Paus komt krachtig op
voor godsdienstvrijheid
r
Geloof in de Zwarte Madonna
is niet kapot te krijgen
Trouw
Tempel van Jeruzalem
feit en fantasie
Samen op weg?
Dan dominee weg
VANDAAG'
I
Tn
Aardbevingen
verklaren
bijbelverhalen
Leider anglicanen
met emeritaat
Twee vrijgemaakten
naar Zuid-Korea
JP
VOORBUGANGERS
fe
WOENSDAG 6 JUNI 1979
TROUW/KWARTET
=F
WARSCHAU (AP/Reuter/AFP) Paus Johannes Paulus de Tweede heeft de dag van gisteren
besteed aan een mis met enige duizenden nonnen, een vergadering met de Poolse bisschoppen
en hij vierde het Angelus in de open lucht met een menigte van 300.000 belangstellenden.
In zijn krachtige rede voor de zeven
tig Poolse bisschoppen, achter geslo
ten deuren, ging de paus in op zijn
eisen ten aanzien van godsdienstvrij
heid aan de Poolse regering Onder
verwijzing naar het gesprek dat hij
zaterdag onmiddellijk na zijn aan
komst in Polen had met partijleider
Edward Oierek. zei de paus dat nor
malisering van de verhouding tussen
kerk en staat valt binnen het kader
van fundamentele mensenrechten.
Normalisering van de verhouding
tussen kerk en staat is het praktische
bewijs voor eerbiediging van de rech
ten van de mens. zei de paus. Volgens
hem kan de Poolse staat de naUonale
onafhankelijkheid alleen uitdrukken
door de rol van de kerk in het natio
nale leven te erkennen, die 2lJ ge
speeld heeft sinds Polen duizend Jaar
geleden als een staat gevestigd werd.
De kerk heeft aan de natie haar iden
titeit geschonken, zei de paus. Hij
riep voorts Oost- en West-Europa op
terug te keren tot hun christelijke
oorsprong en te zoeken naar onderlin
ge eenheid. De paus drong er bij de
Poolse bisschoppen op aan. te stre
ven naar groter onafhankelijkheid
voor de kerk van de communistische
heersers. De paus zei dat hij wist dat
de onderhandelingen niet gemakke
lijk zouden zijn, omdat hier twee
recht tegenovergestelde wereldbe
schouwingen bij betrokken zouden
zijn. Maar met duidelijkheid moet
een gesprek te voeren zijn.
Onrecht
Tegenover de duizenden pelgrims uit
Neder-Sllezië sprak de paus zich gis
termiddag uit tegen sociaal onrecht,
in het bijzonder tegen wat hij noemde
„duidelijke voordelen voor enkelen
met discriminatie tegen anderen".
Qlsteren viel de opkomst van Poolse
katholieken tegen. Niet de helft van
de verwachte anderhalf miljoen men
sen kwam opdagen. Geruchten als
zou de politie mensen hebben tegen
gehouden werden van officiële zijde
tegengesproken Journalisten namen
waar hoe de politie bussen en auto's
met nonnen naar de Jasna Gora
loodste.
Net als de voorafgaande dagen hief
de menigte steeds de slatin „sto lat,
sto lat" aan. in letterlijke betekenis
..honderd Jaar, honderd Jaar", een uit
roep die gewoonlijk aan een jarige
wordt gewijd. De paus heeft nog niets
van zijn aanvankelijk energie verlo
ren en heeft in de felle zon een rood
verbrand gezicht gekregen. Aldoor
benadrukt de paus het feit dat hij
Slaaf is en herhaalt hij zijn saamho
righeid met de mede-slaven in com
munistische landen.
Gisterochtend droeg de paus een mis
op ln het klooster van Jasna Gora.
Hier waren enkele duizenden religieu
zen bij aanwezig. De paus verwees
naar de religieuzen die hij in Mexico
had ontmoet. „Het liefst zouden zij de
paus nog aan stukken scheuren." zei
de paus lachend. ..Zelfs de grootste
vijand van de kerk" moet nog waar
dering voelen voor haar toewijding.
Haar roeping vormt voor de katholie
ke kerk een „uitzonderlijke schat".
