Verdeeldheid maakt oprichting van
alternatieve boerenbond moeilijk
rouw
Commentaar
nn glijdt af
het zag zwart van de mensen
barry
iDAG 21 AUGUSTUS 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
>8 islamitische rijk van ayatollah
rïkneini wankelt al voordat het
rti en wel zijn beslag heeft ge-
t( :n. De geestelijke leider van
idie zich aanvankelijk in de
che traditie op de achter-
el d leek te houden om vanuit de
ze stad Qom indirect zijn in-
l aan te wenden, gaat zich
gs s uitdrukkelijker rechtstreeks
het bestuur van het land be-
3e® en. Er zijn aanwijzingen dat
,e] tuatie hem uit de hand begint
eipen. Het feit dat Khomeini nu
n lirecte greep op de regering
n iet land gaat uitoefenen en het
■0I ren niet meer aan de regering
)p aat, maakt duidelijk dat hij
•cl uiterst onzeker begint te
|r Pfi" --ju .1-" 1
tafni beroept zich bovendien
nadrukkelijker op zijn eigen
aan de islam. In naam van
Héeft^{|\Jë leiders van de
lisclie Democratische Partij
gedaan en afgeschilderd
m iedestanders van de duivel.
H oennitische Koerden zullen
■wn niet onder de indruk'^ijri
f h door zo'n uitspraak eender
f fikerd voelen om hun verzet
^Teheran te intensiveren. De
m iedenis van de Koerden
r t gekenmerkt door een uiterst
inte traditie. Ze zullen dan
er eker bereid zijn de gewapen-
,^rijd te verhevigen.
ds
fil
e zwaktebod van Khomeini is
zo Ie censuur. Steeds meer in
verschijnende dagbladen en
n gieken die een min of meer
nkelijk geluid laten horen,
verboden. Ook buiten
correspondenten zijn ge-
geen berichten meer te
:iden die vraagtekens zetten
it verwezenlijkte ideaal van
mitische staat in een islami-
samenleving.
Joenemend aantal tegenstan-
iran de sjah, dat zich de afge-
1 maanden achter Khomeini
■ard had, vervreemdt van de
Bah. Politieke groeperingen
als het Nationaal Democratisch
Front, die zich lange tijd verzet
hebben tegen de dictatoriale aspi
raties van de sjah, zien zich op
nieuw in de oppositierol gedron
gen. Nationale minderheden als
Koerden, Arabieren en Baloechi's
krijgen even weinig ruimte voor
zelfbestuur als hun onder de sjah
werd toegekend. Voeg daaraan toe
een lamentabele economische situ
atie en een stil vallende produktie,
en er ontstaat een beeld van een
gedesintegreerd land, dat in de
kortste keren rijp is voor een nieu
we omwenteling.
Het huidige bewind drijft op de
persoon van ayatollah Khomeini.
De 78-jarige leider heeft niet het
eeuwige leven, ook al wordt hij
beschouwd als representant of
zelfs als verpersoonlijking van de
laatse Imam een islamitische
Messias-figuur. Als hij van het po
litieke toneel verdwijnt of als zijn
gezag verder wordt ondergraven,
dan is de kans groot dat Tran van
interne tegenstellingen uit elkaar
barst. De regering van premier
Bazargan, consequent als „voorlo
pig" aangeduid, is door de initia
tieven van Khomeini onmachtig
hier ook maar iets te aan te doen.
Ze wordt gemanipuleerd door de
domme machinaties van een gees
telijk leider wie het roepingsbesef
naar het hoofd gestegen is.
Het is droef te constateren dat Iran
afglijdt naar de duisternis van een
nieuwe dictatuur, met de chaos die
daarvan onherroepelijk het gevolg
is. Het Iraanse volk heeft na de val
van de sjah geroken aan een nieu
we vrijheid en een groot deel daar
van zal zich die vrijheid niet op
nieuw laten ontnemen. Toenemen
de onderdrukking zal deze gevoe
lens alleen meer versterken. Be
richten over dit verzet zullen de
komende tijd wellicht wat spaarza-
melijk naar buiten komen door de
censuur die nu in Iran geldt, maar
het is wel zeker dat het verzet in
kracht zal toenemen.
