Exponenten van de nieuwe dans
Meeslepend-menselijke
theaterervaring
13'
Verfschappen van
Willem Althuis
Laura Dean en de Stichting Dans Produktie:
Iphigenie auf Tauris
Bedankt, 1766 kiezers
MAAND 0CTRA R€NTE
DIJ D€ DANQU6
Het redelijk alternatief
Popconcerten
verwacht
Laatste Spreekuur
van Fons Disch
Programma's
dinsdag 12 juni
Spektakel in
Eindhoven
P BANQUE DE PARIS
tlS ET DES IttYS-BAS NV
DINSDAG 12 JUNI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Eefje van Schalk
Het initiatie! van het Holland
Festival om de Amerikaanse
modeme danseres Laura
Dean met Nederlandse dan
sers. waaronder leden van de
Stichting Dansproduktie, in
een workshop te laten samen
werken, heeft voor alle be
trokkenen aanvankelijk tot
vee! communicatieproblemen
geleid. Maar het uiteindelijke
resultaat was toch een perio
de van zeven uur intensief
trainen en een korte, 16 minu
ten durende produktie voor
10 Nederlandse dansers, wel
iswaar zonder de beoogde mu
zikale leiding. Plaats van uit
voering was de zesde verdie
ping van het immense, volko
men leeg staande Saskia-huis
te Amsterdam, afgelopen zon
dagmiddag voor een select
publiek.
In dit minl-uitvoennkje was bet ge
meenschappelijke waarmee al deze
dansers zich. ondanks hun verschil
lende achtergronden en training, ie
der voor zich bezighouden op simpele
manier verwerkt: het opbouwen van
een fascinerende dans vanuit een
grondvorm en vla een systematisch
herhalingspatroon en een consequen
te doorwerking van enkele bewe-
glngsalspraken Het resultaat van
deze korte maar krachtige ..work
shop" was inderdaad fascinerend De
in het wit gestoken dansers maakten
via strakke lijnen, sprongetjes, wer
velingen rond eigen as i spanning is
favoriet bU Laura Dean) en een snel
lopende wijdse cirkelgang, heel dui
delijk hoe verrassend gecompliceerd
hun vrij simpele bewegingen geza
menlijk kunnen zijn. Oeheel foutief
wordt deze dansstijl vaak beschreven
als ..minimal dance"
Misleidend
Een misleidend etiket, zoals Pauline
Danièls van de Stichting Danspro
duktie en Laura Dean zelf na afloop
benadrukten Want hun dans heeft
niets met het minimale te maken en
het zou logischer zijn haar „funda
mentele" of „nieuwe dans" te noe
men. Hun dans is zeer mathematisch
uitgedacht, is vaak gebaseerd op her
halingen, maar kan ook minutenlang
volkomen verschillende bewegingen
achtereen behelzen. Bovendien wordt
een zeer gecompliceerde techniek di
rect gecombineerd met simpel lopen,
huppelen onder aanhoudende, opge
legde ritmes. Onderling vormen de
dansers collectief het kaleidoskopi-
sche patroon, maar het unieke van
hun ogenschijnlijk afstandelijke en
emotieloze samenwerking is. dat elke
danser zijn eigen emoties wel degelijk
behoudt en zij elkaar ook met vaste
„clues" kunnen verder helpen. Het
energiegebruik blijft zo geheel indivi
dueel vrij en kan nooit door de chore
ograaf bepaald of opgelegd worden.
In de dwangmatigheid van de herha
lingen en de logische bewegingsse
quensen behouden de danser én de
toeschouwer als het ware hun eigen
belevingsrecht
Wandeling
In het kader van het Holland Festival
zijn er deze week tien afzonderlijke
voorstellingen van de Laura Dean
Dancers and Musicians en de Stich
ting Dansproduktie te zien Voor bei
de groepen geldt daarbij het indrin
gende en haast onoverkomenlijke
probleem van de té kleine danspodla.
die hen zijn toegewezen. Laura Dean
moet bijvoorbeeld een groot deel van
haar „Musical Work in Progress"
drastisch aanpassen en zelfs een lan
ge solo weglaten. Ook de Stichting
Dansproduktie kampt met hetzelfde
ruimte-probleem voor hun nieuwste
projekt „Loen".
