Europa strompelt naar democratie
Islam kent
geen wraak
15
Spannend was het niet, die campagne voor de eerste
Europese verkiezingen. Donderdag gingen de inwoners van
vier landen, waaronder Nederland, naar de stembus, morgen
die van de overige vijf. Typerend is een Duitse slagzin: „Heb
je nog een opa, stuur hem naar Europa".
door Bert van Panhuis
Vandaag wordt een van de saai
ste campagnes afgesloten die er
de afgelopen jaren rond verkie
zingen zijn gehouden. Geen flit
sende debatten, geen zinderende
spanning over de uitslag. Wel
aartsconservatieve troonpreten
denten en dramatisch stemkaar-
ten verscheurende journalisten.
De Europese verkiezingen zijn
door de bevolking nauwelijks se
rieus genomen al hoeft dat niet
zijn weerslag te hebben (gehad) in
de opkomst. Maar de indruk die
achterblijft is die van de West-
duitse spotkreet „Heb je nog een
opa. stuur hem naar Europa".
Met uitzondering van Frankrijk en Dene
marken is de campagne nergens een suc
ces geweest. Baat het niet, het schaadt
ook niet. moet de gedachte zijn. Dat juist
Frankrijk en Denemarken er flink werk
van hebben gemaakt is niet zo verwonder
lijk. In deze twee landen leven de meest
tot de verbeelding sprekende bezwaren
tegen ..Europa". Stevig gevoed nationalis
me. flinke afkeer van de Brusselse bureau
cratie.
Bijstellen -
Ook Italië heeft niet aan de malaise kun
nen ontsnappen. Het land dat met Alcide
de Gaspari aan de wieg van de Europese
samenwerking heeft gestaan en nog
steeds als Europagezind bekend staat,
doet de Euro-verkiezingen er eventjes bij.
De stembussen van de parlementsverkie
zingen van de pinksterdagen konden bij
wijze van spreken blijven staan. Hier en
daar heeft een vermoeide partijleider nog
een enkei woord van aanmoediging ge
sproken.
Iedereen weet dat het in Italië morgen
niet in de eerste plaats om Europa zal
gaan. De Italianen gaan vooral de uitslag
van begin deze week „bijstellen". Niet alle
Italianen hebben het premier Giulio An-;
dreotti in dank afgenomen toen hij be-'
tioot de algemene verkiezingen een week
voor de Europese verkiezingen te houden.
Er vielen enkele plannetjes in duigen.
Fervente Europeanen vonden het een on
derwaardering van de Euro-stembus om
dat, zoals in de praktijk ook is gebleken,
de parlementsverkiezingen voor het eigen
land alle aandacht zouden wegzuigen. De
socialisten hadden het idee om de aan
dacht vooral te vestigen op het internatio
nale karakter van het socialisme. Het soci
alisme van de vier overbekende leiders,
Schmidt, Callaghan, Mitterrand en Craxi.
Maar de Rome-gerichtheid van de strijd
leverde het socialisme op van De Martino,
Pertini en Craxi. De wervingskracht van
dit drietal beperkt zich gewoonlijk tot
rond de tien procent.
Met hun slagzinnen vallen de Italianen
nauwelijks uit de toon. De namen Italië en
Europa zijn dikwijls tegen elkaar in te
wisselen. De communisten geven de chris
ten-democraten de schuld van Italië's be
scheiden rol in Europa en de christen
democraten bepleiten een Europa van
vrije mensen, waarbij ze zeker geen „com
munistisch Europa" op het oog zullen
hebben. Wat ze gemeenschappelijk heb
ben is de zorg over de Italiaanse landbouw
en de arme regio's. Niet zonder reden
vrezen de Italianen dat als de komende
jaren Griekenland, Portugal en Spanje tot
de gemeenschap zullen toetreden er wel
meer kandidaten voor deze armenpot zul
len zijn maar die pot niet voller is.