Angelus
Om twaalf uur viert de paus met een
grote menigte gelovigen het „Ange
lus". De paus bad dit vraag-en-ant-
woord-gebed voor Maria niet zelf.
maar was wel het middelpunt van de
hele manifestatie. De paus viert het
„Angelus" elke zondag en elke feest
dag op het 8lnt-Pieterplein ln Rome
met grote massa's mensen.
De paus werd verwelkomd met ge
scandeerd geklap Op het Marl «hei
ligdom (waarzich de zgn,.zwarte ma
donna". een donkerbruine Maria-
schildering bevindt) hingen spandoe
ken met leuzen als „Heilige Vader.
Jasna Gora en heel Polen wacht op
U" en „U bent een rots". Een delega
tie uit Kunice ln bonte klederdracht
en een fanfare van in het zwarte ge
klede mijnwerkers uit Qllwice ston
den voor de paus zichtbaar opgesteld.
Toen Johannes Paulus vlak na zijn
opkomst op het podium drie kinder
tjes kuste die hem kwamen begroe
ten, werd er hard gejuicht. Vaak werd
er „Niech Zyje 8to Lat, Nlech Zyje
Nam" (laat hij honderd Jaar leven,
laat hij voor ons leven, het equivalent
van het Nederlandse „lang zal die
leven)" gezongen. Op de toren van
het gebouw hing ln grote letters het
getal 600 omdat het in 1982 600 Jaar
geleden zal zijn dat hertog Wladyslaw
van Opole de Paultner monniken uit
Hongarije naar Polen uitnodigde en
voor hen op de Jasna Gora het kloos
ter liet bouwen. Er was een door non
nen gedreven garderobe waar men
zijn tassen en jassen, zo men die had
meegenomen (het weer was erg mooi),
kwijt kon. In de buurt was een markt
ingericht met vele souvenirstandjes.
Daar waren Wojtyla-speldjes en WoJ-
tyla-foto's te koop. Maandagavond
laat bleef de paus een hall uur tussen
de menigte op de Jasna Gora, toen
daar Jonge Poolse muzikanten mo
derne godsdienstige liederen zongen.
Herhaaldelijk tilde de paus Jonge kin
deren op om die te kussen. Later 2et
de paus: Jullie willen misschien we
ten wat lk tegen dat kleine meisje zei.
Ik zei: Ik ben een Poolse zondaar, lk
ben gek op gezang en muziek."
Intussen zijn de Tsjechoslowaakse
primaat, kardinaal Frantisek Toma-
sek de aartsbisschop van Praag en
Gisteren droeg de paus in de morgen de mis op met duizenden religieuzen. Hier enkele
nonnen die op weg naar Jasna Gora bij het ochtendkrieken hun ontbijt nuttigden.
kardinaal Laszlo Lekai ln Czestocho-
wa aangekomen.
De paus reist vanavond door naar
zijn vroegere woonplaats Krakau,
waar hij enkele dagen zal blijven. Van
hier uit zal hij een bezoek brengen
aan het vroegere vernietigingskamp
Auschwitz. De Poolse autoriteiten
hebben zich tot dusver van commen
taar op de uitspraken van de paus
onthouden. Zij doen alleen hun best,
de invloed van de pauselijke woorden
te beperken. De kranten geven be
trekkelijk weinig nieuws over het be
zoek en de televisie beperkt zich tot
de noodzakelijke reportages. De
kranten in de buurlanden van Polen
doen het bezoek van de paus af met
enkele regeltjes. De televisie in de
Sowjet-Unie merkte op dat het be
zoek werd gebruikt voor doeleinden
die tegen de staat waren gericht.
WASHINGTON (AFP) - Twee geolo
gen hebben op de jaarvergadering
van de Amerikaanse geofysische unie
de aannemelijkheid verdedigd, dat
de bijbelse verhalen van de verwoes
ting van Sodom en Gomorra en van
Jericho hun oorsprong vinden in
aardbevingen.