Uitgangsidee van het collectieve pro
jekt „Lopen" van Truus Bronkhorst.
Pauline Daniëls, Bianca van Dillen.
Patrice Kennedy en Margie Smit. is
de energetische en emotionele erva
ring die zij opdoen tijdens een conti
nue wandeling, zowel binnens- als
buitenshuis, van maar liefst vier uur
non stop. Wat ze daarbij zien, voelen
en aan bewegingsvormen en kwalitei
ten van zichzelf en anderen ervaren,
comprimeren zij op een open podium
van negen vierkante meter. Onder de
muzikale begeleiding van Henk van
der Meulen willen de vijf choreogra
fen op het toneel integreren wat zij
buiten en binnen het theater ervaren.
Daarbij is voorwaarde dat ieder indi
vidueel constant doorgaat, zonder
ophouden, zodat nooit iets of iemand
stil staat.
Na hun produkties sinds hun oprich
ting in 1977 van Systeem. Vermiljoen.
Huis en Circuit III is dit op z'n minst
een intrigerend project, waaraan de
Stichting nu al twee maanden, vier
dagen per week zeer intensief werkt.
Toch zal naast de reprise van „Ver
miljoen" (Van Dillen/Reich) in dit
Holland Festival alleen een eerste
opzet van dit „Lopen" te zien zijn.
Het definitieve produkt wordt pas
eind oktober in Rotterdam getoond.
Als alles tenminste goed gaat. Wat
dat betreft is deze energieke groep
zeer afhankelijk van studio-riL.
financiële ondersteuning. Voo,
putten ze nog enkele maanden t#
spaarzame dansexperimente g n
van CRM en de ingebruiknanw nv
het hun toegezegde Plancius-hü j,
Amsterdam is nog steeds niet i<1
Zeer ten onrechte en onverdi
Want met hun afgelopen produ
en hun komende heeft de Stiet
Dansproduktie inmiddels allang M
vastte bestaansrecht in de
landse danswereld bewezen.
(Van een medewerker)
Zes jaar geleden exposeerde Willem van Althuis zijn schilde
rijen voor het eerst. De tien jaren die daaraan vooraf gingen
had hij geworsteld met verf en allerlei thematische en techni
sche aspecten van het vak onderzocht. Die ontwikkeling vond
plaats in de avonduren, want overdag werkte hij als straatma
ker voor de gemeente Heerenveen. Begrepen en gestimuleerd
door zijn gezin en geïnspireerd door weinigen is de kunstenaar
gelouterd uit dit ogenschijnlijk vooral materiële gevecht
gekomen.
»p;
Kirsten Dene als Iphigenie, Martin Schwab als Orestes, op het bord begrippen die haar bezig
houden (eng-gebunden de positie als vrouw ernste heilige Sklavenbanden het
bewustzijn van onvrijheid).
door André Rutten
Hij weet nu wat hij met verf kan, al
zijn de keuze van de middelen, het
formaat van het doek. de Intensiteit
van het palet en hun onderlinge ver
houden elke keer weer moeizame be
slissingen. Het resultaat, een onge
kende harmonie in verf. voortko
mend uit een niet door academisme
aangetaste energie, heeft hem al
spoedig landelijke aandacht bezorgd
Omdat er vele liefhebbers bleken te
zijn voor zijn opmerkelijke doeken,
heeft hij zijn zolderkamer kunnen
verruilen voor een goed atelier. De
televisiefilm die K. Schippers en
Yvonne Severijn in 1977 van Willem
van Althuis maakten, heeft hem on
geschokt gelaten. Wars van artistie
kerigheid is hij de „verver" gebleven
die de spanning die dit materiaal kan
opwekken volledig beheerst. Na het
late debuut in 1973, Willem van Alt
huis was toen 47, volgde in 1975 ten
toonstellingen o.a. opnieuw in Frane-
ker en in het Stedelijk Museum te
Amsterdam.
