Giethoorn: geen
Indianen in
een reservaat
i ÉmMm
Manager wordt niet zo ziek
Wolven
onder
elkaar
Wetenschap en techniek
Beter op zand?
TROUW/KWARTET
23
De bevolking van Giethoorn is massaal te hoop gelopen tegen
maatregelen van het provinciaal bestuur van Overijssel om
in het merengebied in het noordwesten van deze provincie
„stiitegebieden" in te stellen. Het varen op motorkracht
wordt daardoor aanzienlijk beperkt. De bevolking is niet van
plan zich aan de maatregelen te storen en zal eventueel met
„harde acties" komen.
door Jac. Lelsz
Tekeningen
uit het gidsje
voor milieu
vriendelijk va
ren, toege
spitst op pun
teren. Hier
naast: de
karekiet
GIETHOORN De mensen van
Giethoorn zijn geen zelfkastij-
ders meer, zoals hun voorouders.
Ze willen zich ock niet door de
overheid laten kastijden en als
een zékere kastijding hebben ze
het ervaren, toen de provincie
Overijssel besloot „stiitegebie
den" in te stellen voor dit meren
gebied. Als één man zijn ze te
hoop gelopen tegen de maatrege
len van gedeputeerden, en als die
één ding geleerd hebben dan is
het wel dit: zoals het nu is gegaan,
kan het niet.
De meren in Noordwest-Overijssel vor
men een weergaloos mooi landschap,
zoals Giethoorn op zijn beurt een verruk
kelijk schouwspel biedt met die slootjes,
huisjes-met-rieten-dak op eilandjes, brug
getjes en nauwelijks een meter brede wan
delpaadjes. Een gebied dat waard is be
schermd te worden. Immers, Giethoorn en
omgeving zijn nog altijd „Hollands Vene
tië", hoe VW-gids-achtig en afgesleten
dat ook klinken mag. Maar het is de
bevolking niet om het even hoe er wordt
geconserveerd. Op één van de hoorzittin
gen, die de afgelopen weken in Giethoorn,
Kalenberg en Belt-Schutsloot zijn gehou
den, riep iemand: „Het lijkt wel of we
Indianen in een reservaat zijn
Het is op een schone, zonnige voorjaars
dag dat we door Giethoorn wandelen, 't
Zomerse toeristenlegioen ls nog thuis. Op
een bakje zitten twee verliefde jonge men
sen, in «en tuin luiert een lome hond en ln
café-restaurant „Fanfare", bekend uit de
film van Bert Haanstra, leunt de kastelein
op het buffet. Waarom noemt iemand zijn
huis, zo ver van de woestijn, De Kameel?
Wel, het moet zijn omdat de boom, die er
naast staat, de vorm heeft van een ka
meel, die in de woestijn neerhurkt. In
Giethoorn kun je een glas drinken, panne
koeken eten, mineralogische vondsten be
wonderen in Museum De Oude Aarde of
het Schelpen-Rosarium Gloria Maris bin
nengaan, maar auto's worden er niet ge
vonden. Wie vijf minuten in deze gans
aparte wereld verkeert, is de nogal agres
sieve verkooptechniek, herinnerend aan
de Amsterdamse grachten, van de man
nen die luid hun boottochten over de
meren aanprijzen, gelukkig snel vergeten.
Oordeel
Het moeten Sint Maartensluyden, flagel
lanten of zelf kastij ders zijn geweest, die
Giethoorn in de dertiende eeuw stichtten.
Een streng gesloten gemeenschap van lie
den, die in verband met rampen wegge-
vlucht waren uit de buurt van de Middel
landse Zee. Flagellanten (het woord komt
van het latijnse flagello: geselen) sloegen
zichzelf tot bloedens toe, en verder zongen
ze aangrijpende boetezangen. Zij wilden
op deze wijze Gods genade verwerven,
maar werden argwanend bekeken, temeer
omdat ze zich scherp keerden tegen gees
telijkheid en kerk.
Menend dat de dag des oordeels was aan
gebroken, trokken de flagellanten, hun
ontblote ruggen kastijdend, door Europa.
Eén van die groepen belandde in het Land
van Vollenhove, waar ze zich met de Sak
sische bevolking vermengden. Onderweg
waren ze nogal vervolgd, maar in deze
contreie vonden ze een geestverwant, en
nog wel één met gezag, althans iemand
met relaties. Op het kasteel woonde Wol
ter Snel, die zich, evenals zijn vrouw, ook
placht te geselen vanwege de op handen
zijnde grote dag des Heren. Hij was een
broer van de bisschop van Utrecht en
verschafte de flagellanten gronden, waar
voor ze op Sint Maarten de penningen
moesten komen brengen. Zij vonden mas
sa's horens van wilde gelten, die mogelijk
tijdens de Sint Ellsabethsvloed waren om
gekomen. Daarnaar werd de nederzetting
Geytenhoren genoemd. Via Geythorn
werd het later Giethoorn.
