Brazilië wordt geen welvaartsstaat
)mzet stagneert
n detailhandel
Weinig klachten
UF-isolatieschuim
Minder energie door
meer doelmatigheid
Vieuwe regels voor
abaksreclame te ruim
'Land heeft te veel zorgen aan het hoofd
Basisgegevens
Verhoging
debetrente kredieten
Stuurgroep Nationaal Isolatie Programma
Pacton (opleggers)
in andere h°nden
RDAG 14 JULI 1979
FINANCIEN EN ECONOMIE
TROUW/KWARTET
11
door J.G. WOLTERS
Aio DE JANEIRO
r«Iet is zes uur in de
ivond. De duisternis is
vi [evallen over de we-
S eldstad Rio de Janei-
*i o (12 miljoen inwo-
0,1 ïers).
■üipe goudgele stranden van
;1| lopacabana en Ipanema,
•s paar overdag de Brazili-
■nt anse winter kent tempera-
-afuren van 25 graden en
ieer de liefhebbers van
m en zee zich hebben
ivergegeven aan een zalig
«fciets doen of aan een bal-
njJ pel, liggen er verlaten bij.
)own town, in het zakencentrum
^an de stad, komt de heksenketel
ran auto's en autobussen, waar-
nede degenen die overdag de (air-
ionditioned) kantoren hebben be
volkt huiswaarts gaan, op gang.
ui ïenrichtingsverkeer, zes rijen dik,
>p de Avenida Rio Branco en de
1 Jkvenida Presidente Vargas. Twee
tb< ran de voornaamste verkeersa-
5se Iers in het centrum. De lucht is
1 lezwangerd van de uitlaatgassen,
ït wachten bij een kruispunt om
'oate kunnen oversteken is een
V
Krotwoningen bij Rio de Janeiro'
laskwil.
:Jb( Coopziek
n de winkelstraten is het een
ij-j lrukte van belang. De meeste za-
;en zijn tot zeven k acht uur open.
!r wordt druk gekocht. Levens
middelen, maar ook andere zaken.
)e Braziliaan, zo heeft mij iemand
jflie het land goed kent gezegd, is
'e' roopziek. En iemand, die kenne-
ijk graag een kansje in de loterij
IM raagt. De straten in het centrum
gefan Rio worden althans over-
loeld met lotenverkopers. Door-
anS mensen die in het arbeids-
:es geen plaats hebben kun-
>n vinden. Vaak omdat zij een
lelijke handicap hebben.
talrijke cafetaria's, die overdag
k beslist niet over klandizie te
lagen hebben, zijn vol met men-
;n, die staande even een hambur
ger (k raison van 9,50 cruzeiros;
□gvoor ons zo'n cent) nuttigen, of
roe— hoe kan het anders in dit koffie-
jtfand een sterke kop koffie
it Irinken.
□eine, donkere jongetjes, die in
lederland al lang in bed zouden
hebben gelegen, doemen uit het
buister op. Een houten doos in de
hand met daarin wat schoenpoets-
artikelen. Zij blijven je achtervol
gen om je schoenen te kunnen
poetsen. Maar ook scharrelen zij
ond bij de restaurants. Met in
hun groezelige handjes een papie
ren of plastic zak proberen zij wat
etenswaren op te diepen uit de
tonnen met restanten van overdag
genuttigde maatlijden, die buiten
op de stoep zijn neergezet. Donke
re mannen en vrouwen doen het
zelfde, of kijken de afvalzakken
van de kantoren na.
