öt
'Hemelvaart en Tenhemelopneming
1
'.ogezegd
tauw, vrolijk en gul
Verlos
kunde
tussen
cultuur
en natuur
tizal Ramli en de democratische rechten
,G 17 AUGUSTUS 1979
TROUW/KWARTET R 11 -,RHS 13
ert
Zar Guus van Hemert
ie destijds nieuwe kerk in
rburg. die ..Maria Hemelvaart"
;te. ben ik gedoopt. Toen ik
jlf jaar later de lagere school
iet. heette diezelfde kerk ..Maria
lemelopneming". Ik heb
|eens gehoord dat dit mede te
iken was aan het feit dat
poleon op die dag jarig was. In
jaren moest er een groot aantal
plichte feestdagen vervallen.
t waren er zoveel geworden dat,
schade van de economie, er
kelijks maar vijf dagen gewerkt
I worden. Deze vijfdaagse
♦kweek was een middeleeuws
jet dat door de Franse revolutie
•d afgeschaft. Marx wijst erop in
voetnoot dat dit elders al eerder
•urd was: „Reeds het
•stantisme heeft, door haast
traditionele feestdagen in
fkdagen te veranderen, een
ichtige rol gespeeld in het
itaan van het kapitaal (Das
pital 1,3,8,5).
pr ik wilde over Maria
Tenhemelopneming schrijven. Ik
blijf erbuiten of dit feest als zondag
gevierd bleef wegens Napoleons
verjaardag, of omdat het als de
sterfdag (de dies natalis. de
„geboorte voor de hemel") net als
bij andere heiligen de voornaamste
gedachtenis was. In ieder geval
werd deze 1500 jaar oude
volksdevotie in 1950 door Paus Pius
XII tot leerstuk, tot dogma
verheven. Er is van alle kanten over
gefilosofeerd waarom dit gebeurde.
J. H. van den Berg wijst erop in
„Metabletica van de materie" dat
deze uitspraak gedaan werd precies
in hetzelfde jaar dat op een congres
in Parijs voor het eerst de
mogelijkheid uitgesproken werd
om een mens op de maan te zetten
Toen was de wereldruimte definitief
profaan geworden. De
dogma-verklaring zou dan een
poging zijn om toch nog de
mystieke aspecten van het heelal
veilig te stellen.
Ik voor mij zoek het niet in die
richting. Dat element „ruimte" lijkt
mij niet wezenlijk. Het gaat niet om
een uitspraak over het heelal, maar
over de mens. Over de verrijzenis.
De ruimtelijke kant daarvan stel ik
mij niet voor. Er is in mijn fantasie
niet zoiets als een theater vol
zwevende zielen, waarin dan twee
plaatsen, die van Jezus en Maria,
lichamelijk bezet zouden zijn.
Daarvoor is de dood te geheimvol
en de verrijzenis ook.
Zie ik dan af van iedere
voorstelling? Van ieder
fantasiebeeld? Ik probeer niet
ergens een repliek, een
dubbelganger van onze ruimte voor
te stellen, die dan de hemelse zou
zijn. Ik heb geen ander wereldbeeld
dan dit zichtbaar heelal en deze
aarde met haar evolutie. Maar
daarbinnen is wel iets waardoor
verrijzenis een soort
voorstelbaarheid krijgt, namelijk
het zeer aanwezig zijn. Niemand
van de levenden en doden is zo
onverwoestbaar tegenwoordig als
de Christus. Hij doet mee tussen de
relaties, wordt toegesproken en
verandert mensenlevens. Daarmee
is de verrijzenis niet uitputtend
beschreven, maar wel op een teken
ervan genoemd. Leven bij God (wat
ik mij niet voor ogen kan stellen)
werkt zich uit door zijn bij ons.
Als ik aan Maria
Tenhemelopneming denk. ligt dat
in die richting. Het heeft voor mij
niet met heelal of ruimtelijkheid te
maken, maar met
tegenwoordigheid en
aanspreekbaarheid. Ik bedoel dit,
andere befaamde vrouwen, laten
wij zeggen. Cleopatra of Madame
Curie, zij zullen niet meer uit de
gedachten van de mensheid
verdwijnen, zijn onvergetelijk.
