Duidelijk beeld over tragische ziekte
Van versierde brief tot postkunst
Tachtig scholen op Cubaans eiland
In deze krant
'Objectieve voorlichting over multiple sclerose van groot belang'
Ulises Carrión exposeert in de Stempelplaats
Aan propaganda is in 'Oorlog aan de oorlog' niet te ontkomen
- WOENSDAG 25 JUU 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
BINNENLAND
De NCRV heefl voor de
jeugd de speelfilm Tjorven.
Batsman en Mozes van de
Zweedse schrijfster Astrid
Lindgren over een meisje dat
op een eiland voor de kust van
Stockholm woont.
Ned. 1/16.05
Toeristische tips
Ned. 1/18.40
Kenmerk is geheel gewijd
aan Angola dat nog steeds te
kampen heeft met de naweeën
van de vrijheidsstrijd, en de
bedreigde grenzen.
Ned. 2/19.25
Van gewest tot gewest be
steedt aandacht aan Overijs-
sel-NIVON-wandclpad; een
filmportret van Hierden
Ned. 1/18.59
Ten huize vanprof. dr.
Edward Schillebeeckx is een
aflevering van een bekende
Vlaamse tv-rubriek van Joos
Florquin
Ned. 1/21.55
Simone Signoret in de
hoofdrol van de aflevering
Een onschuldige van de Fran
se tv-serie De rechter van in
structie
Dtsl. 1/21.15
liet neusje van de zalm op
toneelgebied vormen de zes
kluchten van Goegres Courte-
line onder de verzameltitel De
zeer begrijpelijke angst voor
klappen.
Dtsl. 2/23.55
door Kees de Leeuw
DEN HAAG „Vooral bij een ziekte als de multiple sclerose (letterlijk: veelvoudige
weefselverharding), waarvan noch het ontstaan, noch het ziekteverloop, noch een op de
oorzaak gerichte therapie met zekerheid bekend zijn, is objectieve voorlichting over deze
ziekte van groot belang".
Dit zei dr H. Dassel, medisch adviseur
van de Nederlands multiple sclerose
stichting, gisteren in Den Haag bij de
presentatie van het boek ..De feiten
over MS zoals deze ziekte kortweg
wordt genoemd- Van dit boek, ge
schreven door de Amerikaanse neu
roloog dr Bryan Matthews, is-nu een
Nederlandse vertaling verschenen,
bestemd voor in de eerste plaats MS-
patiénten en mensen in hun directe
omgeving. Daarnaast is het tevens
goede informatie voor diegenen die
beroepshalve met MS-patiënten in
contact komen, zoals artsen, ver
pleegkundigen. fysiotherapeuten en
maatschappelijk werkers
In Nederland zelf zijn naar schatting
tienduizend MS-patiénten. waarbij
moet worden opgemerkt dat achtdui
zend zeker deze ziekte hebben en het
bij de rest wordt vermoed Dit hangt
samen met de diagnose, die veelal
moeilijk is vast te stellen hoewel er
bepaalde maatstaven kunnen wor
den aangelegd Die nonnen zijn on
der meer aandoeningen op verschei
dene plaatsen in het centraal zenuw
stelsel. het verloop dat vrij typisch
hoort te zijn. de leeftijd waarop de
ziekte begint (gemiddeld 29 Jaar) en
de lange ziekte-duur.
Ziekteverloop
Het ziekteverloop is inderdaad nogal
grillig in die zin dat symptomen zoals
verminderd gezichtsvermogen, ver
lammingen en aantasting van de klei
ne hersenen na verloop van tijd ver
dwijnen. maar ook weer kunnen op
doemen. ..Juist omdat de ziekte MS
zo geweldig verschillend kan verlo
pen. is informatie over multiple scle
rose van groot belang", aldus dr Das
sel Als een arts- meestal een neu
roloog voldoende zekerheid heeft
over de diagnose om een patiënt te
kunnen vertellen dat deze MS heeft,
is dat altijd een schokkende gebeur
tenis die gepaard kan gaan met de
pressiviteit omdat vooral de negatie
ve kanten van het ziektebeeld (ernsti
ge invaliditeit) bekend blijken te zijn.