Vrouwen
In de Italiaanse campagne zijn enkele
interessante trekjes te zien. Zo zijn er
opvallend veel vrouwelijke kandidaten:
Susanne Agnelli, uit de bekende Fiat
familie, voor de republikeinen; Fabrizia
Baduel Glorioso niet alleen welluidend
van naam maar baanbrekend als eerste
voorzitter van het economisch adviesco
mité van de EG voor de communisten
en de historica Marla-Antonietta Maccioc-
chi voor de radicalen om een paar van de
prominenten te noemen. Er is een duide
lijk verband met de hevigheid waarmee
sinds enkele Jaren de vrouwenemancipa
tiebeweging zich in Italië manifesteert.
Uniek is ook de samenwerking tussen een
menigte van regionale partijen onder de
vlag van de Unie voor de Aosta-vallei.
Siciliaanse separatisten! Italiaanse Tiro-
lers, Plemontanen, Slovenen, Proven?a-
len, Ossolani, Sardijnen, Albanezen en
Grieken hebben hun meningsverschillen
ondergeschikt gemaakt aan hun doel. De
regionalisten vertrouwen er ofl zeker één
kandidaat naar Straatsburg te kunnen
afvaardigen. Deze Aostaan want deze
grensbewoners met Frankrijk staan aan
de leiding zal de centrale Italiaanse
regering moeten wijzen op haar tekortko
mingen bij de hulp aan bijvoorbeeld het
door een aardbeving getroffen Friull.
De Italianen zorgen ook voor een maxima
le service aan de emigranten. Italianen die
de afgelopen twintig Jaar naar een van de
andere lidstaten van de EG zijn vertrok
ken, kunnen uit twee mogelijkheden kie
zen: met forse regeringssubsidies mogen
ze „thuis" gaan stemmen, maar in het
gastland zijn ook mogelijkheden om het
biljet te deponeren. In Nederland bijvoor
beeld waren gisteren negen stembureaus
beschikbaar voor Nederlandse Italianen.
Onbegrensd
Een van de grootste vraagtekens van het
nieuwe parlement is of dit soort onbe
De Franse overheid schakelde de kunstenaar Bernard Lorjou in om
de burgers naar de Europese stembus te lokken.
grensdheid ook wortel zal schieten in
Straatsburg. Naarmate, de Euro-parle
mentariërs zich minder vrijblijvend (kun
nen) opstellen bijvoorbeeld alleen al
door het directe mandaat van de kiezers
kunnen onderlinge verschillen van me
ning niet worden verhuld. Ieder van de
grote fracties in het parlement zal daarom
een leider nodig hebben die bindend
werkt. En dat soort mensen is voorhan
den. De Westduitser Willy Brandt is dé
aangewezen voorzitter van de socialisti
sche fractie, de Belg Leo Tindemans
neemt zo'n plaats in bij de christen-demo
craten en bij de liberalen zal de hamer wel
naar de Franse (ex-)minister Simone Veil
of de Luxemburgse regeringsleider Gas
ton Thorn gaan.
Wie het scala van partijen beziet verbaast
zich soms over de rekbaarheid van partij
politieke keurslijven. Binnen de Europese
Volkspartij zoals de christen-democra
ten internationaal genoemd willen wor
den is plaats voor Otto von Habsburg
en Bouke Beumer, bij de socialisten voor
Anne Vondeling en Barbar? Castle, bij de
liberalen voor D'86-achtige Britse Liberals
en conservatieve Nederlandse WD'ers.
Toch zijn, met uitzondering van de socia
listen, de grote stromingen erin geslaagd
een grootste gemene deler te vinden voor
een Europees verkiezingsprogramma.
Órootste
Er zijn overigens kandidaten genoeg voor
het Straatsburgse parlement. Maar liefst
3313 mannen en vrouwen aan het begin of
het eind van of midden in hun politieke
loopbaan hebben een gooi gedaan naar de
410 zetels. De socialisten zullen naar alle
verwachtingen wel de grootste fractie
gaan vormen. Een opiniepeiling, gehou
den in elk van de negen deelnemende
landen, voorspelde een fractie van 117
leden. Westduitsers en Fransen nemen
bijna de helft respectievelijk 36 en 21
voor hun rekening. Momenteel hebben de
socialisten ook al de grootste vertegen
woordiging, namelijk 66 zetels.
