Leger des Heils moet
in wereldraad blijven
Chr. gereformeerden: nog
niet te veel predikanten
1
Ster van roomse theologie rijst en daalt
Uit brieven van lezers
Trouw
Adviesgroep stelt voor:
China publiceert
herziene bijbel
Bisschoppen eisen
herstel vrijheden
VANDAAG
V
VOORBUGANGERS P
Honderd jaar Thomas-studie
w<
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De adviesgroep oecumene van het Leger des Heils in Nederland is tot de
conclusie gekomen, dat het Leger ondanks bezwaren en kritiek moet blijven deelnemen in de
wereldraad van kerken en in de Nederlandse raad van kerken.
De groep zegt dit ln een rapport van
25 punten, dat zij heeft uitgebracht
aan de territoriaal leider van het Le
ger des Heils ln Nederland, commis
sioner C. A. Verwaal. In september
gaat commissioner Verwaal naar Ca
nada. Daar zal in Toronto een inter
nationaal beraad van de leiders van
het Leger des Heils plaatsvinden met
als voornaamse punt van bespreking
de plaatsbepaling in de oecumene.
Oelljk bekend heeft de Internationale
leider van het Leger des Heils, gene
raal Arnold Brown, eind vorig jaar
het lidmaatschap van het Leger van Pialrovit
de wereldraad van kerken opge-
schort. De druppel die de emmer
deed overlopen, was de steun, die de
wereldraad geeft aan het patriottisch
front van Zimbabwe. Na de conferen
tie van Toronto zal definitief beslist
worden of het Leger zich terugtrekt
uit de wereldraad of niet
ner Verwaal een adviesgroep in. die
representatief was voor de verschei
denheid van denken onder de Neder
landse heilssoldaten. Deze groep (met
als rapporteur Jan Filius) zegt, dat er
wel zeer zwaarwegende redenen moe
ten zijn voor het Leger des Heils om
te ontbreken ln de gemeenschap van
293 kerken, die samen 400 van de 411
miljoen protestanten en oosters or
thodoxen verenigen. Die zwaarwe
gende redenen heeft de adviesgroep
ondanks kritische kanttekeningen
niet gevonden.
De groep stemt de critici wel toe, dat
(„zeker y
Met het oog hierop stelde commlsslo-
wat de wereldraad betreft, en
volgens sommigen ook de raad van
kerken in Nederland") gesproken kan
worden van een riskante politisering
van het evangelie. Daardoor wordt de
indruk gewekt, aldus de groep, dat
het heil eerder afhankelijk is van poli
tieke structuren dan van de verlossin-
Deze rubnek »s uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en met voor open brieven, gedichten,
oproepen ol reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of over
het net plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wi| helaas met corresponde
ren Boeven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859,1000
AW Amsterdam Bi) pubkkatie worden naam en woonplaats van de schrijver
Vellekoop (2)
„Een dienstweigeraar mag geen on
derscheid maken tussen bevrijdend
en onderdrukkend geweld; dat is on
zin. beter gezegd brutaliteit", aldus
21e heer van der Ooes (4 augustus).
-Een simpele vraag kan misschien ver
helderend werken: is het geweld dat
onze verzetsstrijders ln 1940-45 heb-
-ben gebruikt te vergelijken met het
geweld van Hitler c.s. of (meer recent)
is het geweld van het Sandlnlstlsch
Bevrijdingsfront niet tets anders dan
dat van Bomoza en zijn Nationale
O arde? Nog enkele mededelingen ter
opheldering. De bezwaren, die Kees
"Vellekoop tegen de militaire dienst
beeft, zijn indertijd door de Commis
sie van ondersoek en door de minister
van defensie echte gewetensbezwa
ren genoemd, die evenwel binnen het
kader van de toen vigerende wetge
ving niet konden worden erkend.
