Warm laaiend juichend ontvangen
gL*>;
v>
Kernenergie kiezen: kiezen voor opwerking
René Saorgin een
bekwaam organist
Het Sowjet-Staatscircus
Folkdag in
Moergestel
een succes
Prof. Ohlin
overleden
DRINGEND ADVIES VAN DE ANWB De helpL Een goede reisverzekering
AAN IEDEREEN DIE MET VAKANTIE GAAT Gaat u met de auto met vakantie?
NEEM OOK EEN GOEDE REISVERZEKERING MEE een autovakantieverzekering
Melkfabriek in as
Directeur van stilgelegde 'Eurochemics' in Belgische Mol:
Afval-probleem is
lang onderschat
MAANDAG 6 AUGUSTUS 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Ber Hulslng
Het Sowjet-Staatscircus is vrijdagavond in het volle Carré
warm en meermalen Juichend, ontvangen. Het laatste applaus
duurde lang. Het. door Asls Babaev geleide Nederlandse,
orkest zette telkens maar weer in. want de circusartiesten
moesten vele malen terugkomen. Oók dankbaar klappend en
de gekregen bloemen delend met het publiek.
Een hartelijk publiek, met vele be-
kende kunstenaars „iedereen'' was
er met circusvrienden die geen dag
langer konden wachten, met vrien
den van de 8owJet-Unle. met mensen
die blij waren dat Carre eindelijk
weer eens circus is.
repriseclown, zonder een eigen groot
nummer (entree). Hij loopt, tot ieders
vreugde, argeloos door het hele pro
gramma heen Waardig en jongen
sachtig eigenwijs, maar nooit verve
lend. Grappig en nooit te gek. Een
clown voor de verheugde, misschien
Echt circus, mooi, spannend, verba- wel vertederde, glimlach met een
zend. vriendelijk en vrolijk. Met paar
den. beren, honden, olifanten. Met
acrobaten in de piste, op het koord,
hoog In de koepel. Ijzingwekkend
soms. maar gelukkig niet levensge
vaarlijk. door dat de „longe", een
draad die niet voor vallen maar wel
schatertje af en toe. Er zijn ook nog1
twee muzikale clowns, Aleksandra
Popava en Waleri Gorjatskin, met
een typisch komiek muzikaal num
mer. Er is een jongleur, Jewnegi Bilja-
houwer, die ritmisch en soepel speelt
met knotsen en ballen, en zijn collega
voor neerkomen behoedt, is voorge- Servat Begboedi. doet dat staande op
schreven. Met Jongleurs en met
clowns. Waarvan Oleg Popov de bes
te ls. HIJ jongleert ook, met potjes en
pannetjes, aardappels en vorken. Hij
strekt zich behagelijk uit op het slap
pe koord.
Hondje
HU heeft een gis hondje dat het lek
kers van zUn brood pikt als hij pick
nickt en even niet kijkt Hij speelt
viool ook, en fluit, als hij slangen,
worstjes en rokpanden bezweert. Hij
wil ook wel de lucht in geslingerd
worden om, met salto's, op een hoge
zitplaats neer te komen, maar dan
breekt gelukkig de springplank. HU ls
een dravend paard. Met bij voorbeeld
een glazen blad, vier gevulde glazen
en een karaf, op een stek op zijn
voorhoofd. En dan springt hij op de
naakte, glimmende rug van een
zwart, wild rennend paard, om schuin
staande, door de cirkelende vaart, te
jongleren met brandende fakkels.
Opwindend. De Toewinse groep van
Wladimir Oskal-Oöla, Aziaten zo te
zien, jongleren met z'n allen, en zijn
ook acrobaten en dansers op het
strakke koord, met toeren die wel
eens moeten mislukken, maar dan
halsstarrig worden overgedaan.
De olifanten van Servat Begboedi,
die jongleur dus. zUn braaf en goed-
toli Wjazow heeft als komiek aan de
vliegende trapeze van die bescher
mende longe een nummer gemaakt,
want als hij die sierlijke vluchten van
de anderen wil nadoen, blijft hij hoog
hangen, of valt hij tot bijna op de
gTond, om dan weer naar het andere
steunpunt omhoog te stijgen. Oor
spronkelijk, maar het is wel een sol
len met de klassieke schoonheid van
vliegende trapeze.
