Bob Rooijens experimenteert
met nieuw soort praatshow
Openluchttheater
uit nood geboren
Zojjjey
JJ
DE
BOEKEN;
VOORDE
Tempel van Taffeh: 40.000
bezoekers in drie maanden
Dubbelportret van de baron toont een echt mens
En dan nog
Mogelijk laat
tv-journaal
Uitstapje
met moeder
Hallo, meneer
God...met Anna
Opsporing
verzocht
Einstein
en het
heelal
André Brink
bij iedere oprechte boekverkoper
Leven
van het land
Kijken naar
monumenten
in Nederland
Rusland
in revolutie
ZATERDAG 14 JULI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Riet Olemer
HILVERSUM Jaren gele
den toen de meeste Nederlan
ders nog niet wisten wat een
praatshow was en niemand
kon voorspellen wat voor epi
demie ons land nog naar
Amerikaans model te wach
ten stond, mocht Berend Bou-
dewijn van zijn toenmalige
werkgever, de KRO, een gooi
in die richting doen. Hij
maakte in stilte een proefpro-
gramma over een individu en
daarmee was de kous af, want
de verantwoordelijke baas bij
de KRO was ervan overtuigd
dat ons kleine land te weinig
interessante persoonlijkhe
den kende om verder te gaan.
Zo'n bevooroordeelde opmerking ver
geet Je klaarblijkelijk niet. want de
vraag is blijven hangen: wie hebben
het grootste gebrek aan persoonlijk
heid1 De veertien miljoen Nederlan
ders of die meneer van de KRO. die
model staat voor zo velen bij de om
roepen.
Een duidelijk bewijs dat er nog altijd
mensen rondlopen die de moeite |JZGrVr6t6r
waard zijn als je het maar wilt zien
is een „reportage" die van regis
seur Bob Rooijens die morgenavond
wordt uitgezonden over de zeventig
jarige baron R. A. van Heeckeren
van Brandsenburg, die in de oorlog
leider van het verzet in West-Neder
land was. Een markante persoonlijk
heid die zo n leven achter de rug heeft
dat er veel te verhalen valt. (De titel
van het programma is Man in action.
Aanvang van de uitzending is tien
uur op Nederland 1.)
De baron was kapitein aan het begin
van de oorlog, werd gevangen geno
men, op transport gesteld naar Neu
renberg, later naar Polen, werd naar
Nederland gezonden omdat hij ern
stig ziek zou zijn. raakte hier zo ge
wond dat aangenomen werd dat hij
dood was. maar herstelde toch, hoe
wel hij een been moet missen
Na de oorlog gaf hij opdracht tot veel
executies van oorlogsmisdadigers en
antwoordt nu gedecideerd op de
vraag of hij dat uit wraak deed:
„Neen! Uit sterk ontwikkeld rechts
gevoel!" Op de volgende vraag: „Had
u er moeite mee?" bijt hij de intervie
wer toe „Niks. totaal niks. Het waren
hele slechte!" Hij vertelt dan dat
Mussert heel mooi stierf. Hij trok z'n
jasje uit om te voorkomen dat er een
kogelgat in kwam en zei: als men niet
weet dat het het jasje van Mussert is
geweest, geef het dan aan iemand die
er een plezier mee gedaan kan wor
den. Rauter vroeg of hij bidden
mocht voor Nederland. Ik zei: „Uitge
sloten! Bidden voor Duitsland. Soort
zoekt soort." gromt hij nog na.
De baron komt over als een oude
ijzervreter, die op latere leeftijd mil
der is geworden en die een aantal
principes heel hoog in zijn vaandel
heeft staan. „Loyaliteit is het mooiste
wat er is." „Eerlijkheid is mijn hob
by." Dit naar aanleiding van een in
terview waarin hij zich zo verschrik
kelijk anti-rood had uitgelaten dat
hij om zijn eerlijkheid naar zijn zeg
gen „het mooiste paard van Tsjecho-
slowakije" voor zijn dochter had ge
kregen.