De sporen wijzen op aardbevingen in
de grootte van 6 tot 7 op de schaal
van Richter (die totaal negen graden
kent). Dergelijke aardbevingen doen
zich zeker eens in de tweehonderd
jaar voor in het gebied van de Dode
Zee.
door Frans Oudejans
Tijdens de reis die paus Jan-Paul II aan zijn geboorteland brengt, heeft hij aan Nederlandse
journalisten laten weten, graag naar ons land te willen komen. De voorwaarde ls dan dat hij
eerst wordt uitgenodigd dat hoort blijkbaar zo ln Vaticaanse kringen maar zoiets zal een
kleinigheid zijn Enkele jaren geleden stuurde de pastoor van het Zeeuwse vissersdorp
Breskens al een Invitatie naar de toenmalige paus. Die ging daar niet op ln. Nu zullen er
ongetwijfeld soortgelijke briefjes komen: van zo maar een parochie, een basisgroep, een
kritische gemeente
Mocht die reis doorgaan, dan kan de
paus moeilijk nalaten Breda te bezoe
ken. De meest Poolse stad van Neder
land is immers 35 jaar geleden be
vrijd door de Eerste Poolse Pantser
divisie en omdat zeer velen van die
militairen hier als gewoon burger zijn
blijven wonen, na eerst een Bredaas
meisje te hebben gehuwd, wemelt het
er van de Poolse namen. Je koopt een
auto bij Dztarkowski. een bril bij
Chmielowski. en postpapier bij So-
bleraj. Mijn Jongste dochter leerde
het Poolse volkslied op school, naar
ik vrees beter dan het Wilhelmus.
waarin opgenomen: De Rotier
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Ltidse Courant
Uitgave. Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jen/e Tammmga
Directeur mg O Posima
HOOF OK ANT OOR
1000 AW Amsterdam
Pcmigvo 66 00 00
P.trk C'ro-etbar*
Prfcemnpnr 73 00 i2 574
REGIO R0T7ERDAM/00R0RECHT
PoslDus 94ft
3000 a Rotterdam
►/cgmg)
O-ttSSSS
115700 ludsiurtend voor
REGIO OEN HAAG LEIDEN
>01 CC Cen Haag
i 070-469445
REGO NOORO OOST NEDERlANO
Abonnementsprijzen:
jr maand f 15.90
Per *»anaa. f «7 70
Per halt iaar 95.40
Per «aar 106 60
Ad ver
op aanvraag
Teteton-aete abonnemenfenoodracwen
(rw adressen po ven'
OOgave lam-etwr-chten 9-19 30 van
mnardag i m v^oag Op zondag van 10-
70 uur lew' 070 9'3456
Opga.e v-l.er*e**A
020 0366F." 0* senrfe».« aan Mn-Adv
DAM
Precies 25 Jaar geleden is ln Breda ter
dankbare gedachtenis van die bevrij
ding een monument opgericht. BIJ
het Brabantpark, een der mooiste
wijken van de stad. staat fris om
rankt door groen een openlucht-ka
pel. Niet zo ver van de grote weg.
maar wel van wandelpaden, komt er
zelden Iemand kijken, behalve op
Poolse gedenkdagen. Toch is het de
moeite waard We zien er de Poolse
Zwarte Madonna, een replica van het
schilderij waar ln Czestochowa leder
Jaar honderdduizenden heentrekken.
Het zou moeilijk een ander symbool
voor Polen kunnen zijn.
Polen is een land van uitersten, maar
dat is Nederland ln de ogen van de
paus waarschijnlijk ook met zijn Gij-
sen enerzijds en Open Kerk ten ande
re zijde. In Polen ligt het anders. Een
land zonder godsdienstvrijheid, on
der dwang van een elk geloof verwer
pend communistisch regime, een
land tegelijk waar het katholieke le
ven meer bloeit dan waar ook ter
wereld. Godsdienstonderwijs wordt
er van de school geweerd en wie het
zijn kinderen toch laat volgen, loopt
kans ln zijn werk te worden gedegra
deerd. het aantal priesterwijdingen ls
zo hoog. dat niemand verbaasd hoeft
te zijn wanneer over enkele jaren
Poolse missionarissen naar Neder
land komen om hier bij te springen in
lege pastorieën.
