jeloven doe je in de moskee
Naïeve vlucht na
slimme overval
)rse besparing op
lergie in 20 jaar
Sowjet-Unie vreest het islamitisch réveil
'Patriarchaat zaak
van Turks recht'
Nieuw systeem
voor huurverhoging
opgeknapte woning
Kerncentrale bij
Harrisburg wil
actief gas lozen
Eis 4 jaar voor drie man
Hellevoetsluis van jeugdbende verlost
Geld uit noodfonds
voor personeel
failliette werf
-JSDAG 15
IDAG 15 AUGUSTUS 1979
TROUW/KWARTET
ferman Amellnk
ide oorlog denkers zullen wel moeite hebben met de gedachte, maar geconstateerd moet
i dat de Sowjet-Unie zich bijzonder terughoudend gedragen heeft bij de machtswisse-
Iran. Wie verwachtte dat Moskou wel zou gaan vissen in het troebele water van het door
k verlaten Iran, is bedrogen uitgekomen. Het duurde zelfs uitzonderlijk lang voordat het
n ayatollah Khomeini en de zijnen niet meer uitmaakte voor een stelletje religieuze
i die erop uit waren het bewind van de sjah omver te werpen.
po Januari deed zich een dul-
rswijzlging voor In de hou-
J de Sowjet-Unie ten opzichte
fïich wijzigende situatie in-
ikou bleef zijn reserves hou-
het islamitische karakter
fcpubliek die Khomeini wilde
maar de ontwikkeling werd
i„objectief-progressief" om-
a diverse parallellen getrok-
en de ontwikkeling in de
nle en Iran om de bevolking
kaat „objectief-progressief"
:en. In belde landen werd
volksopstand een keizer aan
gezet. De door de sjah be-
iremier Bakhtiar, die weldra
omeini aan de kant werd
vervangen door Bazargan,
geleken met Kerenski, de
t sociaal-democratische pre-
In 1917 plaats moest maken
tolsjewiki.
rerd er uitdrukkelijk op ge-
at de volksrevolutie onder
ran ayatollah Khomeini er
lar in was geslaagd een
ke vertegenwoordiger van
rlkaanse imperialisme als de
Iran het veld te laten
iedenis
zou uit de geschiedenis vol-
irgumenten hebben kunnen
om zich krachtdadiger te
in de Iraanse ontwikkelin-
e negentiende eeuw was Iran
ïd waar de Russische en de
ivloedssfeer elkaar in even-
slden. Nog in 1921 werd tus-
owjet-Unie en Iran een ver
sloten waarin de bepaling
Winnaar
stond dat Moskou gewapenderhand
zou mogen intervenieren als in Iran
een voor de Sowjet-Unie onwelgeval
lige militaire basis zou worden ge
sticht.
Vlak na de Tweede Wereldoorlog
trachtte Moskou zijn invloedssfeer in
Iran verder uit te breiden door steun
te geven aan de oprichting van een
zelfstandige republiek Koerdistan,
die een belangrijk deel van het noor
den van Iran besloeg. Een en ander
kon echter niet voorkomen dat het
land na de Tweede Wereldoorlog ge
heel in de invloedssfeer van de Vere
nigde Staten raakte. Iran werd lid
van de CENVO, de Zuidaziatische
variant van de NAVO en langs de
grens met de Sowjet-Unie kwamen
Amerikaanse luister- en kijkposten te
staan om in de gaten te houden wa^
de Sowjet-Unie militair uitspookte.
De invloedssfeer van Moskou was
verder teruggedrongen dan ooit.
Waarom heeft Moskou dan zo aarze
lend gereageerd op de machtswisse
ling in Iran? Op het èerste gezicht
kon de Sowjet-Unie er alleen maar
belang bij hebben dat er een einde
zou komen aan de Invloed van de
Verenigde Staten in dit deel van de
wereld. Wat moet er plezieriger zijn
dan de profetiën van de eigen ideolo
gie, dat het kapitalistische systeem
zichzelf naar de ondergang voert, zo
dicht langs de grenzen tot vervulling
te zien komen?
Dat Moskou zich zo behoedzaam
heeft opgesteld tegenover de ontwik
kelingen in Iran moet in de eerste
plaats toegeschreven worden aan de
wens om aan de kant van de winnaar
te komen staan. Niemand kon zich
medio vorig Jaar eigenlijk voorstellen
dat de sjah, die al zovele crises had
overleefd met steun van de Verenigde
Staten, inderdaad het veld zou moe
ten ruimen. Ongeremde steun van
Moskou voor de oppositie tegen de
sjah zou niet alleen leiden tot een
groeiend verzet in het Westen tegen
de door het Kremlin zo gewenste ont
spanning, maar zou bovendien de
economische banden tussen Iran en
de Sowjet-Unie (vooral leverantie van
aardgas) ernstig in gevaar kunnen
brengen.