Een tentoonstelling van een kleine
zestig doeken reist op het ogenblik
door Nederland. Na in Leeuwarden en
Dordrecht te zijn geweest, is de col
lectie tot 25 juni in de Hengelose
Kunstzaal (tegenover het station) te
bezoeken.
tige taxatie. Deze taxatie behoedde
de landschappelijke werken voor sen
timent. Het ingetogen gevoel is ver
zinnelijkt tot verfschappen die nooit
schokkend, luidruchtig of ijdel zijn,
maar die evenmin schrale program
meringen inhouden.
De tijdens het proces steeds weer
vastgehouden momenten zijn met
vakmanschappelijke zindelijkheid
uitgewerkt. De suggestieve energie is
niet te begrijpen, maar wat er van
verstaan kan worden biedt meer dan
een ongekende visuele ervaring: de
kunstenaar doet de kijker delen in
zijn liefde voor de verf.
Temidden van de vele artistieke stel
ligheden en zekerheden is het dat
zichtbaar geworden gevoel dat de kij
ker uitnodigt om te blijven kijken
naar de verfschappen. Tot 26 Juni kan
het in Hengelo en van eind september
tot half oktober is de collectie nog in
de woonplaats van de kunstenaar.
Heerenveen. te zien.
Bomen bij Oudemirdum, 1975
AMSTERDAM Je houdt het niet voor mogelijk wat Claus Peyman en zijn spelers van het Schilderdadd
Württembergische Staatstheater met Goethe's befaamde „Iphigenie auf Tauris" durven
uithalen. Maar er gebeurt precies wat zij beoogd hebben: de uitverkochte Stadsschouwburg
wordt hevig meegezogen In wat Iphigenie en de paar mensen om haar heen doormaken. Een
zeer geestdriftig applaus met veel bravogeroep voor hoofdrolspeelster en regisseur onder
streepte dat.
Zij trekken zich. *noch in decor en
kostuums (van Ilona Freyer). noch in
manier van spelen, iets aan van welke
stijl dan ook Zij spelen allereerst
mensen, die in een benarde situatie
zitten, op een eiland geheel in de
macht van een barbaarse koning, die
toch getoond heeft gevoel voor men
selijkheid te hebben. Hoe bevrijden
zij zich van hem? Door list. bedrog,
geweld zelfs, of door hem ervan te
overtuigen dat zij recht op leven en
vrijheid hebben0
Peyman en zijn vijf spelers is het
gelukt het benarde, het emotioneel
verscheurende van die situatie voor
mensen van nu reëel te maken. Zon
der hun toevlucht te nemen tot to-
neelreallsme en ook zonder Goethe's
taal geweld aan te doen. Dat lukt in
Speciaal vandaag
De Ombudsman gaat over
woonschipbewoners en rech
ten en plichten van de werken
de schooljeugd
Ned. 2/19.25
Laatste aflevering van de
Britse serie „Het huis dat Jack
bouwde"
Ned. 2/21.20
De Vitusdans is een korte
Nederlandse film van Ben
Verbong
Ned. 2/21.50
Muziektheater Dada. Op 1
juni werd het Holland Festi
val geopend met een eigen mu-
slektheaterproduktie
Ned. 1/22.10
Onderwerpen in VARA-VI-
•ie: verspreiding neofascist!-
u-he lectuur op Duitse scho
len; Anne Frank werd vijftig
jaar geleden geboren; de bezet
ting van de VDSM op Rozen
burg
Ned. 222.20
Over vaders zonder kinde
ren gaat het in de Letter M
Hllv 29.20
Ratel, het KRO-programma
over radio en tv
Hilv. 2/11.30
In Roemenie en de mensen
rechten. een NOS-programma.
gaat het over drie aangehou
den Nederlandse journalisten
HUv. 214.30
de allereerste plaats door de zéér per
soonlijke manier, waarop Kirsten
Dene Iphigenie speelt Dat zij doch
ter is van de grote Griekse koning
Agamemnon, en op dat eiland pries
teres van Diana, speelt wel mee. maar
op de achtergrond. Zij is vooral de
vrouw, die zich bewust is van haar
situatie: al langer dan tien Jaar op dat
eiland, dat haar altijd vreemd zal
blijven omdat het zo totaal verschilt
van de wereld waarin zij opgroeide,
onderworpen aan een barbaarse man.
