Links Spanje in burgeroorlog
ten onder aan verdeeldheid
De argeloze schoonheid
van het beeld
tussen veldbloemen
Popmuziek op komst
De paskamer van he
feministisch theater
Tv-documentaire probeert geschiedschrijving recht te zetten
Bij Galerij 'Lenten' in Epse
Nog geen oplossing
voor problemen bij
Haagsche Kringen
ZATERDAG 28 JULI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Wim Jansen
;Veel Spanjaarden hebben
•zwaar verwrongen herinnerin
gen over de burgeroorlog die
Izij van 1936 tot 1940 streden.
;Dat kan ook haast niet anders
na bijna veertig jaar van fas
cistische propaganda en een
zijdige voorlichting. De Span
jaard Jaime Camino probeert
de geschiedschrijving van
zijn land recht te zetten in
zijn La Vieja Historia (Oude
Herinneringen), een ingewik
keld maar aangrijpend televi
siedocument over deze dra
matische broederstrijd, die
aan «minstens een miljoen
mensen het leven heeft ge-
'kost. (VPRO-televisie, zon
dagavond 20.40 uur, Ned I).
Nadat de Spaanse dictator generaal
Franco in november 1975 na lang
weifelen eindelijk zijn laatste adem
uitblies, kwam er eigenlijk pas een
einde aan de burgeroorlog. De uitein
delijke militaire overwinning, be
haald in maart 1939, vormde voor de
caudillo nog geen aanleiding de on
derdrukking van zijn volk te stoppen.
Pas na zijn dood kreeg de Spaanse
arbeidersbeweging de kans de fru
stratie van de nederlaag openlijk te
verwerken. Buitenlandse publikaties
over dit tijdperk en films als Spaanse
Aarde van Joris Ivens werden door de
dictatuur zorgvuldig buiten de gren
zen gehouden.
Daarom is de twee uur en drie kwar-
'tier durende documentaire Oude Her
inneringen eerder bedoeld voor de
.Spanjaarden, die vaag nog wel weten
wat er aan de hand was. dan voor de
buitenstaanders. Jaime Camino heeft
een grote hoeveelheid historische op
namen, waarvan een aantal nog nooit
eerder is vertoond, gebruikt. Maar de
hoofdmoot van zijn document vor
men gesprekken met de inmiddels
Dolores Ibarruri („La Passionaria") mocht na de dood van
Franco weer naar haar land terugkeren.
bijna bejaarde hoofdfiguren uit de
burgeroorlog.
Reconstructie
Leidenden fascisten, anarchisten, so
cialisten en politiechefs uit die tijd
vertellen nu hun herinneringen, die
door Camino aan elkaar zijn gemon
teerd. Daardoor ontstaat vooral van
de eerste dagen van de oorlog een
minutieuze reconstructie. De geïnter
viewden vertellen wat er bijna van
uur tot uur gebeurde; de republikei
nen geven hun visie en de nationalis
ten bekijken het van de andere kant.
Voor de Spanjaarden en veel buiten
landers die destijds bij de strijd be
trokken waren, zijn de hoofdperso
nen in deze documentaire oude be
kenden. Maar de kijker die het ver
haal niet kent zal er moeite mee heb
ben het hele verhaal te volgen. De
VPRO heeft dit op het laatste mo
ment nog proberen op te vangen door
een inleidende tekst op het scherm te
projecteren, die heel kort een over
zicht van het ontstaan van de gespan
nen situatie in de jaren dertig in
Spanje geeft.
Uit de documentaire blijkt duidelijk
dat de verdeeldheid onder de linkse
bewegingen, die tegen de nationalis
ten onder leiding van generaal Fran
co vochten, een belangrijke oorzaak
is voor de uiteindelijke nederlaag. Op
de momenten dat die eenheid er wel
was. bleek alles mogelijk.
Volksfront
Nadat in 1931 de Spaanse Republiek
was uitgeroepen, ging het twee jaar
later bij de algemene verkiezingen al
fout. Socialisten en linkse republikei
nen weigerden samen te werken en de
invloedrijke anarchistische beweging
riep op niet te stemmen. Daardoor
kon rechts vrij gemakkelijk de over
winning behalen.
