Al gravend kwamen ze de
naam van Bileam tegen
tl
Een ernstig gesprek op een zonnig terras
Trouw
VANDAA
VOORBUGANGB-
'Werk, werkloosheid
en evangelie'
EEN PREDIKANT,
ZATERDAG 14 JULI 1979
KERK
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Zeer onlangs heb lk mijn collega
Pleter van der Ven ernstig
toegesproken. Nu ls dit op
zichzelf niets bijzonders, ik spreek
de mensen nooit anders dan
ernstig toe, en lk zou van onze
conversatie dan ook geen melding
hebben gemaakt. Indien het niet
was gegaan over een
grammofoonplaat, mij ter
aankondiging in de krant
toegestuurd.
We zaten op een zonnig terras en
zwaaiden naar een
voorbijfietsende ex-Jezuiet. Toen
deze uit het oog was. vroeg ik
Pleter van der Ven of hij de Pleter
van der Ven was die blijkens de
hoestekst een solo zingt op de
plaat „Ik zal niet rusten" (uit
uitgave van Oooi en Sticht te
Hilversum; prijs dertig gulden).
Hij knikte bevestigend en ik
verzekerde hem. dat ik er niet het
geringste bezwaar tegen had
wanneer hij als zingende
journalist door 't leven wenste te
gaan. Ik voegde er echter aan toe.
het bedenkelijk te achten dat hij
al zingende zijn Journalistieke
taak had verzaakt.
De narigheid ls namelijk dat de
hoes van „Ik zal niet rusten" bitter
weinig informatie biedt. Goed, we
komen aan de weet dat we teksten
van Huub Oosterhuis horen
zingen op muziek van Antolne
Oomen en die teksten staan
keurig netjes afgedrukt op de
Achterkant van de hoes. plus de
namen der zangers en speellieden,
maar daar ls 't dan mee bekeken.
Laat lk ervan uitgaan dat de
eventuele aanschaffers van deze
plaat Huub Oosterhuls niet voor
Nel Benschop zullen verslijten.
maar hoeven ze niet te weten wie
An to ine Oomen ls. waar deze door
hem gecomponeerde muziek
functioneert en waar dat zangkoor
vandaan komt?
Als kerkse Amsterdammer is me
bekend dat deze liederen klinken
in de (rooms-kathoelieke)
Dominicuskerk, de
(gereformeerde)
Keizersgrachtkerk en de
studenekklesia van Huub
Oosterhuls (waar Je Jaren
achtereen Antolne Oomen als
pianist kon meemaken), allemaal
in Amsterdam. Echter, niet elke
potentiële koper van „Ik zal niet
rusten" ls Amsterdammer, laat
staan kerks. Bij een vorige plaat,
een dubbele elpee met zang uit de
Dominicus (titel: „Tijd van leven",
eveneens door Gooi en Sticht op
de markt gebracht) leverde
collega Van der Ven wèl
inlichtingen en hij deed het zelfs
op dichterlijke toon. Waarom toen
wel en nu niet? Omdat hij toen
geen solo zong en nu wel?
Ik word altijd kribbig als een
onvolledige hoestekst je noopt,
navraag te doen. Op dat zonnige
terras heb ik ook gevraagd, hoe
het op „Ik zal niet rusten" te
beluisteren koor was
samengesteld. Ik vernam: uit
leden en oud-leden van de
zanggroepen in de Dominicus en
de ekklesia, aangevuld met
goed-zingende vriendjes en
vriendinnen. Toen ik dit
genoteerd had. liet ik mijn
kribbigheid varen, ik schonk
Pleter van der Ven een
bemoedigend schouderklopje en
repte mij naar huis teneinde me
op de plaat zelve te werpen.
Ik geloof niet dat van mij een
recensie van de teksten van
Oosterhuis verwacht wordt. Ik
leid uit de verschijning van „Ik zal
niet rusten" af. dat lk niet de enige
ben die getroffen word door de
manier, waarop deze dichter
onder woorden brengt gevoelens,
twijfels en —voorzichtige
zekerheden van én voor mensen,
die de vertrouwde geloofskaders
kwijt zijn en ook kwijt willen zijn,
omdat zij er niets (meer) mee aan
kunnen.
