)Viet Van der Lubbe
maar de nazi's zelf'
Hunebedden moeten beschermd worden
De Hotelplan winter-
programma's liggen nü
voor u klaar!
boeksnel Rabobank Q
Turken mogen voorlopig
in synagoge blijven
Om contact met PLO
kunnen we niet heen
IdÊ&hb.
ieuwe getuigen over de rijksdagbrand van 1933:
Advocaat vraagt
om nieuw proces
Reisje (10) in
f 'as verdronken
Tweede Kamerlid Scholten:
schade door brand
Motor DC-10 KLM defect
Archeoloog: paal en perk stellen aan recreatie
lid-voorzitter
naat mr. De
iet overleden
Boerderij afgebrand
Rita
"'lr/
voor het beste eruit is
geld en goede raad
ANDAG 30 JULI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
H
ji een onzer verslaggevers
IISTERDAM Er is een goede kans dat de zaak Marinus van der Lubbe na 46 jaar opnieuw
or een Duitse rechtbank behandeld zal worden. Nieuwe getuigen zouden bereid zijn te
arfklaren dat deze jeugdige Nederlander onmogelijk alléén de brand gesticht kan hebben die
27 februari het Duitse rijksdaggebouw in Berlijn verwoestte, maar dat de nazi's er zelf de
;ieTid in moeten hebben gehad.
verzoek om een nieuwe behande-1
werd nu gedaan door de in West-
[tsland wonende Amerikaanse ad-
iaat Robert Kempner, die bekend
gorden is als aanklager op de kort
£pjie oorlog gehouden processen te-
nazi-leiders in Neurenberg.
u^npner heeft dit verzoek gedaan
üenens de in Amsterdam wonende werd zonder dat er enig onderzoek
er van de op 10 januari 1934 ont- naar de gang van zaken in het rijks-
n rtde Marinus van der Lubbe en in daggebouw ingesteld was. De Führer
iw overleg met de overige leden wude dit zo, zei Goering volgens
't Kaf nnmlti Hot 7inh ol nrenlnnn rr
l het comité dat zich al jarenlang
j»t om eerherstel voor de terecht-
.lelde Jongeman te bereiken. Van
tomité maakt ook de in Overveen
jende advocaat mr. B. W. Stomps
lult.
jens het comité berust het dood-
5 dat in 1933 over Van der Lub-
igeveld is op valse en meinedige
klaringen van getuigen en van de
f-leiders Goering en Goebbels.
ppner vermeldt in zijn brief aan
rechtbank in Berlijn onder meer
JJ Goering hem na de oorlog heeft
^ld dat de beschuldiging tegen
i der Lubbe in 1933 uitgebracht
Kempner.
Pogingen om de zaak na de oorlog
opnieuw behandeld te krijgen heb
ben tot nog toe geen succes gehad,
volgens mr Stomps doordat verschei
dene belangrijke getuigen ten gevol
ge van intimidaties hun mond niet
open durfden te doen. In die situatie
is nu verandering gekomen, zegt mr
Stomps. Hij noemt het van groot be
lang dat de Duitser Grünewald, die in
1933 belast was met het toezicht op
de verwarming van het rijksdagge
bouw, nu verklaringen heeft afgelegd,
Grünewald heeft gezegd dat hij
SS'ers met materialen om brand te - r - -
stichten onderaardse gangen naar was vi1?e Je?T Ken
7lcn noor nulrclonri Kon-of XI o Ho ftnii.
Mr Stomps heeft wel het proces bijge
woond. Het was hem toen al, vertelt
hij nu, duidelijk dat in de Duitse
rechtszaal geen recht maar politiek
bedreven werd: de nazi's zochten ge
legenheid zich van hun communisti
sche tegenstanders, die als zondebok
ken moesten fungeren, te ontdoen.
Van der Lubbe, die communistische
sympathieën gehad zou hebben,
heeft op het proces een volledige be
kentenis afgelegd. Door de nieuwe
getuigenverklaringen zou nu onweer
legbaar vaststaan dat hij zich als een
wolloos werktuig in de handen van de
nazi's heeft laten gebruiken.