Katholiek
Polen is door en door katholiek Nu
kun Je wel de schouders ophalen bij
een bezoek aan Czestochowa en zelfs
enigszins huiveren bij de al te uitbun
dige uitingen waarmee zowel oude
Poolse vrouwtjes als Jonge Poolse
mannen om een verhoring van hun
gebeden smeken, feit ls dat die zelfde
Zwarte Madonna, waar het hier om
gaat. met alleen in voorafgaande
moeilijke eeuwen, maar ook nu weer
ln 35 Jaar anti godsdienstig bewind in
staat ls geweest minstens als teken
het geloofsleven te bemoedigen en te
inspireren, tegen elke verdrukking ln.
Op zoiets kun je toch jaloers zijn.
Ik bezocht Czestochowa enkele jaren
geleden op zo maar een zondag, die
voor mij en mijn reisgenoten nooit
meer zomaar zal zijn. We hadden eer
der Krakau bezocht, de oude ko
ningstijd waar een kerk voor de adel
is gebouwd naast een voor het gewo
ne volk op zichzelf bijna een reden
om van Je geloof te vallen reisden
vla Nova Huta, de staalstad waar
voor God officieel geen plaats was
(pas later ls er toch een kerk ge
bouwd) en kwamen toen in Ausch
witz, het voormalige concentratie
kamp, dat een blijvend stempel in Je
ziel zet omdat het daar ondergane
leed onmogelijk te vatten ls. Waar is
de God van Auschwitz? Een vraag die
nog steeds wordt gesteld.
Kerk
En dan Czestochowa, vele uren later.
Een klooster op een berg met een
reusachtige kerk. En overal mensen,
knielend en kruipend, boetvaardig
biddend. Smekend om verhoring en
dankbaar omdat een bede ln vervul
ling is gegaan. De Zwarte Madonna is
nog geschilderd door de evangelist
Lucas zelf. zo wil het verhaal. Dat is
volkomen onbelangrijk. Veel sterker
is het enorme geloof in de voorspraak
van Maria als Moeder Gods. Een niet
kapot te krijgen geloof, dat Je hier
ontmoet. Een kinderlijk geloof, een
geloof dat niet bij nuchtere Nederlan
ders past, dat uit de tijd ls? De Polen
voelen zich er blijkbaar zeer wel bij,
paus Jan Paul voorop. Je kunt ook
hooghartig, zelfs onchristelijk zijn
door anderen te ontzeggen wat zo
kennelijk bij hen hoort.
Frans Oudejans is perschef van het
bisdom Breda.
VriJ-zijn, over de verhouding tusf
sen vrijheid en verantwoordelijkheid.
25-29 juni. Oud-Poelgeest, Oegstgeest
(teL 071-152445)
Jong geleerd, oud gedaan, voor
ouderen, „wat doen we met wat we in
onze jeugd geleerd hebben?", 25-30
juni, Vlnea Domini. Witmarsum (tel.
05175-1444).
In deze kerk in het klooster op de Jasna Gora bevindt zich de
ikoon van de Zwarte Madonna, het middelpunt van de
bedevaarten van de Poolse katholieken.
Dr. Donals Coggan
LONDEN (AP) De aartsbisschop
van Canterbury. Donald Coggan, zal
op 26 januari zijn functie neerleggen.
Koningin Elizabeth heeft zijn ontslag
aanvaard. Coggan die sinds 1974 de
geestelijke leider is van de anglica
nen is vooral bekend door zijn cam
pagnes voor de eenheid van de ker
ken en de mensenrechten. Afgelopen
maandag keerde hij terug van een
veertiendaags bezoek aan Oost-Euro
pa. Bij meerdere gelegenheden heeft
hij zich uitgesproken tegen de behan
deling van Russische dissidenten.
Het Was al langer bekend dat Coggan
vond dat een jongere langzamerhand
zijn taak moest overnemen. Ook Cog-
gangs voorganger, Michael Ramsey,
ging op 70-jarlge leeftijd met emeri
taat. Als mogelijke opvolger wordt
genoemd de 61-jarige aartsbisschop
van York, Stuart Blanch. Een com
missie van zestien door de kroon be
noemd zal een aanbeveling doen. de
officiële benoeming geschiedt door
de koningin op voordracht van pre
mier Tatcher.