die zij door haar vrouw-zijn en haar
overredingskracht tot meer mildheid
heeft weten te brengen, maar die haar
ook tot vrouw begeert. Daar is zij dag
en nacht intens mee bezig
Dat maakt Kirsten Dene van het be
gin af aan zo overtuigend zichtbaar in
haar intense mimiek, haar tekenende
kleine hand- en vingergebaren. haar
heen en weer lopen, tobbend gaan
zitten Zo nu en dan schrijft zij met
krijt iets op een paar schoolborden,
die om haar heen staan, en die haar
eigen hoekje afperken, waar zij wat
persoonlijke dingen heeft staan, pa
piertjes. plaatjes, een schrijfmachine
zelfs Zij heeft een wijde witte mouw-
schort aan over een zwarte broek.
Een vrouw uit een intellectueel mili
eu denk je terloops. Haar denken, dat
zij met Goethe's woorden onder
woorden brengt alsof zij de formule
ringen op het moment zelf vindt, gaat
over haar situatie Als vrouw, in oor
log en thuis altijd ondergeschikt aan
de man. en hier in het bijzonder aan
koning Thoas. Dat zij daar ook ge
vangen zit omdat haar vader haar
heeft geofferd om van Diana gunstige
wind te krijgen bij zijn krijgstocht
over de zeeën naar Troje, brengt zij
pas ui als zij eindelijk haar geheim
aan Thoas vertelt Want nooit is er
enig verwijt aan haar vader „Ik heb
geleerd te gehoorzamen en mij te
schikken"
Een wonder is het. dat die hele myt
hologische stof. die de oude Griekse
tragediedlchters al op het toneel
brachten, door deze manier van spe
len wel niet haar uitzonderlijkheid
verliest, maar tegelijk geheel accep-
tabel wordt als iets dat herkenbare
mensen van nu gebeurt Het praten
erover er. het reageren er op zijn het
praten en reageren van nu Zelfs het
bidden tot de goden, zelfs het formu
leren van ideeën Iphigeneia maakt
Thoas in het begin al duidelijk, dat zij
niet zijn vrouw kan worden. HIJ her
stelt de oude wet van het eiland
iedere vreemdeling, die er voet aan
wal zet. moet door de priesteres ter
dood gebracht De eerste vreemdelin
gen die haar gebracht worden zijn
haar broer Orestes en diens vriend
Pylades. De herkenning tussen broer
en dus heeft een enorme kracht, die je
naar de keel grijpt
Vrouwelijk wapen
De situatie spitst zich dan toe tot
hoge emotionele lading. Iphigeneia's
hoop op terugkeer naar haar land
wordt reëel. Even reëel de eis van de
koning: de dood van de vreemdelin
gen. Broer en vriend dicteren haar de
woorden waarmee zij de koning een
rad voor de ogen moet draaien. Zij
stemt er eerst, opgewonden als bijna
een kind. mee in. vertelt het verzon
nen verhaal ook aan de bode van de
koning, maar als zij voor die zelf staat
heeft zij al overwogen, dat uit een
leugen nooit iets goeds kan voortko
men. Zij vertelt hem de hele waar
heid. wel ingebed in een vurig betoog,
dat het enige wapen van de vrouw
haar overtuigende woorden zijn.
Ik vertel dit allemaal, in de hoop dat
zo duidelijk wordt, dat het ook in die
oude mythe, en ook in Goethe's for
mulering, om mensen gaat. om zeer
menselijke ideeën, om zeer menselij
ke gevoelens. Dat komt in deze voor
stelling overweldigend over
Eén tekenend detail nog. De barbaar
se (Scytische) koning Thoas. komt op
als een mens. wel praalhanserig uit
gedost Na Iphigeneia's afwijzing TdXStÏG
draagt hij opeens het masker van een
aap. gedraagt zich ook als een dier. In
de laatste scènes wisselt hij van mens
naar dier en van dier naar mens: een
welsprekende visuele uitbeelding van
zijn tweestrijd, waarvoor hij als halve
barbaar geen woorden heeft Branko
Samarowski speelt dat geweldig,
want getemperd maar krachtig
Willem van' Althuis maakt geen land
schappen. al zijn de landschappelijke
voorstellingen nog zo goed te herken
nen. Het zijn evenmin abstracties, al
liggen de meetkundige verwijzingen
nog zo voor de hand. De doeken laten
zien dat het de kunstenaar gaat om
het onstaansproces, om de schilder-
daad. De bewegelijke kleur- en licht
effecten zijn geconcentreerd op de
doeken gebracht zonder een spoor
van aarzeling: het zijn absolute mo
menten die de kunstenaar steeds ver
wezenlijkt in een proces dat zich vol
trekt in onzekerheden en twijfels.