Favelas
Het zijn de bewoners van de fave
las. De favelados, die de krotten
wijken op de heuvels rond Rio en
bij de oevers van de baaien bevol
ken. Volgens niet officiële gege
vens leven ongeveer één miljoen
mensen in Rio in dergelijke kom
mervolle omstandigheden. Zij
hebben vanuit hun hoog gelegen
uit karton, hout en wat metalen
opgetrokken krotten evenwel een
riant uitzicht, zo horen we later
van een gids in een autobus
Met dit uitzicht kunnen zij even
wel hun magen niet vullen en die
knagen duidelijk, al weet iemand
ons ook te vertellen dat er in dit
aan grondstoffen zo rijke land nie
mand van de honger omkomt. Een
land, waar de mensen nog in de
vijvers in parken of in de zee hun
kleren wassen en dan op de strui
ken in de zon te drogen hangen.
En dat alles omdat het sanitair ln
hun (krot)woningen ten enenmale
ontbreekt. En waar men ln haven
armen mosselen en andere zeedie
ren vergaart om die vervolgens ter
plekke op een vuurtje van wat
aangespoeld hout te bereiden. De
maaltijd is zo weer voor een dag
verzekerd.
Andere Rio
Elders in Rio, langs de boulevards
van Copacabana en Ipanema, zijn
de lampen aangegaan. De hotels
baden zich in zeeën van licht. Au
to's rijiden af en aan met goedge-
klede mensen, die in restaurants
gaan eten of uitgaan. Dit is het
andere Rio. Het Brazilië van de
beter gesitueerden in deze samen
leving. Een samenleving, waar
overigens rijk en arm hoe ver
ook maatschappelijk verwijderd
elkaar hier en daar tot op een
steenworp naderen. Namelijk
daar waar de favelas, de krotten
wijken, tot dichtbij de woningen
van de beter gesitueerden zijn op
gerukt.
Corruptie
De favelados, veelal gezinnen met
tien of meer kinderen hoe groter
het gezin, hoe groter de kans dat
er wat geld binnenkomt zijn
doorgaans afkomstig uit de arme
gebieden van Brazilië, met name
uit het noordoosten. Zij zijn naar
de grote steden getrokken in de
hoop daar wat werk te kunnen
vinden en een (droge) boterhan te
kunnen verdienen. Zij vormen een
van de veJe problemen, waarmede
Brazilië worstelt.
Het zijn degenen voor wie het mi
nimumloon dat een arbeider in dit
land verdient omstreeks 2300
cruzeiros, dat is een kleine 200
gulden nog een wereld van weel
de zou betekenen. Omdat het ver
schil tussen rijk en arm zo groot is,
behoeft het wel geen betoog, dat
de criminaliteit in Brazilië hoog is.
Velen trachten zich ten koste van
de ander te verrijken. Corruptie,
Enkele basisgegevens van Bra
zilië:
Oppervlakte 8,5 miljoen vierkan
te kilometer. Dat is zo groot als
heel Europa, inclusief een deel
van Rusland.
Klimaat: meer dan 90 procent tro
pisch.
Bevolking: 115 miljoen, waarvan
ruim 60 procent in de grote
steden.
Hoofdstad: Brasilia (ruim 1 mil
joen inwoners).
Inkomen per hoofd der bevol
king: circa 1250.
Exportprodukten: o.a. koffie,
ijzererts, suiker.
Importprodukten: vooral olie.
Ongeveer 85 procent van de eigen
oliebehoeften moet worden inge
voerd.
teneinde er zo wat bij te verdie
nen, viert hoogtij. Je kunt een half
jaar op je rijbewijs wachten, of het
binnen een week hebben. Het is
maar wat je er voor over hebt,
wordt mij verteld. En allemaal
doen ze mee, de politieman
incluis.
Als bezoeker van dit land moet je
eraan wennen, dat een leder die
ook maar iets voor je doet, onmid
dellijk de hand ophoudt om een
fooi te ontvangen. Met geld kun je
namelijk het leven veraangena
men. Kun je een televisietoestel,
of een of ander huishoudelijk ap
paraat, ja misschien zelfs wel een
auto(tje) kopen.