Toch spreekt niemand meer tegen
ze. Maar de moeder van Jezus wordt
in allerlei hoeken en gaten van deze
smartelijke aarde toegesproken en
in vertrouwen genomen. Aanwezige
onder de vrouwen.
Godsdienstpsychologisch en
-historisch heeft zij daarmee
godinne-trekken gekregen. Maar de
kern van het verhaal is voor mij
christelijk, het gaat om een
deelhebben in Jezus' verrijzenis. Ik
begrijp de huiver van veel
christenen voorzo'n uitbreiding
van dat begrip verrijzenis. Maar
voor mij heeft het het
aantrekkelijke dat het voltooid-zijn
nu ook over een vrouw wordt
uitgesproken man en vrouw
samen heel de mens. Een
noodzakelijke voorwaarde echter
waardoor het voor mij inzichtelijk
en zinnig, een echte
geloofsuitspraak wordt. Is dat
Maria, in deze uitspraak over haar.
de band met heel de mensheid
bewaart. Bij voorbeeld doordat Je
weet dat tenhemelopneming niet zo
verstaan hoeft te worden dat
hetzelfde dode lichaam levend werd
en verdween. Verrijzenis houdt dat
niet in. Nee. een nieuw lichaam
verrijst. Dit nu is iets dat óók voor
anderen geldt in het onbetreedbare
geheim van de eeuwigheid: zij zijn
bezig te gaan verrijzen. Wat wij over
Maria vieren benadrukt dus de
belofte aan allen, is niet exclusief
maar inclusief. Dat treft mij zo in
die oude oosterse ikonen van het
feest van 15 augustus: stil en bleek
ligt zij daar als iedere dode.
horizontaal, machteloos. Zó wordt
verkondigd dat zij leeft voor altijd.
En er zouden wel eens tijden
kunnen komen dat sommige
protestanten sommige katholieken
op de schouders moeten tikken om
hen te vermanen de kern van het
verhaal, de verrijzenis, niet gering
te schatten.
or Herbart Ruitenberg
zal gearresteerd worden omdat
peegewerkt heb bij het schrijven
Uitgeven van twee boeken waar-
Ie scherpe kritiek van de Indone-
the studenten op de onderdruk-
g, de corruptie en incompetentie
het bewind van Soeharto gedo-
lingfeenteerd is. We vroegen een
ü^ioon" landsbestuur, tot stand
»men door democratische in-
gen, gekenmerkt door vrij-
van meningsuiting, persvrij-
en vrije verkiezingen."
jus de Indonesische student Ri-
Ramli tijdens een verblijf in de
-eifnigde Staten. Hij is terugge-
n naar Indonesië, werd gearres-
rd en staat nu terecht.
t staat er in de publikaties waar-
,M. Rietmeijer: „De gewoonte
1 kelners om hun vertrek aan te
Idigen met de woorden „ik ben
'bij U" getuigt van onbegrip."
i-Utrecht).
is nA. van Ketel: „Aan het feit dat
alleieiding van wetenschap en Staat
n, daar analogie van scheiding van
eegfk en Staat voor de mensheid
■ktei zegen zou kunnen zijn, kan niet
/anirbijgegaan worden." (RU-
:e *cht).
van Veen: „Te Utrecht werd uit
Unie munt geslagen" (RU-
^'Jfecht)
,jal |L M. van Veelen: „Er staat in de
opjmen dat alle koningen van de
irdeleld niet staat ziJn een stro"
m te scheppen. Wel gelukt het
,daag het meest schimmige war-
a ëfd 6611 publieke opinie te creë-
J* (RU-Utrecht)
P. M. Lips: „Het contact tussen
en patiënt zou aanzienlijk ver-
"""trd kunnen worden, als een cur-
„potjes latijn" in het zieken-
fls pakket opgenomen zou wor-
L"( RU-Utrecht).
irrouw J. E. van Doorne-Huis-
,Op grond van gedragsweten-
ppelijke inzichten kan worden
;peld. dat een energiebespa-
van enige omvang niet vrijwil-
r0ipt stand komt." (RU-Utrecht).
