Van eigen ervaringen
tot doorleefd toneel
Peter Tosh imponeert
in Reggae-spektakel
Bacteriën
gaan nooit
met vakantie
Talentvol spel van
jonge organisten
J?B. De Boer
KRO zendt gewraakt
programma toch uit
'Drie stukken' van het Werkteater in boekvorm
LEVEN OPHETWAD
U-boek f 19,50
Sophia Loren in oorlogsfilm
Popmuziek-
Haarlemse orgelmaand
STEDELIJK
WAAGMUSEUM
B0NNEFANTEN-
MUSEUM
non kwaliteit
Galerie Seele
VRIJDAG 6 JULI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door André Rutten
Het Werkteater, dat bijna tien
Jaar bestaat, heeft nu voor het
eerst de teksten van drie van
zijn voorstellingen uitgege
ven. In hoofdzaak omdat er
nog steeds veel vraag naar die
voorstellingen is. maar de op
voeringen na drie succesvolle
jaren moeten gaan ophouden
om ruimte te maken voor
nieuwe produkties.
De bundel, verschenen bij Van Oen-
nep. Amsterdam, heet gewoon „Drie
stukken". Het Werkteater gebruikt
evenwel nooit geschreven teksten.
Alle voorstellingen worden opge
bouwd uit improvisaties. Een van de
leden van de groep. Daria Mohr,
heeft, om tot deze uitgave te komen,
van de drie voorstellingen verschil
lende bandopnamen gemaakt en
daaruit de nu gepubliceerde teksten
samengesteld. Zij heeft er een na
woord aan toegevoegd, dat een goed
inzicht geeft In de werkwijze van het
Werkteater. De geregistreerde voor
stellingen heten: .Als de dood". „Je
moet er mee leven" en ..Avondrood".
Zij gaan over ziek zijn. dood gaan.
ouder worden.
Het lijken niet zulke voor de hand
liggende onderwerpen voor een groep
als het Werkteater Het is immers
bijna tien jaar geleden begonnen
door een groep jonge spelers, die el
kaar meestal van de Toneelschool
kenden, en al enige ervaring hadden
opgedaan bij bestaande nogal grote
gezelschappen. Genoeg ervaring om
te weten, dat zij eigenlijk op een heel
andere manier toneel wilden maken,
persoonlijker, directer betrokken bij
dingen die nu gebeuren.
Experimenten
Minister Klompé gaf hen de kans dat
in de praktijk te proberen, in de peri
ode dat de aktie tomaat de al langer
aan de gang zijnde discussies over de
noodzaak van een maatschappelijke
betrokkenheid van theater en acteur
hevig aangewakkerd had. Er kwam
meer ruimte voor „experimenten",
waarvan het Werktheater er een was.
Het kreeg er zelfs gunstiger voor
waarden bij dan kort daarvoor een
nieuw experiment van de toneelgroep
Studio gegund was. Toen was een
subsidievoorwaarde nog geweest, dat
hun experimenten geregeld aan het
publiek getoond moesten worden.
Het Werkteater mocht zich een heel
jaar lang uit de openbaarheid terug
trekken. maar moest wel het departe
ment wekelijks verslag uitbrengen
over wat ze allemaal aan het doen
waren.
Goed. Dat is dus zowat tien jaar
geleden. Dat er toen een uitstekende
basis gelegd is. is duidelijk geworden
uit de nationale en internationale
successen van de groep. Met een heel
ander soort toneel dan je in de gewo
ne schouwburgen aantreft. De toen
jonge spelers zijn inmiddels wel tien
jaar ouder maar natuurlijk nog wel
jong. Aan oud worden en dood gaan
zijn zij zelf nog niet toe. Maar zij
worden er natuurlijk in hun persoon
lijke betrekkingen soms wel mee ge
confronteerd. Daria Mohr schrijft
daarover in haar nawoord:
„Uit de vele onderwerpen, die bij ons
opkomen als we aan een nieuw pro
ject gaan werken kiezen we wat ons
het meeste aanspreekt. In dit geval
was dat ziek zijn. dood gaan: wat
betekent dat voor de patiënt, voor de
familie, voor artsen, verplegenden.
We hadden een directe aanleiding.
