Honderdste
zilveren anier
voor architect
Walter Kramer
i
Uit brieven van lezers
l
'Monumentenwacht' spaart
miljoenen guldens uit
RIMPELS
MAANDAG 25 JUNI 1979
TROUW/KWARTET
ANI
door Fred Lammere
AMERSFOORT „Het was
een emotionele ervaring voor
mij te horen dat ik een zilve
ren anjer zal krijgen. Als je
Jaren met dit soort werk bezig
bent. vaak met je kop tegen
een muur bent gelopen omdat
de mensen Je niet begrepen of
niet wilden begrijpen en ze
komen je ineens vertellen dat
hetgeen waarvoor je je inzet
officieel wordt erkend, doet
dat je wel wat"
De Amersfoortse architect Walter
Kramer hoefde daarom geen tijd
te vragen om er over na te denken
of hij die zilveren anjer zou accepte
ren. Morgen zal hij in het paleis op de
Amsterdamse Dam zijn onderschei
ding uit handen van prins Bernhard
in ontvangst nemen.
Met zijn 42 Jaar is Walter de jongste
aan wie ooit een zilveren knjer is
verleend. In de regel zijn het hoogbe
jaarde heren vrouwen die deze eer
te beurt valt zijn helemaal in de min
derheid aan wie een anjer wordt
toegekend. Achter de naam van vele
anjerdragers moest zodoende de af
gelopen jaren een kruisje worden ge
zet. Niet alleen dat Walter de jongste
drager van een zilveren anjer wordt,
hij zal er tevens aanspraak op kun
nen maken de honderdste te zijn aan
wie prins Bernhard, sinds de onder
scheiding in 1950 door het Prins Ber
nhard Fonds werd ingesteld, het ere
teken uitreikt.
Walter Kramer krijgt het embleen,
(dat bestaat uit de vijfbladige roos
van het Huis van Lippe in zilver met
daarboven een gekroonde, gestyleer-
de. zilveren anjer en het devies „Het
gaat om uw zaak") vooral omdat hij
in 1973 de „Monumentenwacht Ne
derland" heeft opgericht, een stich
ting waarvan hij Inmiddels ere-voor-
zltter ls. Die Monumentenwacht is
een stokpaardje van Walter gebleven.
„Het begon allemaal voordat ik me
als zelfstandig architect had geves
tigd en nog werkzaam was bij de
Rijksdienst voor de Monumenten
zorg. Steeds meer ging ik me afvra
gen of al die dure restauraties in
Nederland niet voorkomen zouden
kunnen Worden of veel minder kost
baar zouden zijn indien vroegtijdig
zou worden ingegrepen. Regelmatig
werd ik met zaken geconfronteerd
waarbij mijn enige conclusie moest
zijn, dat wanneer men eerder in actie
was gekomen het verval niet zulke
ernstige vormen zou hebben aange
nomen. We hebben in Nederland
sinds 1961 een Monumentenwet,
waarin de zaken in vergelijking met
het buitenland goed worden geregeld.
Er staat duidelijk waar Je aan toe
bent. Wat ontbreekt is echter de on
derhoudsplicht.
een restauratiesubsidie. Zwart-wit
gezegd krijg Je in Nederland op het
ogenblik een premie voor het ver
waarlozen van een monument. Daar
bij gaat het niet alleen om woonhui
zen. er zijn ook hele grote projecten
bij.
Vaak wordt dit gedaan vanuit een
grote problematiek. Neem enkel
maar de 2500 kerken die in ons land
op de Monumentenlijst staan. Als een
kerk aan restauratie toe is vraagt dat
ondanks de subsidie van de overheid
van de kerkbesturen ook grote finan
ciële offers. De restauratie van de St
Elisabethskerk in Grave, waaraan ik
momenteel bezig ben, kost negen mil
joen. Daarvan moet de kerkelijke ge
meente zes ton bijeen zien te bren
gen. Dat is een indrukwekkend be
drag. Je kan het de eigenaren van de
40.000 monumenten die we in Neder
land rijk zijn in vele gevallen niet
kwalijk nemen dat ze die monumen
ten verwaarlozen. Maar de problemen
zijn daarmee niet opgelost. In de rap
porten die ik voor de Rijksdienst
moest opstellen, eerst over monu
menten in Brabant en later over de
vele kerken in de noordelijke provin
cies. heb ik daar telkens op geha
merd. Het haalde weinig uit. Bij de
dienst gaven ze me gelijk, maar daar
bleef het bij. Niets is fnuikender. Als
ze nee zeggen kun je er nog tegenin
gaan, alsnog proberen ze te overtui
gen. maar als ze het met je eens zijn
en verder niets doen!"