'föSpuintjer Tjebbes: „Het verschil
ten afbraak en afbreking is dat
je wat tegenwoordig voor kran-
gebruikte zetcomputer veelal
I onderscheidt als aan het eind
een regel een te lang woord
irkomt." (RU-Utrecht).
-w-trroi
frsp
aan Rlzal Ramli heeft meegewerkt?
Het zijn er twee: een witboek en een
blauwboek. Het witboek kan gezien
worden als het manifest van de In
donesische studentenbeweging.
Plaatselijke studentenraden heb
ben zich er achter gesteld en het
circuleert in heel Indonesië. Het be
vat scherpe kritiek op de on-demo-
cratische structuur van het Indone
sische bestuursstelsel en geeft con
crete voorbeelden van machtsmis
bruik en corruptie. Het schenkt
vooral aandacht aan de gebreken
van het bewind-Soeharto op econo
misch gebied en het gevolg: schen
ding van het meest fundamentele
mensenrecht, het recht op voedsel.
Ambtenaren van he t Indonesische
ministerie van volksgezondheid
schatten dat zestig procent van de
Indonesiërs ondervoed is.
De kritiek gaat uit naar de oorzaken
van de grote rijstimport, die twee
miljoen ton per jaar bedraagt. Die
oorzaak is een soort süper-technolo-
gie die veel boeren van hun land
heeft gejaagd en verder het functio
neren van de eigendomsverhoudin
gen, waarbij als voorbeelden wor
den gegeven gevallen waarbij boe
ren van hun land zijn verdreven om
plaats te maken voor luxe-hotels,
buitenlandse bedrijven en onroe
rend goed ontwikkelaars. Ook
wordt gewezen op corruptie bij de
rijstdistributie.
Het witboek werd onmiddelijk ver
boden en leiders van studenten wer
den gearresteerd, waarop de stu
denten grote, vreedzaam verlopen
demonstraties hielden om de vrijla
ting van hun leiders te eisen. Dat
was begin 1978. De regering ver
bood toen de zeven grootste kran
ten. Die mochten weer uitkomen
nadat de hoofdredacteuren hadden
beloofd geen berichten meer te
brengen over studentendemonstra
ties en te zullen afzien van kritiek
op de regering. Daarop antwoord
den de studenten weer met college
stakingen aan veertig universitei
ten en hogescholen. Het leger trad
op om de stakingen te breken, wat
soms ernstige verwondingen ople
verde. De rector van de Bandoengse
TH protesteerde. Hij werd ontsla
gen. vele anderen kregen moeilijk
heden.
Toen president Soeharto zijn nieu
we regeringsperiode inging, publi
ceerde Rizal Ramli en de zijnen hun
blauwboek, „het boek van de
hoop". Het bevatte voorstellen voor
een democratisch politiek stelsel,
en voor een nieuw beleid voor ont
wikkeling van landbouw en indus
trie. Het blauwboek typeert Rizal
Ramli's idealisme, dat hem ertoe
bracht de macht van de staat te
trotseren die stevig in handen van
de militairen is. Het gaf hem ook
kracht zijn pacifistische principes
trouw te blijven, ondanks de botte
onderdrukking van het vreedzame
protest, zodat hij de moed had naar
Indonesië terug te gaan, een moge
lijke arrestatie tegemoet.
„Mijn medestudenten en ik worden
misschien nooit voor de rechter ge
bracht. We vragen van Soeharto
geen welwillendheid, geen vrijlating
zondermeer. We dagen hem uit ons
een openbaar en fatsoenlijk proces
aan te doen. We kunnen dan bekend
maken wat we willen wat we niet
willen, en dezelfde ontevredenheid
laten blijken die het Indonesische
volk voelt. Laat de rechter recht
spreken en vaststellen wat de waar
heid is. Een openbaar en fatsoenlijk
proces zal ook veel bijdragen tot
groeiend begrip voor de rechten die
het volk volgens de grondwet heeft.
We dagen het bewind van Soeharto
uit de beschuldigingen tegen de ge
arresteerde studenten waar te ma
ken, omdat de Indonesische studen
ten vreedzame methoden gebruiken
om hun ideeën en kritiek bekend te
maken."