Joop had het sterven thuis van zijn
vader intensief beleefd. Hij kreeg vrij.
was zes weken lang dag en nacht bij
hem, en besefte hoe belangrijk men
selijk contact en medeleven zijn. Met
pillen alleen verdwijnen pijn en bang
zijn niet."
Persoonlijke ervaringen
Natuurlijk zijn persoonlijke ervaring
voor het Werkteater uiterst belang
rijk. Maar de spelefs vullen die wel
degelijk aan met veel feitelijke infor
matie.
Daria Mohr schrijft daarover: „We
lazen in boeken, praatten met betrok
kenen. Maar belangrijker was dat we
meteen al op het onderwerp begon
nen te improviseren. Vanwege ons
aantal werkten we voorlopig in twee
groepen. (Dat is zo gebleven, er zijn
twee stukken ontstaan)."
Al vrij snel zijn zij met wat er uit die
improvisatie, te voorschijn kwam
naar ziekenhuizen gegaan en naar
organisaties van bijvoorbeeld wijk
zusters of huisartsen. Om er voor te
zorgen, dat wat zij, al improviserend,
als patiënt, als familielid, als ver
pleegster. als arts speelden, met de
werkelijkheid overeen kwam. Want
dat wilden zij. de feitelijke werkelijk
heid tonen, maar op een persoonlijk
doorleefde manier.
Dat werkt erg goed. Want wat je nu in
Yolande Bertsch en Shireen Strooker in
Werkteater die nu zijn uitgegeven.
.Als de dood" een van de stukken van
die stukken gewaar wordt, ook als je
ze leest, is, dat je zeer precies te zien
krijgt, hoe in de gedragingen van een
zieke, van zijn bezoek, hun persoon
lijke ervaringen zichtbaar worden,
maar tegelijkertijd ook. waardoor het
gedrag van de werkers in ziekenhui
zen bepaald wordt. Er ontstaan nooit
karikaturen, maar alle gedragingen
worden op een verhelderende manier
doorzichtig. En omdat de spelers
nooit echte deskundigen worden.
maar wel precies gekeken en goed
nagedacht hebben, houden zij de des
kundigen wél een spiegel voor, waar
in die zelf met enige bevreemding
kunnen waarnemen wat voor eigen
aardige dingen zij soms doen. en die
best wel anders zouden kunnen. Ove
rigens geheel zonder dat zij ook maar
enigszins over de hekel gehaald
worden.
De persoonlijke betrokkenheid, op
zulk een zorgvuldige in reeksen kofr0
heldere, eenvoudige scènes uiig"
werkt is de grote kracht van Mie
Werkteater. ;.»rh1
Het Werktheater: Drie stukken, (f0^
getekend en van een nawoord vopel
zien door Daria Mohr: „Als de dooi
„Je moet er mee leven"; ..Avota
rood". 192 blz. Uitgeverij en boP
handel Van Gennep, 18,90 ISBNP0!
6012 407 3. Ppr
Kf
H
§w-
door Stan Rijven
AMSTERDAM Popmuziek heeft onder meer als kenmerk, dat ze in staat is zich zelf te
vernieuwen door het absorberen en Integreren van bestaande dan wel nieuwe muziekstijlen.
Dat kan zich uiten in een rage. die een opleving van korte duur met zich meebrengt zoals dat
onlangs met de punk en disco het geval was. Maar er kan ook sprake zijn van een wezenlijke
beïnvloeding, die van blijvende betekenis is.
Aan de werkers op en aan de
Waddenzee -van pierestekers tot
boeienleggers- en hun invloed op
dit bedreigde gebied, wordt tn dit
prachtig geïllustreerde boek
gestalte gegeven.
na 1 september f 29.50
(v£br Maritiem -Bussum
TV vandaag
Men kan gerust stellen, dat de Jamai-
caanse reggae tot het laatste gere
kend kan worden. Of het nu gevestig
de artiesten als de Rolling Stones en
Eric Clapton of nieuw talent als Ian
Dury en Joe Jackson betreft, ze ma
ken allen gebruik van reggaepatro-
nen. Deze kruisbestuiving van New
Orleans rhytm blues en Caralbi-
sche rytmes werd het muzikale bind
middel van de „Rastafari '-beweging.
