Eerst zelf 'n overtuiging hebben
Tekening van een lezer
•Vojecten buitengewoon onderwijs
Niet Blij in de Rij
Trouw Commentaar
(et koekoeksei (1)
Iet koekoeksei (2)
'lan van staatssecretaris Hermes:
Nieuwe Tweede Kamervoorzitter Dick Dolman:
0/;U
VARA- medewerkers tegen
nieuwe koers 'Haagsche kringen'
'Prachtig om in
schaduw te staan
van Vondeling'
CAO-akkoord
koopvaardij
Scholten niet tegen
nieuwe kernwapens
in Verenigde Staten
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
enkele maanden worstelt het
jbinet nu met de vraag wat het
|n moet met de „postbank". Het
met het wetsontwerp van het
jrige kabinet om PCGD (postgi-
i) en RPS (rijkspostspaarbank)
tnen te voegen en uit te laten
jjeien tot een compleet bankbe-
fijf. Blijkbaar heeft het huidige
Ibinet het akelige gevoel dat het
n koekoeksei uitbroedt. Was
t niet de toenmalige socialistic
he minister van financiën Dui
nberg die, terwijl het kabinet na
f kamerverkiezingen demissio-
jir was en de premier zijn tijd
Ode met het formeren van een
♦eede kabinet-Den Uyl, het wets-
twerp indiende als één van de
üke dingen voor linkse mensen?
hike aarzelingen ten spijt is er
liter weinig reden de postbank
|g langer met wantrouwen te be
tenen. Het plan op z'n merites
oordelend is er zelfs alle aanlei-
ng spoed te betrachten.
rijkspostspaarbank en in min-
re mate de giro stammen uit een
d waarin „de kleine man" bij de
wone banken niet terecht kon.
e banken waren er voor bedrij-
n en zakenlui, en werden dan
k „de handelsbanken" ge-
emd. Door de automatisering is
hter juist die kleine man een
er aantrekkelijke klant gewor-
n voor de vroegere handelsban-
n. Strikt genomen zou je zelfs
nnen stellen dat Giro en RPS
nnen verdwijnen, nu deze over-
idstaken alsnog door het parti-
en derde verschijnsel, wellicht
et het voorgaande samenhan-
nd, betreft de rentabiliteit van
t bankbedrijf. Alle sectoren van
is bedrijfsleven maken goede en
ichte tijden door, nogal wat sec-
ren thans vooral slechte tijden,
et dagbladbedrijf maakt, om
aar eens dicht bij huis te begin-
in, thans goede jaren, na een
tie slechte. Het verzekeringsbe-
fijf door velen nog gaarne
iorgesteld als een goudmijn is
ïk niet meer wat het geweest is,
de schadeverzekeringen vaker
rlies dan winst opbrengen. Zo
innen we doorgaan. De zevental-
n van vette en magere jaren
eelen elkaar af.
is echter in onze economie een
fctor voor welke, dwars door alle
onomische golven heen, ieder
uw jaar een vetter jaar is en dat
het bankwezen.
ij zijn daarom niet erg onder de
druk van het gesputter van onze
Dte banken tegen de komst van
postbank. Het bevorderen van
n gezonde concurrentie in het
nkwezen is, naar onze mening,
hoofdtaak van de nieuwe bank.
teraard mag het geen concurren-
vervalsing worden, en zal de
stbank moeten worden onder-
irpen aan alle voorschriften en
ten (zoals vennootschapsbelas-
g) waaraan de grote particuliere
nken zijn onderworpen. Een ge-
nde concurrentie is, in een eco-
mische orde van liberale oor-
ong als de onze, in hét belang
h alle mensen, ook de niet-linkse
:nsen. Ten onrechte proberen de
.culier initiatief zijn overgenomen.
Er is echter nog meer gebeurd dan
dat de gewone man is ingelijfd bij
de klandizie van de grote banken.
Gelijktijdig heeft zich een sterke
concentratie voltrokken in het
bankwezen. Ons land telt een stuk
of zeventien zelfstandige banken,
maar de drie grootste ABN,
Rabo en Amro beslaan samen
al 60 procent van de markt voor
bankactiviteiten. Zestien jaar gele
den waren er nog 114 zelfstandige
banken, en was er een hele scala
van grotere en middelgrote en klei
ne bankbedrijven.