Nederland is in de loop van jaren bezaaid
geraakt met winkeltjes die biologisch geteeld
voedsel verkopen. Molenaars, verdeelcentra
en andere vormen van tussenhandel yvoorzien
die winkels van hun voorraden. W^ar komt
het voedsel echter uiteindelijk vandaan? In
het „alternatieve circuit" ontbreekt een orga
nisatie van producenten: de boeren en tuin
ders die biologisch te werk gaan. Martin
Duisterwinkel en enkele medestanders pro
beren daarin verandering te brengen. Zij zijn
bezig een alternatieve boerenbond op te rich
ten.
:T,-. i i
Niet alleen om wat eenheid te scheppen,
maar ook om een vuist te kunnen maken naar
Brussel, waar de EG-landbouwpolitiek wordt
uitgedokterd. Ook kleine boeren die nu nog
met kunstmest en dergelijke verfoeilijke stof
fen werken mogen in principe meedoen, m' s
ze bereid zijn uiteindelijk op de biologische
methode over te schakelen. Martin Duister
winkel: „Veel boeren zien dat ze het orga
nisch leven in de bodemjnaar de knoppen
helpen en gaan zich interesseren voor de
biologische methode. De boeren zijn er rijp
voor." 3 -
i
door Jan Sloothaak
„De Paardebloem". Toepasselijke naam voor een winkeltje in
de Groninger Folkingestraat waar alternatief voedsel wordt
verkocht. Voor de toonbank een wat schuchtere jongeman.
Hij wil eieren, maar dan wel gezonde. De winkelier wijst op
twee voorraadjes. „Die éne soort is van kippen die vrij op het
erf lopen en die andere zijn gelegd door kippen die voor een
deel gegarandeerd biologisch-dynamisch verbouwd voedsel
krijgen. Doe je keus maar."
Aan de andere kant van de toonbank
een aarzeling. „Maar welke zijn het
gezondst?" De winkelier: „Daar be
moei ik me niet mee. Ik zeg alleen
maar hoe die eieren op de wereld zijn
gekomen." Plotseling verheldert het
gezicht van de jongeling. „Maar die
kippen die vrij rondscharrelen heb
ben het mooiste leven." Klopt, knikt
het achter de toonbank. De scharrel
eieren hebben het gewonnen van de
biologsch-dynamische.
Deze zelf opgetekende anecdote
is typerend voor het Nederlandse we
reldje van de alternatieve voedsel
voorziening. Allerlei los-vaste boeren
en tuinders leveren hun produkten
aan reformhuizen en alternatieve
winkeltjes. Maar als je scharreleieren
koopt garandeert dat nog niets over
het voedsel dat de kippen tot zich
hebben genomen. En als het voedsel
wel (voor een deel) wordt gegaran-
deert, zegt dat weer niets over de
vrijheid van de kippen.
Consument
De consument wordt ook geplaagd
door twijfels over allerlei plantaardig
voedsel dat hem wordt voorgehou
den. Is daar niets kunstmatigs aan te
pas gekomen? Zijn er alleen maar
plantvriendelijke bestrijdingsmidde
len (brandnetelgier en zo) gebruikt?
Of zijn er gegarandeerd helemaal
geen bestrijdingsmiddelen aan te pas
gekomen?
Er zijn altijd wel van die optimisten
die wat orde willen scheppen in zo'n
warwinkel. Martin Duisterwinkel bij
voorbeeld. Hij is voorzitter van de
Biologische Tuiniersvereniging in
Groningen. „Je hoeft bij ons niet be
slist een tuintje te hebben. Er zit
meer achter, een bepaalde manier
van leven", zegt Martin. Maar over
die tuiniersvereniging gaat dit ver
haal niet. Martin Duisterwinkel en
enkele gelijkgezinden zijn bezig met
iets heel anders: het oprichten van
een alternatieve boerenbond. Die
moet niet alleen wat lijn brengen in
het wereldje van degenen die alterna
tief voedsel (voor de verkoop) produ
ceren, maar ook weerwerk geven te
gen de moloch van de officiële land
bouw en de EG-politiek, zoals die
vanuit Brussel wordt gedirigeerd.