De christen-democraten zouden naar ver
houding even sterk worden als in het oude
Europarlement. Nu telt de fractie 53 leden
en dat zouden er maandag 107 worden,1
met veel Westduitse en Italiaanse ge
zichten.
Een klinkende overwinning in Oroot-Brit-
tannië kan de Conservatieven aan de der
de plaats helpen. De schatting is de afge
lopen week opgelopen tot 58 a 60 parle
mentsleden. Het ligt niet voor de hand dat
de Tories in hun eentje gaan opereren. Ze
zijn in het verleden al druk doende ge
weest met het leggen van contacten op
het vasteland en die drang zal in de
Straatsburgse praktijk alleen maar toene
men. Maar met wie?
Liberalen en Conservatieven verdragen
elkaar slecht, zeker wat Engeland betreft.
De gaullisten zijn waarschijnlijk te eng
nationalistisch voor de Britten en de Eu
ropese christen-democraten schrikken tel
kens weer van het woord „conservatief".
Bouke Beumer roept nu al dat hij het
parlement zal verlaten als er een „geregel
de" samenwerking komt tussen Tories en
EVP'ers. Zover zal het wel niet komen, de
Britten nemen wel genoegen met gelegen-
heidssamenwerking. Maar dat met de for
se Westduitse Inbreng in de fractie de
christen-democraten de steun van de con
servatieven zullen zoeken als de socialis
ten het naar hun mening te hoog in hun
bol krijgen lijkt buiten kijf.
Stroef i
Dat de Europese partijvorming en samen
werking nog maar stroef verloopt, valt
niet alleen op te maken uit het bestaan
van nationale lijsten. Ieder land hanteert
ook zijn eigen stelsel, tot en met de verkie
zingsdag toe.
Groot-Brittannië, Nederland, Ierland en
Denemarken zijn donderdag al geweest en
West-Duitsland, Italië. Frankrijk. België
en Luxemburg gaan morgen. De drempel
diei de kandidaten over moeten is verschil
lend. In West-Berlijn komt er zelfs geen
kiezer aan te pas; de stadssenaat wijst
hier drie leden uit zijn midden aan. De
Britten handhaven hun districtenstelsel,
dat gewoonlijk al zeer in het nadeel is van
de kleine formaties. Maar voor deze keer
zijn er 81 districten samengesteld en daar
door is het voor liberalen en nationalisten
helemaal onmogelijk aan de bak te ko
men. West-Duitsland en Frankrijk hante
ren een kiesdrempel van vijf procent. De
Fransen hebben het wel aangedurfd om
hun Ingewikkelde districtenstelsel met
twee ronden voor deze keer te verlaten.
Frankrijk heeft nu gewoon de evenredige
vertegenwoordiging en dat heeft de ver
kiezingsstrijd aanzienlijk verlevendigd.
Ook voor de mandaten bestaat geen uni
forme regeling. Denen zijn verplicht ook
lid te blijven van het Kopenhaagse parle
ment maar Britse socialisten zijn gedwon
gen hun zetel in Westminster beschikbaar
te stellen. In die landen waar men de
kandidaten heeft vrijgelaten is de prak
tijk over het algemeen dat enkelen het
lidmaatschap van beide volksvertegen
woordigingen blijven combineren voor
namelijk voor de voeling met de nationale
fractie. Maar het merendeel zal om simpe
le praktische redenen tijdgebrek
alleen voor Straatsburg bezig zijn.
Een enkeling houdt voor de veiligheid een
paar ijzers in het vuur. Jacques Chirac, de
aanvoerder van de Franse gaullisten
wordt niet alleen Euro-parlementariër
maar blijft ook lid van de Franse nationa
le vergadering en burgemeester van Pa
rijs. En nu maar afwachten of hij dat in
1981 met het presidentschap zal proberen
te combineren.