Walter Kramer is er echter de man
niet naar zich daarbij neer te leggen.
Hij ging zelf tot actie over. Samen
met drie geestverwanten die nauw
waren betrokken bij restauraties in
Friesland (de heren R. E. C. Estour-
gie, H. J. Zijlstra en J. F. Stallinga)
richtte Walter de stichting „Monu
mentenwacht Nederland" op.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in dezp krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen ol reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover ol over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hooldredactie Trouw, Postbus 859,1000
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld.
Amnesty (6)
Walter Kramer
premie voor verwaarlozen
komen alleen aan het voorrijden al
een paar honderd gulden kwijt zon
der dat ze nog iets hebben gedaan. In
dat alles vooreiet nu de „Monumen
tenwacht", die zes jaar geleden
begon.
Inspectie
Aantasting
De Invoering daarvan vond de rege
ring een te grote aantasting van het
eigendomsrecht. Het gevolg daarvan
is dat veel eigenaars van monumen
ten hun bezit bewust verwaarlozen
om als het helemaal uit de hand loopt
in aanmerking te kunnen komen voor
Honderd gulden
„We hebben allevier honderd gulden
op tafel gelegd. Dat was ons beginka
pitaal. Ik wist precies wat me voor
ogen stond. In Ameide nam een aan
nemersbedrijf een jaar of tien terug
op zich als service aan cliënten na
uitgevoerde restauraties de zaken in
de gaten te zullen houden. Daar
kwam in de praktijk weinig van te
recht, maar het idee was goed. Het is
echt niet zo dat de zorgen over een
monument voorlopig van de baan
zijn wanneer een restauratie gereed
komt. De zorg voor het onderhoud
begint op de dag na de feestelijke
ingebruikname. Een door een tennis
bal verstopte goot of, zoals ik heb
meegemaakt, een vlierboom die tus
sen dakpannen gaat groeien kan het
begin zijn van een nieuw verval, dat
snel om zich heen grijpt. De hervorm
de kerk in Woudrichem is daarvan
een duidelijk voorbeeld. Daar ver
waarloosde men een lekkende regen
pijp met als resultaat dat toen er
eindelijk werd gerestaureerd dat
werk duizenden guldens duurder uit
viel dan nodig was geweest."
Tijdig zaken signaleren is van het
allergrootste belang. De vraag is ech
ter wie je zoiets moet laten doen. De
kerkbestuurders kruipen zelf niet het
dak op. vooropgesteld dat ze er ver
stand van hebben. Roep Je deskundi
gen te hulp dan ben je als ze al
„We hebben in eerste instantie 25
kerkbesturen aangeschreven. Zestien
reageerden positief. Zij beloofden
jaarlijks 75 gulden te zullen betalen
en in ruil daarvoor krijgt het monu
ment waarvoor zij hebben te zorgen
eens in de acht maanden een grondi
ge inspectie. Dat is erg aangeslagen.
Op het ogenblik hebben we de zorg
over tweeduizend monumenten,
waarvan achthonderd kerken. Die af
gelopen zes jaar hebben we 3200 in
specties uitgevoerd. We zijn heel een
voudig begonnen met hulp van res-
tauratiebedrijf Yde Schakel in Ex-
morra, waar men in de tijd, dat we
over een „Monumentenwacht" gin
gen denken ook plannen had voor een
soort monumentenbewaking. Nu
hebben we zestien man in vaste
dienst en tevens nog 55 vrijwilligers.