Uitsmijter
De g^ote finale van het Russisch circus.
moedig in het lopen, liggen, opzitten
en op de achterpoten staan, met een
lenige, bevallige vrouw op hun hoofd.
De hondjes van Joeri Sosin vallen op
door de geestdrilt waarmee zij zich
aan sprongen en hoogstandjes wij
den. De beren van Wjatsjislaw Zolkin
jongleren op hun poten gelijk op met
de vrouw, die het met haar voeten
doet, en zijn zeer behulpzaam bij het
opvangen, af- en aansjouwen van de
requisieten. Van de Beniaminowy's
staat zij sierlijk bovenop de meters
hoge perche, die los op zijn voorhoofd
staat, en waarmee hij rondloopt en
zelfs een ladder beklimt. Dat zij daar
bij voor alle zekerheid aan de longe
vastzit maakt dit nummer ver dra ge
lijk. Dat geldt ook voor Tamara Moe-
sina die met Goenar Katkjewitsj
hoog boven de piste cirkelt met een
mooi uitgevoerde, gewaagde luchta-
crobatiek, waarbij ze dan net niet
valt, maar wel aan maar een arm of
voet wordt rondgeslingerd. En dan
nog met een balletelegance ook. Ana-
En tenslotte komt de groep van Niko
lai Olchowikow voor een geweldige
uitsmijter. Eerst in een kunst
sneeuwbul op de troika, de met drie
paarden bespannen slee (op wielet
jes) met piramides en sprongen op en
af. Maar dan doen alle zestien man
nen en vrouwen de met bont afgezet
te winterkleren uit en beginnen ze
met de bascules, de wippende spring
planken. Ongelooflijk. Om één sterk
staaltje te noemen: twee springen op
de plank en wippen de derde meters
hoog, na ik weet niet hoeveel salto's,
het gaat te vlug, komt die precies op
de tweede plank om de vierde om
hoog te slingeren, en die komt, na nog
een salto meer, vier hoog op de schou
ders te staan van de bovenste van
drie man die al op eikaars schouders
staan. Het lukte ook nog even niet
perfect, maar een valler wordt opge
vangen. De groep springt, danst,
bouwt piramides, en maakt het pu
bliek laaiend.
En dat blijft in Carré te beleven tot 27
augustus, komt dan in Eindhoven,
Groningen, Rotterdam, Utrecht, Arn
hem, telkens een week ongeveer, en is
op 17 oktober het laatst te zien in
Zwolle.
De wereldberoemde Oleg Popov (opkrabbelend) tijdens een{u
van zijn kleurrijke nummers.
door Adr. Hager
Velen bewezen
Beppie Nooy
laatste eer
AMSTERDAM - Be-
halve familieleden
en verwanten hebben
talrijke mensen nlt
de theaterwereld en
bewonderaars sater
dag afscheid geno
men van Beppie
No°y „Amsterdam ia
armer geworden nu
Beppie Nooy niet
meer bij ons is. Zij
was een sterke
vrouw die van grote
betekenis is geweest
voor het toneelle
ven", so schetste wet
houder Irene Vor-
rink van kunstzaken
namens het gemeen
tebestuur van Am
sterdam de overle
den actrice tijdens
een kort afscheids
woord.
MOEROE8TEL (ANP) Ruim drie
duizend belangstellenden zijn giste
ren In Moergestel getuige geweest
van de folkdag. een jaarlijks terugke
rend evenement, waar deze keer vijf
tien groepen voor het voetlicht tra
den. Zes daarvan hadden nog niet
eerder In Nederland opgetreden. Ten
opzichte van vorig Jaar ls het bezoe
kersaantal ruim verdubbeld. Een re
den te meer voor de organiserende
8Uchting Folkdag Moergestel om het
fesUval volgend jaar zo mogelijk nog
grootser op te zetten.
Het evenement speelde zich af op het
Dorpsplein In Moergestel en op een
daarnaast gelegen veldje rondom een
ouderwetse muziekklosk. De toehoor
ders waren soms van verre gekomen.
Volgens de organisatie hadden Bel
gen. Duitsers en Fransen Moergestel
weten te vinden.
Specjaal vandaag
"v
'i
f
STOCKHOLM (DPA) De Zweedse
hoogleraar Bertin Ohlin, die in 1977
onderscheiden werd met de Nobel
prijs voor economie, is vrijdag op
tachtigjarige leeftijd overleden.
