ietnam verspeelt sympathie
inder olie kan tot
ernstige crises leiden
^Buitenlanders mogen
In China investeren
Aardverschuiving biedt Antillen kans
Straks geld gaan verdienen,
maar waar moet je baas met
je salaris heen?
Tja....
p lange termijn geen tekort, maar:
Aanslag op pastoor:
vergif in miswijn
De Amro Bank doet iets extra's voor jonge mensen.
'Frankrijk moet
dekoloniseren in
Stille Oceaan'
Wer^ulde^Wand
VERKWICKT ENDE VERFRISCHT.
SINDS 1554.
ANDAG 9 JULI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
r Nico Kussendrager
tb ik mij twee jaar geleden in Vietnam in de luren laten
tn? Natuurlijk was er wat af te dingen op de ontwikkeling
het land, natuurlijk was er gebrek aan vrijheid en
n ituurlijk werden dingen de vijf Nederlandse bezoekers mooi-
tef voorgeschoteld dan ze waren.
die „fout" waren geweest in de tijd
van de Amerikanen in de door-en
door rotte samenleving die Saigon
toen was.
De buitenlandse gasten werden
meegenomen naar centra voor „her
stel van de waardigheid van de
vrouw" en „herstel van de waardig
heid" van de jeugd, waar prostituees
en drugverslaafden werden opge
vangen.
Daarnaast, gaven de Vietnamese
gastheren toe, waren er „echte" he
ropvoedingskampen, waarvan we er
echter geen konden bezoeken. Maar
de gevangenen „gebruikt u dat
woord niet" zouden zodra zij van
hun verkeerde ideeën genezen waren
worden vrijgelaten, zo werd ons ver
zekerd.
Nog steeds zitten honderdduizenden
■mensen vast in Vietnam, onder de
meest belabberde omstandigheden.
Niet al te geloofwaardig was de verze
kering van de Vietnamese machtheb
bers, dat het Zuiden van Vietnam het
eigen bestuur regelde. Het tegendeel
bleek te duidelijk. De heropvoeding
had Zuid-Vietnam van al zijn kaders
beroofd, en de sleutelposten zijn
overgenomen door Noordvietname-
zen die geschoold zijn in de commu
nistische leer, of een tankdivisie kun
nen leiden, maar die van economie
geen kaas hebben gegeten.
Eerste levensbehoeften zoals rijst
zijn in Zuid-Vietnam niet of nauwe
lijks te krijgen, wat wel een schrille
tegenstelling is met de krankzinnige
luxe uit de dagen van de oorlog. Toen
ij i voorbeeld tijdens het bezoek aan
ch ii nieuwe economische zone een
it n de paar „showzones" die voor
e [itenlanders toegankelijk waren,
et
tel i een lang gesprek onder het genot
-Ik n een kop thee wilde de voorzitter
isln het volkscomité laten zien hoe
vs vreden de bewoners van de zone
'eifei waren. Hij stak kaarsrecht de weg
ier, naar een keurig huisje, waar een
laifeel gezin op zijn paasbest gekleed
de geneugten van de revolutie uit
ier doeken deed.
rli i mensen uit het overbevolkte, ver-
ak ïkte Saigon (Ho Tsji Minhstad) wil-
n maar wat graag naar de nieuwe
H onomische zones, hoorden we. Al-
s was daar voor hen: grond, zaai-
ied, een huis, wat geld.
enlt andere bron wisten de buiten-
in ndse gasten maar al te goed dat het
niet was. Dat mensen werden ge-
d' vongen naar de nieuwe economl-
he zones te gaan, omdat anders hun
jstrantsoen werd ingehouden. En
°r it in die zones hun bed niet gespreid
1 g, maar dat er hard gewerkt moest
orden onder moeilijke omstandig-
n sden, om de omgeving een beetje
efbaar te maken.
bfi aar dat de bewoners van de zones
:e lor gebrek aan voedsel en medicij-
ln en zouden sterven als ratten zoals
eeds duidelijker wordt dat had-
et sn we slechts bij geruchte ver-
bmen.
heropvoeding
uuïooi opgediend waren ook de verha-
>njn over ..heropvoeding" van hen
Vietnam twee jaar geleden: de wonden van een jarenlange oorlog wekken snel sympathie, en
leiden de aandacht af van minder fraaie trekken van de nieuwe samenleving.
draaide de economie van het Zuiden
volledig op Amerikaanse dollars. Nu
zal ze van de grond af aan weer moe
ten worden opgebouwd, maar de
Noordvietnamezen weten niet hoe.
