farrell overleden. Farrell
werd vooral bekend met zijn trilogie
..Tracing the harsh".
TROUW/KWARTET
Capri-Sonne.
een heerlijke.zuivere sinaasappellrmonade.
In het handige éénpersoons-pakje met de
vele gebruiksmomenten.
Zuiver fris in 't onderwegkolüertje
DEN HAAG (ANP)
Performing Arts Group vi
geeft volgende maand di
lingen in ons land van
volksmuziek, -zang en -d;
derlands Theater Instit)
teert de voorstellingen ii
king met het ministerie
Het is voor het eerst dat!
van dertig kunstenaars vaf
thentieke Pakistaanse volj
nen in Nederlandse theal
tember in de Koninklijk
burg in Den Haag. de volgt
de Rotterdamse Schouw
september 's middags in li
instituut in Amsterdam.
Onder auspiciën van hui
Kunstraad komen de kur
westerse wereld beter vei
ken met de verschillei
van het Pakistaanse vol
tische Republiek Pakis
1947 een soevereine staat.)
evenwel al vijfduizend ji
deel van Pakistan kan
worden als de bakermat
's werelds vroegste bescl
vallei van de Indus. De ci
titeit van de bevolking is|
gebleven.
door Edith Witzleb
MILAAN-LONDEN Niet
alleen in Parijs, ook in Lon
den en Milaan doen de con
fectionairs hun inkopen om
straks het resultaat hier in
Nederland in de winkels te
koop te kunnen aanbieden.
Laten we het eerst erover
hebben wat ze zoal uit Ita
lië mee zouden kunnen
brengen. Wat het precies
zal zijn ls moeilijk te zeg
gen want vele inkopers
hebben hun keuze nog niet
gedaan.
Aan de Italiaanse conlectlemode
werken niet alleen Italiaanse ont
werpers maar ook Duitse, Japanse
en Franse couturiers mee. De
Fransen verloochenen hun af
komst niet en proberen de Itali
aanse stijl een beetje te beïnvloe
den. Ofschoon ze voor de Italiaan
se confectie werken, trachten ze
toch er een „Parijs tintje" aan te
geven. Nieuwe namen komen in de
modewereld steeds meer voor. Of
ze zich zullen handhaven moet de
tijd uitmaken.
Contrasten
De Italiaanse mode onderscheidt
zich vooral door contrasten. Of de
lijn is heel smal. aan het lijf gego
ten, of wijd en zwierig. Maar ook
hier ontbreken de brede schou
ders niet. Italië houdt het op de
„V" of op „Y"-liJn. Dus het li
chaam moet er een beetje uitzien
(als het aangekleed ls natuurlijk)
als een V of een Y.
Ook wat de materialen betreft is
er ln Italië een groot contrast. De
stoffen zijn of matglanzend of fel
glinsterend. Ook hier veel wol,
wollen flanel, verwerkt met glin
sterende draden en wollen Jersey.
Ook ln de kleuren zijn de tegen
stellingen fel. „Oxford"-grljs,
sprankelend felrood, bosgroen.
zijn onder meer wel favoriet. Ook
de Italianen grijpen terug naar de
Jaren 40 en 50. Maar daar zullen
wel de Franse ontwerpers, die in
Italië werken de schuld van zijn.
Italië asymmetrisch
Italië slobberbroeken
Verdere contrasten zijn op deze
Milanese shows de dag- en avond
kleding. Wordt de kleding voor
overdag vrij sober gehouden, die
voor de avond spettert finaal de
naad uit. Glinsterend en glim
mend, vol borduurwerk, gedra
peerd, het kan niet op. Maar om
dat nu eenmaal niet iedereen elke
avond avondkleding draagt, laten
we die kleren even rusten en kij
ken we even naar wat er voor
overdag zoal is.
Broeken
Wat Milaan met Parijs gemeen
heeft is de jurk. Beide doen hun
best om ons weer in een nette jurk
te kleden. Maar al die jurken heb
ben een smalle taille. Roklengte
ook hier: even over de knie of tot
op de kuit. Veel jurken lijken al
leen maar een jurk, maar bestaan
uit twee delen. Rok en blouse kun
nen dus apart worden gedragen.
Dat is erg praktisch. Meestal zijn
die jurken (of blouses) hooggeslo
ten. Ze zijn versierd met zakjes,
opstiksels, meestal (ook al) asym
metrisch van lijn. Of links of
rechts gesloten. Ze herinneren een
beetje aan de strakke op het lijf
gegoten japonnen die Marilyn
Monroe droeg, maar ze kunnen
ook best worden gedragen door
iemand die niet zo'n perfect figuur
heeft. Ook de overall (die Jump
suit owrdt genoemd maakt bij de
Italianen een grote kans.
Breiwerk
Het breiwerk is zoals altijd bij
de Italianen bijzonder mooi. Er
was ook een ruime keuze. Van
„oversized" Jumpers zijn wijd en
moeten wel twee maten te groot
worden gekocht. Dat zit altijd lek
ker. De twinsets lijken op de ou
derwetse twinsets. die in de jaren
40 mode waren. Maar ze „lijken"
er alleen maar op. Denk niet „wie
wat bewaart heeft wat" want zo'n
twinset van toen kan echt niet
meer. Die is ouderwets en dat is te
zien. De moderne twinsets
allemaal iets dat nu
ders is.
Londen
Ook in Londen gaat de
voor de inkopers door.
het daar „ready to wear",
taald „klaar om te
den brengt veel korte
op japonnen en rokken,
komen tot even over de
hebben vaak een
moet er wel slank voor zijn
Londen willen ze dat we
jurk gaan dragen en dan
asymmetrische. Soms
„scheve" lijn nog
door de jurk in twee
brengen.
Het mantelpakje maakt
den wel een „come back",
zeggen de ontwerpers
het mantelpak, dat bij
sen altijd zeer geliefd was.
het modebeeld te
zullen ze vast wel in
een mantelpak noemen ze
rok met een 7/8 jasje.
Het breigoed neemt in
ook een eerste plaats in
schijnlijk omdat dit nu
overal zeer populair is en
goed verkoopbaar. Vaak
fijne wol voor gebruikt,
erop dat het „gauw
werk, dat je met dikke
dikke pennen in een paf
af had, verdwenen is. Nu
weer „pennen" met
Wat de kleuren betreft:
en wit en verder
kleuren die Parijs ook
bergine, donkerrood, mos
groen. Wat de kleuren
de landen die nu huh
hows laten zien het wel
eens. Ook wat de stoffen
Wol. gabardine, tweed,
mohair voor overdag en
glinstering voor de avond
de disco.