Op Limburg en Overijssel na is in
elke provincie een Monumenten
wacht werkzaam. Limburg zal spoe
dig volgen en we rekenen er op dat
Overijssel in 1981 eveneens zover zal
zijn. Op iets langer termijn denken
we nog aan een verdere uitbouw: een
afzonderlijke .Monumentenwacht
voor Amsterdam en mogelijk ook een
in Delft, Leiden en Gouda, eveneens
steden met veel historische ge
bouwen."
Dank zij de subsidies van de overheid
is het tarief om mee te doen 75 gulden
per monument gebleven. Na elke in
spectie wordt een uitvoerig rapport
„opgesteld. „Onze adviezen worden
in de regel trouw opgevolgd. Kleine
herstelwerkzaamheden verrichten de
monumentenwachters zelf tegen het
speciale tarief van 16,25 per uur. Dit
blijft echter beperkt tot het rechtleg-
gen van een leitje of een dakgoot
schoonmaken. We waken er voor een
restauratiebedrijf te worden. Dat mo
gen we trouwens niet."
Door de Monumentenwacht wor
den jaarlijks tonnen uitgespaard.
„Onlangs heb ik eens een berekening
gemaakt en daarbij kwam ik tot een
directe besparing van 9,8 miljoen gul
den in vijf jaar op de feitelijke kosten
maar als Je schrijft dat er vijftig mil
joen is bespaard zal je er niet ver
(toto: H*nk Tukktf)
naast zitten", zegt Walter, die een
paar jaar geleden ook van zich deed
spreken door een geruchtmakende
publicatie in „Plan", het maandblad
voor ontwerp en omgeving. Onder het
motto „Land zonder kerken?" vestig
de hij toen de aandacht op het feit
dat steeds vaker God de huur wordt
opgezegd. Walter verzet zich nog
steeds met kracht tegen het afbreken
van oude kerken.
Beeldenstorm
„In de jaren zestig hebben we in Ne
derland een tweede beeldenstorm ge
had. De rekening daarvan wordt ons
nu al door de jongere generatie gepre
senteerd. We hebben met elkaar toe
gelaten dat veel moois is verdwenen.
Gelukkig denkt men er nu anders
over. De mensen zijn betonbeu en
breken kerken niet zo meer af, al
wordt nog vaak met onze kerken
vreemd omgesprongen. Velen vinden
dat na een prijzige restauratie kerken
dubbel gebruikt moeten worden.
Daar ben ik tegen. Je kunt in kerken
best concerten geven en nog diverse
andere dingen doen, maar er zijn
grenzen. Je mag nooit vergeten waar
voor een kerk is gebouwd. Dat sluit
veel andere bestemmingen uit.
Zo'n kerk kan best functioneel zijn.
We restaureren niet alleen voor het
nageslacht, maar in de eerste plaats
voor de mensen van nu, maar een
stadion gebruiken we toch ook maar
één dag in de week, waarom moeten
die oude kerken dan ineens voor van
alles en nog wat gaan dienen. We
zouden al een heel eind verder zijn als
men de grote kerken intensiever ging
gebruiken voor hun eigenlijke doel,
en dat betekent dat ze niet alleen op
zondagen open zijn. In het buiten
land kun je toch ook in de meeste
gevallen wanneer je maar wilt een
kerk binnenlopen. Bij ons zijn ze
meestal dicht en de koster waar je de
sleutel kunt halen is niet thuis als je
hem nodig hebt. Daaraan moeten we
iets gaan doen. Degenen die met be
zwaren aankomen dat dit in onze tijd
niet meer kan geloof ik niet. Kort
geleden kwam ik nog een publicatie
tegen uit de achttiende eeuw waarin
wordt geklaagd dat baldadige Jonge
ren ruiten hadden ingegooid van de
Groningse Martinikerk en er veel la
waai hadden geschopt. Wat dat be
treft is er weinig veranderd. Ook in
vroeger tijden had men met dat soort
problemen te kampen."