Ohlin was reeds op 26-jarige leeftijd
hoogleraar. Hij werd in 1933 interna
tionaal bekend door zijn werk „De
handel met het buitenland en de han
delspolitiek".
Ook in de Zweedse politiek speelde
hij een belangrijke rol. Hij was lid van
het parlement van 1938 tot 1970, van
1944 tot 1967 voorzitter van de Libe
rale Volkspartij en van 1944 tot 1945
minister van handel.
AMSTERDAM (ANP) De rijkspoli
tie te water heeft zondagmiddag de
romp van een menselijk lichaam op
gevist uit het water van de Aziëhaven
in Amsterdam. De romp was dermate
verminkt, dat niet kon worden vast
gesteld of deze van een man of vrouw
was. Ook is niet bekend hoelang het
lichaam in het water heeft gelegen.
De politie sluit een misdrijf niet uit.
DEN HAAG Men zegt, dat bij de eerste orgelbespeling van
Frescobaldi na zijn benoeming tot organist van de St Pieter te
Rome dertigduizend mensen zijn spel kwamen beluisteren.
Een fractie van dat aantal was aanwezig in de Haagse Grote
Kerk waar de Franse organist René Saorgin zijn programma
opende met een Ricercare en een Capricio van deze zeventien
de eeuwse Frescobaldi. Saorgin, leerling van Duruflé en
Litaize, grasduinde zo'n beetje in de orgelliteratuur. Bach was
in dit geval niet het begin maar het einde, de overige compo
nisten die op deze avond aan bod kwamen, overleden vóór
1750.
Dat was niet Bach's neef Johann
Gottfried Walter, maar Merula, die
één van de eersten was die gebruik
maakte van de combinatie van stem
men en instrumenten. Saorgin speel
de van hem een Toccata, waarbij men
uiteraard niet aan het peil als van een
Widor moet denken. Van Gills Julüen
is bar weinig bekend, hij overleed in
1703 en liet een Livre d'orgue na
waaruit men vijf deeltjes kon beluis
teren. Het is de vraag of zulke werkjes
ideaal klinken op het Metzler-orgel
van de Grote Kerk, een feit is dat
Saorgin wel optimaal het klankka
rakter trachtte te benaderen. Dat was
ook het geval in Pange Lingua van De
Grigny die in Reims werkte en daar
Pieces d'orgue schreef. Zijn tijdge
noot Marchand was verbonden aan
de Koninklijke kapel te Parijs, doch
raakte uit de gratie en verdween naar
Dresden waar hij een edele instru
mentale strijd aanging met Bach.
ADVERTENTIE
Kom naar 't AN WB-kantoor en maak uw zekerheid rond.
1
Zijn Grand Dialogue, door Saorgin' c
met overtuiging vertolkt, bewees dat C
hij zijn compositorische vak ver-fcc
stond. Walter en Bach respectievelijk
met Concerto en Partita „O Gott, du t>«
frommer Gott" vertegenwoordigde If
het Duitsland uit de eerste helft van
de achttiende eeuw. Hoe Frans orga
nist Saorgin ook is ingesteld, ook in
deze vertolkingen toonde hij zich een
organist van klasse. Het Haags Orgel-
kontakt vestigde terecht de aandachtI e:
op deze vakbekwame en levendige'
instrumentalist. Het volgende con- s
cert in de Grote Kerk wordt vrijdag- v
tien augustus gegeven door Feike «w
Asma.
1.
Je
NUMANSDORP (ANP) De melkfa-
briek in het Zuidhollandse Numans-jn
dorp is in de nacht van zaterdag op r
zondag nagenoeg geheel uitgebrand. I
De oorzaak van de brand noch der
omvang van de schade was gisteren
bekend.
De brandweerkorpsen van Numans-
dorp, Klaaswaal, Heinenoord en j
Zuid-Beijerland bestreden het vuur
met twintig spuiten, terwijl ook de
Dordtse brandweer assistentie ver- a
•leende. De brand ontstond omstreeks f|
elf uur zaterdagavond.
MOL (ANP) „Kiezen voor kernenergie betekent ook kiezen
voor opwerking van het afval van de centrales". Dat zegt dr E.