De verliezers hadden nu hun les ge
leerd en bij de verkiezingen van 1936
vormden de linkse partijen een
„volksfront", dat de steun van de
anarchisten kreeg. Het volksfront be
haalde een ruime meerderheid in Cor
tes het parlement. Duizenden poli
tieke gevangenen werden vrijgelaten
en de straatarme boeren gingen over
tot landbezettingen (meer dan de
helft van alle landbouwgrond was in
handen van slechts één procent van
de bevolking). Catalonië kreeg zijn
Generalidad (de eigen autonome re
gering) terug en overal staken coöpe
raties de kop op. Zelfs schoenenpoet
sers waren in een coöperatie georga
niseerd.
In deze tijd groeide echter de Falan-
ge. de beweging van de fascisten,
snel. Knokploegen schiepen een sfeer
van onrust en het was een publiek
geheim dat het leger broeide op een
staatsgreep. De regering wachtte ech
ter af. Die staatsgreep kwam uitein
delijk: op 17 juli 1938 namen rechtse
officieren in de kolonie Marokko de
macht over en de volgende dag ge
beurde dat ook op het Spaanse vaste
land. Weer een dag later, op 19 juli,
stroomde het volk massaal de straat
op en riep om wapens om de rechtse
Spaanse volksmilities trekken een veroverde stad binnen.
legers de nationalisten te lijf te
gaan. De burgeroorlog was begonnen.
Klasseoorlog
In Oude Herinneringen vertelt de
toenmalige chef van de republikeinse
politie in Barcelona, die aan de kant
van het volk stond, hoe de dramati
sche situatie in deze stad in deze drie
dagen zich van uur tot uur wijzigde.
In iedere stad en in ieder dorp werd.
een dergelijke klasseoorlog tussen ge
wapende arbeidersmilities en de op
standige delen, van het leger uitge
vochten. Van enige coördinatie in de
strijd van de bevolking was toen nau
welijks sprake.
Dat kwam pas later in de bloedige
strijd, die bijna drie jaar zou duren.
Franco riep de hulp in van het Duits
land van Hitier en het Italië van Mus
solini. De andere Europese landen,
die volgens de toen geldende opvat
tingen eigenlijk de wettelijke rege
ring van de republikeinen hadden
moeten steunen, bedachten het prin
cipe van de non-interventie.
Ondanks deze neutrale houding van
de regeringen, was de solidariteit van
de Europeanen met het Spaanse volk
ongekend groot. In Oude Herinnerin
gen wijst de nu bejaarde Dolores
Ibarruri, die tijdens de burgeroorlog
als leidster van de communisten be
kend stond onder de naam La Passio
naria, erop dat in geen enkele oorlog
de internationale solidariteit met een
strijdende partij zo groot is geweest.
Meer dan 30.000 mensen uit de hele
wereld steunden de Spanjaarden ac
tief op het slagveld in de strijd tegen
het fascisme.
Opgeknapt
De internationale verontwaardiging
groeide nog na het Duitse bombarde
ment op het Baskische plaatsje Guer
nica, dat door Duitse vliegtuigen vol
ledig platgegooid werd. De stichter
van het Spaanse fascisme, Raymun-
do Cuesta, voert in Oude Herinnerin
gen aan dat dergelijke bombarde
menten noodzakelijk waren voor de
strijd. „Alles is weer netjes opge
knapt," voegt hij eraan toe.
Tijdens de bijna drie jaar
links nog met elkaar in de
.weest. Communisten kregen i
anarchisten het verwijt te I
streven naar volledige macht,]
nisten en leninisten lagen op idi
sche gronden met elkaar overlig
En
Zelfs veertig jaar na de burgerde
•kibbelen de twee belangrijkste i
wen uit die tijd nog met elkaé,
het doel van die strijd. Volgenh
derica Montseny, belangrijk 1$1«
van de anarchistische feminist o
die tijd, was er helemaal geen s
van een burgeroorlog, maar een
rechte revolutie. La Passionarif
haar hier op aan en zegt dat e
een oorlog gewonnen moest
voor de Spanjaarden ook maaT
den kunnen denken aan de revT
De VPRO geeft toe dat de avoie
lende uitzending hoofdzakelfl
liefhebbers en deskundigen
trekken. Voor hen is deze filf
onmisbaar document. Mindej
ïnterresseerden zullen met het)
half uur moeite hebben, door dsc
personen die in hoog tempo nab
op de buis verschijnen.
door Jac. Lelsz
EPSE Beelden temidden van een zee van veldbloemen, hoeveel argeloze schoonheid levert
dat op. Dat is weer eens heel andere koek dan beelden in de destijds naar Franse snit
geometrisch aangelegde tuinen van paleizen, lustsloten en buitenplaatsen en ook zelfs heel
wat anders dan beelden in de latere, veel natuurlijker tuinen volgens de principes van de
Engelse landschapsstijl. Wie beelden wil zien tussen een onvoorstelbare hoeveelheid soorten
veldbloemen kan bij Galerij „Lenten" in Epse terecht. De beeldentuin is een nieuwe aanwinst
en een van een bijzondere charme.