Deze religieuze en politieke stroming
kwam via Bob Marley the Wallers
begin jaren zeventig voor het eerst in
de belangstelling. Zijn concerten wer
den legendarisch wegens de massale
respons en het dwingende hypnotise
rende effect van zijn muziek.
In zijn spoor volgden vele groepen en
vooral het laatste jaar is de belang
stelling in hitparade en concertzaal
niet meer te stuiten. Peter Tosh. een
ex-lid van de Wallers, bezit weliswaar
niet het charisma van Bob Marley,
toch beschikt hij over voldoende per
soonlijkheid om mede een symbool
voor de reggaebeweging te zijn. Zijn
uitgesproken voorkeur voor legalise
ring van marihuana en het muzikaal
opkomen voor onderdrukten hebben
daaraan bijgedragen. De samenwer
king met Mick Jagger betekende een
aanzienlijke toename van de publie
ke belangstelling, vandaar dat hij
zich kon permitteren voor een tweede
maal binnen een maand ons land te
bezoeken.
In tegenstelling tot Roozendaal waar
Massada en Nijmegen waar de Regu
lars het voorprogramma verzorgden,
kreeg het publiek in de Jaap Edenhal
de Regulars en Steel Pulse als inlei
ding op Peter Tosh. Dat resulteerde
woensdagavond in een vier uur du
rend reggaegebeuren waarin duide
lijk werd welke mogelijkheden deze
muziek te bieden heeft. De Regulars
deden hun naam eer aan (regular
zoals het hoort) door zulke clichéma
tige teksten en muziek te brengen,
dat ze als contrast met de rest van het
programma een functie vervulden.
Slechts in „Black Starliner" scheen
de inspiratie even door.
De uit het Engelse Birmingham af
komstige Steel Pulse klonk vanaf be
gin tot eind als een hecht spelende
band. die met originele arrangemen
ten stevig en fel hun teksten onder
steunden. De zanger bezat een zeld
zaam mooie stem en zijn rode bol
hoed symboliseerde hun standpunt,
dat wil zeggen Engels en links. Dus
weinig rastafari en veel directe songs
over de Ku Klux Klan. Rock Against
Racism en andere politieke onder
werpen.
Bont uitgedost en vrolijk acterend
maakten ze zoveel indruk, dat het
moeilijk zou kunnen worden voor Pe-
ter Tosh en zijn band. Hun ruige door Jac. Kort
muziek, de prachtige koortjes, en het
uitmuntende spel van zijn begelei
Peter Tosh kreeg van zijn begeleiders alle vrijheid om
elastisch dansend zijn boodschap uit te dragen.
Foto: Gijsbert Hanekroot
ders lieten echter horen, dat er niets
meer mis kan gaan. Ze lieten Tosh
alle vrijheid om elastisch dansend en
marihuana rokend zijn boodschap uit
te dragen. „African". „Get up stand
up", „Don't look back" en „Legalize
marihuana" kregen een uitgebreide
en overtuigende versie. Zonder toe
gift sloot hij af met het swingende en
Operation Crossbow, speel
film uit 1965 onder regie van
Michael Anderson met in de
hoofdrollen Sophia Loren,
George reppard. Trevor Ho
ward. John Mills en Richard
Johnson. In december 1942
krijgen de geallieerden lucht
van hrt bestaan van Duitse
raketten die op Engeland kun
nen worden afgevuurd. Aan
vankelijk neemt men deze
dreiging niet serieus, maar als
Londen wordt bestookt be
sluit men tot actie over te
gaan.
Ned. 1 20.25 uur
Tennis. Rechtstreeks ver
slag van de finale dames enkel
tussen Evert en Navratilova
vanuit Wimbledon. Daarna
een samenvatting van de fina
le heren dubbel.
Ned. 2 15.00 uur
Brandpunt besteedt aan
dacht aan de volgende onder
werpen: de bomaanslagen van
de Spaanse afscheidingsbewe
ging ETA op toeristische cen
tra aan de Spaanse kust; de
omvangrijke fraude in de
tandheelkundige branche, die
de fiscus op het spoor is geko
men: de plannen van een aan
tal Europese landen en van de
Europese Commissie om de
voedselhulp aan de Vietname
se bevolking voor een deel te
stoppen en daarvoor in de
plaats de bootvluchtelingen te
helpen.