„Bourgeoisie"
Officiële Vietnamese gesprekspart
ners verklaarden twee Jaar geleden
dat de socialisering van de bedrijven
in het Zuiden langzaam zou gaan. Het
leek hun niet verstandig dat over
haast te doen, om de economische
moeilijkheden niet nog te vergroten.
Begin vorig jaar echter werden plots
klaps alle bedrijven in het land gena
tionaliseerd in het kader van „een
staatsgreep tegen de bourgeoisie".
De rolluiken voor winkels en kanto
ren werden neergelaten, en voor een
deel zijn ze nog dicht. De Vietnamese
regering hekelde de zwakheid van het
Zuiden, en zei door de naasting „het
ideologisch bewustzijn" te willen
aanwakkeren.
Het was een nieuw voorbeeld van de
onmiskenbare overheersing van
Zuid-Vietnam door het Noorden.
Tienduizenden mensen onder wie
veel Vietnamese Chinezen werden
van hun inkomen beroofd.
Die Chinezen wonen voor het over
grote deel in de wijk Cholon, waar
heen de buitenlandse bezoekers drie
jaar geleden niet mochten gaan. Onze
gastheren probeerden alles om ons zo
ver mogelijk bij de „gewone mensen"
vandaan te houden. Dat lukte niet
altijd.
Onderdrukking
Op een zondagmorgen werden we
twee keer aangeklampt door jonge
mannen die op een onopvallende
plaats „nee, niet hier, dat is te
gevaarlijk" wilden praten over de
„onderdrukking", over hun mislukte
vluchtpogingen, en over de velen die
wilden vluchten. Beiden hadden on
der de Amerikanen een goede baan
gehad, en je nam toen aan dat dit hun
verhalen toch enigszins zou kleuren.
Vluchten kostte ook toen al geld om
ambtenaren om te kopen, vertelden
de twee, en de corruptie in Vietnam is
sindsdien alleen maar toegenomen.
Noorderlingen die nu het Zuiden be
sturen zijn in de ban van de luxe-
produkten die nog steeds in grote
hoeveelheden aanwezig zijn; voor
een deel gewoon weggesleept uit
vroegere huizen van de Amerikanen.
Om goederen te kunnen kopen is geld
nodig, en het salaris is laag.
Veel tijd trokken onze Vietnamese
gastheren twee jaar geleden uit voor
het bezoeken van scholen en zieken
huizen, om te laten zien hoe onder
wijs en gezondheidszorg verbeterd
waren. Ook daaraan ga je nu twij
felen.
Op de scholen liep een aantal kinde
ren rond met rode sjaaltjes om de
hals: de jonge pioniers, de toekomst
van Vietnam. Het deed allemaal wat
padvinderachtig en wat streberig aan
„wie goed zijn best doet, mag zich
het neefje van oom Ho (Tsji Minh)
noemen, of krijgt een vlaggetje"
maar het leek toch betrekkelijk on
schuldig. Gevluchte Vietnamezen
vertellen nu dat jonge pioniers zelfs
hun ouders aangeven, als ze alleen
maar mopperen op de „verworvenhe
den" van het nieuwe Vietnam. Het
onderlinge wantrouwen in Vietnam
groeit met de dag, en het verraad is
overal. In Iedere buurt wordt gecon
troleerd wat de bewoners doen en
zeggen, en niemand weet wie nog wel
en wie niet te vertrouwen is in het
Vietnam van vandaag.
Dat het met Vietnam de verkeerde
kant is opgegaan wordt voor een
groot deel toegeschreven aan de har
de „stalinisten" in de partijtop. De
betrekkelijk gematigde partijleider
Pham Van Dong zou weinig meer te
vertellen hebben, en wordt over
heerst door de mannen van de harde
lijn. Zij willen aandacht voor de indu
striële ontwikkeling van Vietnam
dat speelde twee jaar geleden tijdens
mijn bezoek al sterk en zijn daar
voor van de Sowjet-Unie afhankelijk.