De beeldentuin is door Roelof Len
ten, de eigenaar van de galerij, over
wegend eigenhandig aangelegd,
waarbij hij zelfs de bulldozer per
soonlijk bereed. Zoiets klinkt als iets
kunstmatigs in de oren Toch is het.
laten we zeggen, voor een groot deel
conform de ideeën van de bekende
Heerenveener Le Roy tot stand geko
men De condities waren aanwezig,
verder was het een kwestie van „lei
den"; zonder dat voert zoiets tot
chaos, iets wat alleen luiaards van
pas komt. In de tuin van Lenten
wuiven nu duizenden klaprozen en
andere bloemen, kruiden en grassen.
Daartussen door gaan paden, soms
lang heuveltjes, groteske boomstron
ken en in het zonnetje blinkende
vijvertjes. De tuin omringt de rustie
ke galerij, waar oudere en jongere
meesters op het palet de wanden vul
len. achter loopt de tuin uit op het
boerenland, de horizon is open, ver en
atmosferisch. Een kilometer west
waarts stroomt de IJssel, recht ver
heft zich een kerktorentje, waar
schijnlijk van Wilp. Nescio, die ook
een paar maal een tochtje langs de
IJssel heeft gemaakt heeft, zou zich
op dit plekje op zijn gemak gevoeld
hebben. En koningin Wilhelmina ook,
denken we. Zij hield van veldbloe
men. méér dan van een volmaakt
geschikt bloemstuk, een meester
werk van de bloemist. Op de avond
van de 4de mei, bij de nationale do
denherdenking. legde zij vaak een
krans van veldbloemen aan de voet
van het monument.
De beelden, die we bij Roelof Lenten
in Epse zagen, stonden er heel be
koorlijk bij, tussen al die veldbloe
men. En zo vergaten we wat er alle
maal gezegd en geschreven en gefilo
sofeerd is over het beeld en zijn omge
ving. Zelfs de vraag naar wat eigen
tijds of traditioneel is. deed er niet
meer toe. Kan het anders als je zo'n
paard als van Pieter Starreveld tegen
de hemel ziet steigeren, alsof het 't
onoverwinnelijk ros Beyaerdt van de
vier Heemskinderen is? Of op een
kleine hoogte, verstild, een meisje
ziet (bijna hoort) blazen op haar fluit
(Tineke Bot)? Of onder een schuilhut
Spider Woman met 'The Fittin Room'
Dit steigerend paard van Pieter Starreveld is te zien in
de nieuwe beeldentuin van Galerij „Lenten" te Epse.
ineens wordt geconfronteerd met
zoiets fragiels en vergankelijks als
een eendagsvlieg en andere gevleu
gelde insekten van Aart van de IJs
sel? Laten we met het noemen van
deze paar beelden mogen volstaan. In
totaal werden er zo'n dertig opge
steld. En ze staan er of ze er thuisho
ren, maar dat is toch niet het geval,
want de tentoonstelling loopt tot en
met 2 september. De andere, nog niet
vermelde, exposanten zijn: Hans
Bayens, Frans Deelemans, José Pirk-
ner en Theo van de Vathorst.
Speciaal vandaag Speciaal morgen Beelden in De Bilt
Verslag van de halve fina
les internationale tenniskam
pioenschappen
Ned. 1/16.00
Een beestenboel Teken
film voor kleintjes met ver
haaltjes en liedjes door Ram
ses Shaffy
Ned. 1/18.59
Artiesten uit film- en thea
terwereld treden op met een
speciaal ingestudeerd num
mer in het Parijse Cirque d'Hi-
ver Bouglione
Ned. 1/19.30
Tatort met „Dertig liter su
per" gaat over een bouwonder
nemer die dood in een spoor
wagon wordt aangetroffen,
terwijl zijn compagnon spoor
loos is
Ned. 2/20.27
Sanford en zoon. Als La-
mont verliefd is gaat vader
Fred als detective aan de slag
om erachter te komen wie dc
gegadigde is
Ned. 1/21.05
Musici als Donna Lynton.