Verschillende ingezonden stukken-
schrijvers probeerden in Trouw met
allerlei insinuaties het streven van de
Werkgroep Chr. Alternatieven voor
AI in een verkeerd daglicht te plaat
sen. Het blijkt dat veel christenen ons
streven om te komen tot oprichting
van een organisatie op christelijke
basis, die opkomt voor de zaak van de
gemartelden en vervolgden, toejui
chen. omdat zij zich helemaal niet
kunnen herkennen in de stijl, metho
den en het politieke klimaat binnen
Amnesty International. Wie nu nog
niet ziet dat AI steedst meer door
linkse krachten wordt beheerst, en
bepaald niet neutraal meer is, zal ook
door nieuwe argumenten niet over
tuigd worden. Onze Werkgroep heeft
al contacten met twee buitenlandse
christelijke organisaties die al jaren
lang bezig zijn met de zaak van de
vervolgden. Dit zijn organisaties van
christenen. Daaraan is ook in Neder
land dringend behoeft als alternatief
voor AI en verbonden met deze chris
telijke organisaties. De organisaties
waarmee onze Werkgroep in contact
staat, zijn: Christian Solidarity Inter
national (CSI) in Zürich en Action des
Chrétiens pour l'Abolition de la Tor
ture (ACAT) in Parijs. Beide organi
saties hebben gezamenlijk al een aan
hang van boven de 40.000, beschik
ken over een uitgebreide documenta
tie en komen op voor de belangen van
vele honderden vervolgden in allerlei
landen van de wereld.
Groningen drs. J. G. van der Land
land. Het zou de moeite lonen voor
het christelijk alternatief kennis te
nemen van de rapporten over de oost-
bloklanden, China en niet te vergeten
het lijvige rapport over gewetensge
vangenen in de psychiatrische inrich
tingen in Rusland. Verder is er nog
een boekje genaamd: „Amnesty in
citaten", waarin Amnesty Internatio
nal in krantenknipsels bij communis
tische kranten uitgemaakt wordt
voor „een kapitalistische misdadige
organisatie" en in rechts georiënteer
de krantenknipsels voor „een com
munistische organisatie".
Middelburg T. de Vries
Droom
Ze had een droom. De men
een tweede huis, wilden dat
huis niet meer. Ze konden
maar in één wonen. Dus
daar afstand van: vrijwillig,
sen, die een huis en een twei
en een boot hadden, deden
van dat tweede huis. De boot
ze, maar dat tweede huis wil
niet meer. Vrijwillig deden i
afstand van. En de mensen^
huis en een auto en nog
hadden, vonden dat ze die
auto best konden missen,
den die tweede auto weg. Ze I
er al één en ook nog het huis.
lig. En de mensen, die zo noi
de zon wilden en daarvoor uren °r
of vliegen over hadden, d<
eens anders en bleven in hun JS'
kleine land. Vrijwillig. In hv
gerieflijke woning. De mei
dekten nog meer. Dat ze b(
den en voeten en ze kochten
Daarmee kwamen ze op plekjtfck
nooit nog hadden gezien,
ginger ze weer fietsen. En
IW
wakker, want het was ma
droom.
Arnhem J. J. Steenbergen]
Amnesty (7)
Via allerlei insinuaties aan het adres
van de nieuwe werkgroep Christelijk
Alternatief voor AI proberen de heren
De Jong en Kersten de aandacht af te
leiden van de zaak waar het om gaat:
dat AI de laatste jaren steeds meer
een linkse koers is gaan varen. Dat
bleek al uit de bemoeienis met de
RAF-terroristen in Stammheim. De
beschuldiging dat deze RAF-leden te
lijden hadden van isolatiefolter bleek
volgens een rapport van de Europese
Commissie voor de Rechten van de
Mens, volkomen ongegrond. Het te
gendeel bleek zelfs waar te zijn. Het
vertonen van een lasterlijke film op
Al-vergaderingen is voor de beide in
zenders die AI verdedigen, blijkbaar
geen bezwaar. Een andere kwalijke
zaak is dat AI op 2 maart 1978 in
Utrecht een fel anti-Israëlische film
van de PLO vertoonde. Terecht pro
testeerde de redactie van het Nieuw-
Isr. Weekblad hiertegen fel. Maar het
Al-secretariaat bleef bij haar stand
punt dat het vertonen juist was ge
weest. Ook uit deze zaken blijkt weer
dat AI in totaal verkeerde handen
geraakt is, en daardoor voor christe
nen onaanvaardbaar. De benoeming
van een overtuigde communist op het
vereoek-bureau heeft dit alles alleen
nog versterkt. De tijd is meer dan rijp
voor een chr. alternatief voor AI,
waaraan christenen van harte hun
steun kunnen geven.