Stromingen
Een heidens karwei, geeft Duister
winkel ook zelf toe. De verdeeldheid
in de alternatieve landbouw evenaart
die van de kerken. Maar zegt hij
het is toch ook gelukt een Raad van
Kerken tot stand te brengen. Het
moet toch mogelijk zijn ook in de
biologische tuin- en landbouw tot een
bundeling te komen. De stromingen
in het alternatieve circuit staan el
kaar niet direct naar het leven, maar
negeren doen ze elkaar wel.
Je hebt de biologisch-dynamische
landbouw, gegrondvest op de antro
posofische geesteswetenschappen
van dr Rudolph Steiner. Daarnaast
heb je we doen maar een greep
de Howard Balfour-landbouw, de ma
crobiotische landbouw volgens de
principes van dr R. Kraft, de Mazda-
nan-landbouw. de veganistische
landbouw en de organisch-biologi-
sche landbouw. Allemaal met meer of
minder hun eigen systeem. En dat
eigen systeem is natuurlijk altijd su-
rundvlees te produceren. Je kunt die
plantaardige eiwitten beter aan men
sen geven in plaats van ze om te
zetten in een veel geringere hoeveel
heid „overbodig" rundvlees. Collins
en Moore zouden bovendien hebben
aangetoond dat de kleine boer veel
produktiever is dan de grote. In lan
den als Argentinië, Brazilië en Chili
hebben zij een drie tot veertien keer
hogere produktie per hectare In
Thailand leveren kleine kavels tot
vier hectare zestig procent meer rijst
op dan bedrijven van meer dan hon
derd veertig hectare.
Landelijk
Martin Duisterwinkel
perieur aan of op zijn minst volko
men afwijkend van dat van een an
der. Ook religie speelt (soms) een rol.
Zo kreeg Duisterwinkel bericht van
een alternatieve kaasboer uit Uffelte,
die de religieuze achtergrond van de
biologisch-dynamische landbouw
(met een zaaikalender van Maria
Thun die gebaseerd is op de sterren
beelden) niet in overeenstemming
met zijn evangelische principes kon
brengen. „Jammer," vindt Martin
Duisterwinkel, „je kunt toch samen
werken zonder eikaars ideeën te om
helzen."
Goede hoop
Duisterwinkel heeft echter goede
hoop omdat hij ook veel positieve
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
O x, \/riȣ-
,aHM
reacties heeft gekregen. Door zijn
contacten in het alternatieve circuit
hoorde hij bij voorbeeld dat er soms
afzetproblemen waren. Een produ
cent van land- of tuinbouwprodukten
in Noord-Nederland zag zich genood
zaakt met zijn produkten in andere
landsdelen te gaan leuren omdat de
noordelijke winkels al door anderen
waren voorzien. Er was behoefte aan
coördinatie en toen Martin eens een
balletje opgooide over een organisa
tie, leverde dat van alle kanten posi
tieve reacties op.
Een enkele stroming is al wel georga
niseerd, zoals die van de biologisch-
dynamische. Duisterwinkel hoopt
wat er aan organisatie is, én al die
afzonderlijke biologisch werkende
boeren onder één noemer bij elkaar te
kunnen brengen. Er werden enkele
vergaderingen georganiseerd en een
werkgroep zal nu alle adressen in
Noord-Nederland zo'n zestig tot
zeventig gaan benaderen. Daarbij
zijn gerenommeerde namen als die
van Roel van Duijn, die zijn wethou
derschap van Amsterdam heeft ge
ruild voor het boerenbestaan in het
Oostgroningse Veele. Van Duijn heeft
al eens geprobeerd een soort mini-
boerenbond in Zuidoost-Groningen
van de grond te krijgen. Op die ma
nier zou druk kunnen worden uitge
oefend op de Stichting Beheer Land
bouwgronden om ook kleine boertjes
aan grond te helpen en niet alleen
zoals in de praktijk zou blijken de
groten. Boer Van Duijn slaagde niet,
voordat hij aan een té kleine organi
satie dacht, maar de gedachte erach
ter was dezelfde als die van Duister
winkel en de zijnen: waardoor komen
in het EG-landbouwbeleid de kleine
boeren niet aan bod? Waarom is
„grootschaligheid" zo n noodzaak?