Een ander gegeven is dat de ban
ken voor de financiering van ons
bedrijfsleven de laatste twintip
jaar steeds belangrijker zijn ge
worden. In tegenstelling tot vroe
ger drijven talloze bedrijven niet
meer grotendeels op eigen vermo
gen (geld van aandeelhouders)
maar op vreemd vermogen (geld
van banken en andere geldschie
ters). Niet voor niets heeft de vori
ge minister van economische za
ken, Lubbers, de overheidsfacili-
teit van de „achtergestelde lening"
geïntroduceerd, juist voor de ge
zonde bedrijven.
De „macht" van de banken is dus
in tweeërlei opzicht fors gegroeid,
enerzijds door de sterke concen
tratie, en anderzijs door de geslon
ken betekenis van het eigen be
drijfsvermogen.
linkse mensen de postbank in te
lijven bij de dingen die uitsluitend
voor hen leuk zijn.
Wij menen derhalve dat de post
bank in staat moet worden gesteld
uit te groeien tot een complete
bank. Dat betekent dat deze bank
ook het terrein van de kredietver
lening aan bedrijven dient te be
strijken. Men mag daarbij de ogen
niet sluiten voor het feit dat de
nieuwe postbank dit belangrijke en
moeilijke onderdeel van het bank-
vak nog helemaal moet Ieren.
Daarom zou het verstandig zijn de
postbank voorlopig beperkt te la
ten starten, bijvoorbeeld door de
kredirtverlening ten behoeve van
investeringen te binden aan een
plafond van, bijvoorbeeld een of
enkele honderdduizenden guldens
per bedrijf. Die limiet zou dan in
de verdere toekomst geleidelijk
naar boven kunnen schuiven, en
op den duur kunnen verdwijnen.
De limiet hoeft niet te gelden voor
de financiering van foonbetalingen
van bedrijven. Daarmee zijn, bij
bedrijven met grote aantallen
werknemers, maandelijks giganti
sche bedragen gemoeid. Een limiet
bij deze financiering zou de post
bank voor tal van bedrijven onaan
trekkelijk maken. Deze vorm van
financiering vergt echter minder
specifieke kennis van het bankiers
vak, en levert minder grote risico's
op.
Dit alles overziend is er voor het
kabinet te weinig reden tot be
duchtheid. Het koekoeksei moet
nu maar spoedig worden uitge
broed.
door Hans Goslinga en Bram Pols
DEN HAAG De voorzittersstoel in de Tweede Kamer is een
nieuwe tussenhalte in de zorgvuldig uitgestippelde loopbaan
van Dick Dolman. Als middelbare scholier, in het begin van de
jaren vijftig, wist hij al dat hij Kamerlid wilde worden. Vrijwel
elke stap heeft hij sindsdien op dat doel afgestemd. Zijn keuze
voor de Paf tij van de Arbeid was vanzelfsprekend, door zijn
afkomst bepaald. „Ik heb nooit een ontmoeting met het licht
van boven gehad. Het is geleidelijk gegaan. Er was geen
speciale aanleiding," zegt hij.
In het gezin van hoofdmeester Dol
man is Dick enig kind. Ze wonen in
het buurtschap Empe in de oostelijke
hoek van de Veluwe. Daar staat ook
de openbare lagere school, waar zijn
vader vijfendertig jaar hoofd van is
geweest. Het is een wat merkwaardi
ge streek: voor de ene helft agrarisch,
voor de andere helft sterk geïndustri
aliseerd (papier).
De kerkelijken zijn gematigd en
stemmen in die tijd CHU, de papier-
arbeiders zijn PvdA. Vader Dolman is
pacifist en heeft voor de oorlog nog
gestemd op de CDU, de enige pacifis
tische partij die toen nog bestond. Na
de oorlog stapt hij over naar de PvdA
en dat blijft zo.