Met als gevolg: geen vervangende
dienst, maar gevangenisstraf. In „de
prang" ln Scheve ningen, waar Kees
Jonge wetsovertreders (geen dienst
weigeraars) ontmoette, die min of
meer hulpeloos voor hun rechters
moesten verschijnen, is het plan ge
rijpt om advocaat te worden. Het
opkweken van dienstweigeraars,
zoals de heer van der Ooes sugge
reert, speelde geen enkele roL Zijn
schrijven <c.q. schrijverij) loopt over
Delft
E. Vellekoop
wserin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmgs
Directeur ing O Postma
HOOfOKANTOOR
PostDui 859
1000 AW Amslwdam
W 020-913456
leiea >3006
Poêtyro 66 00 00
Ban* Ned C'etMbanh
Rekenmgnr 23 00 12 574
Gemeeniegire Amsrerasm
XI1000
REGIO ROTTE ROAM/OORORE CHT
Po»ibui 948
3000 AX Rone»dam
lel 010-1 >5588 labonoememen
enöeftygmg)
Iei0l0-115f
lel li5700(w<
e)
Roeerdem
REGO 0€N HAAG'LEIOEN
Poetög» 101
250i CC Oen Haag
lel 070-469445
Parkstraat 22
Oen Maag
REGO NOORO/OOST-NEOERLANO
(uitsluitend adrrwvsfratie)
PoeiDw* 3
8000 AA Zede
ie' 05200-17030
Melkmarkt 56
Z»o*e
Abonnementsprijzen
Per maand 15 .90
Per k«ra/taai 47,70
Per half war t 96.40
Opgave »emweöer<f*en Ml» ven
maardag t'n» «t^dag Op zondag van IS-
20 uw te* 020-913456
020-936666 o« Kri»ihek|ii aan Mee-Adv
itoewig pottOus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzigingen j'fskiee«
aan onze Amsterdamse adressen
Zeist
Andijk
Gijzeling
gen vernieuwing van de mens door
Jezus Christus.
Anderzijds meent de adviesgroep,
dat de kerk en dus ook het Leger des
Heils geroepen kan zijn de stem te
verheffen tegen situaties in de sa
menleving. die een belemmering zijn
voor het aanvaarden van het evange
lie of onnodige nood veroorzaken. De
vraag is echter, of dit spreken „poli
tiek" genoemd moet worden.
De adviesgroep blijft overigens on
veranderd van mening dat het niet de
taak van de kerk, en dus ook niet van
het Leger des Heils is, haar leden
bepaalde politieke opvattingen of
keuzen op te dringen als zijnde „meer
in overeenstemming met het evange
lie". Tegen een dergelijke trend in de
oecumene moet het Leger zich blij
ven verzetten.
Het Leger des Heils is op zichzelf net zo'n wereldwijde beweging als de
wereldraad. Vooral in Afrika kan men tot in de meest afgelegen dorpjes
actieve en enthousiaste korpsen vinden, zoals deze heilssoldaten in Ghana.
Vellekoop (3)
Met ontsteltenis, verbijstering en er
gernis lees ik de brief van de heer Van
der Ooes. De onderscheiding tussen
onderdrukkend en bevrijdend geweld
valt in de gehele wereld dagelijks te
constateren. We hoeven daarbij al
leen maar aan Zuid-Afrika en Nicara
gua te denken. En onze eigen illegali
teit ln de veertiger jaren. Hoe kan
Iemand zo'n zonneklare realiteit dan
onzin of brutaliteit noemen? Als Kees
door de schrijver nooit bij een anti-
abortusbetoging gesignaleerd is en
hll hem nooit daartegen heeft horen
fulmineren. Is dat een bewijs dat hij
moorden goedkeurt? Dit te suggere
ren, noem ik onzin, beter gezegd een
brutaliteit. Wie niet met de heer Van
der Ooes in de pas loopt, heeft hij
blijkbaar het recht te discrimineren
en over diens geweten te oordelen. Ik
dacht dat een dergelijk oordeel geen
enkel mens. maar alleen God toe
komt En Kees heeft ook het volste
recht, zoals iedere Nederlander te
gaan studeren, wat hij wil. Toen ik dit
in twijfel ging trekken, kon ik mijn
ogen nauwelijks geloven. Ongeloof
lijk. dat er ln ons land nog (of: al?) zo
gedacht wordt
G. J. Uitman
Ondoordacht
acht de adviesgroep niet bewijsbaar,
evenmin als dit het geval is met de
zogenaamde Russische invloed op de
wereldraad.
van verdachtmakingen. Ook wat hij
poneert ten aanzien van de studie en
de financiering daarvan is bezijden
de waarheid. Jammer toch dat er
vaak ln de „brieven van lezers" zo
veel kreten, gespeend van elke be
wijsvoering. worden geuit, zo slecht
wordt geargumenteerd en zo onbarm
hartig wordt geoordeeld zonder fei
tenkennis. Het is moeilijk serieus te
antwoorden op nlet-serieuze brieven,
die wel serieus bedoeld zijn, maar ik
meen dat je, als vader, je zoon niet
openlijk Iaat bekladden zonder weer
woord. Ala de heer Van der Goes
oprecht ln de feiten Is geïnteresseerd,
dan ben ik graag bereid hem thuis te
ontvangen. Misschien bestaan er nog
meer kwalijke vermoedens, die kun
nen worden ontzenuwd.