Pas toen volledig duidelijk was dat
ayatollah Kohomeini aan de winnen
de hand was, ging het roer in Moskou
om. De sociale revolutie in Iran werd
vanaf dat moment als „objectief-pro
gressief" omschreven. Op die manier
hoopte het Kremlin de aansluiting in
Teheran niet te verliezen.
Opvallend daarbij is dat de Sowjet
leiders bij dit alles bijzonder weinig
aandacht hebben besteed aan het
sterk religieuze karakter van de om
wenteling in Iran. Telkens weer werd
er de nadruk op gelegd dat het ging
om een sociale revolutie, terwijl de"
grote rol van de islamitische geeste
lijkheid vers twee was.
De oorzaak van deze terughoudend
heid is gelegen in de vrees van de
Russische leiders dat de ontwikkelin
gen in Iran wel eens gevolgen zouden
kunnen hebben voor de islamitische
volken in het zuiden van de Sowjet-
Unie. Het is de leiders in het Kremlin
niet ontgaan dat de machtswisseling
in Iran een stimulerend effect heeft
op het islamitische bewustzijn van de
Atlantische Oceaan tot Indonesië. En
wie garandeert hun, dat de vonk ook
niet over de Iraans-Russische grens
heen slaat? met alle gevolgen
vandien?
Veel volken
De Sowjet-Unie mag op het eerste
gezicht een machtsblok van jewelste
lijken wanneer je de kaart bekijkt,
met een aantal al dan niet Joodse
dissidenten die dat land uitwillen, in
feite is het een werelddeel met een
groot aantal uiteenlopende volken,
die slechts de overheersing door de
Russen gemeen hebben. Sporen van
de oude nationalistische gevoelens
zijn er nog steeds. De verbannen
Krimtataren hebben nog altijd de
hoop niet opgegeven, dat ze ooit naar
de kust van de Zwarte Zee zullen
kunnen terugkeren. Het nationalisme
in de Oekraïne is nog altijd niet dood.
De Baltische staten voelen zich al
evenmin erg Russisch.
Maar een minstens even grote bedrei
ging vormen de vijftig miljoen mos
lems in het zuiden van de Sowjet-
Unie, enigszins kunstmatig verdeeld
over zes deelrepublieken. Deze bevol
kingsgroep groeit snel, veel sneller
dan de Europese Russen. De ver
wachting is dat er in het jaar 2000
ongeveer honderd miljoen zullen zijn.
Wanneer onder dit deel van de bevol
king het werkelijk tot een soortgelij
ke religieuze opleving zou komen als
in Iran, dan is het hek van de dam.
Vooralsnog beperkt de invloed van de
Islam zich nog tot de levensstijl van
de moslems, die minder dan de lei
ders in het Kremlin zouden willen,
bereid zijn naar de steden te trekken
waar behoefte is aan hun arbeids
kracht, uit vrees dat dit hun levens
patroon ernstig zal aantasten.
Geen invloed
Het is niet aan de leiders in het Krem
lin voorbij gegaan dat in de westelij
ke media er vrolijk op los gespecu
leerd is over de mogelijke invloed van
de revolutie in Iran op de situatie in
het zuiden van de Sowjet-Unie. In die
artikelen komt dan ook steeds de
bemoeienis van de Sowjet-Unie met
de strijd in Afghanistan ter sprake,
waar de regering Taraki zich alleen
dankzij Russische steun nog In het
zadel kan houden in de strijd tegen
moslem opstandelingen. Onlangs
hebben journalisten van het Ameri
kaanse persbureau Associated Press
en het Britse persbureau Reuter be
zoeken kunnen brengen aan Azer-
beidsjan aan de Kaspische Zee. Deze
staat vormt een natuurlijke eenheid
met de Iraanse provincie Azer-
beidjan.
Islamitische leiders in de hoofdstad
Bakoe verklaarden tegenover de wes
telijke verslaggevers dat er van enige
invloed van het gebeuren in Iran op
de situatie in Russische Azerbeidjan
geen enkele sprake was. De imam van
de Tazaper moskee in Bakoe, Hadji
Alasjoekjoer Pasjajew, zei: „Wij heb
ben de waarheid vijftig jaar geleden
al gevonden en daardoor leven we.