Onderburgemeester
Door zijn vele activiteiten in het
dorpse verenigingsleven (zang, to
neel, zondagsschool, maatschappe
lijk hulpbetoon) staat de oude Dol
man bij de bevolking bekend als „de
onderburgemeester.'' Volgens zijn^
zoon had hij een brede maatschappe
lijke belangstelling, maar kwamen
veel activiteiten uit het feit dat hij
hoofd van de school was.
Een gebeurtenis die een grote indruk
maakt op de jonge Dolman speelt
zich af in de laatste oorlogswinter. Na
de slag om Arnhem in september '44
worden honderdduizend Arnhem
mers ondergebracht op dorpen op de
Veluwe. Ook Empe, waar vader Dol
man evacuatiecommissaris is, toont
zich hulpvaardig. „De bevolking ver
dubbelde, wij kregen er twee gezin
nen bij in ons enigszins monumentale
huis. Ik had ineens vijf zusjes. Het
waren interessante families. De moe
der en zusjes van Pierre Jansen en
de familie van het later KVP-Kamer-
lid Verhoeven."
Stemt Drees
Dick Dolman raakt in het begin van
de jaren vijftig in de politiek geïnte
resseerd. Hij herinnert zich, dat hij
bij de verkiezingen van 1952 met zijn
vader en politieke bijeenkomst in het
nabijgelegen Zutphen bezoekt, waar
het PvdA-Kamerlid Scheps spreekt.
„Ik was daar zeer van onder de in
druk. Scheps kon een zaal plat krij
gen. Ik weet ook nog, dat we 's avonds
thuis kwamen en op het schoolplein
een groot bord aantroffen met „stemt
Drees" erop. Daar waren we het na
tuurlijk mee eens, maar mijn vader
vond dat zo'n bord niet op een pu
bliek plein kon staan. We hebben dat
bord toen uitgegraven. Er fietste een
man voorbij die riep: goed zo, mees
ter. Dat was natuurlijk het ergste van
alles."
Als hij zijn gymnasium-diploma op
zak heeft, gaat hij naar Amsterdam
om economie te studeren. „Ik koos
economie omdat ik in de politiek wil
de. Het was niet andersom. Ik wilde
Kamerlid worden." Hij wordt lid van
de politieke studentenvereniging Po-
liteia en van de Nieuwe Koers, de
jongerenorganisatie van de PvdA.
In het corps ontmoet hij Eric Jur-
gens, Frits Bolkestein en Ed van
Thijn, die hij alledrie als Kamerlid
voor PPR, VVD en PvdA zal weer
zien. Hij doet verder wat aan toneel
en loopt mee in de marge van het
studentencabaret van Hans van den
Berg, Peter Lohr en Hedy d'Ancona
(nu lid van de Eerste Kamer voor de
PvdA). Hij vertaalt een programma
voor het cabaret in het Engels, maar
hoort er niet echt bij. „Het was een
zeer hechte groep, je kwam er niet
gemakkelijk tussen."
Met de voorbereiding van zijn politie
ke carrière verlopen de zaken voor
Dolman voorspoediger. Hij werkt een
half jaar bij de Wiardi Beekman-
stichting. het wetenschappelijk bu
reau van de PvdA en door dit contact
krijgt hij na zijn studie en militaire
dienst de kans om onder toezicht van
de Amsterdamse prof. Querido een
onderzoek te verrichten naar het sub
sidiestelsel in de gezondheidszorg.
Aan dit onderwerp wijdt hij ook zijn
Met zijn 44 jaar wordt Dick Dolman de jongste voorzitter
van de Tweede Kamer die ons land ooit heeft gekend.
Hij heeft bewust op die post gemikt. Toen de PvdA in
1977 een tweede zetel kreeg in het presidium van de
Kamer, stelde hij zich daarvoor kandidaat. Wanneer
Vondeling in 1981 zou afzwaaien zou hij in elk geval
sterke papieren hebben. Door het tussentijdse vertrek
van Vondeling naar Straatsburg is het voor Dolman
allemaal wat sneller gegaan. Een gesprek met de nieuwe
voorzitter die „het al prachtig zou vinden als hij in de
schaduw van zijn voorganger kan staan."