Amnesty(9)
„Christelijke Alternatieven voor Am
nesty International" - wie dóérnaar
streeft, kent Amnesty niet! Wij, alle
bei actieve kerkleden (R.K. en Geref.)
zijn al sinds 1970 Amnesty-lid. In die
jaren hebben we, samen met anderen,
gewerkt voor politieke en geloofs-ge-
vangenen in vele landen, christenen
en niet-christenen. Aldoor wisten we
te handelen volgens de opdracht:
„denkt aan de gevangenen alsof gij
met hen gevangen waart; aan hen, die
mishandeld worden, als mensen, die
ook zelf een lichaam hebt." (Hebr.13:
3). Wie het fijne wil weten over de
benoeming van prof. Roebuck als me
dewerker in het Internat. Secretari
aat, kan bij het Nederlandse secreta
riaat de tekst aanvragen van een
brief aan HUMAN EVENTS, die hier
over gaat. Meer informatie over Am
nesty en Zuid-Afrika geven het in
1978 gepubliceerde Amnesty-rapport:
„Politieke gevangenen in Zuid-Afri
ka" en het artikel „Amnesty reageert
op Zuidafrikaanse kritiek" in Amnes
ty's maandblad Wordt Vervolgd van
maart 1979.
Schiedam E. Marcus en M. Snoek
Labuschagne J"':
Men leze en herleze de zeven
gen van de Groninger theoloo feme
schagne (Trouw, 18 juni). De gi nde
denis herhaalt zich. Namelijk igs-:
schiedenis van de Groninger ri d£
uit de jaren dertig/veertig van$ide
ge eeuw! Theologie, knappe
van de bovenste plank, de
echter gaat in 't blank geklejjice
waarheid van God en Zijn C
staat geschreven op alle blai
van de bijbel. Magna, magnae|ork<
tas Dei et praevalebit (Groot,i
de waarheid van God en zij
winnen). Bijbelwetenschap,
Labuschagne, doch dan wel
wetenschap, die zich als een,
(dienares) buigt voor de majes
de gezonde woorden van
openbaring. Want wat moet
al die dom gehouden gelovigen fla
met bij voorbeeld uw laatste da
„Wie aanstoot neemt aan
spraak ,God sprak bij wijze
ken' heeft God nog nooit
horen spreken"? Wat een crypC^e
stelling! Orakeltaal. Jezus
en Zijn apostelen zijn daar ve
(vgl. 2 Timotheus 1 vers 13).J
het op Paulus: Het dwaze
wijzer dan de mensen (1 Cori /fl1
vers 25).
Amsterdam
ke
ADVERTENTIE
Zwolle
A. Visscher
Amnesty (8)
Al gedurende zeven jaar bestaat er in
Middelburg een actieve adoptie an
nex werkgroep van Amnesty Interna
tional. Hierin werken mensen van al
lerlei opvattingen samen en vinden
elkaar in de zorg voor de gewetensge
vangenen overal ter wereld. De Oost-
duitse gevangene die mede door de
inzet van bovengenoemde adoptie-
groep is vrijgekomen, bezocht de
groep in 1978 en vertelde hoeveel mo
rele steun Amnesty International
geeft aan gevangenen in Oost-Duits-
De kursiefjes van Mink van Rijsdijk in boei er
vorm!