„Van dat verhaal dat de grootschalig
heid en de huidige landbouwmetho
den met chemische middelen zo no
dig zijn. wegens de voedselschaarste
in de wereld, blijft weinig over," vindt
Duisterwinkel. Hij wijst op de boeken
van Joseph Collins en Frances Moore
Lappé. „Zeventig procent van de we
reldvisvangst gaat naar de bio-indus-
trie, naast grote hoeveelheden plant
aardige eiwitten. Er zijn gigantische
hoeveelheden eiwitten nodig om de
bio-industrie in stand te houden."
Datzelfde verschijnsel zie je in de
gehele veehouderij. Er ls 21,4 kilo
plantaardig eiwit nodig om een kilo
De werkgroep van de boerenbond in
oprichting zal alle biologisch werken
de bedrijven persoonlijk benaderen.
Dan wil men eerst inventariseren en
vervolgens proberen de organisatie
op poten te zetten. Na een noordelij
ke start kan de bond tot een landelij
ke organisatie worden uitgebouwd.
Wat Martin Duisterwinkel betreft
mag de deur ook op een kier worden
gezet voor kleine boeren die (nog) niet
volgens de biologische methode
werken.
Op één van de vergaderingen die de
boerenbond moeten voorbereiden
kwam ook zo'n kleine boer zijn op
wachting maken. Boer Hommes uit
Oldenzljl bekende ruiterlijk dat hij
kunstmest over zijn dertig bunder
gooide. „Ik weet zelf ook wel dat ik de
grond ermee verniel, maar weet je
ik moet ervan leven," aldus Hom
mes, die sterk geïnteresseerd is in de
biologische aanpak, maar kennelijk
huiverig was zijn rente en aflossing in
de waagschaal te stellen als hij erop
zou over gaan.
Zijn vraag of kleine boeren als hij ook
door de alternatieve bond zouden
worden aanvaard, veroorzaakte nog
al wat deining in de vergadering.
„Maar de algemene stemming was
toch: we kunnen die mensen niet
links laten liggen. Maar als we ze
accepteren, moeten ze wel de bereid
heid tonen te zijner tijd op biologi
sche manier te gaan boeren," zegt
Duisterwinkel.
Niet langer
Veel boeren weten volgens hem beter
dan wie ook dat het zo niet langer
gaat. Ze merken dat ze in de loop van
twintig jaar hun kunstmestgift heb
ben moeten verviervoudigen doordat
de grond uitgemergeld raakt. In de
biologische landbouw, waar alleen
natuurmest of compost wordt ge
bruikt, blijft de grond gezond. „De
boeren weten niet alleen dat ze het
organische leven van hun grond naar
de knoppen helpen, ze merken ook
dat de toenemende hoeveelheden
kunstn\est en insekticiden die ze no
dig hebben, handenvol geld kosten.
De boeren zijn rijp om op een andere
methode over te gaan."
Volgens Duisterwinkel is het een fa
beltje dat er alleen goede opbrengst
van de grond te halen is met behulp
van chemische middelen. De biologi
sche landbouw biedt werkelijk goede
alternatieven. Hij is ervan overtuigd
dat veel boeren zullen over schake
len. „Dat gaat langzaam, maar veel
boeren wilden indertijd ook niet aan
de kunstmest. Ze dachten de duivel
vin huis te halen. Dat heeft lang ge
duurd en andersom zal het proces
ook lang duren."
Weliswaar moet de boerenbond een
tegenhanger worden van de bestaan
de boerenorganlsaties, maar of het
beperkt moet blijven tot een stands-
organisatie in traditionele zin is voor
Martin Duisterwinkel nog een vraag.