De steun aan het patriottisch front
was volgens de adviesgroep een te
snelle en ondoordachte politieke keu
ze. Zonder dat de groep de ondersteu
ning van geweld door de wereldraad
met zoveel woorden afwijst, zegt het
advies wel, dat de eerste taak van de
kerk verzoening behoort te zijn en
dat de wereldraad ln dit opzicht her
haaldelijk te kort schiet.
Het verwijt dat de wereldraad com
munistisch (marxistisch) beïnvloed
zou zijn, kan de adviesgroep niet
overnemen. Wel herkent zij in bepaal
de uitingen en handelingen van de
wereldraad de invloed van hen die in
met name Latijns-Amerikaanse situ
aties als christen en soms ook als
kerk kiezen voor een marxistisch-so-
cialistische maatschappijstructuur.
Maar dat deze dominerend zou zijn
Evangelisatie
Wel snijdt volgens de groep de kritiek
hout, dat de wereldraad onvoldoende
evangelisatorisch elan heeft. De
groep zou van de wereldraad graag
willen horen wat deze doet met de
woorden van Paulus „Verkondig het
evangelie; dring erop aan, gelegen of
ongelegen!" Wat dat betreft is de
groep niet gerust op de komende we
reldraadconferentie over zending en
evangelisatie (Australië. 1980). De
groep vreest, dat het thema „Uw Ko
ninkrijk kome" daar weer gezet zal
worden in het overbekende verband
van politieke, sociologische en ideolo
gische situaties. Het Leger des Heils
zal zich met anderen moeten vereni
gen om ln dezen een duidelijk corrige
rende stem te laten horen.
De adviesgroep vindt, dat het Leger
zich duidelijker moet laten horen in
de wereldraad, waar nodig samen
met anderen. Zij stelt daarom de in
stelling voor, internationaal en natio
naal. van werkgroepen oecumene
binnen het Leger, die de oecumeni
sche ontwikkeling moeten volgen,
aan oecumenische conferenties deel
nemen en standspuntbepalingen uit
werken. Ook zou het Leger in de staf
van de wereldraad vertegenwoordigd
moeten zijn.
Nederland
Een en ander is, afgeleid, ook van
toepassing op de oecumenische ver
houdingen in Nederland. De uiteinde
lijke besluiten van Toronto zullen
mede dienen voor een gesprek met de
Nederlandse raad van kerken over de
wijze, waarop het Leger in de toe
komst wil meedoen in de landelijke
en plaatselijke oecumenische
organen.
PEKING Het persbureau Nieuw
China heeft een nieuwe uitgave van
de bijbel in het Chinees aangekon
digd. De bestaande vertaling wordt
momenteel herzien. Ook is er een
geschiedenis van het christendom op
komst. Godsdienst-wetenschappelijk
onderzoek was verboden door de
„bende van vier", maar is nu weer
toegestaan, zo meldt het nieuwsa
gentschap. Ook de koran is opnieuw
vertaald en deskundigen bestuderen
de geschiedenis van het boeddhisme.
SALISBURY De raad van ker
ken in Zimbabwe (Rhodesië) heeft
alle politieke leiders met klem ver
zocht te overleggen hoe de vrede in
het land hersteld kan worden. Verzoe
ning is het allerbelangrijkste, aldus
de raad.
BOGOTA Twee maanden na de
arrestatie van de jezuieten Jorge
Arango en Luis Alberto Restrepo
hebben zij de steun van de Colombi
aanse bisschoppen gekregen. De bis
schoppen hebben een eerlijk proces
geëist en zeggen, overtuigd te zijn
van hun onschuld. De twee paters
worden beschuldigd van medeplich
tigheid aan de moord op oud-minister
Pardo Buelvas.