Wat de muziek van Oomen
betreft, die doet me denken aan
Mendelssohn en aan Zarah
Leander. Aan Mendelssohn,
omdat Oomens muziek
romantisch, zoetvloeiend,
enigszins week. en vooral móói is.
Aan Zarah Leander (van wie ik
vroeger foto's boven m'n bed had
geprikt, dus kun je nagaan wat
deze plaat in mij loswoelt!), omdat
Antoine Oomen soms voor de dag
komt met een melodie, die
Antoine Oomen
geknipt zou zijn voor de lage,
zwoele stem van Zarah in haar
goeie tijd, waarmee gezegd wil
zijn dat Oomen op momenten
dicht in de buurt van de betere
filmmuziek zit.
Is deze muziek wel geschikt voor
liederen van Huub Oosterhuis? Ik
krijg het gevoel dat Oomen de
hele zaak in watten wikkelt. Of de
tekst nu schuchter is of hard, of
het gaat om een dichterlijke
vondst of om het na-zeggen van
bijbelwoorden, alles krijgt een
donzen jasje aan. Curieus is
bijvoorbeeld, hoe „Een lied tegen
de derde wereldoorlog" verpakt
wordt in een vederlichte
melancholie.Ik moet zeggen,
dat ik me niet kan onttrekken aan
de bekoring van deze muziek, al
treedt na twee plaatkanten wel de
begeerte op naar een pittig koor
uit een Bach-cantate of naar een
ruige psalmmelodie.
ADVERTENTIES
NODIGING
voor diensten der Noodgemeente
Gereformeerde Kerk te Utrecht.
Iedere zondag 10.30 en 18.30 u
Pieterskerk, Pieterskerkhof 5 (ach
ter de Dom) te Utrecht. 15 juli Ds.
Lievaart (vm. nm)
22 (uk ds Vreugdenhil (vm. nm)
De verklaring en toelichting der
Nood gemeenten Gereformeerde
Kerken kunt u verkrijgen:
040-113622.
Het Zendingscentrum van de
Gereformeerde Kerken
zoekt voor uitzending naar SUMBA
een theoloog
met gemeente-ervaring
Betrokkene zal een taak krijgen in het
toerustingswerk Van de Christelijke
Kerk op Sumba We zoeken daarom
een predikant, die enige ervaring
heeft in toerustingswerk of bereid is
zich daarin te bekwamen
Aan geïnteresseerden wordt op tele
fonisch verzoek graag nadere schrif
telijke informatie toegezonden (tel.
033-43244 toestel 252).
Sollicitaties te richten aan ds. A Vos,
secretaris selectiecommissie. Post
bus 204. 3830 AE Leusden
waarin opgenomen:De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgai
t BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur mg O Posima
HOOFDKANTOOR
PostOus 859
1000 AW Amsterdam
te» 020 913456
tele. 13006
Po$tg"o 66 00 00
Bank Ned Oed-elbari.
Reden.rgnr 23 00 12 574
Gemeenreg.'o Amsrerda/Vi
X11000
REGIO ROTTERDAM/DORÖRECHT
Postbus 946
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (Abonnementen
en berorgmgi
lel 010-115588 (redache)
iel 115700 (urWuAend voor
Roll er dam
REGIO DEN MAAG LEIDEN
Postbus 101
250t CC Den Haag
let 070 469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORD OOST-NEDERLAND
(vntS'U'tervJ administratie:
Posfbws 3
8000 AA Zfrone
let 05200-17030
MeikmarM 56
Z»Qi'e
Abonnementsprijzen
Per maand 15 90
Per kwartaal t 47 70
Pe» haw iaar l 95 40
Per iaar M88 60
Aavtrtvntetir*v*r op aanwaag
Telefonische abonnementenopdrachien
U-e adressen boveni
Opgave lamiheber-chten 9-19 30 van
maandag t m vn|dag Op zondag wan te-
20 uur teief 020 913456
Opgave mm., advertenties te«
320 936868 of s<h-"n' t aan U.n,-Aöv
a'de'-ng postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Aö'esenjZig'ngen utSkatend aCtV'fle^k
door dr K. A. O. Smelik
Hulzen van gedroogde ti
chelstenen met tv-anten-
nes op het platte lemen
dak. In een kamer zonder
meubilair brandt een tl-
buls: de oostelijke oever
van de Jordaan, anno 1979.