Ned. 2 22.00 uur
Woensdagavond lieten zich dienten
gevolge de in 1943 geboren Zwitser,
Rudolf Meyer, de 25-jarige Nederlan
der Joost Langeveld en de in 1945
geboren Oostenrijker Alfred Hal
bartschlager horen
De eerste twee hadden werken geko
zen uit de Noordduitse barok. Rudolf
Meyer begon met fantastie „In dich
hab Ich gehoffet, Herr" van Franz
Tunder 1614-'67) en speelde daarna
Praeludium in G van Nikolaus
Bruhns (1665-'97). Joost Langeveld
liet eerst het orgelkoraal „Wlr glau-
ben all' an elnen Gott" van Joh. Seb.
Bach horen en vervolgens de bewer
king die deze maakte van een viool
concert van zijn zeer door hem be
wonderde Italiaanse tijdgenoot Anto
nio Vivaldi.
Alfred Halbartschlager had het bij
Maar u wel.
Neem daarom desinfekterende
Unicura zeep mee.
Opgewassen tegen
binnen-en buitenlandse bacteriën
loiet gebruiken voor kinderen beneden 3 jaar)
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Sophia Loren speelt
de hoofdrol in de film Operation
Crossbow die de AVRO vanavond
uitzendt Operation Crossbow is de
naam die de geallieerden gaven aan
de speurtocht naar de fabrieken waar
Hitier zijn geheime vergeldingswa
pen produceerde
In Engeland wordt ui 1942 vernomen
dat Nazi-Duitsland op het punt staat
een verschrikkelijk wapen in de strijd
te brengen. Direct daarop worden
maatregelen genomen om deze drei
ging in de kiem te smoren.
De Engelsen besluiten drie spionnen
naar Nederland te sturen, die erach
ter moeten komen wat de Duitsers in
ons land in hun schild voeren. De
raket-deskundige Phil Brodley (Jere
my Kemp) krijgt Brussel als
imponerende ,,Buk-in-hamm palace".
Er werd gemusiceerd op hoog niveau
waarmee het enigszins teleurstellen
de optreden op Pinkpop ruimschoots
werd goedgemaakt.
Zonder de Regulars zou er meer ruim
te geweest zijn voor toegiften, deson
danks was er sprake van een indruk
wekkend reggae spektakel.
HILVERSUM (ANP) De
KRO heeft op advies van
haar juridisch adviseur beslo
ten het derde en vierde deel
van een radioserie over het
doen en laten van McDo
nald's restaurants aanstaan
de woensdag in het program
ma Rauchfaser uit te zenden.
De uitzending van het derde deel
werd afgelopen woensdag opgeschort
nadat McDonalds had gedreigd juri
dische stappen te zullen ondernemen.
De advocaat van de KRO heeft nu
de delen drie en vier, waarmee deze
serie, waarin kritiek wordt geleverd
op de kwaliteit van het voedsel In de
betrokken restaurants en op het per
soneelsbeleid, zou worden afgesloten
beluisterd en is tot de conclusie geko
men dat de KRO ze rusUg kan uit
zenden.
De directeur van McDonalds zal wor-
die
ga;
jes
je.
den uitgenodigd om bij de uitzendii fcai
aanwezig te zijn zodat hij zonod
direct commentaar zou kunni
geven.
In de eerste twee afleveringen weftei
nogal stevige kritiek geuit op de kw m(
liteit van het voedsel en personee acl
beleid van McDonald.
Zomertijd festivaltijd. De maa«Jva
juni liet dat met enkele openluchtft bli
tivals al merken, aanstaand weekei
is het ook weer raak. Op sportterre
Heerewaarden vlakbij Zaltbomm
wordt zaterdagmorgen het eers
Maas Waalse popfestival gehojst;
den. Bintangs, Americaln, FC Parkli
ne, Balze, Traile en Carlsberg staa""
op het programma. De in aller ijl nai
Amerika vertrokken Herman Broq
zal, in tegelstelling tot eerdere beriep
ten, afwezig zijn.
ka
ADVERTENTIE
HAARLEM De traditie is, dat de jonge organisten, die
tegen elkaar in het krijt zullen treden op het gebied van de
improvisatie, de avond tevoren tijdens een concert laten
horen, dat zij meester op alle wapens" zijn, met andere
woorden, dat zij ook het concertspel onder de knie hebben.
j:MVskA-4
y KUNST
een eigentijds componist gezocht. Hij
speelde Fantasia I en Moto Ostinato
van Petr Eben <geb. 1929), twee uit
stekend voor orgel geschreven stuk
ken. waarin invloeden van Max Reger
en Paul Hindemith konden worden
waargenomen, en die mede door hun
beknoptheid de hoorder in voldoende
mate bleven boeien.