In Nicaragua:
MANAGUA (AFP) De bisschoppen
van Nicaragua hebben gepleit voor
onmiddellijk herstel van de burgerlij
ke vrijheden in Nicaragua. Zij vragen
om herinvoering van de vrijheid van
meningsuiting en ook om een versnel
de procedure tegen de gevangen me
destanders van het Somoza-regime.
Ook de vrijheid van godsdienst wordt
benadrukt nu de nieuwe regering de
feestelijkheden voor de patroonheili
ge van Nicaragua, Dominicus, verbo
den heeft. „God kan niet worden bui
tengesloten bij de opbouw van de
nieuwe staat." menen de bisschop
pen, die „nieuwe hoop", maar ook
angst en verwarring zien. Volgens
Sandinistische kringen zal de vrij
heid van meningsuiting worden her
steld, zodra de staat van beleg af
loopt. Dat zou op 19 augustus ge
beuren.
In Nicaragua is ongeveer 90% van
de bevolking rooms-katholiek; van de
protestantse minderheid hebben de
hernhütters de grootste aanhang.
ONZE WERELD
In een weekblad lees ik in verband
met de indertijd door Amerika (lees:
Nixon) ondernomen gigantische
bombardementn op Cambodja:
Kissinger was een pessimist. Hij ging
uit van de stelling dat de Russen
harder in hun politieke beslissingen
waren dan wie dan ook en dat
daarom nog harder moest worden
opgetreden. Dit soort pessimisme is
een gevaarlijke soort gebleken.
Cambodja is vernietigd sindsdien en
de chaos van Vietnam nog steeds niet
ten einde. Is het alternatief:
optimisme? Wie het laatste nummer
van de Novib-uitgave „Onze Wereld"
ter hand neemt zal dit moeilijk
kunnen bevestigen. Enkele koppen
spreken duidelijke taal. Corruptie in
Indonesië, Mackintosh en de
verhuizing van de confectie-industrie
(naar Tunesië en Portugal, daar zijn
de lonen ongeveer een kwart van wat
hier aan arbeiders uitgekeerd wordt
en bovendien ontvangt deze
confectie-gigant grote sommen aan
steun van de overheid). Strijd in Iran
is nog lang niet ten einde. In de
bevrijde gebieden van Eritrea
wachten tienduizend vluchtelingen
op de bevrijding van hun land,
Liberia: Demonstratie ln bloed
gesmoord. Nicaragua is nog maar net
van z'n „weldoener" bevrijd. Na de
kindermoorden in Centraal-Afrika,
wordt nu melding gemaakt van het
„op hoog bevel om het leven
brengen" van protesterende
middelbare scholieren in Marokko.
Iedereen weet dat deze berichten
meestal staan voor een veelvoud aan
ellende, geweld en terreur. Kissinger
was pessimist. Gebleken is: een
eenzijdige pessimist. Hij zag, zoals
velen, het kwaad alleen bij de
communisten. Hij was niet blind, wel
bedrijfsblind. Ook dat kan een mens
tot pessimist maken. Een gevaarlijk
soort pessimisme, dat agressief
maakt. Ik denk dat er geen goed soort
pessimisme is en dat alleen, ondanks
de koppen van „Onze Wereld", de
hoop van het geloof ons in leven kan
houden.
Va
Dl
za
m;
jai
dii
ko
m<
Van een onzer redacteuren
APELDOORN De theologische hogeschool van de christe
lijke gereformeerde kerken heelt deze zomer twaalf nieuwe
studenten vla het admissle-examen toegelaten tot de studie.
Zo'n groot aantal Is nog niet eerder in de geschiedenis van de
Apeldoomse hogeschool voorgekomen. Toch schrijft ds. J. H.
Velema, dat men nog niet bang hoeft te zijn, dat er straks geen
plaats meer zal zijn voor afgestudeerden.
In Apeldoorn kent men de gewoonte,
dat het curatorium met leder, die zich
aanmeldt voor de studie om dominee
in de christelijke gereformeerde ker
ken te worden, een gesprek heeft. Het
curatorium neemt dan een zo eerlijk
en objectief mogelijke beslissing over
toelating. Ds. Velema schrijft, dat bij
deze selectie het aantal vacatures
nooit een rol gespeeld heeft of spelen
mag. Ieder geval wordt op zichzelf
beoordeeld en er worden geen studen
ten aangenomen naar behoefte.