Drie andere verdachten, onder wie de
later bekende Bulgaarse communist
Dimitrow, wisten zich echter tot veler
verrassing zo goed te verdedigen dat
zij ondanks de felle betogen van Goe
ring vrijgesproken werden. Mr
Stomps vertelt nog dat het bijwonen
van het proces en het verdedigen van
Van der Lubbe in 1933 als zo riskant
gezien werden dat aanvankelijk geen
enkele verzekeringsmaatschappij be-
JERTOQ£NBQSCH (ANP) In
rfQ&terplas Sertogenbosch is
Cjrdag derf life*»jarige Karen van GeWëlf?£rd
%ei uftfkosmalen verdronken. Het
Bje, dat tijdens de warmte verkoe-
zocht in de plas, kon niet zwem-
-1. Vermoedelijk is zij ongemerkt
sfcr van de kant geraakt.
het rijksdaggebouw heeft zien in
gaan. Mr Stomps heeft goede hoop
dat dergelijke verklaringen nu de
overhand zullen hebben op getuige
nissen als die van de Duitser Fritz
Tobias, die steeds beweerd heeft dat
Van der Lubbe de enige dader ge
weest moet zijn.
zich naar Duitsland begaf. Na de oor
log heeft mr Stomps herhaaldelijk
heropening van de zaak-Van der Lub
be in West-Duitsland bepleit, maar
zoals gezegd, zonder succes.
Eis: eigen ruimte voor godsdienstoefeningen
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De Islamiti
sche Turken die afgelopen
vrijdag de voormalige syna
goge in de Haagse Wagen
straat bezetten, mogen deze
voorlopig gebruiken voor hun
godsdienstoefeningen. Dit
heeft een woordvoerder van
het gemeentebestuur bekend
gemaakt.
Het gebouw stond al enige tijd leeg.
Intussen zal hard worden gezocht
naar een andere ruimte. De Turken,
leden van de Turks-Islamitische ver
eniging in Den Haag, hadden de syna
goge bezet om hun eis voor een eigen
ruimte voor godsdienstoefeningen
kracht bij te zetten. Er waren plan
nen om de synagoge van de gemeente
te kopen, maar de onderhandelingen
liepen stuk omdat het gemeentebe
stuur het gebouw niet geschikt vindt.
De vereniging heeft weliswaar een
moskee aan de Jan van Goyenstraat,
maar die is door de brandweer afge
keurd. Het pand werd overigens in de
nacht van vrijdag op zaterdag voor
een gedeelte door brandstichting ver
woest. De eerste en de zolderetage
brandden uit en de schade wordt ge
raamd op 250.000 gulden. De Haagse
recherche stelt een onderzoek in.
Volgens een woordvoerder van de
vereniging zijn er in Den Haag zo'n
zesduizend leden, die dringend be
hoefte hebben aan een ruimte voor
godsdienstoefeningen. Met name nu
de Ramadan, de vastentijd voor de
Islamieten is aangebroken en er vijf
keer per dag moet worden gebeden.
In de Haarlemse binnenstad is zon
dagmiddag een moskee en Islami
tisch centrum voor Turken geopend,
bestemd voor de 2500 Turken die in
Haarlem en omgeving wonen. Het
initiatief ging van de Turken zelf uit.
Een geldinzameling bracht 160.000
gulden op, waardoor er nog maar
50.000 gulden nodig was om een be
staand gebouw aan te kopen en in te
richten als moskee.
Een historische foto: Marinus van der Lubbe, in de dagen van
zijn proces, met zijn Duitse bewakers.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Nederland kan er niet omheen op een
gegeven moment hoge vertegenwoordigers van de Palestijnse
verzetsorganisatie PLO te ontvangen. Dit is de mening van
het CDA-Kamerlid Jan Nico Scholten.
'Nazi-regie'
'i verkeer omgekomen
Mr Stomps heeft zich met de zaak
beziggehouden van 1933 af. In dat
jaar ontving hij van de familie van de
onfortuinlijke jongeman het verzoek
de verdediging op zich te nemen. Mr
Stomps stemde toe en begaf zich
naar Duitsland, waar hij echter van
Van der Lubbe zelf, met wie hij toen
gesproken heeft, te horen kreeg dat
deze niet door hem verdedigd wilde
worden.
IRSELO (ANP) De 22-jarige A.
Ingelbertink uit Oldenzaal is
>n in Rossum (gemeente Weer-
Overijssel) omgekomen toen hij
[zijn auto tegen een boom reed. VllltlêTÏ IïllllOêTl
1RG In Elburg kwam J. T.
ster om het leven toen de motor
)p hij als duopassagier meereed
een auto botste. De bestuurder
le motor werd zwaargewond.
nketbakker beroofd
ITERDAM (ANP) De eigenaar
«en banketbakkerszaak is zater-
Ifciddag op de Admiraal de Ruy-
'g in Amsterdam beroofd van
3, assette met vijfduizend gulden.