Even later met een keelstem „Ik ben
hard helaas!" In dit geval slaat
het slechts op de discipline die hij
handhaaft voor het personeel dat de
paarden in zijn stallen verzorgt. Het
personeel bestaat uit meisjes, afkom
stig uit vier landen, gek op paarden
en om alweer de woorden van de
baron te citeren: „Uitmuntend door
rijkunstige aanleg. Ze moeten toon
baar zijn, want ze zitten op de mooi
ste paarden der aarde en ze moeten
eerlijk zijn. s' Avonds klokslag tien
uur moeten ze binnen zijn en 's mor
gens zes uur opstaan."
Zijn kasteel herbergt heel wat schat
ten uit het verleden met een eigen
verhaal, zoals dat van de „oudste
biechtstoel van, Nederland", waarbij
de uitleg van de baron: „Hier hebben
68 personen gebiecht voor ze werden
opgehangen in de goeie ouwe tijd
We hadden ons eigen galgen
veld. maar als de wind verkeerd was
en het ging stinken dan hadden we
nog een ander". Infomratie over het
gebruik kan de baron echter alleen
van overlevering hebben.
Zij verhaal is fragmentarisch, maar
het blijft boeien. „Een anti-interview-
prestatie," noemt Bob Rooijens het
programma. Hij gebruikt die uitdruk
king als ik zeg dat de opzet me aan
Het Gat van Nederland doet denken.
Rooijens: „Dat was een sterk ppti-
sche prestatie van de cameraman om
mensen in sfeer vast te leggen. Dit is
niet zozeer een optische prestatie.
Anton C. Veldkamp (interviewer van
de baron) red.) is geen Hans Verhagen
(een van de samenstellers van Het
Gat van Nederland-red.).
Fotograaf
Veldkamp is zowel de fotograaf, de
aangever als de interviewer in dit
programma dat een nieuwe vorm van
een talk-show wil zijn. Zijn werk als
fotograaf brengt hem in aanraking
met onnoemelijk veel mensen en hij
kwam met het idee aan een program
ma over baron Van Heeckeren te ma
ken. Tijdens het gesprek met hem
maakt hij foto's.
Bij het in elkaar zetten van het pro
gramma het monteren van de ban
den heb ik me nogal eens afgevraagd
wat gebeurt er nu toch met de foto's
die Veldkamp maakt. Later wordt het
uitgelegd. Ze worden op verschillen
de plaatsen in het programma gelast.
Ik heb dus geen kant en klaar pro-
dukt gezien. Eerlijk gezegd heb ik
ook niet altijd de rol van de fotograaf
begrepen. Maar Bob Rooijens is di
rect bereid die uit te leggen. „We
willen gewoon van de geijkte rolver
deling bij het interviewen af. Ik wil de
emoties van die man vastleggen.
Veldkamp portretteert in dubbele be
tekenis, met zijn camera en met zijn
gaven om te kunnen luisteren en iets
uit iemand te trekken."
Dat laatste brengt me op een andere
vraag: ben je niet bang dat jullie af em
toe aan het sleutelgatkijken zijny
Een paar voorbeelden: als de man
vertelt dat hij nooit meer contact
heeft met zijn enige dochter barst hij
bijna in tranen uit. Door zijn vele
antieke schatten die nu op de tele
visie worden getoond is hij altijd
bang voor dieven.
Rooijens. ..Sleutelgatprogramma?
Als je ziet wat ik heb weggelaten
Het aantal dingen dat is overgeble
ven is heel wezenlijk. Het gaat om een
echt mens, die wel beschadigd is."
Tijdens het monteren worden nog
wat opnamen vertoond van een enge
super-moderne sportwagen, die de
Amsterdamse grachten over flitste en
abrupt stopt. Fotograaf Veldkamp
springt eruit, gewapend met camera
en telelens. Dat moet de titel van het
programma verklaren „Man in ac
tion". klinkt in het Engels beter."
aldus Rooyens. De opnamen worden
niet gebruikt want er blijkt weer een
belangrijk stuk opnamen uitgewist te
zijn dankzij een fout in de adminis
tratie van de steeds bureaucratischer
wordende NOS.