Ploegen die sinds de bijbel
se periode niet meer veran
derd zijn naast moderne
mini-tractoren. Traditione
le maaltijden die ln de olijf
olie drijven en Pepsi-cola.
Wanneer men van deze verwor
venheden van onze eeuw echter af
wil zien. krijgt men hier enigszins
een beeld van het dagelijks leven
ln bijbelse tijd. Het leven in kleine
boerengemeenschappen, boerde
rijen die uit een paar kamertjes en
een ommuurde hof bestaan. Ze
zijn gebouwd van tichelstenen, die
men zelf met houten vormen heeft
gemaakt. Platte lemen daken,
waarop men kan slapen, maar die
leder jaar wegens lekkage moeten
worden bijgewerkt. Kamers met
één deuropening, heerlijk koel in
de hitte des daags. Weinig bezit
tingen, een paar stoelen, een paar
kleden, waterkruiken, kookgerei.
Wetenschappelijk gezien mag
men een en ander niet zonder
meer gelijkstellen, maar wanneer
wij na een dag graven op de ruïne-
heuvel (tell) van Delr Alla (Jorda
nië), waar wij een vertrek uit 800
voor Christus bezig waren bloot te
leggen, terugkeerden ln het dorp
je. leek de tijd ln veel opzichten te
hebben stilgestaan Dezelfde tl-
chelmuren werden hier nog steeds
opgetrokken, ondanks de concur
rentie van beton.
Tichelstenen
Wij waren erbij, toen ln een nabu
rig dorp tichelstenen werden ge
maakt. het verhaal over de ver
drukking in Egypte (Exodus 1
e.v.). De leem moet van een specia
le plaats worden gehaald, want
niet alle klei is geschikt. Gemengd
met veel water en stro wordt de
leem met de voeten goed door
kneed. voordat de vormen worden
gevuld. Met twee tegelijk worden
de stenen gevormd en vervolgens
ln de zon gedroogd.
Leemtichel ls een zeer verganke
lijk bouwmateriaal. Na zo'n twin
tig jaar is zo'n huls al weer een
puinhoop, dat nog slechts als kip
penhok dienst kan doen. Het zal ln
de bijbelse tijd niet veel anders
geweest zijn. al hield men toen
nog geen kippen.
Wanneer men een nieuw huis wil
bouwen, haalt men de muurresten
neer. maakt het terrein vlak en
men trekt een nieuwe woning op
Zo rijst de bodem bij iedere bouw
fase weer enige tientallen centi
meters. en ontstaat er langzamer
hand een heuvel van leempuin. die
uit verschillende lagen bestaat.
Een dergelijke heuvel noemt men
nu een feil. Tegenover teil Delr
Alla groeit op het ogenblik een
nieuwe teil, het hedendaagse
dorpje Abu Gordan
Graven in Deir Alla
Alla te graven. Zijn doel was aar
dewerk te verzamelen uit de ar
cheologische perioden Laatbrons
circa 1500-1200 v. Chr.) en Ijzertijd
(circa 1200-500 v. Chr.) om dit we
tenschappelijk te onderzoeken.
Om de ontwikkeling van het aar
dewerk goed na te gaan, wilde hij
nauwkeurig weten uit welke laag
het aardewerk stamde vandaar
dat hieraan bij het graven grote
aandacht werd besteed.