Wat in Iran gebeurde, kan zich bij ons
niet voordoen, omdat wij een sterkere
en betere revolutie hebben gehad dan
zij". Pasjajew ontkende ook dat er
sprake was van enig conflict tussen
de Islam en de levensstijl in de Sow
jet-Unie. Religie staat niet tegenover
de moderne tijd, maar bepleit gelijk
heid van man en vrouw en geeft er de
voorkeur aan dat de geestelijkheid
zich buiten de politiek houdt, aldus
de imam. Geloven doe Je in de mos
kee, zo luidt, kort samengevat, zijn
visie.
Toch is het maar de vraag of de
verhouding tussen de Islam en het
Kremlin werkelijk zo eenvoudig ligt.
Het feit dat de Sowjet-media voort
durend menen te moeten ontkennen
dat de Islam een belangrijke rol
speelt bij de veranderingen in Iran en
dat het echt alleen maar gaat om een
sociale revolutie, wijst erop dat er
toch wel iets meer aan de hand is. Het
Moskouse weekblad Wetenschap en
Religie vond het onlangs nodig de
preek van een moslem-geestelijke af
te drukken. De betrokken imam zou
gezegd hebben: „De weg waarlangs
de mensen naar het socialisme en het
communisme gaan, is de weg van
Allah. De Sowjet staat ontstond als
de staat van de armen en de ultgebul-
tenen. Dat is de wil van Allah, want er
staat geschreven dat armoede en ne
derigheid de sleutel tot het paradijs
vormen. De armen die in het tsaristi
Sp
mk-
Moslem-vrouwen aan het werk in de Sowjet-Unie
sche Rusland leefden zijn het Sowjet-
systeem binnen gegaan als waren ze
Allah's paradijs binnen gegaan".
Er is de Russische autoriteiten ken
nelijk veel aan gelegen duidelijk te
maken bij alle atheïlstlsche propa
ganda. dat gelovig moslem en aan
hangers van het Sowjet systeem zijn
elkaar niet hoeven uit te sluiten. Ze
suggereren zelfs dat Islam en commu
nisme eigenlijk hetzelfde zijn.
Geen reveil
Overigens lijkt het niet waarschijn
lijk dat het op korte termijn zal ko
men tot een islamitisch reveil In de
Sowjet-Unie. Hoewel er gas stroomt
van Iran naar de Sowjet-Unie, is het
grensverkeer tussen de twee landen
minimaal. Niet meer dan enkele tien
tallen passeren jaarlijks de Iraans-
Russische grens. Op subversie van
die kant hoeft nauwelijks te worden
gerekend.
De moslems in de Sowjet-Unie heb
ben het in verhouding tot hun broe
ders aan de andere kant van de grens
materieel beter. Er zijn meer scholen,
er is elektriciteit en andere openbare
voorzieningen, waarvan veel mos
lems in Iran nog maar nauwelijks
weet hebben. Bovendien zijn de di
verse nationaliteiten in de Sowjet-
Unie weinig eensgezind in hun hou
ding tegenover Moskou. Ze zijn nau
welijks in staat een vuist te maken
tegen de leiders in het Kremlin om zo
meer ruimte te krijgen voor hun eigen
identiteit. Maar dat het in de toe
komst zover kan komen daarmee
houden zelfs de leiders in het Kremlin
kennelijk ter dege rekening.
vangen van een kangoeroe mag dan geen dagelijks werk zijn voor
lard Mostert uit Rotterdam, het ging hem behoudens enkele forse
Iben toch redelijk af. Het beest was voor de derde keer uit het
iwijckpark ontsnapt om de aangrenzende wijk Schiebroek te
lennen. Daar maakte Richard een einde aan door bet dier letterlijk
Iguurlijk bij de staart te vatten. Samen met anderen slaagde hij er
kt beest in een autoplaid op te sluiten, in een auto te laden en naar
park terug te brengen. Bij de foto's: Richard tweede van rechts
pudt de voorpoten van het beest stevig vast. Parkbeheerder Leo
Ben maakt de verdovende spuit gereed waardoor de k aigoeroe
nitief tot overgave wordt gedwongen.
öze soc.-econ. redactie
RAAG Het ministerie van
pische zaken werkt aan een
Het maatregelen om de komen-
ptig jaar een flinke besparing
jelken op energieverbruik. Mi-
iVan Aardenne heeft de nota al
flegd aan de ministerraad, en
|fle bedoeling dat binnen enkele
I de besluiten van het kabinet
p worden gemaakt. In een van
prerpen voor de nota werd als
pteld dat in het jaar 2000 een
I minder energie wordt ver-
I dan zonder de voorgestelde
Fgelen het geval zou worden.