Verschenen:
«1
Mink van Rijsdijk
Trouw-kursiefjes
96 blz., 11,90
:he
elei
m
Klei
t
nda
ndt
r v
aak
and
eer<
P£
hij
lose
raël
nP
De vele duizenden abonnees van Trouw die wekelijks met veel plei
de puntige pennevruchten van Mink van Rijsdijk lezen zullen blij zifaes
met de verschijning van dit boekje. Aan de wens om deze kursiefjesi aarl
boekvorm te bewaren en op geëigende momenten nog eens te lezen
hiermee voldaan. De toon die Mink van Rijsdijk telkens weer weet ai ?e|
te slaan, relativerend en gemoedelijk, soms ook fel als het nodig
maar nooit kwetsend, weten velen te waarderen. Dit boekje zorgt
voor dat 45 van de beste kursiefjes niet in de vergetelheid raken. Ee
boekje om mee te nemen op vakantie!
pc
jk
Verkrijgbaar in de boekhandel
UITGEVERSMAATSCHAPPIJ
KAMPEN
J. H. KOK
Onder redactie van
mevrouw J. Wentink-Frumau
en mr J. J. Wentink
mg
Vragen uitsluitend In envelop sturen naar postbus 507, 2270 Jfpr
Voorburg. Per vraag een gulden In postzegels, het liefst in waard t d
van 55 en 45 cent bijvoegen. Beslist niet aan de buitenkant opplakMpjl
Geheimhouding verzekerd. Briefkaarten worden terzijde gelegd.
WIJ maken onze vragensteller» erop
atten\ dat in verband met onze va
kantie. sommige brieven direct in de
krant beantwoord zullen worden en
wij niet, zoals gebruikelijk, de publi
catie doen voorafgaan door een per
soonlijke brief. Als. In verband met
de speciale inhoud, publicatie niet
gewenst is. hopen we deze brieven na
onze terugkomst te bewerken.
Vraag; In een artikel in Elseviers
Magazine wordt vermeld: met de
meest simpele dingen zijn soms al
oplossingen te vinden voor slechtho
renden. Een telefoon en een deurbel
worden niet gehoord. Met lichtsigna
len wordt dit bezwaar opgelost.
Graag gegevens over dit apparaat.
ANTWOORD: Je zou zeggen: dat
hoort bij het artikel In EM te staan,
maar ook dit probleem, dat heus niet
zo moeilijk ls willen wij graag tot het
onze maken: In de rubriek van Loes
8mlt (en ook in de onze) werd her
haalde malen gewezen op het adres
van mevrouw Thlerens, Instrumenta
rium van de Ned Ver van Slechtho
renden, Weertseweg 1, Epse, gemeen
te Oorssel, waar inlichtingen en be
stellingen gedaan kunnen worden,
onder meer van de reeds beroemde
„tuinslangtoeter" en de „bedtriller".
Het adres van de vereniging (orgaan
Omega) ls Doetlnchem. Burgemees
ter Kehrerstraat 52. Het aanleggen
van het lichtsignaal bij de telefoon
moet besproken worden met deze in
stantie. Wat de deurbel aangaat: dat
kan elk elektrotechnisch bureau en
elke handige doe-het-zelver met LTS-
•chtergrond zonder veel moeite aan
leggen De PTT heeft een eigen kos
tenberekening (gezien dienstverle
ning is die niet zo hoog). Met het ET-
bureau moet u de rekening afwach
ten of van te voren een afspraak
maken
VRAAG: Wat ls dit voor een plantje.
Is het onkruid en hoe krijg ik het dan
weg?
ANTWOORD: O, o! En zoiets vraagt
u aan mensen, voor wie het woord
onkruid al onvertogen is! En dat voor
een heerlijk geurende plant als Lieve
Vrouwen bedstroo. In een tuinplan-
tenboek kunnen we lezen dat de
plant het goed doet op kale plekken
onder bomen en in tuinen, die op 't
noorden liggen. In mijn kruldenboek-
jes wordt de lof gezongen van deze
„asperula odorata (de laatste toevoe
ging slaat op de heerlijke geur). Als
„Waldmeister" bekend bij de samen
stelling van de „Meiwijn". De wer
king van deze drank en ook van de
van de bladeren getrokken thee ls
bloedzuiverend. Als gezondheidsthee
(gelijke delen Lieve Vrouwenbed-
stroo, Thijm, aardbei- en braambla
den) eveneens aangeraden. Het re
cept voor Meiwijn (we gebruikten die
vroeger altijd voor bowl) heb ik he
laas niet.