Het zou de Braziliaanse regering
niets liever zijn dan dat het pro
bleem van de favelas spoedig uit
de wereld zou zijn, zo wordt ons
verteld. De eerste vijf Jaar is d^ar
echter zeker geen kans op. Brazilië
heeft te veel aan het hoofd.
Dat blijkt als wij in de hoofdstad
Brasilia een gesprek hebben met
minister Said Farhat van sociale
communicatie. In het Palacio do
Planalta, van waaruit president
Joao Flgueiredo zijn regering aan
voert. zegt hij, dat zijn land mo
menteel een belangwekkend pro
ces doormaakt. Zowel in econo
misch als in politiek opzicht. Wat
het laatste betreft merkt hij op,
dat Brazilië zich nu midden in een
democratiseringsproces bevindt,
dat vele veranderingen voor de
Brazilianen met zich zal brengen.
Goede relatie
Hij voegt er echter aan toe, dat
Het „andere" Rio
Brazilië niet voornemens is van
het land een welvaartsstaat te ma
ken. „Wij gaan de mensen niet
verzorgen van de wieg tot het graf.
Als particuliere bedrijven zich
daarvoor echter willen inzetten en
willen zorgen voor zaken als huis
vesting, medische verzorging en
wat dies meer zij, dan zullen wij
dit zeker toejuichen. Niet in de
laatste plaats omdat een goede
relatie tussen de mens en zijn
werk van groot belang is voor het
gehele land."
Dat Brazilië momenteel slechts
twee partijen kent, de regerings
partij Arena (Nationale Vernieu-
wings Alliantie) en de oppositie
partij MDB (Braziliaanse Demo
cratische Beweging), ziet hij niet
als een groot bezwaar. „Na de al-
gemen verkiezingen die, zo zegt
hij, „tegen 1982 zijn voorzien, den
ken wij aan vijf k zes partijen.
Partijen, die overigens dan wel
voldoende stemmen achter zich
zullen moeten hebben."
Oorlogseconomie
Beduidend groter zijn de proble
men voor Brazilië op dit moment
aan de economische kant. Met
name het nagenoeg niet beschik
ken over eigen olie veroorzaakt
grote moeilijkheden, zowel voor
het economisch leven als voor de
betalingsbalans van het land. Dit
jaar moet Brazilië voor een import
van ruwe olie van ongeveer 1 mil
joen vaten (van 159 liter) per dag
ongeveer 7 miljard dollar neertel
len. Vorig jaar was dat nog „maar"
4.5 miljard dollar.
De sterke stijging van de oliereke
ning. die het gevolg zal zijn van de
jongste prijsverhogingen door de
OPEC is voor president Figueire-
do inmiddels aanleiding geweest
het Braziliaanse volk een soort
van „oorlogseconomie" ln het
vooruitzicht te stellen teneinde zo
de gevolgen van deze nieuwe prijs
verhoging (deels) teniet te kunnen
doen. De hogere olierekening die
Brazilië zal moeten voldoen, bete
kent intussen wel dat de totale
import van het land dit Jaar zal
stijgen tot een 16 miljard dollar,
wat tot een tekort op de handels
balans zal leiden van zo'n 1.5 mil
jard dollar en het nadelig saldo op
de betalingsbalans zal doen toene
men tot niet minder dan 8 miljard
dollar.
En als dan ook nog in aanmerking
wordt genomen, dat het land met
een buitenlandse schuld (en dus
hoge rentelasten) zit in de orde
van grootte van een kleine 45 mil
jard dollar, waarvan eind 1983
rond 30 miljard moet zijn terugbe
taald, dan is er niet veel verbeel
dingskracht voor nodig om in te
zien dat de problemen in Brazilië
torenhoog liggen opgestapeld en
dat president Flgueiredo wel niet
anders kan doen dan prioriteiten
stellen en de Brazilianen ervan
overtuigen, dat zij de broekriem
zeker wat het verbruik van energie
aangaat zullen moeten aanha
len. Wat dat allemaal voor Invloed
zal hebben op de economische
groei van het land. die van onge
veer 11 procent in de eerste jaren
van deze decade inmiddels is te
ruggezakt tot omstreeks 7 pro
cent, zal moeten worden afge
wacht.