É?rijk onderdeel van het be-
t het beschikbaar stellen
n om zuiniger energiege-
imuleren. Een van de maat-
U die op het ministerie in dis-
Ifljn, is het goedkoper maken
pselolie. terwijl op het gebruik
Jenzine wellicht bespaard kan
P door vermenging met andere
fcterstoffen. Een forse bespa-
tou bereikt moeten worden in
kbruik van energie voor verwar-
JVolgens een van de ontwerpen-
te nota zouden bestaande hui-
Iprocent en nieuwe huizen zelfs
pt minder energie voor verwar
ming nodig hebben. De verwarming
van bestaande overheidsgebouwen
zou een kwart, en van nieuwe gebou
wen veertig procent „goedkoper"
moeten kunnen.
ANKARA (ANP) De Turkse rege
ring heeft in een nota aan het Griekse
ministerie van buitenlandse zaken
het oecumenisch patriarchaat van
Konstantinopel een „instelling van
Turks recht" genoemd. Protesten te
gen de behandeling van het oecume
nisch patriarchaat door de Turkse
overheid worden door Turkije opge
vat als inmenging in binnenlandse
aangelegenheden.
Het Griekse ministerie had geprotes
teerd tegen de moeilijkheden, die pa
triarch Dimitrios en zijn medewer
kers in Turkije ondervinden. Twee
liberale politici hebben nu het Griek
se parlement gevraagd, de zaak voor
te leggen aan het internationale ge
rechtshof in Den Haag.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Nu er op 1 juli een
nieuwe huurprijzenwet woonruimte
van kracht is geworden, is er ook een
ander systeem gaan gelden voor de
verhoging van huur voor die huizen,
waar een ingrijpende woningverbete
ring heeft plaats gehad. Het gaat
vooral om verbeteringen waarbij de
overheid heeft gesubsidieerd.
De wettelijke regeling schrijft nu
voor dat de nieuwe huurprijs voor het
begin van de verbetering door de mi
nister van volkshuisvesting wordt
vastgesteld. Onder ingrijpende ver
beteringen wordt verstaan dat het
werk meer dan 20.000 gulden kost, de
aanleg van centrale verwarming niet
meegerekend. In zo'n geval wordt de
oude huurprijs vermeerderd met 2,5
percent van de geraamde kosten die
de verbetering vergt. De hoogte van
de nieuwe huurprijs moet wel redelijk
in verhouding staan tot het gerief van
de nieuwe woonomstandigheden. Dat
kan worden nagegaan aan de hand
van een puntensysteem. Verder zijn
er nieuwe regelingen voor verbeterin
gen die als niet ingrijpend worden
aangemerkt en is de Jaarlijkse verho
ging van de nieuwe huurprijs gere
geld.
HARRISBURG (AP. AFP) De di
rectie van de eind maart spectaculair
verongelukte kerncentrale Tree Mile
Island 2 wil komende herfst de eerste
fase van de opruimingswerkzaamhe
den uitvoeren. Die bestaat uit het
afblazen van de radioactieve gassen
die zich nog in het reactorgebouw
bevinden. Door dit over een maand te
spreiden, wii men de maximale stra
lingsdosis voor omwonenden beper
ken tot 15 millirem, ongeveer even
veel als de hoeveelheid natuurlijke
achtergrondstraling in een maand.
De maximaal opgelopen stralingsdo
sis in de acute fase van het ongeluk
bedroeg dit voorjaar 83 millirem
Van onze rechtbankverslaggever
ROTTERDAM Wegens het beroven van de bezoekers van
een illegaal gokpand aan de Rotterdamse Witte de Withstraat
op 11 mei, heeft de officier van justitie bij de rechtbank van
Rotterdam dinsdagmiddag vier jaar gevangenisstraf met af
trek geëist tegen de 32-jarige Fransman Francis D., zijn drie
jaar oudere landgenoot Jean Claude F. en de 31-jarige Karei
H., uit Tsjecho-Slowakije.
Van een verslaggever
HELLEVOETSLUIS De rijkspoli
tie in Hellevoetsluis heeft in samen
werking met de recherchegroep Dor
drecht de afgelopen tien dagen twaalf
inwoners uit (voornamelijk) Helle
voetsluis aangehouden die verdacht
worden van openlijke geweldpleging,
inbraak, diefstal en heling. Volgens
een politiewoordvoerder maakte het
merendeel van de groep de afgelopen
weken het centrum van Hellevoet-
sluis onveilig.