De flagellanten waren de eerste turfma-
kers in deze contreie. Door de vervening
ontstonden de meren. Daar het produkt
ook moest worden afgevoerd, werden slo
ten gegraven. Dat was het begin van Giet
hoorn. Een uniek landschap, waarvan de
oorsprongen diep in het verleden liggen en
bij de totstandkoming waarvan de bevol
king een grote rol heeft gespeeld. Geen
wonder dat de maatregelen, die de provin
cie Overijssel vorig jaar nam ter beteuge
ling van het varen in deze wateren, in
zich daarover hadden Kunnen UitspreKen,
tot emotionele reacties leidde.
Bescherming
Het waren maatregelen, die uit een oog
punt van bescherming van dit gebied no
dig werden geacht, zulks in verband met
de toeristische lawines. Gedeputeerden
bepaalden dat in bepaalde wateren niet
meer gevaren mocht worden met inge
schakelde motor. Zij deden dat op grond
van de verordening Landschapsschoon
Watergebied W?st-Overijssel. Na de kri
tiek, die daarop losbarstte, heeft een
werkgroep de zaak nog eens bekeken om
vervolgens met een voorstel te komen dat
neerkwam op een versoepeling van de
aanvankelijke maatregelen.
Op een drietal hoorzittingen zijn die voor
stellen besproken. Globaal kan gezegd
worden dat de bevolking vindt dat er
helemaal geen „stiitegebieden" behoven
te komen. De zakenmensen en een
groot deel van de ingezetenen leeft van
het toerisme zijn bevreesd dat het ten
koste gaat van hun boterham. Maar ook
de gemiddelde burger vindt die „stiitege
bieden" uit den boze: hoe zal men ons, zo
is ongeveer de redenering, kunnen weren
uit een landschap, dat we zelf gemaakt
hebben tot wat het is? Men zal zich niet
aan "de maatregelen storen en eventueel
komen er harde acties.
Op het raadhuis van de nieuwe gemeente
Brederwiede, waartoe ook Giethoorn met
zijn 2500 zielen behoort, een raadhuis dat
zich bevindt in het oude stadje Vollenho
ve, zegt wethouder J. Boer dat het stand
punt van deze gemeente weinig verschilt
van het standpunt der bevolking. „We
wensen geen „stiitegebieden", het gemo
toriseerd verkeer behoeft niet verboden.
Maar wel is een reeks maatregelen nodig.
Er moet een scherpere controle op de
vaarsnelheld te komen, die nu maximaal
zes kilometer is (op de doorgaande routes
negen) maar verschrikkelijk wordt' over
schreden. De grootte van de schepen be
hoort te worden beperkt en het motorver
mogen afgeremd."
Dichtgroeien
'De wethouder wijst er verder op dat de
bevolking van mening is dat het merenge
bied binnen tien jaar zal dichtgroeien als
er niet meer met motorkracht mag wor
den gevaren. Wat krijg Je verder als de
mensen alleen maar punterend, roeiend,
kanoënd of zelfs zeilend de plassen op
mogen? Dat ze snel moe worden, de oevers
betreden en daar schade aanrichten. Vol
gens de heer Boer is met minder rigoureu
ze maatregelen meer effect te bereiken.
De Streek-VW in Zwolle neemt, zoals dat
tegenwoordig te doen gebruikelijk is, een
gematigd standpunt in. Men denkt aah de
belangen van de toerist, de zakenman en
de Ingezetene zowel als aan die van de
natuur. In het jaarverslag 1978 hield de
VW keurig het midden. Opgemerkt werd
dat zij de plicht heeft open te staan voor
maatregelen, die het behoud van het re
creatief produkt veiligstellen, maar ook
de plicht heeft te reageren op initiatieven.'
die in het veiligstellen te ver gaan.
Zodoende ziet de WV met voldoening dat
hier en daar de belangstelling voor het
milieuvriendelijk varen in de buurt van
Giethoorn weer aanwakkert Zo heeft de
Natuur en Milieu Federatie Overijssel een
door Reinl en Hans Houkema geschreven
en geïllustreerd gidsje uitgegeven, dat ls
toegespitst op de vaarmogelljkheden met
een punter. Een Instructieboekje over zo
wel het punterzellen als het punteren met
behulp van de punterstok. Zoals bekend is
het punteren de klassieke manier van
varen in dit gebied.
Intusseri is het provinciaal bestuur van
Overijssel nogal geschrokken van de kri
tiek. die uit dit overigens zo minzame land
naar Overijssels hoofdstad ls overge
waaid. De heren zitten er zelfs wat mee in
de maag. Aangepaste maatregelen zijn dit
seizoen nauwelijks meer te verwachten.