De neuroloog H. K. van Walbeek stel
de dat het noodzakelijk is erop te
wijzen dat er ook zeer lichte vormen
van MS zijn zonder noemenswaardi
ge invaliditeit. „Het is zelfs waar
schijnlijk dat weliswaar bij een ge
ring aantal mensen MS voorkomt
zonder enig symptoom gedurende het
hele leven." Onderzoek heeft uitge
wezen dat iemand met MS na de
eerste verschijnselen nog ten minste
vijfen-twintig jaar te leven heeft. In
minder dan vijf procent van de geval
len heeft de ziekte zo n ernstig ver
loop dat de dood binnen vijf jaar
volgt. Dit dan omdat de centra van de
ademhalingsorganen en andere vitale
hersenfuncties bij de ziekte betrok
ken raken
..Deze vorm van de ziekte is beslist
zeldzaam", aldus dr. Bryan Matthews
in zijn boek ..De feiten over MS" Hij
schrijft verder dat het percentage pa-
Ondanks tal van onderzoekingen i
verschillende theorieën is de oorzai
van multiple sclerose nog steeds
duister iets. Het zou een virus-ziek
kunnen zijn of een auto-immuunzie
te. waarbij in het lichaam anti-stoff<
worden gevormd die tegen eig<
weefsels gericht zijn. Juist omdat
oorzaak niet bekend is, kan de beha
deling alleen maar gericht zijn op h
bestrijden van de symptomen en
in zo goed mogelijke conditie houdt
van de patiënt.
cie
Het eerste exemplaar van het boek „Feiten over MS" door Bryan Matthews
werd gisterochtend aan de vertaalster mevrouw Van Dullemen (links)
overhandigd door mevrouw Van Unen van uitgeverij Meulenhoff.
tiënten met de goedaardige vorm van
MS kleiner wordt naarmate de ziekte
voortduurt Dit toont aan dat de
goedaardige vorm van MS vaak na
jaren uiteindelijk progressief kan
worden.
Volgens een raming heeft één derde
van de patiënten tien jaar na de eer
ste symptomen weinig of geen handi
cap. na vtlftlen jaar is dat een kwart.
en na twintig jaar slechts een op elke
vijf patiënten. Volgens dr Matthews
zijn het de jonge mensen en mensen
van middelbare leeftijd die het het
hardst te verduren hebben bij deze
ziekte. Verder blijkt uit praktisch alle
rapporten dat vrouwen vaker aange
tast worden dan mannen. De verhou
ding is gewoonlijk drie vrouwen te
gen twee mannen. Het waarom is
onbekend.
Het boek „De feiten over MS" geffl
een zakelijk en duidelijk beeld vl
wat wel een van de tragische ziekt»
van deze tijd wordt genoemd. I
schrijver gaat in op de verschijnsele
het ziekteverloop, wie de ziek
krijgt, de methoden van onderzo»
en de verwachtingen voor de ta
komst In samenwerking met de M
stichting heeft de vertaalster, me»
E. van Dullemen-Rolff (zelf MS-p
tiënte) ook actuele gegevens over
Nederlandse situatie in de tekst vt
werkt. De uitgave zal door sommig»
worden ervaren als een waardevol
aanvulling op datgene wat er al ov
MS is geschreven; voor anderen is h
mogelijk een eerste, zij het belan
wekkende bron van informatie.
De feiten over MS" door dr. Brya
Matthew, üitg. Meulenhoff-Amste
dam. Prijs: twintig gulden.
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Postzegels en poststempels niet door vorm
gevers maar door kunstenaars ontworpen, vormen een onder
deel van het Postkunstproject van Ulises Carrión dat t/m 6
augustus In De Stempelplaats ln Amsterdam te zien is. Het
project is gecombineerd met een reeks postkunstwerken uit
de collectie van Carrión.