Het leger krijgt voorrang boven de
oplossing van de economische pro
blemen en verbetering van de levens
standaard. De aanhangers van de
harde lijn voelen zich gesterkt door
de overwinning op de Verenigde Sta
ten, maar vooral ook door wat wordt
beschouwd als de victorie over het
volkrijkste land ter wereld China, dat
zich na de grensoorlog terugtrok. Zij
streven naar een Vietnamese over
heersing van Indo-China, (Ho Tsji
Minh zou het zo gewild hebben) en
dat gaat ten koste van de vrijheid en
de ontwikkeling van Vietnam.
Oorlogswonden
Tijdens de reis door Vietnam twee
jaar geleden viel voortdurend het
woord oorlogswonden. Die zijn diep
en pijnlijk in het land. De ontblade
ring op het platteland, de bomkraters
in de steden, weggeslagen bruggen en
in het niets eindigende wegen, na
palmslachtoffers en een tentoonstel
ling van oorlogstuig toonden hoe
zwaar Vietnam geleden had. Dat gaf
je, ondanks alle reserves, sympathie
voor Vietnam. Daar is nu weinig van
over.
ADVERTENTIE
inpARIJS (AFP, Reuter) De aarde bevat voldoende energiebronnen, om op lange termijn een
'"tnergieverbruik dat tien tot vijftien maal zo hoog is als dat van 1975 mogelijk te maken. Dit
s'taat in een rapport dat de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling) heeft opgesteld over de toekomstverwachtingen.
an het rapport, „Interfutures", heb-
m en deskundigen uit 19 lidstaten drie
x^ar lang gewerkt. Hoewel de toon
j/an het rapport voor de lange termijn
ptimistisch is, menen de opstellers
ojjat de komende 25 jaar wel ernstige
prises kunnen ontstaan, als gevolg
b( an verminderde beschikbaarheid
ai an olie, en de ongelijke geografische
i erdeling van de energiebronnen.
ti Vssen 1990 en 2000 zal de oliepro-
uktie een peil van vijf zes miljard
on bereiken, maar dat zal in 2020 zijn
iSj eruggezakt tot 2,5 miljard ton. In het
|aar 2000 zal olie voorzien in 41 pro-
,e ent van het energieverbruik (in 1978
was dat 42 procent), kolen in 22 pro
cent, gas 16 procent, kernenergie 13
procent, waterkracht 5 procent en de
rest (met name zonne-energie) 3
procent.
„Interfutures" verwacht, dat het
energieverbruik van het westen tus-.
sen nu en 2000 zal verdubbelen, ter
wijl het verbruik in ontwikkelingslan
den vijf tot zeven maal zo groot zal
worden.
De 24 lidstaten van de OESO zullen
in het jaar 2000 15 procent van de Voedsel
wereldbevolking vertegenwoordigen
(nu is dat 20 procent). De westerse
landen behouden hun overwicht in de
.harde valuta" naar het eigen land mogen overboeken.
PEKING (Reuter, AP, DPA) In China is gisteren een nieuwe
iwet gepubliceerd, waaruit blijkt, dat buitenlandse onderne
mingen in China joint ventures (gezamenlijke dochters) met
^Chinese bedrijven mogen oprichten en de winsten daaruit in de groei nog niet in zicht, in deze
ii4. ijperiode moet zich de overschakeling
voltrekken van een op olie gebaseer
de energievoorziening naar andere
energiesystemen, die vooral op kern
energie en zonne-energie gebaseerd
zullen zijn. Kolen en andere fossiele
brandstoffen moeten voor een aan
vulling zorgen.
De opstellers zien voor de toekomst
vier grote „technologische avontu
ren": op het gebied van de elektroni
ca, de biologie de ontwikkeling van
nieuwe energiebronnen, en het ge
bruik van de oceanen en de ruimte.
De landen zullen ln economisch, eco
logisch en cultureel opzicht steeds
meer van elkaar afhankelijk worden.
Dat zal heilzame gevolgen hebben,
maar ook nieuwe kwetsbare plekken
geven.