Roger Whit taker. The Darts en
vele anderen musiceren samen
in het internationale program
ma Session
Ned. 1/21.55
Samenvatting van de finale
heren van de internationale
tenniskampioenschappen
Ned. 2/16.30
In Natte his, de serie van
natuurfilmer Plet Windmeijer
gaat het over het schrijvertje,
dat door de synthetische was
middelen dreigt uit te sterven,
de zoetwaterkreeft, regen
boogforel en rivierdonderpad
Ned. 2/18.45
De serie „Waar hoor ik
thuis" over kinderen uit ont
wikkelingslanden bezoekt de
14-jarige Ayhan zijn familie in
het Turkse dorp Gülek
Ned. 2/19.00
Oude Herinneringen is een
documentaire over de Spaanse
burgeroorlog (zie elders op
deze pagina)
Ned. 2/20.40
Over het oplaten van reu-
zenvliegers en boogschieten
vanaf paarden in Japan gaat
het in „Een vreemde wereld,
een vreemde sport"
Ned. 1/22.30
Kerkdienst op het recrea
tiecentrum het Topperhoedje
in Ouddorp
Hilv. 2/10.00
DE BILT Anders dan andere jaren is bij de opzet van
de tentoonstelling „Beelden in De Bilt" die voor de
veertiende keer in park Jagtlust gehouden wordt
uitgegaan van een bijzonder thema: het constructivisme.
..Recht toe, recht aan" heet de expositie. De term con
structivisme is afkomstig van de Rus Vladimir Tatlin, die
hem in 1910 voor het eerst gebruikte voor zijn reliefs die
hij van verschillende materialen maakte. In de eigentijd
se beeldhouwkunst betekent het constructivisme die
vormgeving waarbij de beeldhouwer zijn object vervaar
digt volgens geometrisch-abstracte lijnen uit één of ver
schillende materialen met gebruikmaking van techni
sche hulpmiddelen. Die kunnen uiteenlopen van de een
voudigste. hamer en nagel, tot de allernieuwste technie
ken in de zware industrie.
De objecten staan doorgaans in relatie tot de omringen
de ruimte. Die relatie kan daarmee zowel in overeenstem
ming zijn, zoals hoogoprijzende staalplastieken bij hoge
flatgebouwen als contrasterend: massieve sculpturen in
een parklandschap. Staal is overigens niet het enige
materiaal dat toegepast wordt door de constructivisten:
er zijn op deze tentoonstelling ook werken van hout en
marmer. Van 4 augustus tot 16 september rondom het
gemeentehuis van De Bilt: objecten van Jan Baetsen,
Ewerdt Hilgemann, Yvonne Kracht, Lon Pennock, Paul
de Regt, Piet Siegers, Evert Strobos, Wil Verhey en Daan
Weyl.
door Stan Rijven
Groningen heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een
toonaangevend muziekcentrum in het noorden des
lands Op jazz-gebied kreeg het veel bekendheid middels
de Oosterpoortconcernten. Op popgebied via de „life
optredens, die er in veel café s worden gehouden én via de
gratis openluchtconcerten in het Sterrebos. Vanaf 29 juli
start de zondagmiddagreeks, die er ais volgt uit ziet:
Zuster Poppy, Turbo. Elvin Jones en Fischer Z(29 juli);
onder voorbehoud op 5 augustus met Kleenex en Darle-
nes, Bram Tchaikovsky. Luther Allison, Pop The Ques
tion. Willis Jackson, Patrick Fitzgerald, en Eddie „Clean-
head" Vinson (12 augustus); Nurse, Meteors en Wreckless
Eric (19 augustus). De afsluiting op 26 augustus vindt
echter plaats in het Groninger Stadspark met: Moby
Grape (de legendarische jaren '60 band met enkele oor
spronkelijke leden), Doctor A.A., Transister, de Jutta
Weinhold Band, Streetband, Decennium en Black Slate.
Uitholling overdwars
De plaat „Uitholling overdwars," die begin juni door de
Stichting Popmuziek Nederland werd uitgebracht, bevat
uitsluitend Nederlandstalige popmuziek. De twaalf groe
pen, die hier op te horen zijn vertegenwoordigen een
doorsnee van een nieuwe stroming, die het afgelopen jaar
in alle hevigheid is komen opzetten. Kenmerken: verfris
send. Nederlandse tekst én popmuziek. 28 Juli en 18
augustus kan iedere nieuwsgierige zich laten overtuigen
in het Vondelpark in Amsterdam. Zaterdag de 28ste
Dorpsstraat en Noodweer, 3 weken later Jong Oranje en
de Jan van de Grond Groep. Aanvang: 15.00 uur.