Willem van Althuis heeft zijn doeken
ooit „verfschappen" genoemd en hij
wil weten dat uit de onzekerheden
over het object, het schildersdoek en
het palet, de geconcentreerde monu
menten kunnen ontstaan die zo'n
verfschap opleveren.
Door de subtiele (in de betekenissen
van verfijnde en doordachte) licht- en
klemverschuivingen hebben de schil
derijen een lading ontvangen die de
kijker in verlegenheid kan brengen.
De materiële werkelijkheid van verf
op doek is immers tot een waarheid
van vorm en kleur geworden, maar de
beweging van het licht kan door de
menselijke zintuigen nooit echt gevat
worden. Het realisme van het materi
aal en de voorstelling lijken in de
schilderijen aan voortdurende relati
veringen onderhevig te zijn. De mani
fest geworden twijfel van de kunste
naar heeft het werk behoed voor een
gemakkelijk idealisme of een cryp
tisch absolutisme.
De voorstelling is vanavond (dinsdag)
in de Rotterdamse Schouwburg.
Vorm noch inhoud lijken zeker. Wil
lem van Althuis laat zijn bewegingen
nu eens verlopen over in ruimten ver
deelde doeken en laat ze dan weer de
vorm aannemen van een landschap
met struiken, een schuur, een boerde
rij. De schilderijen zonder werkelijk
heids-verwijzing zijn geen resultaten
van wetenschappelijke berekening,
maar komen voort uit een gevoelsma-
ADVERTENTIE
Door Uw stem kan D'66 nu ook in het Europees Parlement op
kritische, progressieve en redelijke manier haar werk gaan
doen. Bedankt hiervoor! U kunt onze succesvolle verkiezings
campagne compleet maken door ook ons politieke werk te
ondersteunen met Uw lidmaatschap.
Vraag daarom inlichtingen over hel lidmaatschap
I /TM r*r hnelVaan oi telefonisch secretariaat D'66
\Uj\U] Bemidcnhoutscweg 195. 2594 AJ Den Haag-
rel 0704513 O1
In de deining die de punkbewe
ging heeft veroorzaakt zijn enke
le talenten komen bovendrijven,
die muzikaal gezien meer levens
vatbaarheid bleken te hebben.
Eé daarvan is ongetwijfeld Ian
Dury die met de singels „Sex
and Drugs and Rock and Roll".
„Hit me with your rhytmstick"
en twee l.p.'s de vele kanten van
zijn persoonlijkheid liet horen.
In levende lijve valt hij nog te
aanschouwern in Carré (12 juni)
en de Rotterdamse Doelen (13
juni). Het voorprogramma wordt
verzorgd door Robert Oordon,
die zonder Link Wray zijn rocka
billy muziek komt zingen
Met Pinkpop nog vers in de oren
wordt er 14 juni een popfestival
gehouden op het terrein van
sportcomplex de Maarseveense
plassen. Japan en de Rubinos
vertegenwoordigen de afdeling
buitenland; Golden Earing, Mas-
sada, Teaser. Jenner Band en
Ulysses de afdeling pop van ei
gen bodem
De broertjes Edward en Alex
van Halen, die jaren geleden
naar Amerika emigreerden, ko
men voor de tweede keer terug
naar hun geboorteland. Vorig
jaar leverde dat een concert op
in de Delftse Doelen en Paradi-
so. dit jaar een eenmalig concert
in de Amsterdamse Jaap Eden-
hal. Met hun band „Van Halen"
geheten, spelen ze popmuziek in
het hard rock genre, die in de
Verenigde Staten goed blijkt
aan te slaan. Misschien behalen
ze 15 juni hetzelfde resultaat.