PATTADA (Reuter) De pastoor
van het plaatsje Pattada op Sardinië
is gisteren voor het altaar in zijn kerk
neergevallen na het drinken van ver
giftigde miswijn uit zijn kelk. De pas
toor had nauwelijks de kelk aan zijn
mond gezet, toen hij voor de ogen van
zijn verbijsterde parochianen ineen
zeeg. Hij moest in ernstige toestand
in het ziekenhuis worden opgenomen.
Volgens de politie was er genoeg ver
gif in de wijn gedaan om de geestelij
ke te doden, als hij de hele kelk had
leeggedronken.
- Deze nieuwe wet is met onmiddellijke
(yjiingang van kracht geworden. Be-
is dat de buitenlandse partner
een kwart van het bedrag,
'dat in de gezamenlijke onderneming
wordt gestoken, moet bijdragen.
m Daarbij zijn die buitenlandse onder
nemingen vrij, het benodigde kapi
taal direct van buitenlandse banken
r.^aan te trekken.
Voor het eerst in dertig jaar gaat
China ook belasting op winsten hef
fen. De wet voorziet echter in een
belastingreductie op winsten, die ge-
durende de eerste twee drie Jaar
r worden gemaakt. Tenminste, voor
ondernemingen die technologisch up-
to-date opgezet zijn.
De nieuwe wet zal, zo is de verwach
ting. de Chinese handel een belangrij
ke impuls geven.
Verdrag
Een sterke stimulans voor de handel
wordt eveneens verwacht van de han-
aj delsovereenkomst, die China en Ame
rika zaterdag in Peking hebben on
dertekend. De Chinese minister van
buitenlandse handel, Li Qjang, en de
Amerikaanse ambassadeur Leonard
Woodcock, hebben hun handteke
ning onder de documenten gezet.
China krijgt hierbij de status van
„meest begunstigde natie", wat in
houdt dat het land de laagste invoer
rechten betaalt die de VS enig ander
land rekenen.
Het Amerikaanse Congres moet nog
goedkeuring hechten aan de overeen
komst. Verwacht wordt dat tegelij
kertijd eenzelfde handelsovereen
komst met de Sowjet-Unie ter sprake
zal komen. China hoeft namelijk niet
de toezegging te doen dat het een vrij
emigratiebeleid zal voeren. Dit is een
van de voorwaarden om voor het pre
dikaat „meest begunstigde natie" in
aanmerking te komen. Aan deze
voorwaarde, de zogenoemde Jack-
son-Vanik-paragraaf, voldoet de Sow
jet-Unie niet: te weinig Russische jo
den mogen de Sowjet-Unie verlaten.
China hoeft volgens Amerikaanse re
geringsfunctionarissen niet aan deze
voorwaarde te voldoen, zodat de mo
gelijkheid openblijft om in het kader
van de gelijke-rechten-politiek van
de VS ook met de Sowjet-Unie een
handelsovereenkomst te sluiten.
Door de overeenkomst zal de handel
tussen de VS en China in 1985 een
waarde hebben van bijna tien miljard
gulden, vijf maal zoveel als verleden
jaar. Met de status „meest begunstig
de natie" hoeft China in het eerste
jaar van de overeenkomst ongeveer
honderd miljoen dollar minder in
voerrechten te betalen dan normaal.
wereldproduktie, waarvan ze meer
dan de helft voor hun rekening zullen
nemen. Maar het aandeel van de Ver
enigde Staten hierin, zal terugvallen
van 31 procent op 19 procent.
De rapporteurs verwachten dat de
aarde in 2000 zal worden bewoond
door tussen de 5,8 en 6,4 miljard men
sen, en door 11 miljard mensen in
2050 (in 1975 telde de wereldbevol
king bijna vier miljard mensen).
De aarde kan voldoende voedsel pro
duceren voor die groeiende bevol
king, vooral als rekening wordt ge
houden met verbetering van het ren
dement van de graanoogst, die 50 tot
150 procent meer kan opbrengen.
China zal de voedselproduktie moe
ten verdubbelen en in enkele andere
ontwikkelingslanden is een verdrie
voudiging nodig, om in de eigen be
hoeften te kunnen voorzien. Wel moe
ten dringende maatregelen worden
genomen om het verlies van land
bouwgrond door erosie, ontbossing
en urbanisatie tegen te gaan.