Gemengd
Dezelfde gemengde gevoelens als binnen
de EG zijn ook buiten de gemeenschap
terug te vinden. De Sowjet-Unie ziet niets
in de Euro-verkiezingen. „De krachten
van rechts proberen de verkiezingen te
gebruiken als dekmantel voor de politieke
overheersing van de monopolies in de
gemeenschappelijke markt", schreef
Nieuwe Tijden onlangs. De Russen vrezen
een hechte samenwerking van Frankrijk
en West-Duitsland. Ook al erkent Moskou
de gemeenschap niet als een politiek blok,
het is realistisch genoeg om te beseffen
dat er toch een parlement komt. Daarom
gaat de belangstelling van de Sowjet-
Unie, aldus Prawda, vooral uit naar de
ontspanningsgezindheid van Straatsburg.
China is altijd al voorstander geweest van
een derde macht naast de VS en de Sow
jet-Unie, en Juicht daarom de verkiezin
gen toe. De Chinezen hebben dat met
vermelding van hun motieven in februari
nog laten weten bij het bezoek van de
voorzitter van de Europese Commissie
Roy Jenkins aan Peking. Washington
wacht de ontwikkelingen af. Men beseft
daar dat met Frankrijk in de gelederen de
verhouding tussen Amerika en Europa
telkens weer tussen haat en liefde zal
zweven.
Oorlogvoeren tegen Allah, bederven van de aarde, belediging
van de imam. Het zijn enkele misdrijven die in de
islamitische republiek Iran de doodstraf rechtvaardigen.
Maar is dit islamitisch recht of een poging snel af te rekenen
met het verleden?
door Herman Amelink
„Het islamitische recht ver
biedt advocaten voor de
beklaagden tenzij de be
klaagde stom is en niet kan
praten". „Als een persoon
eenmaal ter dood is veroor
deeld, is het krachtens de
islamitische wet verboden
om hem nog van voedsel of
water te voorzien". „Zij die
God of zijn profeten op aar
de hebben bestreden of die
op aarde verderf hebben
verspreid, moeten worden
gedood".
Deze drie uitspraken van ayatol
lah Kalkhali, de inmiddels afge
treden voorzitter van de revolutio
naire rechtbank van Teheran,
kenmerken het rechtsstelsel van
het nieuwe Iran. De machthebbers
in dat land zijn er trots op dat hun
ideeën over gerechtigheid funda
menteel verschillen van de wester
se rechtsopvattingen. De beklaag
den mogen geen advocaat hebben,
ze mogen geen getuigen a dechar
ge oprcepen eri ze hebben geen
recht om tegen een uitspraak in
beroep te gaan bij een hogere
rechtbank.
Ook onder het bewind van de sjah
was het droevig gesteld met de
principes van de democratie. Iede
re oppositie tegen het regime was
verboden en werd met harde hand
de kop ingedrukt Amnesty Inter
national hekelde vele malen de
manier waarop de SAVAK, de ge
heime politie van de sjah, zich
binnendrong in kringen van de
oppositie om deze vervolgens op
te rollen. Met de overname van de
macht door ayatollah Khomeini is
de situatie er echter niet veel op
verbeterd. Van eerlijke processen
is geen sprake. Veroordelingen
staan bij voorbaat vast. De prak
tijken bij de rechtsgang wekken
sterk de indruk van wraakacties
tegen al dan niet vermeende me
destanders van het vorige bewind.
Wreed
Is het allemaal wel zo islamitisch
wat er in de huidige juridische
praktijken in Iran gebeurt? Is de
islam werkelijk zo wreed als de
recente processen en de daarop
onmiddellijk volgende executies
suggereren? Is het werklijk moge
lijk om mensen ter dood te bren
gen op zulke vage beschuldigin
gen als „oorlogvoeren tegen Al
lah". „bederven van de aarde" en
sedert kort ook „belediging van de
imam"?