Er zijn op het ogenblik 42 reële predi
kantenvacatures in de christelijke ge
reformeerde kerken. Verder zijn er
vijftien predikanten boven de 60, wier
plaats dus binnen afzienbare tijd ook
beschikbaar komt. Met de twaalf
nieuw toegelatenen meegerekend
zijn er 36 studenten, die zich voorbe
reiden op het predikantschap in de
christelijke gereformeerde kerken.
Over een predikanten-overschot
hoeft men zich daarom volgens ds.
Velema geen zorgen te maken.
De theologische hogeschool in Apel
doorn staat overigens ook open voor
mensen die theologie willen studeren
zonder de bedoeling om christelijk
gereformeerd predikant te worden.
Onder deze zg. „studenten naar arti
kel 16" zijn meisjes (voor wie het
predikantschap ln de chr. geref. ker
ken niet open staat) en anderen, die
b.v. een loopbaan in het onderwijs
nastreven, en ook studenten uit de
Nederlands gereformeerde kerken,
die geen eigen wetenschappelijke op
leiding hebben en daarom hun aan
staande predikanten adviseren in
Apeldoorn te studeren. Zo zijn er
naast de genoemde 36 nog 35 artikel-
16-studenten.
Verbouwing
nog voor de schooldag klaar te
krijgen.
Deze noodzakelijke vergroting van
het gebouw Wilhelminapark 4, waar
mee een bedrag van twee miljoen
gemoeid is, werd mogelijk dankzij de.
gedeeltelijke subsidiëring van de ho-'
geschool door het rijk. De officiële
ingebruikneming van het vernieuwde
gebouw zal op 14 september zijn, ge
lijk met de rectoraatsoverdracht.
Prof. dr. B. J. Oosterhoff neemt dan
het rectoraat over van prof. dr. W. van
't Spijker.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Elkerzee-Scharendijke r
(toez.): J. B. Duk te Hoogezand c.a.
Aangenomen naar Anjum: R. Reitse-
ma, kand. aldaar; naar Vriezenveen
(evangelisatie): A. Egas, kand. te
Nieuwerbrug.
Bedankt voor Stolwijk: P. Kolijn te
Krimpen a.d. IJssel (buitengew. wijk-
gem); voor Vlaardingen (toez.): F. J.
T. van Boven te Gorinchem.
BAPT. GEMEENTEN
Aangenomen naar Groningen-Zuid:
P. van der Werf te Apeldoorn.
Di
he
Op zaterdag 1 september wordt de Jubileum
jaarlijkse schooldag gehouden. Over
het thema „geroepen heiligen" zullen
ds. B. de Romph en ds. J. C. L. Starre-
veld spreken, 's Middags zal prof. dr.
W. H. Velema iets vertellen over zijn
werk. Dit gebeuren, waaraan zangko
ren uit Amersfoort en Hilversum
meewerken, heeft het karakter van
een Jaarlijkse kerkelijke familiedag.
Sandor Palotay
Deze maand wordt alles op alles gezet
om de verbouwing van de hogeschool
Volgend jaar is het zestig jaar gele
den, dat de eerste schooldag in Apel
doorn werd gehouden. Dat was een
jaar nadat het gebouw aan het Wil
helminapark was geopend. (Voordien
was de theologische school in Den
Haag en Rijswijk gevestigd.) Er moet
nog in ieder geval één christelijke
gereformeerde broeder zijn, die de
schooldagen vanaf 1920 heeft bijge
woond, niet één uitgezonderd.
Sandor Palotay, de Hongaarse ker
kleider die in 1977 gedaan kreeg, dat
Billy Graham naar Hongarije kon ko
men voor enkele evangelisatiebijeen
komsten, is zondag overleden aan een
nierziekte. HIJ werd 51 jaar. Palotay
was secretaris en vanaf 1969 voorzit
ter van de raad van vrije kerken in
Hongarije. In deze raad werken de
kleinere (niet-lutherse en niet-her-
vormde) protestantse kerken van
Hongarije samen, zoals baptisten,
methodisten en adventisten.
Autoloze zondag (5)
Het lijkt erop dat het maar droevig
gesteld ls in 8teenwijk. moeten ze
daar twaalf kilometer rijden om de
gemeenschap der heiligen te ervaren?
Ik geloof dat het meer een samen
komst van gelijkgestemde zielen.