Volgens 'Interfutures' zijn de komen
de halve eeuw de fysieke grenzen van'
Ben je tussen de 16 en de 26? Ga dan even langs
de Amro Bank en vraag naar het Plus Pakket Dan krijg je een j
salarisrekening plus een spaarrekening met extra hoge rente.
HONIARA. SALOMONSEILAN
DEN (AP) Frankrijk moet zijn ko
loniën in de Stille Oceaan de vrijheid
geven. Doet het dat niet, dan zal de
kwestie aanhangig worden gemaakt
bij de commissie voor dekoloniallse-
ring van de Verenigde Naties.
Dit pleidooi houdt de premier (tevens
minister van buitenlandse zaken)
Ebia Olewale van Papoea Nieuw-Gui-
nea vandaag op een topconferentie
van twaalf landen in de Stille Oce
aan. Het initiatief van Papoea Nieuw-
Guinea wordt gesteund door West-
Samoa en Fidji. Parijs zou ook onaf
hankelijkheid moeten verlenen aan
het nikkelrijke Nieuw Caledonië en
Tahiti, waar de Fransen hun kern
proeven nemen.
Tot dusver heeft Parijs steeds gezegd
dat de Franse gebieden in de Stille
Oceaan zonder meer deel uitmaken
van Frankrijk. Vrijdag zei Olivier
Stlrn, de Franse staatssecretaris voor
overzeese gebiedsdelen, vooruitlo
pend op de top in Honiara op de
Salomon-eilanden, dat Frankrijk
„ogenblikkelijk" onafhankelijkheid
zal verlenen als een meerderheid van
de bevolking dat wenst. Maar hij
waarschuwde dat Parijs geen inmen
ging van buitenaf zal dulden. Een
beroep op de VN-commissie zou hij
als „een zeer onvriendelijk gebaar"
beschouwen.
De Franse president Valéry Giscard
d'Estaing bezoekt over twee weken
enkele Franse gebieden in de Stille
Oceaan, waaronder Nieuw Caledonië.
Onder de Polynesische en Melanesl-
sche bevolking daar neemt de roep
om zelfstandigheid toe, maar deze
autochtone bevolkingsgroepen wor
den in aantal net overtroffen door de
blanke Fransen.
door Jan Kuijk
De parlementsverkiezingen
op de Nederlandse Antillen
hebben een verrassende uit- Systeem
slag opgeleverd, waardoor het
in theorie althans moge
lijk is te breken met het tradi
tionele patroon van binnen
landse Antilliaanse politiek.
wel bekend. Maar Don Martina's
naam is nog nauwelijks tot Neder
land doorgedrongen, al loopt hij ook
al zo een jaar of acht in de Antilliaan
se politiek mee.
Op de twee grootste eilanden Cura
sao en Aruba (die samen 20 afgevaar
digden sturen naar het 22 man tellen
de parlement) is er sprake van een
duidelijke overwinnaar. En wat even
belangrijk is: beide overwinnaars
sluiten elkaar niet uit en beschikken
nu over een parlementaire meerder
heid, die met behulp van gelijkgezin
den makkelijk tot een tweederde
meerderheid te vergroten is.
Op Curacao won Don Martina met
zijn MAN (Beweging voor de Nieuwe
Antillen) zeven van de 12 zetels en op
Aruba kreeg Betico Kroes vijf van de
acht Arubaanse parlementszetels.
Betico Croes en zijn streven naar
onafhankelijkheid van Aruba (dat wil
zeggen: een Aruba los van Curacao,
niet van Nederland) is hier inmiddels
ADVERTENTIE
Martina heeft in Amerika gestudeerd
(hij is ingenieur en was onder meer
werkzaam als hoofdambtenaar van
het ministerie van sociale zaken). Hij
heeft in 1971, samen met nog wat
gelijkgezinden, de MAN opgericht,
toen duidelijk werd, na de opstand
van de 30-ste#mel 1969, dat er op
Curacao geen verandering in het poli
tieke systeem te verwachten was.
„Overtreding van het democratische
systeem kan niet worden getole
reerd," heette het toen, een verwij
zing naar het op de Antillen gebruike
lijke systeem om de politiek waar
mogelijk achter de schermen af te
handelen, dat na de eerste schrik van
de 30-ste mei 1969 weer snel populair
was geworden.