Geen schilderijen of grafisch werk
zoals je dat in een doorsnee galerie
aantreft, maar brieven, enveloppen,
telegrammen of wikkels van postpak
ketten beplakt en bedrukt met eigen
ontworpen stempels en postzegels.
Kunstuitingen die binnen de post
kunst pas waarde krijgen als zij door
de posterijen of een ander distributie
systeem verspreid zijn. Een saillant
voorbeeld is een slordig getekende
postzegel op een kaart die door de
PTT toch werd afgestempeld. Zoals
voor een schilder linnen, verf en
kwasten onontbeerlijk zijn, vormt
een distributiesysteem zoals de PTT
het werktuig van de postkunstenaar.
De postkunst is een recente stroming
binnen de beeldende kunst die zich
nog steeds ontwikkelt. Het is daarom
lastig een definitie te geven, aldus de
in Nederland wonende Carrión tij
dens een gesprek waar ook Aart Bar-
neveld van de Stempelplaats bij aan
wezig was. Er zijn langzamerhand wel
een aantal kenmerken van postkunst
op te noemen. Het wordt vervaardigd
met onconventionele middelen, heeft
een Internationaal karakter en vol
gens Carrión is humor in de post
kunst belangrijker dan „Leiden-
schaft" van de kunstenaar
Fluxus
Deze drie elementen zijn terug te
vinden in de Fluxusbeweging uit de
jaren zestig, toen kunstenaars hande
lingen en daden uit het dagelijks le
ven uitriepen tot kunst. Het was een
internationale beweging die de be
wuste keuze maakte om buiten de
traditionele vormen en technieken
om te werken. Kunstenaars over de
hele wereld correspondeerden met el
kaar over hun werk waardoor er een
internationaal correspondentienet
ontstond. Ze versierden hun brieven
en kaarten en langzamerhand ver
schoof de aandacht van de inhoud
naar de vorm van het postwerk, waar
mee het weinig traditionele middel
van de post tot een techniek in de
beeldende kunst werd verheven. Bin
nen Fluxux is de postkunst spontaan
en onbewust ontstaan. In de beginpe
riode vormden de postale bezigheden
van beeldende kunstenaars een
nevenactiviteit. Maar met de identifi
catie van de postkunst en de analyse
van de elementen, die vervolgens be
wust werden toegepast, veranderde
dit. De postkunst emancipeerde van
een onbewuste beweging tot een be
wust uitgevoerde kunstvorm. Naast
de schilder, beeldhouwer en graficus
kwam de postkunstenaar te staan. Er
werden postkunstprojecten ontwor
pen en uitgewerkt en ook de deelele-
menten van het poststuk, zoals post
zegel en poststempel kregen aparte
aandacht. De tentoonstelling van Uli
ses Carrión combineert deze twee
deelgebieden van de postkunst. Het
is een postkunstproject waarbij het
accent ligt op postzegel- en stempel.
Beoordelen
Bij het creëren van een postkunstpro
ject gaat de postkunstenaar als volgt
te werk. Hij heeft een idee en nodigt
een aantal mede-(post)kunstenaars
uit aan het project deel te nemen.
Binnen het project van Carrión was
het de opdracht aan 150 kunstenaars
uit 25 landen een poststempel te ont
werpen en aan hem op te sturen. Het
resultaat van deze daad hangt nu in
de galerie. Daar onstaat het probleem
van de beoordeling. Beschouw je ie
dere inzending als apart kunstwerk of
als onderdeel van het totale project:
Carrión kiest voor het laatste. Post
kunst kun je niet beoordelen zoals je
bijvoorbeeld grafiek beoordeelt. Het
heeft weinig te maken met kleur,
vormgeving of ruimtelijke verhoudin
gen. Esthetische normen spelen hier
nauwelijks een rol. zo meent hij. Het
gaat om de beoordeling van het hele
project. Uiteindelijk is het een kunst
werk van één persoon, hij heeft het
concept bedacht en de kunstenaars
toonstellingen georganiseerd. Tot
toe voornamelijk in de alternat'
galerieën, zoals de Stempelplaat
de Achora-studio in Maastricht,
niet bestaan van de verkoop
documenteren wat er op dit moi
in de beeldende kunst gaandel
Toch beginnen, parallel aan de
wikkeling die de postkunst d|
maakt commerciële instellingen
langstelling te tonen. Onlangs wj
een commerciële postkunst-tentc
stelling in Parijs en Carrión heel
december een expositie in de Pi
galerie in Amsterdam. Postkunst
niet meer te ontkennen als stroi
binnen de beeldende kunst en
wordt tijd dat kunsthistorici zich
ver buigen.