Er zal zelfs eerst nog een onderzoek plaats
vinden: hoe gaat het elders, ln vergelijk
bare gebieden, de Blesbosch bijvoor
beeld? Intussen blijven de maatregelen
van 1978 van kracht, zij het dat er niet
wordt opgetreden, behalve bij onaan
vaardbaar wangedrag. Als het een beetje
wil, komt er wel een verstandig compro
mis uit de bus.
„De mensen zijn het spuugzat, al die
maatregelen van de overheid, verordenin
gen, nota's en andere stukken (de kwestie
van het nationaal landschapspark speelt
hier ook nog)," vernemen we ten provin
ciehuize in Zwolle. En voortdit: „we zijn
er van overtuigd dat, als Je de bevolking
niet mee hebt, Je niets kunt beginnen.
Ook wordt wel met de gedachte gespeeld
de autochtonen ontheffing te verlenen
van het vaarverbod, maar kan dat juri
disch? En wat is precies een autochtoon?
En is de motor van een boot van een
autochtoon minder schadelijk dan die van
een allochtoon? Moeilijke vragen waar
mee de» flagellanten niet zaten, maar zij
hadden andere zorgen.
door Rob Foppema
Moet de manager wel ziek worden? Het was
een ontzettend chic idee natuurlijk. Zware
verantwoordelijkheden, onvoorspelbare
werktijden (en wie fluistert daar dat een
zakenlunch geen werk zou zijn?). De
dramatische opbouw voor het al even
dramatische afknappen was eigenlijk uit
voorraad leverbaar. Maar is het leiding
geven in de moderne onderneming
echt zo'n onmenselij ke opgaaf?
Top-managers heb
ben minder reden om
zich bezorgd te ma
ken over hun gezond
heid, dan zij vaak
denken, meldt een
groep Britse artsen.
Volgens hen heeft de
wet van het behoud
van de sterkste, een
vrij directe geldig
heid in de jungle van
de moderne zakenwe
reld.
..Mensen die tot de top zijn
doorgedrongen, zitten daar
vanwege hun bijzondere
taaiheid." aldus de artsen
in een onlangs verschenen
boek over de gezondheid
van leidinggevende func
tionarissen. gepubliceerd
onder de vlag van hun vak
organisatie, de Britse me
dische vereniging (BMA).
De auteurs vallen het ge
bruikelijke idee af, höe ho
ger iemand in de organisa
tie opklimt, des te groter
de Spanningen worden en
des te groter het risico van
een hartkwaal of andere
ziekte. „Het omgekeerde
zou het geval kunnen zijn:
de succesvolle manager
staat misschien onder min
der spanning dan degene
die voor een promotie
wordt gepasseerd," aldus
de schrijvers. In elk geval
worden managers statis
tisch gemiddeld ouder dan
fabrieksarbeiders, aldus de
Britse bevindingen.
Toch bevolken zij zeker
niet de toppen van de ge
zondheidsstatistiek; predi
kanten worden bijvoor
beeld ouder. Maar de ma
nagers zouden de risico's
voor hun gezondheid wel
kunnen verkleinen, aldus
de Britse studie. De ge
vaarlijke signalen ?ijn dui
delijk, schrijven de dertien
artsen, die hun langste
hoofdstuk wijden aan de
risico's van hoge bloed
druk en hartinfarct.
Slachtoffers daarvan „heb
ben zich veelal niet gereali
seerd dat uitputting en een
slechte algemene toestand
niet door louter wilskracht
kunnen worden overwon
nen". Ook hebben zij vaak
nagelaten zich fit te hou
den, genoeg slaap te krij
gen, en rustige perioden te
plannen om tijden van in
tense inspanning te com
penseren. Zij verdienen de
aanduiding „werkoholici".
Net zo min als militaire
eenheden, aldus de BrllT-
ten, zijn mensen erop ge
richt om voor onbepaalde
tijd te functioneren op on
ophoudelijk maximaal in
spanningsniveau. Dat is
een wet die de „geürbani-
seercfe strijder" slechts ten
koste van zichzelf kan ne
geren. Uitbarstingen van
bestuurlijke „voortvarend
heid", aldus het BMA-te-
am, verhullen vaak het uit
eindelijke pad naar de cri
sis. Slechte gezondheid en
gebrek aan zelfvertrouwen
lijken hand in hand te
gaan en de overspannen
manager is gauw bang om
bevoegdheden uit handen
te geven. Hij wil alles zelf
beslissen, maar durft dat
niet voor hij zijn staffunc
tionarissen over elk onder
werp meer en meer infor
matie heeft gevraagd. Hij
lijkt dynamisch op te tre
den, maar raakt „in werke
lijkheid in een vicieuze cir
kel Niemand wordt ver
trouwd en steeds meer
werk, dat ook meer beslis
sing vereist, komt op hem
neer". In dat stadium is
dringend hulp nodig om af
knappen en blijvende
schade, „zowel sociaal als
zakelijk" te voorkomen.