De oprichters van de MAN waren
mensen die hetzij in Nederland, hetzij
in de Verenigde Staten andere, meer
democratische politieke mechanis
men hadden leren kennen. MAN wil
de ook een „echt" politiek program
ma lanceren niet een opsomming
van nietszeggendheden, waarmee
groepen of particuliere belangen wer
den gebonden of over de bol geaaid,
maar een duidelijk op de toekomst kregen zijn nogal eng nationalistisch-
na werd zo een beetje het intellectue
le geweten van de Frente. Ook kwam
hij voor de Frente ln het ellandsbe-
stuur van Curacao, maar echt bote
ren deed het niet tussen de twee
partners.
In april van dit jaar vlak voor de
eilandsraadverkiezingen, trad de
MAN uit de Frente en ging zelfstan
dig de verkiezing in, met een onge
kend succes, dat zich nu bij de lands-
verkiezingen heeft herhaald.
Of het ook een blijvend succes is,
moet nog worden afgewacht, want
het is natuurlijk makkelijk de MAN
te prijzen als een partij van hoge
intellectuele en Ideologische
orde; in de Latijns-Amerikaanse
sfeer van de Antillen gelden andere
zaken en verhoudingen. Voorlopig
mag je alleen maar hopen dat het
succes een blijvertje zal zijn.
Croes
Nee, als je het over een duidelijke
binding met een hechte achterban
hebt, dan blijkt Betico Croes op Aru
ba van betere huize te komen, al slaat
Martina hem op het punt van een
intellectueel doordacht politiek pro
gram met stukken.
Maar goed. net als Martina noemt
Croes zichzelf socialist en als enige
van de Antilliaanse partijleiders
heeft Croes het zelfs voor elkaar ge-
Ouderwets lebbeie scheerzeep in labiel, siaaf, crème
en schuim.
gerichte doelstelling.
Dat alles kwam er, maar helaas: aan
hangers van dat programma waren er
bij de verkiezingen nauwelijks. De
partij ging daarom kort daarna sa
men met de Frente Obrero de
radicale, maar verder weinig struc
tuur en samenhang vertonende en
nogal populistische beweging van de
kleurrijke vakbondsman en oud
bokskampioen Wilson Godett. Martl-
Arubaanse partij MEP net toegelaten
te krijgen als waarnemer bij de socia
listische internationale.
Anders dan Martina heeft Croes,
vrees ik, nooit echt over de economie
en de economische problemen van
een eventuele onafhankelijkheid van
Aruba nagedacht. Dat zou dan gaan
om een land met 65.000 Inwoners.
Martina is daarentegen Juist bezorgd
over de zwakte van de economie van
de Antillen als geheel als gevolg van
uitgerekend die kleine markt (zeg
maar: 240.000 man in totaal). Martina
zal er dus alles aan gelegen zijn om
Croes omwille van een nog verdere
verkleining van die markt af te
houden van verdere versplintering.
Ideaal
Maar verder heeft hij, misschien meer
dan welke Curagaose politicus ook.
oog voor de uit frustraties voortgeko
men verlangens van Aruba. Twee
jaar geleden sprak ik in Willemstad
Martina over de wensen van Croes en
de mogelijkheden voor een uittreden
van Aruba uit het Antilliaanse staats-,
bestel. Martina citeerde toen wat de
stichters van de Verenigde Staten
tweehonderd Jaar geleden in het de
bat over zelfstandigheid en samen
werking formuleerden: „niet een een
heid, maar een unie", als Ideaal voor
de toekomstige ontwikkeling van de
Antillen.
Er is op het ogenblik onder leiding
van de Nederlandse oud-premier
Blesheuvel een gemengde Neder-
lands-Antllliaanse commissie bezig
met de studie van een mogelijke ver
zelfstandiging van de Antillen. Ken
nelijk denkt ook Martina in die rich
ting: een zo ver mogelijk doorgevoer
de decentralisatie, maar beslist geen
uiteenvallen van het staatsverband.
Als Martina en Croes het op dit punt
eens worden (en als Croes zich verder
minder grillig toont dan hij ln het
verleden placht te doen) is het nu
mogelijk in de Antillen niet alleen
een stabiele regering te vormen, maar
vooral ook een regering die kans ziet
een al Jaren dreigende Impasse te
voorkomen.