Mijn kritische opmerking dat heel die
proleterige uitverkoop van sportwa
gens en telelenzen niet slaat op het
verhaal van de hoofdpersoon weer
legt Rooijens. „Dit schizofrene beeld
is juist bedoeld om aan de enkele
kant de oppervlakkige glamour te
tonen van de fotograaf en aan de
andere kant op de mens in te gaan."
Tijdens de afwerking van „Man in
action" komt Gerrit den Braber,
sinds een jaar hoofd amusementspro
gramma's van AVRO-televisie, bin
nen stappen. Hij heeft Rooijens die
de laatste jaren voornamelijk in
door Dirk)» Houtman
Ons grillige klimaat met de vele grijsgrauwe zomers vormt niet de meest gelukkige
timstandigheid waaronder het openluchttheater kan floreren.
Velen kennen dit verschijnsel slechts via de radio wanneer bij regen de voorstellingen wordt
afgelast en Diever met de jarenlange Shakespeare-traditie spreekt ook nog weieens tot de
verbeelding. Toch kent ons land zo'n 35 openluchttheaters die geregeld bespeeld en bezocht
worden.
Naar 328 voorstellingen kwamen vo
rig seizoen, een gemiddelde zomer.
270.000 bezoekers en de klimatologi
sche omstandigheden blijken minder
kwaadaardig dan vaak wordt ge
dacht. Van die 328 voorstellingen
werden er zestien afgelast en achttien
verplaatst naar een zaal. Overigens
gebeurt het zelden dat een voorstel
ling door regen overvallen wordt. De
openluchttheater stellen zich in di
recte verbinding met de dichtstbij
zijnde weerstations die op korte ter
mijn vrij nauwkeurig een lage druk-
gebied kunnen registreren.
Duitsland
Hoewel de belangstelling voor voor
stellingen in de openlucht toeneemt
steken de resultaten hier toch nog
sober af met die uit het buitenland.
Niet alleen in zuidelijke streken maar
bijv. ook in Duitsland vinden profes
sionele theatergezelschappen en dat
kan opera, toneel of ballet zijn de
openluchttheaters In ons land wor
den deze plaatsen grotendeels be
speeld door amateurs, die de moeiza
me openluchttheatertraditie met zich
meetorsen Die traditie blijft beperkt
tot het spelen van de meest uiteenlo
pende toneelstukken, die ook in het
dichte theater tot zijn recht zouden
komen. Een specifieke vorm van
openluchttheater waarbij een wissel
werking plaatsvindt tussen repertoi
re. vormgeving en de inrichting van
het openluchttheater is echter nooit
Speciaal vandaag
In de tweede aflevering van
Geef 'r de ruimte begint mrs
Noah. gespeeld door Mollie
Sugden - haar onvrijwillige
tocht door de ruimte
Ned. 2/ 19 20
Een Russische spionagefilm
ts de Transsiberié Express
Ned. 1' 19.45
Een satirisch blijspel waarin
de jonge boekhouder van een
chemisch bedrijf plotseling een
bliksemcarrière maakt dank zij
een te overhandigen brief.
Dtsl.l' 21.15
Vriendschap tegen wil en
dank. een televisiefilm naar
een roman van Jack London,
onder regie van Sergiu Nico-
laeacu.
Dtsl. 2/ 21 15
Karei Prior praat met de fo
tograaf Anton C Veldkamp,
van wie morgenavond in Man
in action een programma is te
zien.
HUv. 2/ 9 15
Opnamen van het vrijdag
avond gegeven concert in de
Oude Kerk te Amsterdam door
Willem Hendnk Zwart ter her
denking van Jan Zwart.