proefschrift en dit voert hem naar werkt onder Muntendam en Kruisin-
zijn eerste Haagse functie: ambte
naar op het ministerie van sociale
zaken en volksgezondheid, waar hij
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
er
k
Jnt'/iJcers je
e.r~ /cx /i
ADVERTENTIE
an onze Haagse redactie
EN HAAG Staatssecreta-
Hermes (Onderwijs) wil
in de hand van een vijftal
ojecten werken aan de ver-
ïre ontwikkeling en vernieu-
ing van het buitengewoon
iderwijs. Hij heeft daarvoor
:n voorlopig activiteiten-
an gemaakt, dat is toege-
uurd aan scholen,
iderwijsorganisaties en ou-
:rs. Vóór 1 oktober kunnen
j op dit plan commentaar
:ven.
et de vijf projecten wil de staatsse-
ïtaris inzicht krijgen in het functio-
ren van het buitengewoon onder
is. Aan de hand daarvan kan dan
paald worden in welke richting dit
iderwijs zich moet ontwikkelen. In
!t schooljaar 1980-'81 moet al met
projecten wmrden begonnen.
Jlgens Hermes gaat het buitenge-
oon onderwijs op dit moment de
int op van gespecialiseerd onder
is voor kinderen met ontwikke-
igsstoornissen, waarin de orthope-
igogiek (opvoeding van geestelijk
ivolwaardige of ontwikkelingsge-
oordc kinderen) een belangrijke
aats inneemt. Deze kinderen kun-
n alleen goed geholpen worden in
Staatssecretaris Hermes
een school die als orthopedagogisch
onderwijsinstituut functioneert,
meent de staatssecretaris.
Schoolsoorten
Die gedachte staat ook min of meer
centraal bij de projecten. Zo zal aan
de hand van een van de projecten
worden nagegaan of er schoolsoorten
kunnen worden gecreëerd die meer
van de orthopedagogische en minder
van de medische benadering uitgaan.
Een ander project is bedoeld om in
zicht te krijgen in het werken met
„handelingsplannen". Dat zijn plan
nen waarmee de positieve ontwikke
ling van het kind wordt gestimuleerd.
Verder komen er projecten op het
gebied van de personeelsformatie
(hoeveel deskundigen heb je nodig en
hoeveel tijd gaat dat kosten?), dat
verwijzing en toelating en tenslotte
de overgang tussen buitengewoon en
gewoon onderwijs. Bij dit laatste pro
ject zal onder meer worden bekeken
of het mogelijk is een kind van het
gewone onderwijs tijdelijk onder te
brengen in het buitengewoon onder
wijs.
Voor de indeling in (nieuwe) school
soorten zal worden gekeken naar mo-
gélijkhedén voor integratie. In het
plan van Hermes wordt in dit ver
band genoemd het samensmelten
van onderwijs aan kinderen metleer-
en opvoedingsmoeilijkheden (LOM)
zeer moeilijke opvoedbare kinderen
(ZMOK), moeilijk lerende kinderen
(MLK) en onderwijs aan ziekelijke
kinderen.
Op het ogenblik zijn er zeventien
soorten buitengewoon onderwijs en
daar kan best wat in worden gesne
den, blijkt uit het activiteitenplan. Er
komt overigens binnenkort in Am
sterdam een nieuwe school voor geïn
tegreerd buitengewoon onderwijs (in
de Bijlmer). In die school komen
straks kinderen die normaal gespro
ken LOM. ZMOK. MLK of onderwijs
aan ziekelijke kinderen zouden zijn
gaan volgen.
Van Kemenade
Het activiteitenplan van Hermes is
een uitvloeisel van de nota speciaal
onderwijs, die tot stand kwam onder
de vorige minister van onderwijs Van
Kemenade. In grote trekken heeft de
staatssecretaris die nota als
uitgangspunt genomen. In september
zullen de nota en een beleidsnotitie
van Hermes daarover aan de orde
komen in de Kamercommissie voor
onderwijs.
Hoeveel projecten er in totaal zullen
worden opgezet, is nog niet duidelijk.
Dat hangt onder meer af van de reac
ties op het activiteitenplan. De be
doeling is dat de projecten worden
ondersteund door schoolbegelei
dingsdiensten en landelijke pedago
gische centra. Ook zouden de pedolo
gische instituten hierbij een rol kun
nen spelen.