Inflatie
Vast staat inmiddels al wel. dat
een eerder beroep op het Brazili
aanse volk om matiging te be
trachten bij het gebruik van ben
zine en dieselolie, geen enkel ef
fect heeft gehad. Integendeel, er
was sprake van een stijging in het
verbruik. Het lijkt er daarom veel
op, dat aan de oproep van Figuei-
redo om de broekriem wat aan te
halen, niet zonder meer gevolg zal
worden gegeven. Te meer niet,
waar de burger in dit land ook nog
te maken heeft met de gevolgen
van een voor ons land ongekende
Inflatie, waarover meer in een vol
gend artikel.
Dit is het eerste artikel in een
serie.
EN HAAG (ANP) De omzetgroei in de detailhandel
agneert. Dat kan worden afgeleid uit de cijfers van het
entraal Bureau voor de Statistiek over de periode januari tot
i met april in vergelijking met dezelfde periode van vorig
lar. In april was de totale geldomzet in de detailhandel
echts twee procent hoger ten opzichte van april vorig jaar.
ADVERTENTIE
afzonderlijke sectoren, die samen
algemene detailhandelsomzet be
ien, geven weinig verschillen te
en met de gemiddelde omzetont-
kkeling. Een uitzondering vormen UltSChlCterS
postorderbedrijven, waar de om-
t met achttien procent groeide.
met slechts twee procent groei in de
periode januari tot en met april ten
opzichte van dezelfde periode in 1978,
i omzetten bij de warenhuizen en
i het totaal van de branches, gespe-
üiseerd in de verkoop van voe-
ags- en genotmiddelen, stegen met
n procent. Het totaal van de bran-
gespecialiseerd in de verkoop
in duurzame en overige consump-
sgoederen, boekte een omzetstij-
ng van twee procent.
e totale detailhandelsomzet nam in
nuari t/m april met twee procent
nadat de ontwikkeling van janua-
tot en met april 1978 vergeleken
'et januari t/m april 1977 nog een
oei van zes procent te zien gaf.
uldelijke voorbeelden van deze
agnatie vormen de warenhuizen
In de sector van de voedings- en ge
notmiddelen werden in april positie
ve uitschieters in de omzetontwikke
ling geconstateerd bij de banketbak
kerijen (plus 14 procent) en bij de
slagers (plus 10 procent). Een negatie
ve omzetontwikkeling in april 1979
ten opzichte van april 1978 gaven
daarentegen de slijters (min 3 pro
cent), de zuivelhandel (min 5 procent)
en de handel in tabaksprodukten
(min 2 procent) te zien.
In de non-food-sector vertoonden in
de maand april de boekhandel (plus
10 procent), de schoenenhandel (plus
17 procent) en de detailhandel in
nieuwe personenauto's (plus 16 pro
cent) sterke omzetstijgingen ten op
zichte van april 1978.
In verband met de stijging van de rente op de
geldmarkt, zien wij ons genoodzaakt om met in
gang van 14 juli 1979 onze tarieven aan te
passen.
De tijdelijke toeslag op de debetrente van
kredieten, waarvan het tarief gekoppeld is aan het
promesse-disconto van De Nederlandsche
Bank N.V., zal op genoemde datum met Vz%
verhoogd worden van tot 1%.
IfM
NEDERLANDSCHE
MIDDENSTANDSBANK
'*o een onzer verslaggevers
EN HAAG Zolang er in ons land nog geen wettelijke regels bestaan ter
'Perking van de tabaksreclame, zou een preventieve keuring van tabaksre-
'ame moeten plaatshebben. Dit is het oordeel van de Stichting Volksge-
indheid en Roken in Den Haag.