HUv 2 21.20
In Nederland worden
openluchttheaters in de
volgende plaatsen be
speeld: Delfzijl, Leek
(Gr.), Appelscha, Ber-
gum, Jorwerd (Fr.), Die
ver, Roden, Ruinen (Dr.),
Herthme, Markelo, Nij-
verdal (Ov.), Apeldoorn,
Eibergen, Gendringen,
Lochem, Velp, Winters
wijk (Gld.), Utrecht,
Amsterdam, Bloemen-
daal, Den Haag, Dom
burg, Middelburg (Zld.),
Berghem, Best, Hees-
wijk-Dinther, Hilvaren-
beek, Luyksgestel, Mari-
ahout, Oisterwijk, Oos
terhout, Someren, Uden,
Roosendaal, Sint-Oe-
denrode (N.B.).
van de grond gekomen. Belangrijkste
oorzaak is dat bij hèt ontstaan van
dit genre in Nederland de artistieke
motieven ontbraken. Idealistische en
praktische overwegingen gingen hier
bij hand in hand.
Toen in 1916 het eerste openluchtthe-
Speciaal morgen
Tour de France Recht
streeks verslag van de etappe
van Les Menuires naar L'Alpe
d'Huez.
Ned. 2 15.40
Tour de France Samen
vatting van genoemde etappe.
Ned. 2/ 18 05
Waar hoor ik thuis? gaat
over Portugal, waar de bewo
ners zeggen: „We willen huizen,
geen hutten.
Ned. 2' 19.00
Geheimen der zee De vis
die Jona verslond is een docu
mentaire van Jacques
Cousteau
Ned 19 30
Monty Python's Flying
Circus
Ned. 2/ 20 40
Hans Verhagen slaat weer
toe in zijn gesprekken met me
demensen in Verhagen
Cadabra
Ned 2i 21.10
Het voorlaatste deel van de
Britse serie Het machtige we
relddeel
Ned. 2! 22.35
ater in Valkenburg werd aangelegd
pleitten de organisatoren voor toneel
op hoog niveau, waar de grote massa,
die nooit aan vakantie toekwam leer
zame en aangename zondagmidda
gen kon doorbrengen. In het hoogsei
zoen traden hier beroepsgezelschap
pen op die zomers moesten doorspe
len omdat ze nog niet gesubsidieerd
werden. Na Valkenburg ontstonden
er steeds meer openluchttheaters, die
het gebrek aan zalen en theaters voor
grote produkties moesten compense
ren zodat ook de amateurs ruim
schoots aan hun trekken konden ko
men. Van die bloeiende openlucht
theaters is echter in Limburg niets
meer terug te vinden.
Toeristisch
De meeste openluchttheaters elders
ontstonden in de dertiger jaren als
werklozenprojecten. In lommerrijke
streken van ons land konden deze
theaters bovendien als toeristische
attractie dienen en ook de Nederland
se acteur die toen op basis van een
acht-of tienmaandelijks contract
werkte, kon een graantje meepikken.
Bij de bouw ontbrak echter een ge
richt basisconcept waaraan een artis
tieke noodzaak ten grondslag lag.
Voor welke vorm van openluchtver-
maak toekomstige theaters moesten
dienen en voor wie er gespeeld moest
-worden was voor de architecten niet
duidelijk. Dat zou de toekomst uit
wijzen. zo redeneerden de opdracht
gevers Het moesten in ieder geval
theaters worden met een breed scala
aan opvoeringsmogelijkheden zoals
opera, operette, zang. dans, toneel en
religieuze diensten, bestemd voor een
grote massa mensen.
Het verlangen naar het grootse spek
takel uit de Griekse oudheid en de
hang naar het rustieke en romanti
sche. bezorgden ons land een reeks
openluchttheaters die als architecto
nisch allegaartje niet erg functioneel
bleek. Het amphitheater werd te pas
en te onpas gebruikt zonder rekening
te houden met de logische samen
hang tussen tribune en speelvlak die
vaak ook nog door een idyllisch wa
tertje van elkaar werden gescheiden.
De tribunes liepen bovendien niet
schuin genoeg omhoog zodat er wel
een zeer stevige voorstelling vertoond
moest worden wilde de achterste rij
nog meegenieten.