De reacties, ook binnen de islami
tische wereld, suggeren op zijn
minst gerede twijfel daaraan. On
langs is er in de Italiaanse stad
Syracuse een internationale con
ferentie gehouden over de rechten
van de mens in het islamitische
strafrecht. Het resultaat van deze
conferentie, waaraan werd deelge
nomen door tal van islamitische
juridische deskundigen uit de
Arabische wereld, sprak uit dat
„iedere schending van de princi
pes van de verdediging een ernsti
ge schending betekent van het
recht van de .sjaria' (het uit de
Koran afgeleide rechtssysteem),
van de rechten van de mens en
van de algemeen geaccepteerde
principes van het internationale
recht". Een duidelijker veroorde
ling van de praktijken in Iran is
nauwelijks denkbaar, hoewel Iran
in de conclusies van de conferen
tie niet genoemd wordt.
Voorzorgen
Het rechtsstelsel van de islam is
een zeer complex geheel. Islamiti
sche rechtsgeleerden hebben uit
de Koran een geheel van rechtsre
gels afgeleid, die in de loop der
Zes mannen worden in Iran terecht gesteld. Een revolutionaire
verkrachting van minderjarige jongens.
rechtbank veroordeelde hen wegens
eeuwen st «ds verder ontwikkeld
zijn: de sjaria. De sjaria zijn aan
gevuld met de zogeheten soenna,
overgeleverde uitspraken van de
profeet Mohammed.
Op basis van sjaria en soenna, die
ontstaan zijn in een nog weinig
complexe samenleving waarin de
rechtsregels ook nog betrekkelij
ke e «nvoudig waren, worden vol
gens analogieredeneringen nieu
we regels afgeleid. Die gelden dan
als islamitisch recht voor situaties
waarover de Koran en de profeet
zich niet konden uitspreken, om
dat ze zich gewoon nog niet voor
deden.
De strenge straffen, die de islam
wel degelijk kent, zijn met uitvoe
rige voorzorgen omgeven. Op
overspel staat steniging, maar die
straf kan alleen worden opgelegd
als er betrouwbare getuigen van
de ejaculatie zijn. Ook de dood
straf op moord is met een groot
aantal waarborgen omgeven.
Toen de profeet zijn bepalingen
over doodstraf formuleerde, werd
hij geleid door zijn afkeer van de
tot dan toe op het Arabisch schier
eiland geldende bloedwraak.
Het is daarom niet moeilijk om,
ook vanuit de islam, ernstig te
twijfelen aan de rechtvaardigheid
van de nu ln Iran opgeld doende
juridische praktijken. Zo onttrekt
zich volgens het islamitisch recht
„het oorlogvoeren tegen God" aan
de beoordeling van de mens. De
mens kennel hart van zijn mede
mens nietraileen God kan veroor
delen
De plaatsvervangende minister
van binnenlandse zaken in Iran,
Sadek Tabatabai, zei onlangs nog
dat de islam geen wraak, maar wel
verzoening kent. Zeer sprekend
zijn wel de uitlatingen van ayatol
lah Sjariatmadari van de heilige
stad Qom, die de snelle processen
en de onmiddellijk daarop volgen
de veroordelingen in strijd met de
Islamitische leer noemde. De pro
cessen en executies hebben meer
te maken met de behoefte om ra
dicaal met het verleden af te reke
nen dan met de toepassing van de
regels van de Islam.
De enige ingang die de huidige
praktijken nog tot de islamitische
leer hebben, is die van de „isjtl-
had", het persoonlijke oordeel van
iemand die van Allah bijzondere
gaven gekregen heeft. Een ayatol
lah (teken van Allah) mag geacht
worden met deze gaven uitgerust
te zijn. Wanneer de persoonlijke
mening van een ayatollah godde
lijke kleur krijgt, dan ligt de weg
naar de willekeur volstrekt open
Waarheid
Omdat het volk van Iran in aya
tollah Khomeini iets herkent van
de laatste, verborgen Imam die
terugkeert als het rijk der gerech
tigheid is aangebroken wordt
zijn oordeel voor de laatste waar
heid gehouden. Zolang zijn gezag
niet fundamenteel ter discussie
wordt gesteld en dat heeft tot
dusver niemand aangeduid en
hij de huidige praktijken goed
keurt, bestaat er weinig kans dat
de rechtsgang in Iran beter wordt