Maar dat is nog geen gemeenschap
der heiligen. Misschien is het wel
goed een autoloze zondag, om wat
dichterbij de gemeenschap der heili
gen te zoeken.
Jac. Bakker
Uit Trouw van 31 juli nam ik kennis
van de opvatting van de vakmensen
Van der Poeg en Meeuwisse dat er in
de nazorg voor gegijzelden door des
kundigen het gevaar schuilt dat deze
slachtoffers psychische stoornissen
worden „aangepraat". In 1942 be
hoorde ik tot degenen die in de kam
pen te Haaren en 8lnt Michielsgestel
door de Duitsers werden gegijzeld
Een aantal van deze „gijzelaars"
werd. zoals bekend mag worden ver
ondersteld. omgebracht. Het laat zich
verstaan dat ln deze kampen onder
hoge spanning werd geleefd. Na de
vrijlating, veelal gepaard, gaande
met het opleggen van een wekelijkse
meldingsplicht, waa er uiteraard van
een deskundige opvang geen sprake.
Deze bleef beperkt tot de sfeer van
het gezin en het werk. Het zou wel
licht Interessant zijn om eens na te
gaan hoe bet deze gijzelaars in hun
verdere leven is vergaan. Mijn indruk
ls dat het merendeel van ons slechts
weinig blijvend nadeel heeft onder
vonden. Wat mij persoonlijk betreft
heb lk geconstateerd dat Ut tijdens de
recente gijzelingen last had van grote
nervositeit.
mr. J. D. ie Grand
door Pleter van der Ven
Honderd jaar geleden vaar
digde de toenmalige paus Leo
XIH een encycliek uit om de
priesteropleidingen nieuw le
ven in te blazen. Dit pauselijk
schrijven van augustus 1879,
naar zijn beginwoorden „Ae-
terni Patris" geheten, riep op
tot een nieuwe studie van
Thomas van Aquino, een der
tiende eeuwse filosoof, theo
loog, priester uit de orde der
predikheren.
Met Thomas bereikte de zogenaamde
„scholastiek" haar hoogtepunt. Tij
dens zijn leven werd hij door de ker
kelijke autoriteiten nogal eens van
onzuiverheid in de leer beticht, maar
spoedig ls hij geworden tot de meest
invloedrijk theoloog die de kerk ven
Rome ooit heeft gekend. De studie
van Thomas leidde in de negentiende
eeuw een kwijnend bestaan: een
vroom rationalisme en inteUectuele
luiheid waren eerder kenmerken van
de rooms-kathoileke theologie van
die dagen dan de veelzijdigheid en
diepzinnige ernst van Thomas.
De aanprijzing van Thomas was hon
derd jaar geleden dan ook een duide
lijke vernieuwingsbeweging, die op
verzet stuitte, onder meer van de
kant van jezuieten en franciskanen,
die meenden dat ze zelf wel leta be
ters hadden. Een vernieuwingsbewe
ging ook in die zin dat Thomas niet
als laatste woord moest gelden, maar
als voorbeeld van een denken dat de
traditie en de eigen Ujd bij elkaar
brengt
Een van de meest tastbare gevolgen
Paus Leo XIII
van „Aeteml Patris" was een nieuwe
Thomas-uitgave, de „Leonina".
Verstarring
Het nieuwe elan dat in de roomska-
tholieke seminaries broodnodig was,
kwam maar ten dele. Leo XIII werd
veel te oud en zijn opvolger, Pius X,
raakte betrokken in het kamp dat
alle vermeende nieuwlichterijen van
de zogenaamde „modernisten" be
streed. Van alle docenten werd de
„antl-modemisten-eed" geëist, een
gebruik dat lk mij uit de Jaren zestig
nog wel herinner.
Een en ander werkte eerder verstar
ring in de hand dan vernieuwing en
geestelijke vrijmoedigheid. Maar tus
sen de twee wereldoorlogen was ook
een bloeiperiode van het „neo-tho-
misme". Daarin werd, aanvankelijk
onder invloed van de Belgische Je
zuïet J. Maréchal. het denken van
Kant en Hegel bij Thomas gebracht.
Rondom 1960 gebeurde hetzelfde met
de filosofische stromingen van feno
menologie en existentialisme, maar
toen verkeerde het neothomlsme al in
zijn nadagen.