Al meer dan een half jaar staat
het akoestisch kwartet Flairck
in de LP top twintig. Vermoede
lijk zit hun aantrekkingskracht
in de unieke combinatie van
pop. klassiek en volksmuziek.
Van 12 t/m 16 Juni strijken ze
neer In het Nieuwe de la Mar in
Amsterdam, voorts in het Haar
lems Concertgebouw op 22 juni
en 27 juni in de Schouwburg van
Leiden.
Fons Disch
Van onze radio- en tv redactie
AMSTERDAM Op de KRO-radio
is vandaag voor de laatste maal Fons
Disch te horen in zijn programma
„Spreekuur" (16.30 uur). Fons Disch
(60 jaar) gaat na 28 radio-jaren de
KRO om gezondheidsredenen verla
ten. In het laatste van zijn circa 330
Spreekuur uitzendingen is hij zelf de
gast. Hij wordt geïnterviewd door zijn
collega Jaques van Kollenburg, die
ook ruim acht jaar een Spreekuur op
de KRO had, maar dan op vrijdag.
Fons Disch is in 1981 in Amsterdam
geboren. Na het gymnasium in Heem
stede en een handelsopleiding ver
maakte hij in zijn diensttijd de pa
tiënten in het militair hospitaal in
Utrecht met programma's via de
huisradio. Na zijn diensttijd was hij
vanaf 1949 te horen in „Vliegende
schijven", een verzoekplatenpro-
gramma voor Nederlandse militairen
en hun families. In 1951 trad hij bij de
KRO in dienst, eerst op de afdeling
schoolradio, daarna als omroeper en
later als chefomroeper. In 1966 werk
te hij mee aan het programma „PM"
en in 1971 aan „Interlokaal" en dan
met name het onderdeel „Spreek
uur". Zijn gespreksgasten kwamen
vooral uit de wetenschap, politiek en
sociaal-economische wereld. Daar
naast was hij nog negen jaar eindre
dacteur van „Ouder worden we alle
maal".
AMSTERDAM. Kleine Komed*
20.15: De Club, Waalse Kerl
20.15: ASKO-koor met nieu»
werk van Mauricio Kagel.
DEN HAAG. s-Gravenhaag*
Manege 20.00: Bewth. Theate
aan de Haven 20.30: Laura Dean
Dancers and Musicians.
ROTTERDAM. SchouwbUfl
20.15: Iphigenie auf Tauris, Dl
Doelen 20.15: Poetry Internat»
nal. De Lantaren 20.30: De Ui.
NIJMEGEN. Stadsschouwburf
20.00: The Irish-Hebrew Lesson
en Catechism for Israël.
EINDHOVEN (ANP) - Voor de d
maal vindt in Eindhoven een
mernachtspektakel" plaats en v
de nacht van 28 op 29 juni. On_
zestig muzikanten afkomstig uit 4
groot aantal verschillende
zullen met elkaar verschillendej
sies verzorgen. Het midzoméri
spektakel wordt gehouden in j
voetbalstadion van Eindhoven. J
Onder de deelnemers bevinden,
onder meer Herman Brood en
Hagen, de Newyorkse blazers
en Michael Brecker. Eric Burdon^
Akkerman. Eelco Gelling en
Hinze. Het gebeuren wordt aan
kaar gepraat door KRO-diskjoc
Theo Stokkink.
En dan nog
In een deel van het Amsterdams
Historisch Museum wordt tot en met
5 augustus een mini-expostitie ge
houden ter gelegenheid van de vol
tooiing van de restauratie van de
Oude Kerk. Pronkstuk van de eollee
tie is een oude monstrans, die na de
alteratie van 1578 ui de Katholische
Pfarrkirche Sankt Nikolai in Kalkar
Duitsland) belandde. De Oude Kerk
zelf is tot en met 28 september dit
jaar te bezichtigen
ADVERTENTIE k
als u minder dan de helft van uw gemiddelde jaarsaldo
opneemt Dat betekent bi) de
Profljtrekeningl3 maanden opzegging) méér dan 7%
ReservegeldrekeningII maand opzeggingl bijna 6%
Spaar bij de Banque via uw bank- of girorekening
Bel voor inlichtingen Afd.Télébanque: 020 - 5204428.