Daarbij werden verschillende men
sen mishandeld en politievoertuigen
vernield. Ook richtte de agressie van
de groep zich tegen de politieambte
naren die werden bedreigd en bele
digd. Volgens de politie ondervonden
de bewoners van het centrum veel
hinder van de groep omdat hun acti
viteiten vaak in de nachtelijke uren
plaatsvonden.
Nadat een deel van de groep was
aangehouden bleek dat zij ook te
maken had met inbraken en diefstal
len die de afgelopen maanden in en
rond Hellevoetsluis zijn gepleegd.
Daarbij werd voor een bedrag van
135.000 aan goederen buit gemaakt.
Een gedeelte van de buit is bij helders
achterhaald. De meeste van de aan
gehoudenen zijn inmiddels voor de
officier van Justitie in Rotterdam ge
leid. Vier verdachten bevinden zich
nog in bewaring. De politie in Helle
voetsluis verwacht dat er nog meer
aanhoudingen zullen volgen.
De mannen werden 10 minuten na
het feit door de politie klemgereden.
Hun Franse auto liep in de late nacht
nogal in de gaten, toen deze met grote
snelheid door de Maastunnel reed. In
de auto werd de buit aangetroffen,
bestaande uit enkele duizenden gul
dens aan bankbiljetten, en sieraden
zoals briljanten, horloges en ringen.
Er was één horloge bij met een waar
de van 10.000,-.
Het Gokhuis, dat volgens bezoekers
wordt gëexploiteerd door Aage Mei-
nesz, werd om 5 uur in de nacht
binnengedrongen door de drie man
nen, van wie er 2 met een pistool, en
één met een mes waren gewapend.
Alle aanwezigen werden onder schot
gehouden, terwijl één van de drie hen
van hun bezittingen ontdeed.
De verdachten ontkenden overigens
alledrie, iets met de overval te maken
te hebben gehad. Twee van hen ver
klaarden. dat de in de Franse auto
aangetroffen spullen aan hen zelf toe
behoorden. De derde, Francis D. kon
zich van de hele nacht niets meer
herinneren, omdat hij door een onbe
kende onder invloed van verdovende
middelen was gebracht.
Volgens Officier van justitie mr D.
Hart staat de schuld van het drietal
vast. Zij werden door alle aanwezigen
als de daders herkend, en werden 10
minuten later in het bezit van de
volledige buit door de politie aange
houden. Het misdrijf was door de
mannen zorgvuldig aangepakt, en de
officier betuigde zijn respect voor het
correcte en attente ingrijpen van de
politie.
Uitspraak over 14 dagen.
GRONINGEN (ANP) Het perso
neel van de onlangs failliet verklaar
de scheepswerf gebr. Suurmeljer in
Foxhol, in totaal zo'n 43 mensen kan
een beroep doen op het noodfonds
dat is opgezet door de gezamenlijke
scheepsbouwers in Nederland, aldus
R. G. Boekhoven, voorzitter van de
sociale begeleidingscommissie voor
de herstructurering van de Noordelij
ke scheepsbouw (werfgroep vijf). Het
personeel, dat onder is gebracht in
een stichting, wordt in eerste instan
tie geholpen door het ministerie van
economische zaken die de voorfinan
ciering voor haar rekening zal nemen.
In het kader van de herstructurering
moet Suurmeijer ondergebracht wor
den in de werfcombinatie Foxholster
bos, die op haar beurt weer zal vallen
onder de nieuwe werfgroep Conoship-
amels.
Dat nu het noodfonds ingeschakeld
kan worden betekent volgens Boek
hoven dat de angst voor een koude
sanering wat weggenomen is. Hij ver
wacht dat binnen enkele weken de
aangekondigde fusie tussen Conos-
hip en Amels weer een stapje verder
gebracht zal worden. Het personeel
van Suurmeljer zal verder onder
steund worden om weer nieuw werk
te vinden, terwijl de nieuwe werfcom
binatie Foxholster Bos in de toe
komst ook een stukje werkgelegen
heid kan bieden.
Negentien Vietnamese vluchtelingen zijn gisteren in Neder
land gekomen. Zij zullen worden ondergebracht in opvang
centra in Utrecht en HarUngen. Op de foto: vluchtelingen bij
aankomst op Schiphol.