Het artikel met deze gegevens ver
scheen in het blad van de Ameri
kaanse afdeling van Amnesty, die
daarmee nadruk legt op het belang
van de oorspronkelijke doelstellin
gen van Amnesty: de vrijheid van
kritiek. Een pas opgerichte Ameri
kaanse organisatie. Democracy In
ternational, waarvan een groot aan
tal politiek actieve democraten uit
de Tweede en de Derde Wereld lid
is, nam het initiatief om Rezal Ram
li een van de leden te steunen.
In een verklaring die persoonlijk
aan de Indonesische studenten
werd overhandigd staat: We verkla
ren ons solidair met de Indonesi
sche studenten die democratie en
een pluralistische samenleving in
Indonesië nastreven, met vrijheid
van kritiek, persvrijheid, vrijheid
om politieke partijen te vormen en
vrije verkiezingen. We verklaren
ons tevens solidair met hun eisen
voor een openbaar en fatsoenlijk
proces voor de Indonesische stu
denten die gevangenisstraf te wach
ten staat wegens hun moedige
strijd voor democratie en hun kri
tiek op fouten van de Indonesische
regering. Onze nieuwe en onafhan
kelijke organisatie probeert op
praktische wijze in linkse en rechtse
landen met politieke onderdruk
king mensen te steunen die in hun
landen democratie willen verwerke
lijken.
Dit is een nieuw initiatief, duidelijk
geïnspireerd door het werk van Am
nesty International. Het is ook een
nuttig inltitatief, omdat het ieder
gelegenheid geeft vanuit een demo
cratische gezindheid geestverwan
ten te steunen. Het is ook nuttig om
misbruik van de term „democratie"
aan de kaak te stllen. Dat misbruik
vindt plaats door bewinden die zich
weliswaar beroepen op „het volk",
maar in feite kritiek van dat volk
met harde hand onderdrukken. Het
misbruik vindt ook plaats door
groepen en partijen die dit soort
bewinden in het buitenland politie
ke rugdekking geven. De politieke
strijd van de Indonesische studen
ten laat zien hoe nauw economische
en sociale ontwikkeling van een
land verbonden is met het feitelijk
bestaan van democratische rech
ten: vrijheid van kritiek, vrijheid
van stencilmachine, vrijheid van
meningsuiting en vrije verkie
zingen.
)x H. J. Neuman
ie week is in Arnhem op 74-
ge leeftijd Alfred Mozer gestor-
de vroegere kabinetschef van
to Mansholt. Als je de toenmali-
Europese landbouwcommissa-
en zijn kabinetschef naast el-
r zag, en je kende geen van
jukken, dan zou je gezworen heb-
ami dat Mozer. met zijn vierkante
Hveerde kop, de boer van de
ie was en Mansholt degene met
T. talloze internationale contacten
het scherpe politieke inzicht.
)h was het en ik schrijf het
der afbreuk te willen doen aan
contactvaardigheid van Mans-
I net andersom.
106|tr heeft in zijn leven drie natio-
Iteiten bezeten. Alleen de Ne-
landse, zo zei hij wel eens. heb
p 7-jelf mogen kiezen. Ruim vijftien
V is hij statenloos geweest. Als
tetaris van Koos Vorrlnk moest
niettemin nogal eens op reis
ring
naar het buitenland. Hij heeft ge
bruik gemaakt (moeten maken)
van allerlei paspoorten.
Zo is hem eens een pas ter hand
gesteld die in Parijs was verloren
door niemand anders dan de schrij
ver C. Spoelstra (A. den Doolaard).
Het toeval wilde dat Mozer enige
tijd later een gesprek had met nog
iemand en met Den Doolaard. Bij
die gelegenheid liet hij zich ontval
len dat hij daags daarop naar Ant
werpen moest. „Maar dat is toeval-
.lig," zei Den Doolaard, „ik moet
ook naar Antwerpen; dan reizen
we samen." Mozer moest behoed
zaam laveren om te voorkomen dat
ze met hetzelfde paspoort in één
coupé terecht kwamen
Mozer is in maart 1905 in München
geboren als Hongaar. Zijn vader
was namelijk afkomstig uit Tata-
tovaros (Komarom); zijn moeder
was een Duitse. In 1919, bij het
verdrag van Saint-Germain, werd
de geboortestreek van vader Mozer
(toen nog: Mozser) Tsjechoslo-
waaks. Het gezin wilde niet Tsje
chisch worden. Daarom werd de
Duitse nationaliteit aangevraagd
en verkregen.