Detllleux, directeur van de sedert 1974 stilgelegde opwer
kingsfabriek Eurochemic in het Belgische Mol.
Voorwaarts cn niet verge
ten. De ontwikkeling van de
arbeidersbeweging in Neder
land. Deel 4: 1891-1903 Partij
vorming. De Sociaal Democra
tische Bond kiest voor de revo
lutie. Domela Nieuwenhuls aal
die leiden. Troelstra IJvert
voor de parlementaire weg. De
8DAP wordt opgericht. De op
richters worden de twaalf
apostelen genoemd. Beide
richtingen bevechten elkaar
op leven en dood.
Ned I 19.55 our
Theater Thais. De dag dat
In België het kampioenschap
werd verreden. Een tv-stok ge
schreven door de Vlaming
Mark de Bic.
Ned I 81.55 uur
Kerkepad *79. Ontdekkings
tocht langs kerken, kloosters
en kapellen. In dexe tiende af
levering een route in Gronin
gen (Leegkerk, Aduard, Fran-
*um en Oldehove) en op de
Velnwe (Barneveld. Nijkerk.
Ermelo, Harderwijk).
Ned I 88.15 nor
De Blauwe Zaden. Een
science-fiction hoorspel voor
de Jeugd door Paul van Herck.
Hilversum I 18.40 uur
De firma Eurochemic ls het resultaat
van een samenwerkingsverband van
dertien Europese landen, waaronder
Nederland. In 1966 werd de fabriek in
werking gesteld De bedoeling was
ervaring op te doen met de opwerking
van het nucleair afval van kerncen
trales In 1974 werd de fabriek stopge
zet. Dat was een rechtstreeks gevolg
van de beslissing van twee belangrij
ke deelnemers Duitsland en Frank
rijk om samen met Engeland voor
taan de opwerking zelf ter hand te
nemen.
Het stilleggen van de fabriek leidde
er toe dat Nederland in 1975 besloot
uit de overeenkomst te treden Voor
de opwerking van het eigen afval van
de centrales ln Borssele en Dode-
waard werd een contract gesloten
met Frankrijk. Inmiddels is er een
principe-akkoord tot stand gekomen
tussen Eurochemic en de Belgische
overheid. Belglé wil de fabriek in Mol
overnemen. In september zal het Bel
gische parlement daarover een beslis
sing moeten nemen.
'Vuilnisbak'
Belgische en Nederlandse milieugroe
pen. alsmede verschillende lokale
overheden in de Brabantse Kempen,
zijn bevreesd dat België van plan is
de fabriek na de overname te herope
nen. Het Belgische Vaks, de verenig
dc actiegroepen voor een kernstop,
houdt er zelfs rekening mee dat dc
oorspronkelijke capaciteit van zestig
ton afval per jaar wordt uitgebreid
tot driehonderd ton per jaar Mol.
stellen zij. dreigt de nucleaire vuilnis
bak van Belgie te worden Daarmee
vormt Mol. waar naast Eurochemic
ook nog enkele andere bedrijven zijn
gevestigd die zich met kernfysica be
zig houden, volgens hem een potenti
eel gevaar voor de nog geen tien kilo
meter verder gelegen Brabantse
Kempen.
Directeur Detllleux gelooft wel ln
heropening van zijn bedrijf. „Of dat
werkelijk gaat gebeuren weet ik na
tuurlijk niet. Dat ls een zaak van de
Belgische regering. Maar als de fa
briek weer open gaat zal de capaciteit
nooit meer kunnen bedragen dan zes
tig ton afval per jaar. Dat staat onom
stotelijk vast". Hij voegt er nog eens
nadrukkelijk aan toe dat de beslis
sing hierover nog genomen moet
worden.
In een gesprek waarbij ook aanwezig
zijn da twee belangrijkste technici
van Eurochemic, de Nederlander Jac
ques van Geel en de Westduitser Wer
ner Hild, weerspreekt directeur Detil-
leux alle bezwaren die tegenstanders
van de opwerkingsfabriek naar voren
brengen. Een opwerkingsfabriek, zo
zegt hij. levert voor werknemers noch
voor omwonenden gevaren op. Van
Geel voegt daar „bij wijze van spre
ken" aan toe. dat het hem niets zou
uitmaken of hij zou moeten slapen
naast een kerncentrale of een opwer
kingsfabriek.