VRAAG: Kunt u mij zeggen of het
gebruik van een tinnen theeservies
nadelig is voor de smaak van de thee
en voor de gezondheid?
ANTWOORD: Over de smaak van
thee kan een boek geschreven wor
den en over tin evenzo, vandaar dat
ik mijn licht weer eens ging opsteken
bij de keuringsdienst van waren. Als
uw theeservies antiek ls. hoe ouder
hoe beier, is er kans dat het zuiver ls
(u ziet hoe voorzichtig deze uitdruk
king ls). Het bezwaar ls dan wel dat
het erg zacht ls. Zulke potjes moet
men nooit op een theelichtje zetten
(doet iemand dat nog wel eens?) of op
een hoekje van een kachel. Dan zakt
de bodem eruit, met alle daaraan
verbonden narigheid. Om het metaal
harder te maken wordt lood toege
voegd en de hoeveelheid daarvan be
paalt de mogelijkheid gebruik te ma
ken van zo'n mooi potje of melkkan
netje. „A nice cup o'tea" zou een
goede naam zijn voor een detective
verhaal, waarin een lief oud mens al
haar antipathieën regelmatig een
portie loodvergiftiging laat slikken! U
zoudt in een laboratorium een klein
beetje afschraapsel (op een niet op
vallende plaats verkregen) kunnen la
ten onderzoeken op loodgehalte. Ik
moet er echter wel bij vermelden dat
een TNO-laboratoriumondereoek
overigens heel verklaarbaar want dat
kost vrij veel tijd, kostbaar is.
VRAAG: Bonen en andere groenten
werdenworden ingemaakt met vrij
grof zout in een stenen pot. Kan dat
ook met Jozozput in plastic of andere
vaten?
ANTWOORD: Zowel het Jozozout als
de andere vaten zijn mogelijk, ook
plastic, maar: Mensen die onervaren
in deze zaken zijn, moeten zeer voor
zichtig zijn met gisting. Vroeger werd
de schimmel er af genomen en wegge
gooid maar de bonen of wat er ook in
het vat zat, werd gebruikt. Sedert
1960 is men heel wat meer te weten
gekomen over de gevaren van „myco-
toxinen". Mijn zegsman wilde er
graag op wijzen, dat mensen, die bo
nen en andere groenten willen inma
ken. dat toch altijd beter met een
diepvrieskast of -kist kunnen doen.
Een klein beetje groente of voorraad
je. dat men eerst heeft ingekocht is de
moeite niet waard om óf in te maken,
of in te vriezen. Heeft men echter een
lapje grond of een volkstuintje, waar
feV'.
een en ander vruchten draagt (en we
weten dat dit dan ineens tegelijk los
barst), dan is een vrieskastje uit eco
nomisch en hygiënische opzicht toch
wel aan te raden.
Reacties van handwerkende lezeres
sen: Het ging over de dame met onder
meer de eenhoorn. Verschillende brie
ven kreeg ik over dit onderwerp en
een van de dames kwam me expres
opzoeken en afbeeldingen van de go
belins aanbieden. De originelen han
gen in het Musée Cluny te Parijs. Ik
ben helaas nog niet in de gelegenheid
geweest deze gobelins te gaan bezich
tigen en te vergelijken met de bor
duurpatronen. Hier volgen verschil
lende verklaringen voor dit merk
waardige tóverdier. In het Hebreeuws
is de eenhoorn het beel van ontem
bare kracht en wildheid. In het
Grieks wordt slechts zelden gewag
gemaakt van het dier, maar in ander
verband. „Zoals een berg zich hoog
verheft". In elk geval komt het als
„monokeratos" bij Aristoteles voor.