Postkunst uit de collectie van Ulises Carrión
geselecteerd, die hij iets heeft laten
scheppen, die op zijn actie rea
geerden.
Carrión noemt het werkproces van de
postkunstenaar de „culturele strate
gie" en doet hiermee een schuchtere
poging om een nieuwe normen- en
begrippenapparaat voor de post
kunst te ontwikkelen. Hij legt het
begrip als volgt uit. Kunstenaars die
met traditionele middelen werken
scheppen een kunstwerk vanuit een
persoonlijke wereld, dat als het goed
is in een galerie of museum komt te
hangen. Het is een controleerbaar
proces dat afgerond is als het kunst
werk voltooid is.
Persoonlijk
Bij de postkunstenaar wordt het per
soonlijke proces, het bedenken van
een concept, gevolgd door een maat
schappelijk proces. Dat is het mo
ment waarop de kunstenaar zijn uit
nodigingen verstuurt waarmee aller
lei oncontroleerbare sociale en fy
sieke elementen in werking treden
die uiteindelijk het project bepalen.
De post kan bijvoorbeeld staken of
de kunstenaar aan wie de uitnodiging
verzonden wordt, kan ziek, op reis of
verhuisd zijn, waardoor hij niet kan
reageren. Het kunstwerk wordt dan
uiteindelijk anders dan voorzien was.
Carrión vindt het noodzakelijk dat
dit proces, de methode, bij de beoor
deling betrokken wordt, ondanks het
feit dat je in de galerie de resultaten
van het proces kan aanschouwen. In
aanzet was postkunt overigens niet
bedoeld voor galerieën. Maar langza
merhand worden er steeds vaker ten
De Stempelplaats St. Lucien-
steeg 25, Amsterdam is een
niet commerciële galerie waar
alle mogelijke vormen van
stempelkunst, oude stempel-
methoden en postkunstwer
ken geëxposeerd worden. De
Stempelplaats bestaat drie
jaar en wordt geleid door Aart
Barneveld. In de programme
ring van tentoonstellingen
volgt hij een bepaalde lijn.
Stempel- of postkunst van af
zonderlijke kunstenaars wis
selt hij af met tentoonstellin
gen van een aantal kunste
naars uit één land. Maar ook
resultaten van experimenten
die studenten op de kunstaca
demie met stempels hebben
gedaan, worden hier getoond.
Stempelkunst kent een lange
traditie en sommigen beweren
dat de kleitabletten uit het
oude Egypte als eerste stem
pels beschouwd kunnen wor
den. Postkunst is belangrijk
voor de recente ontwikkeling
van de stempelkunst. Aart
Barneveld geeft ook het tijd
schrift „Rubber" uit, een
maandelijkse informatiebulle
tin over het gebruik van stem
pels binnen de beeldende
kunst.
door Riet Diemer
HILVERSUM Wat vroeger het bannelingeneiland van Cuba was, waar een getrouwe kopie
van het Amerikaanse gevangeniscomplex de Sing-Sing nog aan herinnert en waar revolutielei
der Fidel Castro wist te ontsnappen, staan nu tachtig scholen. De nieuwe naam is „Eiland der
jeugd". Naar de Cubaanse „uitvinding" worden kinderen uit meestal bevrijde kolonies
uitgenodigd daar naartoe te komen om een speciale opleiding te krijgen.