Wanneer hij zo voldoende aarde
werk zou hebben, waarvan hij wist
uit welke laag het kwam. wilde hij
ophouden. Maar op een gegeven
ogenblik kwam hij al gravend in
een heiligdom terecht dat uit om
streeks 1200 v. Chr. dateerde (dus
het einde van de Late Bronstijd).
Belangrijk
Aardewerk
In 1960 begon dr H. D. J. Franken
van de Leidse universiteit in Delr
Dat was een belangrijke vondst
omdat juist in deze periode in dit
gebied grote politieke veranderin
gen plaatsvonden. Nieuwe volke
ren als de Ammonieten. Moabie-
ten en Israëlieten ontstonden. De
geschiedenis van dit heiligdom
kan dus waardevolle aanvullende
informatie voor de historicus van
dit tijdvak geven. Vandaar dat de
plannen gewijzigd moesten wor
den en men niet met het graven
naar aardewerk alleen kon vol
staan. Men breidde daarom het
gedeelte van de teil. waar men
groef (het is niet praktisch om een
hele teil af te graven), uit om zo ln
de gelegenheid te komen het gehe
le heiligdom vrij te leggen.
Maar eerst moest men de hoger
gelegen (dus latere) lagen erboven
uitgraven en onderzoeken.
Toen men daarmee bezig was.
deed men een vondst die nog meer
opzien zou baren bij een komplex
van gebouwen, dat waarschijnlijk
ook een heiligdom geweest is en
dat uit ongeveer 800 v. Chr. da
teert, werden dank zij de oplet
tendheid van een voorgraver vele
fragmenten van een op pleister
kalk geschreven tekst gevonden.
Deze tekst moet tegen de mum-
van een gang bevestigd zijn ge
weest. en tijdens de verwoesting
van het geheel naar beneden zijr
gevallen.
De fragmenten werden in elkaar
gezet en voor zover dat moge
lijk was werd de tekst ontcij
ferd. Groot was de verbazing dat
het hier om een ln het Aramees (de
zustertaal van het Hebreeuws) ge
schreven tekst gaat die o.m.
spreekt over een niet-Israëlieti-
sche godin, omdat Deir Alla in het
vroegere gebied Gilead ligt, dat
volgens het Oude Testament door
Israëlieten bewoond is geweest.
Bileam
Groter werd die verbazing, toen
men de naam van Bileam in de
tekst ontdekte, de profeet die
dank zij het boek Numeri en voor
al dank zij zijn sprekende ezelin zo
beroemd is geworden. In de tekst
wordt over de profeet gesproken
en worden zijn woorden verkon
digd. Deze woorden houden geen
verband met wat men hem ln Nu
meri laat zeggen. Het lijkt erop
dat de bijbelschrijvers zich deze
buitenlandse profeet hebben toe
geëigend om de lof van Israël, de
vijand van Bileams volk dus. te
verkondigen.
Zo werden opnieuw de plannen
doorkruist: eerst moet nu het ge
hele heiligdom uit 800 worden
blootgelegd voordat men verder
,kan graven op zoek naar de rest
van de Laatbrons-tempel. Omdat
het heiligdom uit 800 zich nog
verder naar het oosten uitstrekt.
moest het opgravingsterrein weer
worden uitgebreid. Dit houdt ln.
dat er ook weer nieuwe lagen jon
ger dan 800 moesten worden uitge
graven. daar kwam dan nog de
Zesdaagse oorlog bij, die kort na
de vondst van de Bileam-tekst
uitbrak.
Gewijzigd
Door de politieke ontwikkelingen
sindsdien duurde het pas tot 1976.
eer men weer aan het werk kon
gaan. De opzet van de opgraving
werd bovendien gewijzigd. Het
werd niet langer meer een zuiver
Nederlandse aangelegenheid,
maar een gezamenlijk project van
de Leidse universiteit en het de
partement van oudheden in Am
man. Daardoor werd ook voortaan
het team gemengd: zowel Jorda-
niërs als Nederlanders. In 1976,
1978 en 1979 is er nu volgens deze
nieuwe, opzet gegraven en tot we
derzijdse tevredenheid. Aan de ex
peditie van 1979, die onder leiding
van drs. G. van der Kooy en dr M.