('n preventieve keuring, zo wordt opgemerkt, werkt al jarenlang bevredi-
nd in de sector van de geneesmiddelen voor zelfmedicatie. In klachtenbe-
mdeling achteraf, op basis van gedragsregels zoals die nu bestaan, wordt
e»nig gezien.
regels waaraan de sigaretten- en shagproducenten zich vanaf 1 mei jl. bij
Mi reclame-uitingen zeggen te houden, zijn veel te vaag geformuleerd en
'eden talloze ontsnappingsmogelijkheden, zo klaagt de stichting. Het
ordt zodoende volkomen terecht genoemd, dat staatssecretaris Veder-
toit deze tabaksreclamecode niet zonder meer heeft aanvaard, maar eerst
tor advies heeft voorgelegd aan de Commissie Beperking Tabaksgebruik.
Poor de manier waarop de gedragsregels zijn geformuleerd, heeft de code,
par de mening van de Stichting Volksgezondheid en Roken, veel weg van
pn ..papieren tijger".
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het energieverbruik (per eenheid bruto
binnenlands produkt) zou in West-Europa wel met 30 procent
kunnen worden verminderd als alle energieverbrulkende ap
paratuur aan een doelmatigheidsnorm beantwoordde, die
tegen de huidige energieprijzen commercieel Interessant is.
Tot deze conclusie komt Shell in een brochure „Doelmatiger
energiegebruik".
Volgens deze brochure lijkt de kapi
taalinvestering per eenheid bespaar
de energie zeer hoog, vergeleken met
de kapitaalinvestering die nodig is
voor de ontwikkeling van nieuwe
energiebronnen. Als deze echter over
een redeL'jke termijn worden afge
schreven, blijkt dat tal van belangrij
ke conserveringsmogelijkheden tot
kosten per eenheid leiden, die lager
liggen dan de huidige wereldenergie
prijzen.
Energieconse.rvering (de term „con
servering" in de brochure heeft be
trekking cp verbeteringen in de doel
matigheid va/» het energiegebruik
zoals dit door de hogere energieprij
zen wordt gerechtvaardigd) heeft tot
dusverre betrekkelijk weinig opgang
gemaakt. Een en ander, volgens
Shell, door het feit dat de meeste
particuliere verbruikers kostenbe
sparende maatregelen in korte tijd
eruit willen hebben.
Shell meent echter, dat deze tijd zo
wel voor mensen als voor organisaties
kan worden verlengd met name door
het op de markt brengen van een
uitgebreide reeks energiebesparende
diensten wat gunstige vooruitzichten
zou bieden voor een veel verdergaan
de ontwikkeling van de onzichtbare
bron energieconservering ln de ko
mende twintig jaar.
Onderstreept wordt nog eens. dat de
olievoorziening niet langer ln staat is
onder alle omstandigheden op wijzi
gingen in de vraag te reageren. Alter
natieve energiebronnen vergen, ver
geleken met conventionele olie. over
het algemeen hogere investeringen
en langere ontwikkelingstijden. Ver
der kunnen zij een groter effect op
het milieu hebben.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Het totaal-aantal klachten over formaldehyde-uitwasemlng Is
tegen de achtergrond van de ruim 120.000 met UF-schulm geïsoleerde woningen
uiterst gering, namelijk 1 op de 2.000 9 5.000
Tot deze conclusie komt het Staf
bureau van de Stuurgroep Natio
naal Isolatie Programma in Rot
terdam, in het rapport over de
aanvaardbaarheid van spouw
muurisolatie met UF-schuim.
Opgemerkt wordt dat de situatie,
door de wat angstige sfeer rond de
spaanplaten-kwestie voor wat be
treft het UF-schuim (welke ln ge-
nendele, aldus het rapport, qua
ernst met die van spaanplaten is
te vergelijken) in verschillende pu-
blikaties enigszins is overtrokken.