Aangezien de vierde kandidaat zich
heeft teruggetrokken, bleef ook het
concert tot slechts drie concertgevers
beperkt. Voldoende echter om de vrij
talrijke luisteraars de overtuiging te
schenken, dat Meyer, Langeveld en
Halbartschlager. die donderdag
avond proeven van hun improvisatie
kunst afleggen, talentvolle organis
ten zijn. die met het Bavo-orgel uit
stekend uit de voeten kunnen komen.
uitgangspunt toegewezen. De Ameri
kaan John Curtis (George Peppard)
en de Nederlandse marine-officier
Robert Henshaw (Tom Courtenay)
moeten in Nederland opereren.
Laatstgenoemde valt in handen van
de Duitsers en wordt gefussileerd.
Curtis komt in een netelige positie,
wanneer hij bezoek krijgt van een
vrouw, Nora (Sophia Loren), wier
echtgenoot dezelfde valse naam
draagt als hij en die naar de Duitsers
is overgelopen. Maar zij kan hem nut
tige informatie geven, zodat hun
kortstondige romance de grondslag
vormt voor het slagen van de ope
ratie.
..Operation Crossbow" werd gemaakt
in 1965 en geregisseerd door Michael
Anderson. Aanvangstijd 20.25 uur op
Nederland I.
05200-20732
antiquariaat
moderne
kunst - ar
chitectuur
- poppen
8 mario
nettenspel
- grafiek
koestraat 32 - 8011 NL zwolle
ENKHUIZEN
Kaasmarkt 8.
Tel 02280-3382 of 5540.
vanaf 7 juli tot 12 aug.
„CORNEILLE"
één van de Cobra-groep
schilderijen en gouaches
permanent
chirurgijnsgildekamer 1636;
kraamkamer 16e eeuws
antieke medische instrumenten
en medische boeken
Charles en Ray Eames
31 mei-29 juli
Kinderen van toen
11-31 juli
Open werkdagen 13-17 u.
Dominikanerplein 5
Maastricht, 043-51655.
dko
van hoge
Permanente verkoopexpositie elke
do. en za. van 10-12 u. en van 2-5
op vrij.av. van 19-21 u. en op andere
tijden na afspraak. 03404-12285.
's avonds 17586.
üLmmpaicri
'WSrtmann.
Oude Delft 111 - Delft
Zomercollectie
Schilderijen - Aquarellen -
Tekeningen - Grafiek - Plastieken -
Keramiek
KEES VAN DONGEN
0TT0 B. DE KAT
en vele onderen.
Op lijden woe t/m za. 12.00-18.00
u. Zon. 14-17 30 Tel. 015-122464.
WËmmmtÊKammmÊtËÊmmÊÊmmm
23 juni - 20 juli
Michael Newberry,
olieverven en tekeningen
Antje Postma,
sieraden
Kathinka Roovers,
keramische plastieken
Sluiskant 24.
2265 AB Leidschendam.y
070-200156.
Slotlaan 128 Zeist-Holland
CLAES OLDENBURG
Mouse Museum en
Ray Gun Wing
16 juni-29 juli
De opvallende catalogus (140 pag.. 200
1 ill.) wordt U toegezonden na overma
king van f 29.50 op postgiro 82 95 08
t.n.v. Kröller-Müller Stichting,
Otterlo, tel. 08382-241
Rijksmuseum Kröller-Müller
IKON-MARIA
fcDe.cUJijeim
Echteld-Betuwe (AIS)
Juli. Aug., Sept '79
Dinsdag Urn Zaterdag
14.0017.00 uur.
Tel. 03444-1804