Een lezeres noemt de eenhoorn in de
middeleeuwen als het symbool van
kuisheid, dat komt opdagen als een
dame in nood hem aanriep. Zo komt
soms de eenhoorn voor als symbool
van Christus, de aanwezigheid van
het Woord (Gods) in Maria. Bekend is
het tweegevecht uit de 15de eeuw,
waarbij een dame zich in een tent
bevond, met een eenhoorn, die drie
schilden droeg. Als een ridder een van
die schilden aanraakte, moest hij met
een andere ridder vechten. Was hij
winnaar, dan zal hij de dame wel
direct hebben kunnen incasseren,
werd hij echter verslagen, dan moest
hij voor straf en boete een armband
met een gouden slot dragen, tot hij
'eeh schone vrouw vond, die het gou
den sleuteltje had en die voortaan
over de ridder kon beschikken. Een
andere lezeres had de gobelins te Pa
rijs gezien en was terdege op zoek
geweest naar literatuur, helaas zon
der resultaat. Of toch niet helemaal:
Er is een geïllustreerd boek: Wand-
teppiche für eine Fürstin" door Maria
Lanckoronska (Verl. Heinrich Schef-
fer Frankfurt a.M.). Eigenlijk had het
blad dat de lezeressen aan het werk
zette voor een zo ingewikkeld en kost
baar borduurwerk, toch wel de moei
te moeten nemen in een artikeltje een
toelichting te geven. Volstaan wordt
met de mededeling dat men niet weet
waar de motieven vandaan kwamen
en wat ze betekenden. Ik ben geneigd
in de mengelmoes van dieren, waar
uit de eenhoorn is samengesteld
(hert, leeuw, paard) een fallisch sym
bool te zien. Mag ik op deze manier
mijn persoonlijke antwoorden ver
vangen?
VRAAG: Kan een vader of een moe
der een huwelijk van een van de kin
deren belemmeren of doen uitstellen?
ANTWOORD: Heel jammer dat u er
niet bij schreef hoe oud de jongelui
zijn. De bruidegom is zo te lezen wel
meerderjarig, maar hoe is het met de
bruid? We lezen in ons eigen blad, dat
als kinderen die 18 zijn, niet langer
thuis willen blijven, daar verder niets
aan te doen is. Onzes inziens zal een
dochter van die leeftijd weggaan of
weg zijn en als ze meerderjarig li \r
ze trouwen (of niet trouwen), mi 'V.
band tussen ouders en gehuwde
deren kan niet opgebouwd ol
sterkt worden. Als er dan eens
kinderen komen, is dat voor allefCH
tijen een heel groot gemis. Vi
toekomst moet men kiezen enfmit
of) delen.
VRAAG: Van een vriendin
als cadeautje van de vakantie|eefl
ronde porseleinen bal met
een soort thee-ei, maar dan
groter. Ze wist niet wat de bei
was. maar het is erg mooi beschi®C-
of gelazuurd). Itgi
i]
ANTWOORD: Driemaal raden
de vriendin naar toe geweest i
«vermoed naar Engeland, waar
dergelijke bollen (pomanders)
ziet dan hier. De bedoeling is dei
vullen met heerlijk geurende krui
of rozeblaadjes en dan op te hal
of neer te leggen. Een heel nuci
gebruik zou kunnen zijn deze re
versiering in het toilet te han
maar dan wel met een iets meet
prononceerde inhoud. Er was r
tijd, dat men dergelijke dingen, C
dan kleiner en vaak van zilver
ander metaal aan een ketting oi
hEils hing. Een bad was er nu eeni
nooit in zo'n kasteel en veel meer
handjes wassen als het erg nodig e
was er meestal ook niet bij. De dl -
en heren roken dan ook vaak niC
fris. Bekend is de eed van Isa» gel
van Spanje haar hemd niet ufi
trekken, vóór het beleg van Oste u.
afgelopen was. Na drie jaar mocht
dan eindelijk en nu begrijpen wei
schien beter, waarom de Isab
schimmels (wit/grijs met zwarte'
ken) zo genoemd zijn.