Voor de projecten is in het eerste jaar
vijf miljoen gulden uitgetrokken; het
bedrag loopt op tot twaalf miljoen in
het laatste jaar (1987-'88.
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Een groot, deel van
de medewerkers van de VARA televi-
siedienst heeft zich uitgesproken te
gen de nieuwe opzet van Haagsche
Kringen'. In een schriftelijke verkla
ring aan de ondernemingsraad, het
dagelijks bestuur en de projectgroep
televisie (die zich bezighoudt met het
televisiebeleid bij de VARA red.)
hebben zij met grote klem verzocht
zowel het programma 'Haagsche
Kringen' in de bekende opzet als de
medewerkers Koos Postema. Joop
van Tijn, Harry van Wijnen en Siem
Suurhoff te behouden.
De verklaring is gekant tegen het
voorstel van eindredacteur Hans Ja
cobs van 'Haagsche Kringen' om ge
bruik te maken van de drie vaste
scherp te zijn, maar ook. altijd de
andere kant te laten zien."
Niet het type van de gepassio
neerde socialist hè?
„Ik heb de opmerking van prof Geijl
tot mijn lijfspreuk gemaakt: Ik ben
liberaal dus socialist."
Weet de carrièreplanner Dolman
nu al wat hij na het voorzitter*
schap gaat doen?
„Ik zou natuurlijk twintig jaar ka
mervoorzitter kunnen blijven, maar
daarvoor heb je wel elke keer het
vertrouwen van de Kamer nodig. Ik
heb al gezegd: ik zou ooit nog wel een
kabinetspost willen. Niet de volgende
keer, maar misschien later. Als het
maar de publieke zaak betreft. Het
bedrijfsleven vind ik te eenzijdig en
het maken van winst trekt me per
soonlijk niet aan. Voor de weten
schap ben ik te rusteloos."
Ondankbaar
Het lijkt niet erg dankbaar om
een man als Vondeling op te
volgen.
„Het is een uitstekend voorganger,
een geweldig voorbeeld. Omdat het
zo'n goeie was, zou ik het al prachtig
vinden als ik in zijn schaduw kan
staan."
Wat vindt u zo aantrekkelijk aan
dat voorzitterschap?
„Ik ken geen politieke functie die
zoveel interessante aspecten combi
neert. Je blijft lid van je eigen fractie,
je vertegenwoordigt de Tweede Ka
mer naar buiten, je leidt de vergade
ringen en bereidt die ook voor en dan
run je ook nog het hele kamerbedrijf.
Verder de contacten met de pers, de
officiële gebeurtenissen waarvoor je
wordt uitgenodigd."
Grappen
ga. Later stapt hij over naar het mi
nisterie van economische zaken, waar
hij als hoofd van de afdeling parle
mentaire zaken nog een stapje dich
ter bij zijn doel komt.
Duivels genoegen
De PvdA zit dan in de oppositie en
Dolman vertelt, dat hij er onder zijn
toenmalige minister De Block „een
duivels genoegen in schept zijn par
tijgenoten met de scherpste argu
menten te bestrijden". Druiste dat
niet in tegen zijn eigen idealen? „Nee,
er zijn nooit wrijvingen geweest. Je
kunt als ambtenaar intern je mening
geven. Je moet niet uit de school
•klappen. Als er dingen gebeuren die
echt tegen je principes ingaan, ga je
weg. Maar zoiets heeft zich nooit
voorgedaan. Er gebeurden wel dingen
waar ik het niet mee eens was, maar
je moet altijd pragmatisch zijn."
Dat klinkt vreemd uit de mond
van een socialist.
„Misschien wel ja. Maar als iedereen
het ergens over eens is, heb ik de
neiging om tegenargumenten te zoe
ken. Dat wordt niet altijd geaccep
teerd. Ik denk dat het voortkomt uit
mijn vrijzinnige opvoeding, waarbij
ik geleerd heb dat Je eerst zelf een
overtuiging moet hebben alvorens je
je ergens bij aansluit. En ook door
mijn wetenschappelijke opleiding.
De neiging om te relativeren heb ik
sterk en ik handel meer beredeneerd
dan gevoelsmatig."