Alfred werkte na de lagere school
eerste een paar jaar in de textiel.
Hij had de ideale combinatie van
grote leergierigheid en een helder
verstand. In 1924 deed hij zijn in
trede in de journalistiek. Voor het
„Kasseier Volksblatt" (sociaal-de
mocratisch) moest hij, bij wijze
van proefstuk, het veertigjarig be
staan van de sigarenmakersbond
in Eschwege verslaan. Toen dat
bevredigend wat uitgevallen, werd
hij losgelaten op de stadsredactie.
Zijn grote belangstelling ging uit
naar de politiek. Hij werd lid van
de SPD en nadat hij in 1928 was
overgestapt naar een krant in een
andere stad (Emden) werd hij daar
lid van de gemeenteraad. Hij hield
veel lezingen en het droeg tot zijn
vermaak bij toen in de advertentie
voor een plaatselijk blad in Olden
burg zijn optreden werd aangekon
digd onder de leuze „Mozer oder
Hitier". Een Amerikaanse journa
list aan wie hij later dit voorval
vertelde vroeg, quasi-onschuldig:
„En wie is het geworden?"
Op een gegeven ogenblik werd
meegedeeld dat Adolf Hitler het
woord zou voeren in Aurich, zo'n
beetje de hoofdstad van Oost-
Friesland. In de veehallen aldaar
zou een menigte samenstromen
van naar verwachting achtduizend
mensen. Mozer deed in zijn eigen
krant het aanbod gedurende een
uur met Hitier te discussiëren. Wel
iswaar wilde hij dan, voor zijn ei
gen bescherming, tweehonderd
vrienden meebrengen maar, zo
voegde hij er geruststellend aan
toe: „Ik zal ervoor zorgen dat ze
allemaal blonder zijn dan Hitleren
arischer dan Göbbels".
Nadat Hitier eind januari 1933 aan
de macht was gekomen, werd Mo
zer de Duitse bodem stilaan te heet
onder de voeten. Begin maart wa
ren er nog verkiezingen en de SPD
probeerde vergaderingen te beleg
gen. Men kreeg toestemming voor
een openluchtbijeenkomst in Leer.
Mozer vreesde dat de politie al heel
spoedig zou ingrijpen; het was dus
zaak de „punch lines" meteen voor
aan te plaatsen. Daarom begon hij
aldus: „In Duitsland gebeuren op
het ogenblik vreemde dingen. In
München viert men carnaval, in
Keulen viert men „Fasching" en in
Berlijn is Hitier rijkskanselier ge
worden." De bijeenkomst werd on
middellijk ontbonden.
Mozer was nu vogelvrij. Hij werd
opgesloten door de SA, vrijgelaten
door de „Stahlhelm" en gewaar
schuwd dat hij een van de ernstige
kandidaten was voor het concen
tratiekamp „Papenburg". Zes we
ken zwierf hij illegaal door Duits
land, een paar maal vergeefs pro
berend heimelijk de grens met Ne
derland over te steken. Eindelijk,
in de zomer van 1933, lukte het.
Herman Molendijk, wethouder van
Groningen cn later burgemeester
van Amersfoort, smokkelde hem
bij Emmen ons land binnen. Mozer
was nu statenloos. Maar niettemin
had de Nederlandse sociaal-demo
cratie, had Nederland versterking
gekregen van een rauw, vrolijk en
buitengewoon gul mens. iemand
die overliep van zelf beleefde of
van anderen gehoorde anecdotes
en van wie men nu kan zeggen dat
hij een leven heeft geleid op
niveau.