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Toneelvoorstellingen die de vrouweif^
blematiek tot onderwerp hebben zijn vaak moeilijk te v)r
ren. De aanpak is gedegen, dat wel, maar het resultaat is
bloedserieus, en blijft inhoudelijk veelal beperkt tot^
bewustwoordingsrelaas van het slachtoffer.
scènes die zich afspelen tegeijt
Dat wil zeggen de vrouw in kwestie
herkent in haar man de onderdruk
ker, komt, gesteund door lotgenoten
in opstand en weet zich uiteindelijk
te bevrijden.
Tegen deze achtergrond zijn de voor
stellingen van de Amerikaanse femi
nistische theatergroep Spider Wo
man een verademing. Donderdag
ging het nieuwste programma „The
Fittin' Room" (paskamer) in de Am
sterdamse Melkweg in première en is
daar vanavond nog te zien. Wars van
elke stereotype intrige en doortrok
ken van een lakoniek soort spitse
humor heeft deze voorstelling niets
meer te maken met de vaak karikatu-
rele uitbeelding van het vrouwenpro
bleem. Geen vormingstoneel maar
uitbarstingen van theatraal vermaak
waarin de tien vrouwen zichzelf onge
geneerd blootgeven in hun rollen, die
geen theoretische maar een puur per
soonlijke basis hebben.
In „The Fittin' Room" veegt Spider
Woman de vloer aan met de door
velen gekoesterde hokjesgeest, de
terreur van vooroordelen, het onge
mak van verwachtingspatronen en de
valsheid van de Coca-Cola-roman-
tiek.
Dat gebeurt in een reeks komische
achtergrond van door lakens
gereerde paskamers. Hier trekk
speelsters zich terug al naar gel
nodig zijn voor de gebeurtenis:
het voortoneel. Die bestaan uitj i
anekdotische confrontaties
soms schijnbaar achteloos larf"
gereageerd wordt maar ook uit e
tioneel getinte dialogen als diftt
de gemiste kans. Een numme i
een kostschool-achtig meisjete
zich voelt aangetrokken tot,
vriendin, een sensuele lesbienn:n
hinderd door vooroordelen en e H
tenplakkerij wil zij echter nieter
homoseksualiteit te maken he
Als ze uiteindelijk haar gevi
niet meer de baas is en toesta 'J
het te laat. In kort bestek vaipi
minuten spelen de vrouwen de
tie elk vanuit een eigen belevi: e,
spreken niet tegen elkaar maa
elkaar richting publiek. Het zijl
monologen die zo op elkaar zijr Jj
stemd dat zij schijnbaar de
aannemen van een kille dialoog
mooie vondst, die de waanzin i
ongewenste afstandelijkheid
sterkt, maar de komische toetsïji
merkend voor de voorstellingjr
verwaarloost.
HILVERSUM (ANP) De VARA is
in de problemen rond Haagsche Krin
gen in een impasse geraakt. Het be
middelingsgesprek dat het dagelijks
bestuur op verzoek van een groot
aantal medewerkers van de televisie-
dienst met de vier betrokkenen uit
dit programma de presentatoren
Joop van Tijri, Harry van Wijnen en
Koos Postema en regisseur Siem
Suurhoff heeft gevoerd is op niets
uitgelopen.
De bedoeling van dit gesprek, waar
bij wel VARA-voorzitter Andre Kloos
aanwezig was, maar niet de op vakan
tie zijnde omroepsecretaris H<
van Wijk, was te pogen het ge
tussen de vier en de project
binnen de televisiedienst te h
nen. Maar de vier bleven bi
standpunt, dat zij niet mee
Hans Jacobs, eindredacteur
Haagsche Kringen, kunnen en
samenwerken.
De VARA daarentegen blijft
houden aan het leiderschap vi
cobs bij Haagsche Kringen,
daartoe na het ontstaan van h'.
flict met de vier, vrijgemaak
andere functies zodat hij zich
aan deze parlementaire rubri
wijden.
Volgens een woordvoerder
VARA zal de projectgroep
advies worden gevraagd waar
dagelijks bestuur officieel z
geren.