Streekgericht
Zo gebrand de beroepsgezelschappen
in het verleden waren op de bespeling
van openluchttheaters, zo weinig ani
mo bestaat er in deze tijd. De reper
toire-gezelschappen gaan op vakan
tie en de ongelukkige constructie van
de theaters schrikt de kleinere groe
pen af omdat ze gewend zijn dicht bij
het publiek te spelen. Alleen de klei
ne. meer commerciële gerichte groe
pen die hun bekendheid ontlenen aan
de televisie zoals Bassie en Adriaan
en Andre van Duin met de Dik voor
Mekaar Show maken deel uit van de
programma's die openluchttheaters
met een fantasieloos beleid organise
ren. Het zijn de publiekstrekkers in
de toeristische centra, die in geen
Repetitie voor de opera Madame Butterfly die in het Haagse
Zuiderpark wordt uitgevoerd.
verhouding staan tot de vooral
streekgerichte programma's in Fries
land en Drente. Een voorbeeld is „On-
ner ein dak" van Fabricius dat in het
Drentse Roden wordt opgevoerd. Van
hoog niveau is ook de repertoire-keu
ze van de Brabantse amateurvereni
gingen, die de enorme hoeveelheid
openluchttheaters bespelen. Werk
van Brecht, Shakespeare, Pagnol of
Goldoni wordt 's winters inge
studeerd en de kostuums en de dé
cors maken de groepen zelf. Door het
enthousiastme van deze amateurge
zelschappen heeft het openluchtthea
ter zich in Nederland kunnen hand-
LEIDEN Sedert de openstelling
van de Egyptische tempel van Taffeh
op 4 april hebben tot 1 juli bijna
40.000 bezoekers hun weg naar het
Rijksmuseum van Oudheden te Lei
den weten te vinden. (In dezelfde pe
riode in 1978 bedroeg het aantal be
zoekers 17.650). Omdat de Taffeh-zaal
gratis toegankelijk is, zou hier nog
een aanzienlijk aantal, meest uit de
Leidse regio afkomstige bezoekers
die alleen voor de tempel, bijgeteld
kunnen worden.
Behalve de tempel verheugen zich de
volledig vernieuwde afdeling Grieks-
RomeJns beeldhouwwerk en de Pro
vinciaal Romeinse afdeling met alta
ren voor de godin Nehalennia en de
gedeeltelijk heringerichte Egyptische
afdeling in een grote belangstelling.
De in opdracht van CRM gemaakte
film „Verdronken Verleden" van Wim
v. d. Velde over de bouw van de
tempel en de Egyptische verzame
ling. is dagelijks ook in het week
einde in het museum te zien. In de
filmzaal is ook de foto-expositie „Taf
feh gezien.opgebouwd. Deze ten
toonstelling blijft nog tot 30 au
gustus.
In de hal van het museum zullen in de
komende jaren kleine wisselexposi
ties worden gehouden, die een be-
Van 3 tot 15 september 1979 zal in
Aix-en-Provence het derde Festival
voor Schilderkunst worden gehou
den. Aan dit festival kunnen schil
ders in alle werkwijzen deelnemen
door het inzenden van drie doeken.
Deelnemers kunnen zich melden bij:
M. Ie Président du Festival de Pe
re d'Aix, Avenue des Beiges, 1
Aix onder bijsluiting van een en
met naam en adres en een antw
coupon.
David Porcelijn zal voor del
mende vier seizoenen vast aan
Gewestelijk Orkest van Zuid-Hol
verbonden zijn als chef-dirigerj
artistiek leider.
ADVERTENTIE
haven en is er een positieve ontwikke
ling ook in de Randstad gaande.