Levensduur
Eurochemic ls acht Jaar in bedrijf
geweest, de apparatuur heeft een le
vensduur van tien jaar. Voor de te
genstanders een reden om herope
ning als onverantwoordelijk van de
hand te wijzen. ..De fabriek heeft
weliswaar acht jaar gewerkt, maar
daarvan is slechts een beperkt aantal
uren werkelijk effectief gedraaid",
zegt directeur Detllleux Van de tevo
ren aangenomen effectieve levens
duur van tien Jaar is volgens hem
slechts dertig procent opgesoupeerd
..Daarbij moet dan nog rekening ge
houden worden met de omstandig
heid dat die tien Jaar alleen geldt als
er gewerkt zou worden onder de
meest ongunstige omstandigheden.
Daarvan is echter geen sprake ge
weest. Bovendien zijn er andere op
werkingsfabrieken die al veel langer
draalen".
Na de sluiting ln 1974 is de fabriek
helemaal schoongemaakt en ont-
sme'. De qpparatuur blijkt nog ln
uitstekende conditie te verkeren.
Heropening van de fabriek levert dan
ook geen technische problemen op.
Evenuteel zouden enkele modernise
ringen aangebracht moeten worden.
Een opwerkingsfabriek met slechts
een capaciteit van zestig ton afval per
jaar is volgens tegenstanders econo
misch niet verantwoord. „Nonsens."
zegt directeur Detilleux. „Er zouden
ln vergelijking met de opwerking ln
het buitenland natuurlijk wat extra
kosten zijn, maar omgerekend ln de
prijs die betaald moet worden voor
een kilowatt uur elektriciteit komt
dat neer op een verhoging van onge
veer twee centimes (ongeveer 0,14
cent). Daar komt nog eens bij dat we
door dc heropening van de fabriek de
technologie in eigen hand houden."
Een opwerkingsfabriek zoals Mol ls in
staat ongeveer de helft van al het
Belgisch radio-actief afval te verwer
ken Wanneer het energieprogramma
dat door de regering ls voorgesteld
wordt uitgevoerd zal België jaarlijks
ongeveer 120 tot 150 ton afval produ
ceren
Kiezen voor kernenergie is volgens
Detilleux dan ook kiezen voor opwer
kingsfabrieken. „Kernenergiecentra
les produceren ook afval dat op een of
andere manier moet worden be
waard. Bovendien bevat dat afval
nog een grote hoeveelheid bruikbare
brandstof die wij er in de opwerkings
fabriek uithalen. Wanneer we spre
ken over energietekorten is een op
werkingsfabriek Juist een goede zaak.
Daar komt dan nog eens bij dat het
afval dat wij overhouden beter ver
werkbaar is."
Directeur Detilleux geeft toe dat het
probleem van het afval jarenlang on
derschat is. „Het werd niet als een
dringende zaak beschouwd. De natio
nale overheden oefenden geen druk
uit om een goede oplossing te vinden.
Inmiddels ls daarin verandering ge
komen."
Eurochemic ls momenteel verant
woordelijk voor het beheer van 2000
kubieke meter middel-actief afval
van en 850 kubieke meter hoog-radi-
oactief afval, nog afkomstig uit de
periode waarin de fabriek functio
neerde. Vqn het hoog-actief afval
wordt ongeveer 65 kubieke meter ge
koeld. „Eigenlijk ls dat niet meer
nodig. Zonder koeling zou de tempe
ratuur namelijk niet hoger oplopen
dan ongeveer zestig graden en dat.
levert geen enkel probleem op. Nu
koelen we om de corrosie van de
apparatuur helemaal te voorkomen
tot twintig 4 dertig graden."
Waterstofgas
Boven die vaten met vloeibaar radio
actief afval kan hoogst explosief wa
terstofgas ontstaan. Daarom wordt er
voortdurend geventileerd. „We doen
dat omdat de vorming van dat gas
theoretisch mogelijk is. Metingen
hebben echter nog nooit uitgewezen
dat het ook werkelijk ls ontstaan
Desondanks ventileren we," zegt
Werner Hild.
Alle afval van een opwerkingsfabriek
is ln eerste Instantie vloeibaar. Dat
levert extra gevaar op bij de opslag,
onder meer omdat het kan weglopen.