Het aparte probleem van de verhou
ding tussen filosofie en theologie
blijft hier bulten beschouwing. Hoe
wel Thomas zich grondig met de stu
die van de evangeliën had bezig ge
houden. raakte in de laatscholastiek
de bijbelstudie op de achtergrond en
viel alle nadruk op speculatie en
spitsvondigheid. „Hoeveel engelen
kunnen er op de punt van een
naald?" Pas in deze eeuw kwam daar
een duidelijke ommekeer in. Zo rept
het conciliedecreet over de priester
opleiding („Optatam totius") nog wel
van „de heilsgeheimen doorlichten
met behulp van de speculatie met
Thomas als leermeester", maar de
bijbel geldt uitdrukkelijk als de „ziel
van de theologie."
Marx
Niet alleen de nadruk op de bijbel,
maar ook de sociale wetenschappen
hebben in de roomskatholieke
ambtsopleiding de moraal en dogma
tiek en de daarbij gebruikte specula
tieve methoden teruggedrongen.
Aanvankelijk werd vooral de psycho
logie en aanverwante vakken als on
misbaar voor de „zielzorg" gezien. In
de laatste Jaren is een politieke theo
logie sterk in opkomst. Bijbel, ge
schiedenis, kerken en theologieën
worden geanalyseerd op hun maat
schappelijke betekenis. In deze ana
lyse wordt meer steun gezocht bij
Marx dan bij Thomas.
Het is overigens niet zo dat de roomse
kerk pas nu de politiek ontdekt heeft.
Ook Thomas heeft over staat, recht
en samenleving nagedacht en eerder
deze eeuw tot op de huidige dag zijn
er in de Romana allerhande staats-
Thomas van Aquino
en rechtstheorieën ontwikkeld, vaak
ter bevestiging van bestaande model
len: Mussolini, Salazar, christende
mocratie.
Overigens was politiek benul wel een
van de laatste dingen waarmee een
roomse seminarist destijds werd toe
gerust
Waarheid
Ik heb enige oorzaken geschetst van
het verbleken van de ster van Tho
mas, die twintig jaar geleden nog
overdadig schitterde. Een belangrij
ke reden, maar die ook weer een ken
tering zou kunnen inluiden, lijkt me
nog de volgende. De klassieke semi
naries in Nederland zijn verdwenen,
behalve in Rolduc. Die instituten wa
ren haarden van apologie en indoctri
natie. Thomas werd niet alleen bestu
deerd omdat hij zo'n gaaf voorbeeld
van een serieuze denker is. maar om
dat zijn woorden als de te aanvaar
den waarheid golden.
Na de opheffing van de seminaries is
aan de theologische hogescholen een
studentenbevolking en ten dele ook
een docentencorps gekomen, dat veel
losser staat ten opzichte van de room
se kerk en van geen geïndoctrineer
gediend is. Het verschijnsel doet zich
nu voor, onder meer in Amsterdam en
Tilburg, dat studenten zich onbelast
en onbevangen aan Thomas wagen.
In die zin zal ook voor andere histori
sche voorbeelden uit de hoofdstroom
van het christelijk denken (bijv. de
wijsgebeerte der wetsidee) de belang
stelling weer kunnen groeien.
Curatele
Een open vraag blijft dan nog hoe in
het streven naar studieduurverkor
ting de prioriteiten moeten liggen. En
weer een andere vraag is hoelang de
Nederlandse samenleving royaal wil
betalen voor onderwijsinstellingen
met een personeelsstatuut dat uit de
tijd is. Dogmatisch zijn deze rk-in-
stellingen immers aardig gedeconfes-
sionaliseerd, maar hun personeelsbe
leid staat nog onder curatele van bis
schoppen die op hun beurt Vatikaan-
se druk ondergaan.
Vrijheid van onderwijs is een mooi
ding en laat zich nog best verenigen
met staatssubsidie; maar in de Ne
derlandse verhoudingen stelt die sub
sidie wel enige eisen aan het juridisch
verantwoordelijke bestuur. Daar
komt weinig van terecht als zo'n be
stuur feitelijk ondergeschikt is aan
een macht die vanwege geloof of
kerkordening aan geen aardse con
trole of verantwoording onderworpen
zou zijn.
Deze situatie veranderen eist mis
schien nog eens honderd jaar; maar
dat ware in de eeuwigheid als tweeën-
hall uur, een stormachtige ontwikke
ling dus.