Steeds vaker worden openluchtthea
ters in ere hersteld en komen er nieu
we bij. In het Dijkzichtopenluchtthe-
ater in Rotterdam worden er na een
jarenlang passief bestaan sinds kort
weer vele activiteiten georganiseerd
die variëeren van jeugdvoorstellin
gen, koffieconcerten tot jazzfestivals
en muziektheater. In het Haagse Zui
derpark speelt dit seizoen voor het
eerst een opera onder de blote hemel,
waarmee dit theater, knipogend naar
Verona, een begin wil maken met een
operatraditie in de open lucht.
paald voorwerp uit de collecties of
actuele gebeurtenissen op het gebied
van archeologisch onderzoek belich
ten. Op het moment wordt de „Res
tauratie- van een Griekse vaas"
getoond.
HILVERSUM (ANP) Het bestuur
van de NOS heeft gisteren besloten
een onderzoek te laten instellen naar
de wenselijkheid en de mogelijkhe
den voor een uitgebreid laat televisie
journaal. Dat onderzoek zal worden
verricht door de raad van beheer van
de NOS, in overleg met de commissie,
waarin de televisiedirecteuren van
alle zendgemachtigen zitting hebben.
In de bestuursvergadering van de
NOS bleek overigens de TROS al een
voorstander van een dergelijk uitge
breid laat journaal te zijn. Mr Landré
zei daarbij dat de TROS graag van
het journaal van half tien afwil. Hij
noemde dat „een programmatisch
monster". Maar voorlopig blijft dat
„monster" gehandhaafd. Want het
bestuur besloot ook voorlopig het
huidige journaalschema te hand
haven.
Gabriele Wohmann: 'De poging
mijn gedachten over moeder als
weduwe te verwoorden, is de meest
intensieve manier waarop ik met
haar bezig kan zijn.'
(Anthos, 17,50)
't Verschil tussen 'n mens en 'n
engel is heel makkelijk. Bij 'n
engel zit het meeste aan de
binnenkant en bij 'n mens aan de
buitenkant'.
Verslag van drieeneenhalf jaar uit
Anna's korte leven.
(Bosch Keuning, 16,90)
is het authentieke verhaal van de
journalist Howard Blum over vier
Nazi's die na de Tweede
Wereldoorlog naar de Verenigde
Staten wisten te ontkomen.
Een documentaire met de spanning
van een detective
(Torenboek, 28,50)
Honderd jaar geleden werd
Einstein geboren. Nigel Calder legt
Einsteins theorieen zo uit, dat de
lezer ze niet alleen begrijpt, maar
er ook door wordt gefascineerd.
(Sesam, tot 30 sept. 19,75,
daarna 24,50)
Kennis van de avond
is de geruchtmakende aktuele
roman van een van Zuid-Afrika's
meest vooraanstaande auteurs
In zijn historische roman
'n Ogenblik in de wind
volgt hij het spoor van de apartheid
terug tot in de 18e eeuw.
lAnthoa,/29,50//32,50)
TROUW/KWARTET
Bob Rooijens.anti-interview
Duitsland werkte overgehaald naar
de AVRO te komen. Man in action
noemt hij een experiment. Valt dit in
goede aarde dan volgen er meer afle
veringen. „Voor zo'n experiment
moet ruimte zijn," vindt Den Braber.
„Die ruimte moet worden gevonden
tussen het nieuwe programma
bingo, dat Mies Bouwman in he
mende seizoen ten bate van de 0
pische Spelen voor gehandica
gaat presenteren, de Wie Kent
en een serie opnamen van
Utrechts Symphonie Orkest.
John Seymour's radicale oplossing
voor onze ecologische crisis. De weg
terug naar zelfstandigheid bij het I
voorzien in onze levensbehoeften. |n
Niets verspillen en gezond blijven.
(Kosmos/In den Toren, 29,50)
Uitgegeven onder auspiciën van de
Rijksdienst voor de Monumentenzof
biedt dit schitterend geïllustreerde
boek een boeiend en interessant
overzicht van de talrijke
Nederlandse monumenten.
Bosch Keuning, 19,50)
Harrison E. Salisbury's
fascinerende verslag over een der
meest dramatische episoden uit de
geschiedenis van deze eeuw.
Geïllustreerd met honderden ten
dele niet eerder gepubliceerde
foto's en documenten.
(Torenboek, 29,50)