De schoolbevolking bestaat uit 40.000
kinderen, afkomstig uit Cuba, Ango
la. Ethiopië en Namibië. Hillie Mole
naar en Joop van Wijk maakten een
film over de gang van zaken op de
school voor Angolese kinderen
Vanavond zendt de IKON in de ge
zinsserie „Jouw wereld, mijn wereld"
deze film uit. „Oorlog aan de oorlog"
is de titel, naar de uitspraak van
Foto links: Angolese kinderen op
hun school op Cuba krijgen ook tim
merles om te weten wat werken met
je handen is.
Castro „Guerre a la guerre". (Ned. 2:
18.59-19.25 uur).
Disco-avond
Joop van Wijk: „Dit is bedoeld voor
kinderen van twaalf tot zestien jaar
en hun ouders. We hebben gepro
beerd aan te geven waarom die scho
len er zijn." Er werden opnamen ge
maakt tijdens de lessen op school, bij
het werken op het platteland en op de
Afrikaanse disco-avond. Een Hol
landse schooljongen, Job van Gen
nep. vertelt het bijpassende verhaal.
Archiefbeelden laten duidelijk de ge
schiedenis van onderdrukking en be
vrijding van Angola en Cuba zien. De
kinderen, die in het land waar ze
vandaan komen lid zijn van een soci
alistisch ingestelde pioniersbewe
ging, zitten vier uur per dag in de
klas, werken drie uur op het land.
doen een uur aan sport en maken
twee uur huiswerk.
Hun leraren zijn Cubanen of zijn af
komstig uit Angola. De laatsten gaan
na een jaar naar hun land terug. Als
de kinderen klaar gestoomd zijn om
naar Angola terug te gaan is het de
bedoeling dat ze de anderen daar
gaan onderwijzen of dat ze dokters,
technici of sociaal werker worden.
Toen Angola onafhankelijk werd van
de Portugezen betekende dit dat op
geleide mensen als dokters, leraren,
technici meestal waren dat Portu
gezen het land verlieten.
Met het werken in de landbouw dat
komt neer op het kweken en plukken
van sinaasappeles en pompelmoezen
(wij zouden zeggen grape-fruits) beta
len de kinderen een belangrijk deel
van hun verblijf en opleiding. Cuba
wil andere ontwikkelingslanden hulp
geven maar kan dat niet betalen.
Daarom is deze oplossing gevonden.
Cuba wü graag een rol spelen voor de
niet-gebonden. socialistisch getinte
landen.
Hillie en Joop mochten als eerste
westerse mensen op het „Eiland der
jeugd" filmen. Ze moeten bekennen
dat het niet altijd eenvoudig is om te
ontkomen aan propaganda. De kin
deren in de film zeggen iets te braaf
hun lesje op over hun beloften van
trouw aan de revolutie en over hun
verwachte terugkeer naar hun land
waar ze de nieuwe leiders zullen wor
den. Ze zingen hun propagandalesje
ook in een lied over het socialisn
gebaseerd op Marxistisch-Leninisn F
P,
Joop: „Je moet dit niet wegmoffelende
want zo presenteren ze zich."
„Oorlog aan de oorlog" is een extrat
bij een film over een sigarenfabrii
op Cuba die Hillie en Joop hebbar
opgenomen. Ook daar ontkwam mï'
niet aan propaganda. Joop: „Een va
de dingen die wij mooi vonden was ,f
vergadering die elke dag werd geho
den. Mensen konden naar voren koi,
men om kritiek soms felle kritie
te leveren. Maar kwamen wij d£
met de camera dan werd de kritie
afgekapt.
di
Zo hebben we vier wekei. in een dor
je gewoond, maar wat ons werd aa
geboden was een nieuwbouwdoi m
van niet meer dan zes flats in et l(
uitgestrekt land en boeren op et
vierde etage. Dat is hun toekomstid
aal. Een krotje om de ontwikkeling n„
laten zien mocht helemaal niet wo Zi1
den gefilmd, vanwege de emotione
herinneringen die de vroeger zo arn ,rt
bevolking daarvan had.