Ibrahim stond, nam ik ook déél.
Nog steeds is men voornamelijk
bezig met de lagen jonger dan 800
bloot te leggen over een groter
oppervlak. Dat vereist geduld,
want deze lagen zijn veel minder
interessant dan de onderliggende,
omdat zij voornamelijk uit putten
en erven bestaan. Gelukkig dat er
op één plaats dieper kon worden
gegraven, omdat hier de bovenlig
gende lagen reeds in 1967 waren
verwijderd.
Voortzetting
Hier vonden wij een voortzetting
van het heiligdom van de Bileam-
tekst. Muren van grijze leemtichel
stonden nog zo'n 1.25 meter hoog.
omgeven door het puin van het
hogergelegen deel van het dak. De
afdrukken van de dakbalken wa
ren nog duidelijk te zien. toen wij
één vertrek tot de vloer toe uit
groeven. Verbrand leem in bonte
kleuren, die aan een abstract
schilderij deden denken, sloot het
verdere puin af, waarin wij nog
een zestal hele kruiken aantroffen
met een hertegewei, waarvan het
doel ons geheel onduidelijk is
niet het hert, maar de antilope is
in deze streek normaal. Het herte
gewei is inmiddels naar een insti
tuut in Groningen gezonden; mis
schien vindt men daar een verkla
ring.
Toen op de laatste dag van de
opgraving de kamer geheel was
vrij gelegd en de deuropening weer
geopend was, gaf dat wel een bij
zonder gevoel. Wij hadden puin
geruimd dat bijna drieduizend
jaar daar gelegen had en stonden
op een vloer die gedurende een
zelfde tijdvak nooit meer was be
treden.
Werkelijkheid
Wanneer je geheel verdiept bent
in het archeologisch veldwerk zelf,
voortdurend op je qui-vive of je
niet reeds aan een volgende laag
(beter gezegd: afzetting, deposit)
begonnen bent, realiseer je je ei
genlijk nog nauwelijks, hoe ab
surd het eigenlijk is de bouwval
len van zo lange tijd her weer te
voorschijn te willen halen.
Maar toch door deze nieuwsgierig
heid en dit wetenschappelijk be
heerst schatgraversverlangen we
ten wij thans steeds meer van met
name de sociaal-economische ge
schiedenis van het oude Israël. En
naar mijn mening moeten wij de
bijbel toch allereerst vanuit zijn
historische context trachten te
verstaan. Hoe concreter wij de bij
bel kunnen plaatsen in zijn tijd.
des te inspirerender zullen de ver
halen voor ons worden. Geen vage
abstractie, maar levende werke
lijkheid.
Dr K. A. S. Smelik te Amsterdam
is theoloog.
!t
UITGEWEZEN
In die tijd zei Amasja tegen A
Ziener, je moet maken dat je j
wegkomt!
Ga maar naar Juda
en verdien daar je brood met
profeteren!
Hier in Bethel mag je niet profe
want dit heiligdom is van de ko
en dit huis is van het rijk. At?
