Reële
kijk op
vroegere
Oranjes
t
Zuster Judith Nijmands
kiest de Nutsspaarbank voor haar
Persoonlijke Lening.
En straks óók voor haar salarisrekening!
Bij zeventigste
verjaardag
Koningin
NUTSSPAARBANK
y:
DINSDAG 3 JULI 1979
TROUW/KWARTET
H 12
door Fred Lammers
AMSTERDAM Tot
voor kort was het gebrui
kelijk in officiële boek-
werken over de Oranjes,
die verschenen bij een of
ander hoogtepunt in ons
nationale leven, in hoog
dravende bewoordingen
over het verleden van
ons vorstenhuis te schrij
ven en minder goede za
ken te verzwijgen.
Dat gebruik behoort gelukkig
tot het verleden. Dat is op
nieuw duidelijk te merken in
het kloeke boek „Nassau en
Oranje in de Nederlandse ge
schiedenis". ter gelegenheid
van de zeventigste verjaardag
van koningin Juliana bij A. W
8ijthoff's Uitgeversmaat
schappij in Alphen aan de
Rijn verschenen (prijs
ƒ49.50).
Negen Nederlandse historici hebben
elk een of meer Nassaus of Oranjes
onder de loep genomen, te beginnen
bij de Bredase Nassaus en eindigend
met koningin Wilhelmina. Zij hebben
dat eerlijk gedaan, vandaar dat ook
de minder goede eigenschappen van
de figuren die eens een rol speelden in
onze vaderlandse geschiedenis uit de
verf komen en waarom ook niet? Vor
sten zijn geen goden, vaak verre van
dat. De recente geschiedenis heeft
dat opnieuw aangetoond. Door deze
wijze van aanpak is het een boeiend,
goed leesbaar geheel geworden, iets
wat van dit soort boeken, waarbij
men ver in het verleden duikt, niet
altijd kan worden gezegd. Omdat
voor een kritische benadering is ge
kozen komt men soms onthullende,
niet of nauwelijks bekende zaken te
gen. Bijvoorbeeld dat Willem van
Oranje in september 1567 vanuit Dil-
- lenburg een brief aan Alva schreef,
waarin hij hem zijn diensten aan
bood en als zijn mening uitsprak dat
Alva, verweg de meest geschikte per
soon was om de rust in de Nederlan
den te herstellen'. Spoedig herzag de*
prins zijn mening. „Oranje was geen
doctrinair revolutionair die zich ge
roepen voelde een nieuwe politieke
en sociale orde te vestigen, maar veel
eer een begaafd en praktisch staats
man die niet aarzelde zijn politieke
,en godsdienstige houding te verande-
ren wanneer hem dit gelegen voor
kwam". schrijft professor dr. K. W.
Swart.
Stijfhoofdigheid
„Maurits wordt door professor dr A.
Th. van Deursen behandeld. Hij-
schetst hem als een man, die meer
1
Dc latere koning Willem de Eerste met zijn broer prins
Fredrik in 1788 (Schilderij door Johann Tischbein)
Een zeldzaam schilderij van stadhouder Willem de Vijfde
tijdens zijn ballingschap in Engeland in 1801 geschilderd
door John Hoppner.
was dan „de op crediet aangestelde
kapitein-generaal" maar tevens als
iemand waarin de Nassause „stijf
hoofdigheid" zich naarmate de jaren
verstreken, meer en meer ging open
baren in „een norse, bevelende ma
nier van spreken", wiens drijfveer
zijn plichtsbesef was, dat hem nood
lottig werd en die zo in feite „een
tragische figuur" werd.
Aan zijn vorig jaar verschenen, bijna
600 bladzijden tellende, biografie van
Frederik Hendrik kon professor dr. J.
J. Poelhekke. in dit boek weinig
nieuws meer toevoegen. Koning-
stadhouder Willem de Derde, een
Oranje over wie reeds het nodige is
geschreven, kan volgens professor dr.
D. J. Roorda „moeilijk" een staat
kundig vernieuwer worden ge
noemd." In de Republiek voltooide
hij niet wat hij begon en in Engeland
voltrokken de veranderingen zich
zijns ondanks en buiten hem om".