Het verhaal van hoe hij eerst leefde
op kosten van het Vluchtelingen-
bureau van NVV en SDAP (acht
gulden per week), hoe hij vervol
gens opklom tot secretaris van
Koos Vorrink, hoe hij bij een be
zoek aan Parijs door een andere
emigrant, Georg Bernhard Breit-
scheid, voormalig leider van de
SPD-fractie in Berlijn, werd ont
haald op rode wijn („Pas op," zei
Brcitschcid, „deze wijn is zuurder
dan azijn maar ook goedkoper") en
hoe hij een groot deel van de oorlog
ondergedoken was in een particu-
door Jelle Jan Klinkert
De gezondheidszorg in Ne
derland heelt heel wat eigen
aardige trekjes, die haar
doen afwijken van die in de
landen om ons heen. Zo heb
ben we hier apotheekhou-
dende huisartsen, protes
tantse kruisverenigingen en
thuisbevallingen. Willekeu
rige voorbeelden van uniek-
Nederlandse situaties. Maar
het Ujkt er op alsof we ons in
sommige opzichten gaan
aanpassen aan de omgeving.
Dat geldt vooral voor de
gang van zaken in de verlos
kunde. En of we daar zo ge
lukkig mee moeten zijn is de
vraag.
Prof. G. J. Kloosterman heeft onder
de titel „De Nederlandse verloskun
de op de tweesprong" enige tijd
geleden een belangwekkend betoog
gehouden. Zijn verhaal is afgedrukt
in het Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde (jrg. 122, nr. 32. p.
1161-1171) maar verdient het om
ruimere bekendheid te krijgen. In
het volgende geef ik het betoog van
prof. Kloosterman kort weer. en
plaats er vervolgens enige kantte
keningen bij.
Thuisbevallingen
Zoals ik zei is de thuisbevalling een
typisch Nederlands verschijnsel. In
1975 werd zo'n 47 procent van de
kinderen thuis geboren, terwijl in
de ons omringende landen het per
centage varieert van minder dan 25
procent tot één of enkele procenten.
Belangrijker is dat de thuisbeval-
ling in ons land een sociaal geaccep- Toeneming
teerde zaak is: ieder vindt het nor
maal dat het gebeurt. Wie echter in
bijv. Amerika de wens te kennen
geeft thuis te willen bevallen wordt
al gauw als een onverantwoordelij
ke dwaas beschouwd.
schijnsel, dat in de ziekenhuizen het
tijdstip van geboortes aanmerkelijk
anders ligt dan thuis en aanzienlijk
naar de kantooruren is verschoven:
tussen acht uur 's morgens en zes
uur 's avonds. Door talrijke univer
sitaire centra in de hele westerse
wereld wordt dit systeem dat „day
light obstetrics" bevallen bij dag
licht gepropageerd, met onder
andere het argument dat overdag
meer personeel in het ziekenhuis
aanwezig is en dat het dus veiliger
zou zijn voor de vrouw om dan te
bevallen.
Natuurlijk is die verandering in het
tijdstip van bevallen niet vanzelf
verlopen: dat werd bereikt door met
bepaalde medicijnen de bevalling
op de gewenste tijd kunstmatig op
gang te brengen.
Ik noemde dit verschijnsel schok
kend, omdat vooral hieruit blijkt
hoever de behandeling van beval
lingen verwijderd kan raken van de
natuurlijke gang van zaken. Die
laatste is. dat 70 procent spontaan
begint tussen acht uur 's avonds en
acht uur 's morgens. Het verschui
ven van dit geboortetijdstip naar de
kantooruren is een vorm van medi
sche vervreemding: met medische
argumenten wordt een situatie gele
gitimeerd die het belang van de
organisatie laat gaan voor het be
lang van een patiënt.
Voor de volledigheid merk ik nog op
dat de toepassing van verdovingen
bij bevallingen in deze situatie
sterk toeneemt: dat is logisch om
dat het forceren van de bevalling op
een bepaald tijdstip met alle ingre
pen en controlemaatregelen die
daarbij horen, de pijndrempel van
een vrouw, het slachtoffer, zou je
haast zeggen, verlaagt.
liere woning op het terrein van de
psychiatrische inrichting te Mas-
soord, dat alles zou nog eens apart
verteld moeten worden.