,t vilde het geld in de nachtkluis
>t ïen bank deponeren, toen twee
g een pistool gewapende mannen
dwongen de cassette af te geven,
ïen de vlucht op een motor.
EERBEEK (ANP) Een schade van
vijftien miljoen gulden werd gisteren
aangericht, toen een grote papierhal
van de papierfabriek „De Hoop" in
Eerbeek door brand verwoest werd.
In totaal ging 3500 ton papier ver
loren.
In de brief die Robert Kempner aan
de rechtbank in Berlijn geschreven
heeft, legt hij onder meer een „volle
dig nieuwe en nog niet eerder opgete
kende verklaring" over van de voor
malige Pruisische politiebeambte
Max Kindermann. Deze ex-politie
man vertelt onder meer over de „na-
tionaal-socialistische regie van de
rijksdagbrand, voorafgegaan door
bijzondere politiemaatregelen en de
onderdrukking van terzake verrichte
onderzoekingen." Het verhaal dat
Van der Lubbe voor zijn rechters ver
telde en dat neerkwam op een volledi
ge bekentenis moet er door de nazi's
„ingestampt" zijn aldus de brief van
Kempner.
Kempner haalt ook de getuige Phi-
lipp Bachmann aan: ook die zei dat
de nazi's gezorgd hebben voor materi
alen waarmee brand gesticht kon
worden, zoals fosfor. Een voormalige
ambtenaar van politie in Berlijn,
Alois Becker, vertelt dat het onder
zoek van de politie naar de gang van
zaken in het rijksdaggebouw in laat
ste instantie door Goering is geregis
seerd.
Volgens Kempner hebben de nieuwe
getuigen ook verteld dat de nazi's, die
Goerings besluiten uitvoerden, al
vóór de brand in het rijksdaggebouw
gesproken hebben over beperkingen
van de individuele vrijheid en over de
invoering van concentratiekampen.
„Holocaust begon in de nacht van de
27ste februari 1933 met de noodbe-
schikking, volgende op de rijksdag
brand, die de mensenrechten aan
banden legde" aldus Kempner. De
brand is inderdaad door de nazi's
zodanig uitgebuit dat zij voldoende
basis hadden om hun afschuwelijke
dictatuur op te vestigen.
'Geen bewijs'
Volgens Kempner en mr Stompt is
het met hem eens. stond het in 1933 al
vast dat Van der Lubbe niet meer dan
een werktuig van de nazi's was en
vrijgesproken had moeten worden
wegens gebrek aan bewijs.
Van der Lubbe werd veroordeeld we
gens „hoogverraad, gepaard met
brandstichting, welke ten doel had
een opstand te verwekken." In het
vonnis zei de Duitse rechtbank des
tijds dat bewezen was dat Van der
Lubbe's medeplichtigen en opdracht
gevers tot het „communistische
kamp" behoorden. De rechtbank had
ook vastgesteld dat Van der Lubbe's
geestestoestand zó was dat de daad
hem aangerekend moest worden. (In
Nederland werden zijn geestvermo
gens geheel anders beoordeeld).
In december 1933 heeft Nederland
nog diplomatieke stappen onderno
men om Van der Lubbe's doodstraf in
een milder vonnis gewijzigd te krij
gen, maar dat verzoek werd direct
afgewezen. Ook de bemoeienis van
allerlei comités en instellingen (onder
meer van de te Londen gevestigde
internationale commissie van juris
ten, die uitsprak dat de brand ge
sticht moest zijn door of namens lei
dende nazi's) bleef zonder resultaat:
op 10 januari eindigde het leven van
Marinus van der Lubbe onder de val
bijl op de binnenplaats van de gevan
genis in Leipzig.
In de Euro-Arabische dialoog speelt
ook de PLO een partij mee, aldus
Scholten. Volgens hem klopt het
beeld als zou de PLO een moorde
naarsbende zijn, niet meer. De PLO
als organisatie distantieert zich van
allerlei geweldsdaden. „Net als bij de
Zuld-Molukkers zijn het vaak de
mensen van de tweede of derde gene
ratie die met acties beginnen," liet
Scholten zich zaterdag voor de VA-
RA-microfoon uit.