(Amos7,12-15) AK
ent
Amasja is de priester van Bethèjar
Zoals de profeet vaak tegenove
koning staat, zo staat de priesti
vaak aan diens kant. Hier is hij11
„persona non grata", ongewens ekt
persoon. Er is weinig veranderd gre
Profeten zijn nog altijd lastige
mensen, die hier en daar een
uitwijzing te horen krijgen. Meë
wordt in onze wereld dat stadiu
zelfs overgeslagen. In Rusland
kennen ze de schone schijn van
psychiatrische kliniek waarin
dergelijke figuren die 't niet me
hogen eens zijn verdwijnen. In i
landen gaat het zo mogelijk nog
cynischer toe. Daar verdwijnen
mensen die of door hun woorde
door hun daden of zelfs gewoon
door hun afkomst tonen het nie Lps
het moorddadig regime eens te p
geruisloos. Niemand weet waarl r
Amnesty International heeft be j
gemaakt dat in Argentinië de
moordenaars zich niet ontzien
mensen vanuit vliegtuigen de ze
te gooien. Maar de gladde minis
verklaart voor de televisie niets
dat alles af te weten. De hele we»
weet het, hij niet. Nog altijd moi
lastige mensen weg. Uit een lano
een bedrijf, uit een vereniging, u|
school. Over de waarheid van hu
verzet of woord wordt niet gespi
Weg!
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Dirksland'
Dekker kand. te Ede, die bedai
voor Besoyen en Zalk en Veeca
Bedankt voor Driesum: J. H. C.
te Linschoten; voor Vaassen (i
H. v.d. Heuvel te Maarssen.
BAPT. GEMEENTE
Beroepen te Groningen Zuid: P.|®£J
Werf te Apeldoorn
Bedankt voor Muntendam: J. Bn
tius te Musselkanaal.
var
Bij
Ds. J. Verwelius
De Waddinxveense hervormde jtfic
kant J. Verwelius, bekend man
kring van de gereformeerde boini
de hervormde kerk, heeft een et
brief gestuurd naar de Nederla
r.k. bisschoppen, waarin hij hen'oi
roept: „Blijf er bij het homoseki en
gedrag af te keuren." Ds. Verwiet
doet dit naar aanleiding van de er
van honderd bekende Nederlanar
aan de bisschoppen, waarin opiul
tegendeel werd aangedrongen, ei
Verwelius in zijn brief: „Als chri ri
kunnen wij niet anders dan met ie
liefde en tact ze (de homofielen, 0
bij te brengen dat hun homoseks ril
gedrag in strijd is met Gods sc ei
ping en met Zijn bedoeling met 8,
en vrouw." Ds. Verwelius besluit vi
brief aan de bisschoppen: „Heilit
diep te betreuren en getuigt ook
diep verval dat hoogleraren vati 1
theologische hogeschool te KanÉo
en van de VU te Amsterdam, al! ei
de voorzitter van de ARP zich in cl
adem laten noemen met het
meen bestuur van de NVSH. Ze i te
ten zich schamen mee te helpen C cl
Woord krachteloos te maken. 1
maals ik roep U op: Blijf bij >1'
Woord Gods." *ri
(ie
AMERSFOORT Werk en
loosheid, de ethiek van de arlf
evangelie, kerk en werk: op velf
wijzen staat arbeid in het centj
van de belangstelling. De afdq
kerk en samenleving van De Hors
in Amersfoort heeft in haar „Ei
sia"-reeks nu een gespreksboekjeP
gegeven voor groepen en bezinni»
bijeenkomsten, dat het doordeni
en doorpraten van de problemaj
behulpzaam wil zijn.
ADVERTENTIE
De Geref. Kerken in de classis Beilen en
de Geref. Kerk van Nijensleek (Dr.)
willen graag zo spoedig mogelijk in kontakt treden
met
die
vanuit opleiding en/of ervaring belangstelling
heeft voor evangelisatiewerk
reeds één gemeente gediend heeft (minimaal 4
dienstjaren)
Deze predikant zal benoemd worden voor de helft van zijn tijd tot
evangelisatiefunktionaris in het ressort van de classis Beilen, en
voor de helft van zijn tijd zal hij in dienst staan als predikant van de
gemeente Nijensleek 300 zielen).
Honorering zal geschieden naar synodale richtlijnen voor predikants
traktementen. uitgaande van een gemeente van 850 zielen.
Mocht u belangstelling hebben voor bovenstaande funktie, dan kunt u
zich richten tot de heer J. Sinkgraven, Hoofdweg 112. 8383 EJ
Nijensleek (tel. 05212-1427).