Willem de Vierde, gehandicapt door
een rugafwijking (het gevolg van een
val van een paard op vijfjarige leef
tijd) laveerde en schipperde om hefti
ge botsingen en tegenstellingen te
bezweren, al noemt dr O. J. Schutte,
die deze stadhouder en Willem de
Vijfde belicht, hem een harde wer
ker. Zijn opvolger de vader van
onze eerste Oranje-koning was ie
mand die opging in zijn kunstcollec
ties, muziea en toneel. Willem de Vijf
de paarde een goed hart en een vroom
gemoed aan een gezond oordeel, ijver
en een gedegen kennis, maar een poli
ticus en staatsman van formaat was
hij bepaald niet.
Een raadsel
Dan komen onze koningen. Professor
dr J. A. Bornewasser typeert Willem
de Eerste als „een moeilijk toeganke
lijke persoonlijkheid, die met zijn
merkwaardige mengeling van recht
lijnige denkDatronen en welfelmn*Hi-
gemoedstoestanden toch meer een
raadsel bleef voor anderen dan
dat hij een probleem is geweest voor
zichzelf". Van de man, die als hij geen
koning was geweest, koopman zou
zijn geworden moet worden gezegd
dat zijn „solistische, autistische le
vensstijl eerder verlammend dan be
zielend werkte".
Koning Willem de Tweede, die voort
durend met zijn vader overhoop lag,
een verschijnsel dat bij vele Oranjes
de vader-zoon verhouding kenmerk
te, beraamde volgens archiefstukken
die onlangs in Saksen Weimar te
voorschijn zijn gekomen in 1821 het
plan een veldtocht tegen het Bour
bon-Frankrijk te ondernemen om
daar de plaats van Lodewijk de Acht
tiende in te nemen. De Oranje, die
vóór alles een andere koning wilde
zijn dan zijn vader, maar zich met
zijn voorliefde voor pompeus gedoe
(bij zijn inhuldiging droeg hij onder
het hermelijnen gewaad een uniform,
dat aan een kozakkenhoofdman deed
denken) enigszins belachelijk maak
te, bleef een vreemde man, die een
„bijna magnetische aantrekkings
kracht" uitoefende op excentrieke
ballingen, klaplopers en chanterende
intimi. In hem te prijzen valt dat hij
zich niet bemoeide met kerkelijke
zaken. „Onder mijn koningsmantel
wil ik geen domineesbef dragen",
merkte hij eens op.
Lastig heerschap
Koning Willem de Derde was als jon
geman al een lastig heerschap. Zijn
vader moest van hem zeggen, dat
Willem met diens „bizarre, recalci
trante ideeën altijd weer de harmonie
binnen de familie verstoorde". Dr. C.
A. Tamse beschrijft hoe Willem er
eerst bitter weinig voor voelde koning
te worden, omdat hij niet ingenomen
was met de in de grondwet van 1848"
aangebrachte beperking van het ko
ningschap. Hij liet zich door vrienden
overhalen het hoge ambt van zijn
vader over te nemen, maar hij bleef
koning tegen wil en dank. „Vanaf het
begin bestonden er in zijn vorstenle
ven spanningen tussen aanleg, opi
nie, en behoefte enerzijds en moderne
vorstenplicht en talloze veeleisende,
daaruitvloeiende taken anderzijds.
Zijn leven werd gekenmerkt door on
opgeloste en vaak ook onoplosbare
tegenstellingen." Willem de Derde
had van de natuur veel meegekregen.
Hij was wat men in de vorige eeuw
noemde „een kloeke, mannelijke ver
schijning en beschikte over een
krachtige stem, die zijn woorden niet
in het gedruis van de menigte verlo
ren deden gaan." Over zijn woede-
uitbarstingen konden echter ook ve
len meepraten. Zijn persoon was, vol
gens Tamse, mede schuldig aan de
geleidelijke uitholling van -de konink
lijke invloed.
Willem de Derde was geen bureau
heid en besteedde te veel aandacht
aan kleinigheden. Bij dit alles kwan
nog dat zijn eerste huwelijk met Sop
hie van Wurtemberg een grote misluk
king bleek te zijn.