Is dat de verklaring voor het feit,
dat Dick Dolman niet erg popu
lair is geworden in zijn partij?
„Ja, waarschijnlijk. En daar komt
dan ook de aard van het beestje nog
bij. Ik heb altijd geprobeerd om wel
VARA-medewerkers in politiek Den
Haag. Joris van den Berg. Paul Witte-
man en Jan Tromp en zodoende de
bekende medewerkers van 'Haagsche
Kringen' „die dit programma afgelo
pen periode kleur hebben gegeven
voor de VARA, te behouden."
De medewerkers vinden in hun ver
klaring dat „op lichtvaardige wijze
door de verantwoordelijke functiona
rissen en instanties bij de VARA, met
de belangen van het programma en
van de betrokken medewerkers (al of
niet in vaste dienst) is omgespron
gen". De brief is ondertekend door
zesendertig personen Opgemerkt
wordt dat in de vakantieperiode niet
alle tv-medewerkers benaderd kon
den worden.
het moet u zijn opgevallen dat,
toen uw kandidatuur bekend
werd, vrijwel iedereen over uw
„grappen" is gevallen.
„Ja, dat is een eigen leven gaan lei
den, die onbegrepen humor Er zijn
wel eens grappen op hun gezicht ge
vallen. maar soms is er ook wel gela
chen. Kijk, een cabaretier gaat zijn
programma eerst uitproberen en
schrapt dan de helft van zijn grap
pen. Maar inderdaad, sommige grap
pen had ik beter niet kunnen maken.
De kritiek laat ik over me heen ko
men. Ik lig er niet wakker van. Aan de
andere kant, als zovelen iets opmer
ken, is dat wel een waarschuwing. Ik
zal er dus wel rekening mee houden."
ROTTERDAM (ANP) De belang
rijkste CAO's in de koopvaardij zijn
rond. De Federatie van werknemers
organisaties in de zeevaart (FWZ)
heeft bekend gemaakt dat na lange
onderhandelingen akkoorden zijn be
reikt voor zowel de grote handels
vaart met ongeveer achtduizend
werknemers, als de kustvaart met
vijfduizend werknemers. Met de Ned-
loyd-groep in Rotterdam onderhan
delt de FWZ nog. Bij Shell is de CAO
rond. De Nedlloyd en de Shell-tan-
kers kennen een eigen CAO. Onder
handelingen dit jaar over een centra
le CAO zijn mislukt.
De leden van de FWZ hebben de
CAO-akkoorden, die hun door hun
organisaties waren voorgelegd goed
gekeurd. Van werkgeverszijde komt
het flat naar verwachting zonder eni
ge moeilijkheden, binnen een paar
weken.
Voor de grote handelsvaart zijn de
belangrijkste akkoorden uit de nieu
we CAO de installering van een com
missie die de vervroegde uittreding
bestudeert en een overeenkomst over
een werkgelegenheidsparagraaf Dit
laatste slaat op de overeenkomst tus
sen FWZ en werkgevers, dat eventue
le onstslagen, bijvoorbeeld door func
tie-combinatie. eerst gelden voor
zeelieden met een andere nationali
teit dan de Nederlandse.
De CAO voor de kustvaart komt in
grote lijnen overeen met die voor de
grote handelsvaart. De werkgelegen
heidsparagraaf gaat gezien de kleine
bemanning op een coaster niet op.
Wel is een eerste aanzet gegeven voor
een afvloeiingsregeling bij ontslagen
voor zeelieden van 55 Jaar en ouder.
DEN HAAG Minister Scholten van
defensie ziet geen reden om zich uit te
spreken tegen het Amerikaanse plan
voor nieuwe strategische kernwapens
in de VS.
Scholten zegt dit in antwoord op vra
gen van het PSP-Kamerlid Van der
Spek. die informatie had gevraagd
over de ontwikkeling van het mobie
le. intercontinentale raketsysteem
MX. Dat de Verenigde Staten door
het MS-programma het vermogen
zouden krijgen om hun tegenstander
„in een eerste klap" uit te schakelen,
moet volgens Scholten uitgesloten
worden geacht.