Na de oorlog was Mozer meteen vol
geestdrift voor een verenigd Euro
pa. Hij publiceerde er ook over
(„Europa unterwegs") en bracht
zijn overtuiging over naar de func
tie die hij in 1948 aanvaardde: in
ternationaal secretaris van de Par
tij van de Arbeid. Het Kamerlid
Scheps pleitte ervoor hem het Ne
derlanderschap te verlenen hono
ris causa („dat betekende dat ik er
niet voor hoefde te betalen"). In
september 1950 was de zaak be
klonken. De Eerste Kamer keurde
zijn naturalisatie goed. Alleen de
communisten waren tegen. „Het is
een anti-communistische spion,"
zei Van Santen.
Weinigen zullen weten dat er eind
1957 sprake van was dat iemand uit
de Beneluxlanden voorzitter zou
worden van de eerste Europese
commissie (het werd uiteindelijk
de Westduitse prof. Walter Hall-
stein). Mozer ging op reis naar de
omliggende landen om de kansen
te peilen (en te bevorderen) van de
Nederlander Mansholt. Op Oude
jaarsdag was hij in Bonn bij bonds
kanselier Adenauer. In Duitsland
wilde de SPD toen nog helemaal
niet weten van de Europese inte
gratie. Vandaar dat Mozer het ar
gument gebruikte dat het zo goed
was een Nederlandse socialist op
zo'n belangrijke plaats te hebben.
Adenauer echter, die heel goed kon
luisteren, vatte na een half uur het
betoog van Mozer in één zin samen:
„Een socialist en een boer, dat is te
veel van het goede."
Opgemerkt moet worden dat in Ne
derland aan een paar belangrijke
voorwaarden voldaan is, die de
thuisbevalling mogelijk maken. Zo
bestaat er een uitgewerkt systeem
van prenatale controle door huis
arts of verloskundige. Hierdoor kan
voor de bevalling met grote waar
schijnlijkheid worden vastgesteld
of het verdere verloop van de beval
ling ongestoord zal plaatsvinden.
Nederland heeft op dit gebied een
traditie die maar liefst tot 1880 te
ruggaat. Belangrijk daarbij was,
dat steeds als uitgangspunt gold
dat degene die de prenatale zorg
deed ook de bevalling zou lelden.
Het is duidelijk dat degene die toe
stemming tot een eventuele thuis
bevalling geeft sterk gestimuleerd
zal worden tot een zorgvuldig pre
nataal onderzoek.
Maar waarom is de thuisbevalling
nu zo geliefd in Nederland? Dat
heeft te maken met het feit, dat één
grondgedachte hier altijd erg be
langrijk is geweest: de opvatting
dat het geboorteproces niet zonder
meer behoort tot het gebied van de
geneeskunde (en dus van artsen en
specialisten) maar tot het terrein
van de normale mensenlijke ver
richtingen; er is alleen dan medi
sche bijstand nodig als er stoornis
sen worden gesignaleerd. Deze op
vatting werd tot in het begin van de
twintigste eeuw algemeen aan
vaard. maar is daarna in de meeste
geïndustrialiseerde landen weer
verdwenen. En dat heeft in die lan
den grote gevolgen gehad voor de
wijze waarop daar bevallingen
plaatsvinden.
Absurd
Een viertal voorbeelden van de
haast absurde toestanden die in
buitenlandse ziekenhuis blijken op
te treden. Het opmerkelijke daarbij
is. dat die situaties meest verdedigd
worden met medische argumenten
(„in het belang van de patiënt"):
vooral het gevaar van allerlei vor
men van besmetting speelt een roL
In de Sowjet-Unle ls het In de grote
kraamklinieken dc man verboden
zijn vrouw te begeleiden of aan te
raken tijdens kraambed en beval
ling. Soms kan hij wel zijn vrouw
vanachter glas gadeslaan, maar el
ders is alleen telefonisch contact
mogelijk. In de V.S. wordt een be
valling als een operatie behandeld;
als de echtgenoot al toegelaten
wordt dan is hij onherkenbaar ver
momd in steriele jas, een masker
voor en met een muts op.
In vele buitenlandse ziekenhuizen
is het gebruik om moeder en kind
direct na de bevalling te schelden
(het zogenaamde ..rooming out").