De auteurs vechten nog
een andere populaire op
vatting aan, dat gejacht en
ambitie iemand automa
tisch bestempelen tot
„maagzweer-persoonlijk
heid". Het is niet waar
schijnlijk dat zorgen en
spanningen maagzweren
veroorzaken, hoewel die er
wel door kunnen worden
verergerd. Het „BMA ook
of executive health" wijdt
ook nog een hoofdstuk aan
de problemen van de rei
zende zakenman. Om de
gevolgen van het tijdsver
schil na vliegreizen te be
strijden, aldus de artsen, is
het aan te bevelen om af en
toe het vliegtuig op en neer
te lopen. En je moet vocht
verlies tegengaan; „dat
hoeft niet alleen te gebeu
ren met whisky of gin-to-
nic", voegen zij daar zorg
zaam aan toe Hun goede
raad is mogelijk ook voor
meer (of minder?) sterfelij
ke mensen dan managers
van toepassing. Vandaar
deze samenvatting, die
overigens een uitzonde
ring in deze rubriek uit
de derde hand is; het boek
was slechts gelezen door
collega Nicholas Moore
van het Britse persbureau
Reuter.
„Innovatie gaat kennelijk op zandgrond beter." Tot deze
op z'n minst boeiende speculatie kwam prof. ir. C. W. J.
van Koppen uit Eindhoven onlangs in Leiden
tijdens een forumdiscussie over energieproblemen. Het
begon met de constatering dat fabrieken die zonnepane
len maken, in ons land uitsluitend ten oosten van
Utrecht zijn aan te treffen. In het westen, zei Van
Koppen, worden ze ook wel door bedrijven aangeboden,
maar niet gemaakt. Dat is allemaal Import uit het
buitenland. Hij zag daar een meer algemeen verschijnsel
achter. „In het westen overheerst een handelsmentali
teit. Wat daar aan technische bedrijven zit, dat zijn
eigenlijk grootgrutters. Die mentaliteit speelt ons wel
licht parten", aldus de hoogleraar, die wel begreep dat
hij provocerend aan het filosoferen was, en op voorhand
verzekerde dat de omschrijving „grootgrutters" niet
beledigend was bedoeld. Maar hij dacht het toch echt: er
wordt niets gemaakt en ontwikkeld in de Hollanden,
alleen verhandeld (met een uitzondering in de scheeps
bouw). „Philips zit niet voor niks in Eindhoven", aldus
Van Koppen. Voor de verificatie (of anderszins) van zijn
vermoeden zal wel een heel legertje industriesociologen
nodig zijn. Mensen met tegenvoorbeelden hoeven dus
niet allemaal op te bellen, bedoel lk. Maar het vermoe
den leek pikant genoeg om eens tegen het licht te
houden.
Meehuilen met de wolven
in het bos is een bezigheid
die spreekwoordelijk wei
nig in aanzien staat. Het
toehuilen van wolven daar
entegen, kan tot diepe in
zichten leiden. De Ameri
kaanse bioloog David
Mech heeft dpt geleerd, om
te kunnen nagaan onder
welke omstandigheden de
wolven zouden terughui
len. Dat doen zij zeer zin
nig, blijkt uit zijn bevin
dingen.
Hordes wolven kunnen
vanuit hun verschillende,
afgebakende gebieden
urenlang tegen elkaar hui
len Wat daar achter zit.
onderzocht Mech door één
horde uit eigen keel toe te
huilen; dat bleek beter te
werken dan wanneer hij
wolvengehull op een ban
drecorder afspeelde. Er
werd teruggehuild wan
neer de wolven duidelijk
iets te verdedigen hadden:
jonge en dus kwetsbare
welpen bij voorbeeld.
Mech kon vaststellen dat
er met minder animo werd
teruggehuild naarmate de
jonge wolfjes ouder wer
den en de bedreiging dus
minder groot was.
Ook huilden de wolven te
rug wanneer zij net een
groot prooidier hadden be
machtigd, bij voorbeeld
een eland. Naarmate zo'n
vangst een paar dagen oud
was, en dus al aardig afge-
kanbbeld en minder aan
trekkelijk, daalde het ani
mo weer.
Dat past allemaal in het
beeld dat wolven hun ge
luidssignalen uitwisselen
als waarschuwing of drei
gement. om te voorkomen
dat verschillende hordes
elkaar in het grensgebied
van hun terreinen lijfelijk
in de haren vliegen. In de
zeldzame gevallen dat dat
gebeurt, wordt er namelijk
bloedig gevochten,- aldus
de samenvatting van Pils-
worth in de New Scientist
van 31 mei.