Het blijkt, dat formaldehyde-uit
wasemlng bij spouwgevels een tij
delijk verschijnsel is. Na zes tot
acht weken is het schuim droog en
kan onder normale omstandighe
den geen formaldehyde-ultwase-
ming meer plaatsvinden.
Voor zover er klachten waren,
konden die tot tevredenheid van
alle partijen worden opgelost.
81echts in een sporadisch geval
hield dit méér in. dan tijdelijk in
verhoogde mate ventileren.
Het rapport zegt dat ln de geval
len waarin klachten over UF-
schuim werden onderzocht, het
nóch door de bewoners, nóch door
andere betrokkenen nodig werd
geoordeeld, de formaldehyde-con-
centratie in de binnenlucht te me
ten. Hierdoor was het moeilijk, de
ernst van de klachten te beoor
delen.
Wel werd overigens duidelijk dal
de klachten, beoordeeld op hun
uiterlijke symptomen, ln géén ver
houding staan tot de klachten
over formaldehyde-uitwasemlng,
die bij spaanplaten werd gecon
stateerd. Bij ongeveer drie op de
vier klachten bleek de binnen
muur uit schoon metselwerk (een
ruwe poreuze wand» te bestaan. In
de overige gevallen bleek een com
binatie van eenmalige factoren,
waaronder lekkage bij aanslultna-
den met de kozijnen en elektrici-
teltsdozen, een rol te spelen.
Conclusies
De conclusies van het onderzoek
worden in vijf punten samenge
vat. namelijk:
De formaldehyde-uitwasemlng
bij toepassing van UF-schuim in
spouwmuren is. voor wat betreft
de gevolgen" voor de bewoners, ti
verwaarlozen, indien dit althans
wordt toegepast achter niet-po-
reuze binnenspouwwanden;
UF-schuim is op basis van twin
tig Jaar ervaring, voldoende be
stendig gebleken
Het Isolatievermogen is zeer re
delijk ln vergelijking met andere
typen spouwmuurvullingen;
Het aanbrengen van UF-
schulm wordt, tenminste bij de
erkende bedrijven, goed beheerst
en controle op vulling en kwaliteit
is aanwezig;
Het destijds door de overheid
genomen besluit om UF-schuim-
isolatie toe te laten en te subsidië
ren, was op goede gronden geba
seerd. UF-schulm dat nog
steeds het meest toegepaste
spouwmuur-vulmateriaal is voor
isolatiedoeleinden is op basis
van de huidige kwaliteltsvoor-
schriften, veilig toe te passen.
OMMEN (ANP) Het ln uitstel van
betaling verkerende bedrijf Pacton
en Van Weelde zal eind deze maand
worden overgenomen door De Jong-
Munsters Beheer, houdstermaat
schappij van De Jong-Munsters Ma
chinefabriek ln Erp (NB). De overne
ming geschiedt ln contanten.
Het Brabantse bedrijf heeft De
Jong's Machinefabrieken ln Vlanen
volledig in handen en beschikt ovei
49 procent van de aandelen ln Mul
der's Rolland Materieel in Boskoop
Die drie bedrijven produceren beton
molens, bouwliften. truckmixers, be
toncentrales, mobiele bouwkranen er
kleine trailers. De Jong-Munsters Be
heer meent, dat de produktie var
Pacton Van Weelde Jong-Munstert
Beheer en opleggers) hierop een goe
de aanvulling betekent.
Pacton Van Weelde heeft ook contal
ners geproduceerd. Volgens de bon
den is het bedrijf daardoor (ln ver
band met de ongunstige ligging ten
opzichte van de havens) ln financiële
moeilijkheden geraakt.
De produktie van aanhangwagens en
opleggers zal ln een nieuw complex
onder de naam Pacton worden voort
gezet met een capaciteit van 2000
eenheden per jaar. Van de huidige 250
werknemers zullen er ongeveer 115
bij Pacton een plaats kunnen krijgen.