Ondanks de tegenwoordige aan
drang van kinderpsychiaters, psy
chologen en ethologen om moeder
en kind juist dicht bij elkaar te
brengen is er nog weinig neiging
deze ..rooming out"-gewoonte te
veranderen.
Daglicht
Er ls nog een vierde opmerkelijk,
voor mijn gevoel zelfs schokkend
verschijnsel dat samenhangt met
de bevalling in ziekenhuizen In En
geland is al eens vla de televisie
aandacht gevraagd voor het ver-
In Nederland hebben we de laatse
Jaren een vrij sterke toeneming ge
zien van het aantal bevallingen in
het ziekenhuis. Tot nu toe werd
deze ontwikkeling als een soort na-
tuurgegeven aanvaard het is nu
eenmaal zo. je kunt er niets aan
doen, het ls allemaal medisch nood
zakelijk. In kringen van met name
medische specialisten wordt de ont
wikkeling luide toegejuicht. Bij wij
ze van argumentatie wordt dan al
tijd gewezen op de samenhang van
hospitalisatiegraad en perinatale
sterfte; anders gezegd: er wordt ge
wezen op statistieken waaruit blijkt
dat de sterfte van kinderen rond het
tijdstip van hun geboorte afneemt
naarmate er meer bevallingen ln
het ziekenhuis plaatsvinden. Ik heb
hier niet de ruimte om uitgebreid op
deze argumenten ln te gaan Wel
kan Ik vaststellen dat allerlei des
kundigen hun vraagtekens zetten
bij de relatie tussen geboortesterfte
en ziekenhuisopname. Om de woor
den van prof. Kloosterman te ge
bruiken: een cynicus zou kunnen
opmerken dat men op deze manier
ook de zegenrijke invloed van de
inflatie van de gulden op de perina
tale sterfte zou kunnen bewijzen.
Natuur
Zoals ik zei ls in Nederland de zie
kenhuisbevalling sterk aan het toe
nemen. Veelal worden de voordelen
ervan breed uitgemeten. Maar de
nadelen worden te weinig beseft en
tellen in de overwegingen nauwe
lijks mee. Deze vloeien voort uit het
feit, dat het ziekenhuis als organisa
tie naar zijn aard gaat stellen aan
de behandeling van bevallingen: ze
dienen in die organisatie te passen.
En voorts betekent het dat de be
handeling van bevallingen door me
dische specialisten naar de aard
van deze beroepsbeoefenaren bete
kent, dat een bevalling niet meer als
een natuurlijke, maar als een onna
tuurlijke. principieel levensbedrei
gende situatie moet worden be
schouwd. De bevalling wordt zo een
zaak die behandeld in plaats van
begeleid moet worden, waarbij de
vrouw van een actieve persoon tot
een passieve patiënt wordt geredu
ceerd
Zo staat het proces van de geboorte
in ons land nu op de grens van
natuur en cultuur. In het buiten
land komen vooral vanuit de
vrouwenbeweging groepen op die
weer aandacht voor de natuur ei
sen. Dat uit zich vooral in de vraag
naar thuisbevallingen. De medische
vervreemding is daar kennelijk te
ver gegaan.
In Nederland staan we voor de keu
ze. Laten we de bevalling steeds
meer ln ziekenhuizen plaats vinden
dat zal gebeuren als er geen
maatregelen worden genomen
dan ls binnen korte tijd het punt
bereikt, waarop thuisbevallingen
helemaal niet meer mogelijk zijn:
het wordt dan eenvoudig te duur
om allerlei Instellingen, bijv. op het
terrein van de kraamzorg, voor die
weinige thuisbevallingen in stand
te houden. Maar beter zou het zijn
de gezondheidszorg bij te sturen:
nadruk op de plaats van de verlos
kundige. op de mogelijkheid van
thuisbevallingen, op zeer bewust
aangepaste ziekenhuisafdellngen.
Kortom, een gezondheidszorg die
zich buigt voor de natuur.
Drs. J. J. Klinkert Is wetenschap
pelijk medewerker van de vak
groep gedragswetenschappen van
de medische faculteit aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam.