Hij merkte op dat de meeste Europe
se ministers de PLO-minister van
buitenlandse zaken ontvangen. Mi
nister Van der Klaauw is één van de
weinigen die dit nog niet heeft ge
daan, maar nu de PLO een politieke
realiteit is zal het er toch van moeten
komen. Als de Palestijnen niet wor
den erkend als politieke factor komt
het nooit tot vrede.
Overigens vond Scholten voorzichtig
heid wel geboden. Een te snel aan
knopen van banden met de PLO kan
negatief uitwerken, wat ertoe kan lel
den dat de Nederlandse invloed in
Israël gaat tanen. De heer Scholten
betreurde de uitspraak die de Israëli
sche minister Dajan tijdens zijn be
zoek aan Nederland deed op vrager
over de recente bombardementen
van Israël op Libanon. Dajan zei: „Wf
gaan gewoon door."
Aan grond in Lissabon
LISSABON/DEN HAAG (ANP)
Een DC-10 van de KLM staat sinds
zaterdagmorgen aan de grond op het
vliegveld van de Portugese hoofdstad
Van een onzer verslaggevers.
EMMEN Hunebedden zijn cultuurhistorisch en wetenschappelijk belang
rijke monumenten. Als zodanig dienen ze te worden beschermd, beheerd en
gerespecteerd. In het algemeen lenen ze zich niet voor massaal recreatief
bezoek en ze zouden hiervoor dan ook moeten worden afgeschermd.
HAAG (ANP) Op 75-jarige
Jd is in Den Haag overleden mr.
ten de Niet, oud-voorzitter van
erste Kamer.
De Niet was voor de PvdA Eerste
erlid van 1956 tot 1977. Van 1969
973 was hij voorzitter van de
It, van 1956 tot 1969 was hij
'meester van Wageningen. Ook
lij enige tijd voorzitter van het
Huxparlement.
De Niet, die in 1931 doctoraal
en in Leiden deed, was van 1933
837 inspecteur van politie te Am-
am en van 1939 tot 1937 rijksln-
eur van het verkeer in Fries-
Van 1939 tot 1949 was hij zen-
iconcul in Indonesië.
Ï3 trad mr. De Niet af als voorzit-
in de Eerste Kamer. Het is een
Dientalr gebruik dat de voorzit-
lan de Eerste en Tweede Kamer
■®stig zijn uit de twee grootste
^teke partijen. Toen de heer Von-
l van de PvdA voorzitter van de
ie Kamer werd, trok de heer De
ïlch terug als voorzitter van de
Kamer om plaats te maken
een KVP'er. Mr. M. de Niet was
Bandeur in de orde van de Ne-
ïdse Leeuw en officier in de orde
-wanje Nassau.
Het zal geen verbazing wek
ken dat het een archeoloog is
die dit pleidooi voert voor het
behoud van de 53 nog reste
rende hunebedden in Neder
land, die merkwaardige en
voor vakantiekiekjes zo ge
liefde overblijfselen van een
vijfduizend jaar oude cultuur.
Drs. R.H.J. Klok, van rijkswe
ge belast met de bescherming
van archeologische monu-
mentep, maakt zich ongerust.
Alle hunebedden op één na
zijn wel bezit van rijk of pro
vincie, maar het beheer laat in
vele gevallen te wensen. Klok
toont zich in een dezer dagen
vei schenen boek dan ook lich
telijk geïrriteerd. „Het hune
bed is verworden tot het recre
atieve vignet van Drente,"
klaagt hij.
Van de 53 hunebedreservaten
zijn er negen van een zodanige
omvang dat zij uitnodigen,
respectievelijk reeds zijn inge
richt (banken, picknicktafels,
speelweiden) voor een meer
dan kortstondig bezoek. In de
naaste omgeving van vijf an
dere hunebedden zijn voorzie
ningen getroffen parkeer
ruimte, picknicktafels, speel
weiden, trapveldjes, dagcam
pings die evenzeer tot zo'n
verblijf noden.