Sedert vorig jaar is men bij Euroche
mic dan ook bezig het middel-actief
afval om te zetten in een vaste stof,
een soort asfalt, dat weer wordt opge
slagen in speciale cylinders die voor
lopig worden weggezet in een beton
nen bunker.
„Het hoog-actief afval moet worden
omgezet in een glasvormige vaste
stof.
Om de daarvoor benodigde in-,
stallatie te bouwen wordt momenteel
gewerkt aan een contract met Frank
rijk, waar zo'n fabriek al staat. Wan
neer ook deze installatie functioneert
beschikt Eurochemic in Mol over fa
ciliteiten om alle radio-actief afval
om te zetten ln een vaste stof," zegt
Detllleux.
actie vanzelf uit. Natuurlijk doen zich-
daarbij erg onplezierige zaken voor.;
maar alles speelt zich af binnen de-
betonnen cel waarin de installatie isa
geplaatst. Alleen wanneer bijvoor-^
beeld een zelfmoordcommando kans'!
zou zien die cel van buiten af op te'
blazen zou er gevaar ontstaan voor de.'
omgeving. Die mogelijkheid is echter
vrijwel te verwaarlozen."
Onmogelijk
Opslag
Dat afval in vaste vorm moet ergens
worden opgeslagen. Het studiecen
trum voor kernenergie, eveneens ge
vestigd in Mol op een steenworp af
stand van Eurochemic, onderzoekt
momenteel welke mogelijkheden er
zijn om het te bergen ln de onder
grondse kleilagen ter plaatse. Een
beslissing daarover ls echter nog niet
genomen.
Technicus Van Geel ziet hier geen
enkel probleem. „We praten over een
opêlagperiode van maximaal duizend
jaar. Dan is de radioactiviteit zodanig
afgenomen dat de straling minder is
geworden dan de straling van vrij in
de natuur voorkomende stralings
bronnen Een dergelijke periode is
overzienbaar. We weten dat afval van
spontane kernreacties die miljoenen
Jaren geleden ln de aardkorst hebben
plaatsgevonden ook bewaard is ge
bleven zonder schade aan te richten."
De angst dat een opwerkingsfabriek
te vergelijken zou zijn met een poten
tiële atoombom noemen.zowel direc
teur Detilleux als zijn béide technici
ongegrond. Volgens Van Geel is het
zelfs onmogelijk om een explosie te
forceren. „Zelfs wanneer zich in de
procesfase een zogenaamde kritieke
excursie oftewel een beginnende ket
tingreactie zou voordien dooft die re-
Volgens woordvoerders van de vere
nigde actiegroepen voor een kernstop
in België is het voorgekomen dat het.'
niveau van radio-actief water in een-
bassin dagelijks enkele centimeters!
is gedaald zonder dat de oorzaak-
daarvan bekend was. „We hebben
geen flauw idee waar zij het over
hebben," zegt directeur Detilleux.
Volgens hem is iets dergelijks perse
onmogelijk omdat de betreffende -
bassins zijn opgetrokken uit roestvrij, i
staal met daar omheen een dikke
betonnen wand. „Vermoedelijk gaat'
het hier om een bassin buiten het
actieve deel van de fabriek dat ge
bruikt wordt voor luchtkoeling en
luchtbevochtiging. Natuurlijk ver
dampt uit zo'n bassin water, maar
dat kan geen enkel kwaad."
Bij het opwerken van radio-actief af-~~
val ontstaan radio-actieve gassen.
Die verdwijnen via een tachtig meter
lange schoorsteen naar buiten. „Dat
kan geen kwaad. Eurochemic heeft
nooit meer geloosd dan tien procent
van de maximaal toegestane uitworp
Die radio-actieve gassen kunnen vol- j
gens mij alleen een probleem opleve-
ren als er sprake zou zijn van een hele i
grote opwerkingsfabriek of wanneer-
er veel van dat soort fabrieken bij
elkaar zouden staan." zegt Detilleux.
Ongelukken zijn bij Eurochemic nog
nooit gebeurd, verzekert directeur jl
Detilleux tot 3lot Toch zijn er in de-*
fabriek al zes doden gevallen, maar
dat waren bouwvakkers die omkwa
men bij ongevallen tijdens de bouw
van de fabriek.