„Je moet je ook afvragen in hoeverre
de tussenhandel en de consumenten
erbij moeten worden betrokken. De
consument heeft in het huidige sys
teem weinig invloed."
Ze zijn al lang niet meer te koop,
de keizerkoekjes, het keizer-
brood, de keizermutsen, de kei-
zerflikken, de keizerbollen en kei-
zerballen, het keizerdeeg en de
Steegsche Keizermandjes, „ge
vuld met eene groote sortering
onontbeerlijke, smakelijke eet
waren en lekkernijen naar keu
ze". Er zijn nu niet zoveel keizers
meer, ter ere van wie de mensen
zoveel specialiteiten willen be
denken en maken. Toen wel, ze
ventig jaar geleden. En als er dan
eens een echte keizer in de buurt
kwam, stond die buurt op z'n
kop, of het een aardige, goede
keizer was of niet. Het was en
bleef een keizer, met een hoofd
letter.
Zeventig jaar geleden, in augus
tus 1909, viel die eer De Steeg in
de Achterhoek te beurt. Nu nog
zijn er mensen die zich het be
zoek van de Duitse keizer Wil
helm en zijn vrouw herinneren.
Hendrik Versteeg, nu 81 en toen
dus een elfjarig jongetje, vertelt
er over in de informatiekrant van
de gemeente Rheden: „Het zag
hier zwart van de mensen. Tus
sen hotel de Engel en het viaduct
stonden tribunes. Die zijn onder
het gewicht van de menigte in
gestort Ja, dat was paniek na
tuurlijk. hè. Alle pensions in De
Steeg zaten mudvol. En dat wa
ren er nogal wat in die dagen."
Het jongetje Hendrik had er de
nacht voor het hoge bezoek zelfs
niet van kunnen slapen; net als
iedereen in het dorp was hij vre
selijk opgewonden bij het voor
uitzicht een echte keizer te zien.
Hoewel de kranten uit die tijd
voorhielden dat paleis Het Loo
op dat moment geen plaats ge
noeg had om het keizerlijk paar
passend te ontvangen, weet de
informatiekrant dat het anders
zat: de keizer wilde naar de be
vriende familie Bentinckop het
kasteel Middachten en eventueel
ook nog even naar Het Loo. Ko
ningin Wilhelmina was daar boos
over en zag daarom helemaal van
een ontmoeting af. Middachten
dus, overigens niet de enige plek
die versierd was, want het hele
dorp was al maanden bezig met
erebogen. schoonmaakbeurten,
vlaggen en andere versieringen.
Op het station van De Steeg was
een baldakijn gebouwd, de
wachtkamer werd met oosterse
tapijten en fraaie meubelen op
gesierd en op het perron werden
de lopers uitgelegd. Over Wil
helm schreef de Velpsche Cou
rant: „Zijn van de zon gebruinde
gelaat met de opgevleugelde
snorren staat opgewekt."
Het hoogtepunt van de ont
vangst zou 's avonds in de met
twintigduizend vetpotjes verlich
te tuinen vallen, maar die lichtjes
hadden ze net zo goed niet neer
kunnen zetten: „Daar barsste een
donderbui over het landgoed, zóó
hevig dat de paarden der mare
chaussee. die de toegangslanen
bewaakten er van steigerden en
menigeen een gevoel van angst
beving. Want het hevige vuur was
niet van den hemel en de ontstel
lende slagen deden de zware slot-
muren trillen. Dan, weldra sloeg
er een regen los, die in zware
hagelslag overging en de stukken
ijs als knikkers kletterden neer."
Het noodweer zette klles blank,
de koninklijke kapel die net be
gonnen was pakte ijlings zijn bie
zen en de menigte die rondom de
hekken dromde, werd letterlijk
weggedreven: „Wat maar rijden
kon werd bestormd om weg te
komen. De drommen drongen
angstig zelfs particuliere wonin
gen binnen. De hoteldeuren
moesten worden gebarricadeerd
en 't gaf aanleiding tot getwist en
gevecht hier en daar. De feest
stemming was dan op eens wel
ellendig verstoord." Maar de her
innering aan die ene keer dat er
een heuse keizer in De Steeg was.
is gebleven
Van zijn vakantie
in Italië bracht de
bekende cartoon
ist Arend van
Dam (wie Her
vormd Nederland
leest ként h^m ze
ker) twee trofeeêh
mee: de eerste
prijs in de 32ste
Salone dell Umo-
rismo, met de
fraaie naam „gou
den dadel" plus
nog eens een extra
prijs namens de
Raad van Europa.