Klimrek
Deze voorzieningen, meent
Klok, oefenen aantrekkings
kracht uit op de omwonenden
(hond uitlaten, vuurtje sto
ken, paardrijden, crossen), de
dagrecreanten (het dagje uit
met de bus of de fiets van
jongeren en ouderen, barbe
cue-parties), op verblijfsrecre-
anten (even pauze, picknick,
de bekende foto, de kleine
boodschap) en organisatoren
van of deelnemers aan puzzel-
ritten en droppings. Zij allen
ervaren deze voorzieningen
als een uitnodiging om er zich
te verpozen of actief te recreë
ren en niet als een middel om
het hier aanwezige archeoli-
sche monument beter te leren
kennen. Het aanwezige hune
bed gaat dan ook na de eerste
kennismaking al gauw de rol
van het bij de „speelplaats"
behorende klimrek vervullen.
Allerlei schade blijkt het ge
volg te zijn. Wijlen prof. dr.
rf\.E. van Giffen, de grote be
schrijver van de Nederlandse
hunebedden, klaagde er in
zijn jaarverslagen al over. In
Angelsloo (Emmen) staat een
hunebed vol recente sporen
van verf, vuur en bot geweld.
In Borger sprong onlangs een
draagsteen van een hunebed
toen er in de grafkelder een
kampvuurtje werd gestookt.
Bovendien waarschuwt drs.
Klok dat, als er niet onmidde-
lijk paal en perk wordt gesteld
aan het nu haast overal
vrije beklimmen van de hu
nebedden, er slachtoffers kun
nen vallen door het omvallen
van stenen. Eigenlijk moet er
dan ook een hek om elk hune
bed heen, of op zijn minst een
waarschuwingsbord erbij.
Dat wordt met de dag drin
gender, want het bezoek
neemt toe. Niet alleen de dag-
recreatieve voorzieningen ha-
lenoekers naar de steenhopen,
ook planologische ontwikke
lingen, stads- en dorpsuitbrei
dingen, de ontwikkeling vari
toeristische centra en routes,
het ontsluiten van de reserva
ten door de aanleg van verhar
de wegen, en vooral niet te
vergeten de activiteit van de
VVV's bevorderen het bezoek.
Slechts zeven hunebedden
zijn uitsluitend te voet te be
reiken.
Informatie
Klok (die ook het succesrijke
Archeologisch Reisboek op
zijn naam heeft) wil overigens
de recreatie niet al te zeer in
de wielen rijden. Van de 53
bestaande hunebedden ko
men er volgens hem twintig in
aanmerking (waardoor alle
verschillende typen vertegen
woordigd zijn) om op een ver
antwoorde wijze aan het pu
bliek te presenteren. Dat zou
kunnen op de manier van de
Papeloze Kerk, het hunebed
in het staatsbos te Schoon
oord, dat onder leiding en te
gen een geringe vergoeding is
te bezichtigen, en waarbij het
publiek ook behoorlijke infor
matie over geschiedenis en
betekenis van het monument
krijgt. Maar voor de overige
hunebedden zou een terug
houdend beleid moeten wor
den gevoerd, vindt drs. Klok.
Zijn boek bevat overigens niet
alleen een pleidooi voor het
monument dat hunebed heet,
het is ook een uitvoerig geïllu
streerde inventarisatie en be
schrijving van deze oudste in
ons land nog aanwezige, door
mensen vervaardigde bouw
werken.
Hunebedden in Nederland,
zorgen voor morgen, door drs.
R.H.J. Klok. Uitgave Fibula
van Dishoeck, 158 blz., 26,50
Lissabon als gevolg van een motor
storing.
Het toestel, dat uit Amsterdam via
Zürich in Lissabon was aangekomen,
had 250 passagiers aan boord. Het
was op weg naar Lima, Caracas en
Curacao.
Medewerkers van de KLM-vestiglng
in Lissabon hebben de passagiers on
dergebracht in hotels in de Portugese
hoofdstad. De mogelijkheid werd be
keken om ze met andere vluchten
naar hun bestemming te brengen. De
KLM laat nu een nieuwe motor naar
Lissabon overvliegen. Volgens de
KLM betreft het de staartmotor van
het driemotorige toestel.
DOE8BURG (ANP In Doesburg Is
zaterdagochtend een boerderij met
woonhuis afgebrand. Er is zeker voor
twee ton schade aangericht. Een
brandweerman uit Zevenaar. die het
pand zag branden, heeft de op stal
staande koeien in veiligheid gebracht
en het gezin, dat lag te slapen, ge
waarschuwd.
„Hebt u gehoord, dat ik zo zuiver
.Goedenacht en welterusten'
speelde?"
ADVERTENTIE
j mm;
SWfnmjfcttu
Iwrtm v\
- 1
toiraiicVij