Huren
De laatste Oranje, die in het boek
wordt beschreven is koningin Wilhel
mina. Professor dr. A. F. Manning is
wat haar betreft ook openhartig. Als
kind was Wilhelmina al niet gemak
kelijk. Manning vindt dat ze niet flink
genoeg werd aangepakt als ze kuren
had. „Zij was ongeduldig en bepaald
niet op haar mondje gevallen, een
eigenschap die zij haar leven lang zou
behouden." De talrijke pogingen
haar aan de man te brengen en toen
dit eenmaal was gelukt haar ongeluk
kige huwelijksleven met prins Hen
drik, worden niet verzwegen. Uitein
delijk komt professor Manning tot de
conclusie dat Wilhelmina een van de
markantste Oranjes is geweest." Ze
had geen gemakkelijk karakter en
wist van zichzelf, dat ze een grote
baas was, iemand die altijd het laat
ste woord en altijd haar zin wilde
hebben. Zij had ongetwijfeld iets ego
centrisch maar de positieve zijde
daarvan was de persoonlijke betrok
kenheid op het wel en wee van staat
en volk. Behaagziek of ijdel was ze
niet en ze leefde bepaald sober. Ze
was het tegendeel van gemakzuchtig
maar had wel iets krampachtigs en
dacht te veel in zwart-wit termen.
Ongeduldig en impulsief mag men
haar wel noemen, soms ondankbaar
op het kwetsende af, zonder dat ze
dat zelf altijd merkte. Bij al haar
intelligentie bleven haar denkbeel
den zich door zekere vaagheid ken
merken. Haar religieuze belangstel
ling had jets mystieks-zwevends
maar voor staatskundige zaken had
ze een helder oog. Tijdens de moeilij
ke momenten van haar regering was
ze opvallend flink en faalde niet. Wil
helmina was een Oranjevorstin die
alles over had voor de Nederlandse
zaak, zoals zij die zag."
rit-
x:
Judith Nijmands is jong en wil naast
haar fiets 'n autootje. Dat kan. Want met
haar inkomen als verpleegkundige kan ze
zich best iets veroorloven. Ze wil dat
autootje wèl liever vandaag dan morgen;
haar nieuwe baan is ruim 10 kilometer
verderop en vooral na de wacht wil ze bij
't krieken van de dag snel en veilig naar
huis.
Maar, Judith gaat niet over één nacht
ijs. Zeker als 't om geld gaat kan,
halsoverkop beslissen, geld gaan kosten.
Na wikken en wegen besluit ze de
Nutsspaarbank te kiezen voor haar
Persoonlijke Lening. Gelijk heb je, Judith!
'n Veilig gevoel, dacht ze, omdat de
Nutsspaarbank onderdeel is van een groter
geheel. Dat zag ze meteen aan die S.
En toch had ze 't gevoel bij haar eigen
persoonlijke bank te zijn. Klopt Want alle
80 kantoren in en rond Den Haag
hébben die persoonlijke tint als ze hun
diensten verlenen. En diensten verlenen is
't vak van de Nutsspaarbank.
We doen dat in werkelijk alle
facetten van het geldverkeer: salaris-
rekeningen, Persoonlijke Leningen,
hypotheken, verzekeringen, vreemde
valuta, speciale rekeningen voor jongeren
en u kunt bij ons óók op 'n aantal
verschillende manieren sparen en beleggen.
Kijk, en Judith Nijmands had dat
toch wel snel door.Da's ook de reden dat ze
straks ook voor ons kiest inzake haar
salarisrekening. Dan kunnen wij haar
betalingen doen en hoeft ze zich niet meer
zelf met die rompslomp bezig te houden.
En verder zullen we haar, als ze wil,
in de loop der tijd nog op veel manieren
van advies kunnen dienen. Persoonlijk
advies. Even binnenwippen kan op elke
werkdag van negen tot kwart voor vijf,
op koopavond en in sommige kantoren
ook nog wel op zaterdag.
Inmiddels heeft ze de papieren voor
haar persoonlijke lening al getekend.
Administratief gaat 't razendsnel bij de
Nutsspaarbank. Kwestie van modern zijn
Ja, metallic groen lijkt ons best 'n mooie
kleur. Dag Judith!
Inlichtingen: Jan Hendrikstraat 4,
2512 GL Den Haag Tel. 070-469490