Het ging uiter
aard om cartoons,
speciaal over het
thema oliecrisis,
waarbij deze van
Van Dam kenne
lijk ver boven de
andere inzendin
gen uitstak. Be
halve in Neder
land is hij nu ook
in Italië bekend,
want Arend van
Dam is onmiddel
lijk na de prijsui
treiking voor de
Italiaanse televi
sie geïnterviewd.
Immoreel Een Oostduitse tenrokers zoveel van het schaar-
krant heeft haar lezers voorge- se papier gebruiken Wat zullen
houden hoe slecht en immoreel ze daar dan wel niet zeggen van
roken is. Niet zozeer voor de ge- mensen die vaak naar de w.c
zondheid, maar omdat sigaret- moeten?
Voetbaltrainer Barry Hughes wil
de voetballerij best voor de tele
visie verruilen. Sinds hij zijn
„Barry Hughes-quiz" doet, heeft
de televisie hem goed te pakken.
„Als ze me een vaste baan aan
bieden stap ik zó uit het voetbal.
Altijd die spanning. Er is geen
planning in mijn leven," bekent
hij in de NCRV-gids. „Had ik
maar een rustige baan. Bij de
televisie zou ik een praatshow
willen doen. een sportprogram
ma. Graag zelfs. Ik ben gewend
met mensen om te gaan, voor
publiek op te treden. En in dit
vak weet je het nooit. Hoe lang
blijven m'n knieën nog goed? En
m'n rug? Hoe lang kan ik de
keeperstraining nog volhouden?"
Altijd maar quizzen zou hem niet
lijken, zegt hij. „Die quiz moet je
zien als een serieuze grap er
naast". Nee. het zullen echte
praatprogramma s moeten wor
den. met publiek er bij. „Dat pu
bliek in die studio hè," zegt hij,
„dat vreet ik gewoon op als het
moet."
vanessa
De Britse actrice Vanessa Red
grave zal, zoals het er nu uitziet,
waarschijnlijk niet de haar toe
bedeelde hoofdrol spelen in een
drie uur durende gedramatiseer
de Amerikaanse televisiedocu
mentaire over een joodse vrouw
die het concentratiekamp heeft
overleefd. Het stuk is gebaseerd
op de autobiografie van mevrouw
Fanie Fenelon Goldstein uit Pa
rijs, die in het kamp Auschwitz
gevangen zat, waar ze in een
vrouwenorkest speelde. Mevrouw
Goldstein heeft nu in een Ameri
kaanse t v.-uitzending verklaard
dat ze niet geportretteerd wenst
te worden door een antisemiet.
„Dat ben ik helemaal" niet. ant
woordde Vanessa fel in hetzelfde
programma Vanessa Redgrave
staat, evenals haar broer Corin,
bekend om haar linkse ideeën,
haar sympathie voor de Pales
tijnse zaak en haar lidmaat-, zo
niet leiderschap van de (trotskis
tische) Socialist Workers Party in
Engeland. Toen ze vorig Jaar voor
haar aandeel in de film „Julia"
een Oscar kreeg uitgereikt,
schold zg de Joden die voor het
gebouw tegen hapr demonstreer
den uit voor „zionistische herrie
schoppers."
Cadeautje Koning Juan
Carlos van Spanje gaat met zijn
groothertogelijke vrienden uit
Luxemburg en zijn eigen gezin
een cruise maken langs de Balea
ren. Hij doet dat op het jacht
„Fortuna" (23 meter lang), een
cadeautje van een andere vriend,
kroonprins Fahd van 8oedi-Ara-
bië. Zo gaat dat met vrienden
onder elkaar.