AMERSFOORT Drs K Batteau te
Kampen en drs N. H. Gootjes te Lei
den zijn vanuit de gereformeerde ker
ken (vrijgemaakt) voorgedragen aan
het seminarie van de Koreaanse pres
byteriaanse kerk te Busan ter benoe
ming tot hoogleraar. Hiermee is uit
voering gegeven aan het besluit van
de laatste generale synode om twee
„zendeling-hoogleraren" aan de Ko
reaanse kerk af te staan. De heer Bat
teau (32) is een Amerikaan, die thans
nog in Kampen bezig is met zijn
promotiestudie. Drs Gootjes (30) is
predikent te Leiden.
Van een onzer verslaggevers
AM8TERDAM In de universiteitsbibliotheek van de uni
versiteit van Amsterdam is op het ogenblik een vrij unieke
tentoonstelling te zien over de voorstellingen, die Joden en
christenen zich door de eeuwen heen gevormd hebben van de
tempel van Jeruzalem.
HARDEOARIJP - De gerefor
meerde predikant van Hardega-
rtjp. da M Kievit, heeft in een
uitvoerig stuk in de plaatselijke
kerkbode aangekondigd, dat hij
zal vertrekken. aA het plan om
samen met de hervormden een
kerk te bouwen, zal worden door
gezet
Ds Kievit is vooral tegen geza
menlijke kerkbouw, omdat hij er
het streven naar een federatie ach
ter ziet liggen Hij geeft drie rede
nen. waarom hij daartegen is .Ik
wil een kerk die duidelijk belijdt
en m haar prediking doet horen,
dat Jezus Christus de toom van
God voor ons gedragen heeft, dus
een kerk die duidelijk belijdt en
preducit dat Jezus Christus onze
Verlosser en Zaligmaker is. Ik wil
een kerk die persoonlijk pastoraat
bedrijft aan al de leden, door de
ouderlmgen. maar ook door een i
predikant. Ik wil een kerk die zon
der meer achter de christelijke
school staaf'
Beide gemeenten staan in begin
sel positief tegenover gezamenlij
ke kerkbouw, al ls er nog geen
besluit gevallen Ds Kievit er
kent, dot de gemeente mondig is.
maar hij is het als predikant ook
Gaan hervormd en gereformeerd
in Hardegarijp ..samen op weg",
dan gaat ds Kievit weg. Vacatu
res genoeg, schrijft hij
Als men zich in de Middeleeuwen de
tempel voorstelde, dan had men
daarbij dikwijls de rotskoepelmoskee
voor ogen. het heiligdom dat de mos
lims na hun verovering van Jeruza
lem in de zevende eeuw na Christus
hadden gebouwd, op de plaats, waar
vroeger de bijbelse tempel had ge
staan. De kruisvaarders hadden im
mers deze moskee met eigen ogen
gezien en aangeduid als „Templum
Salomonis".
Hoewel dit beeld nog tot ver na de
Middeleeuwen zou doorwerken,
kwam er toch vanaf de zestiende
eeuw meer aandacht voor de bijbelse
gegevens, met name 1 Koningen 5-7
over de tempel van Salomo en Eze-
chlël 40-44, de „blauwdruk" voor een
nieuwe tempel na de Babylonische
ballingschap ln het visioen van Eze-
chiël.
Een tempel, zoals door Ezechiël be
schreven. is er in werkelijkheid nooit
gekomen. Over de bescheiden tem
pel. die na de ballingschap verrees, is
weinig bekend. Wel krijgt men bij
Flavius Josephus een indruk, hoe de
tempel er uitzag na de grootscheepse
uitbreiding en vernieuwing die ko
ning Herodes uitvoerde Deze gege
vens worden nog aangevuld door het
misjna-tractaat Mlddot. Ten slotte
beschrijft de onlangs gepubliceerde
Tempelrol uit Qoemraan uit de twee
de eeuw voor Christus weer een Ideale
tempel op een manier die aan Eze
chiël herinnert.
Aan de hand van deze gegevens, voor
zover bekend, reconstrueerde men de
tempel naar eigen inzichten, waarbij
men nu eens bij een klassiek Grieks-
Romeins model uitkwam, dan weer in
de buurt van de Egyptische of Fenici-
sche architectuur
De expositie is tot en met 29 juni te
bezichtigen, maandags tot en met
vrijdags van 9.30-12 uur en van 13-16
uur. in de expositieruimte van de
universiteitsbibliotheek Singel 425.
Tegelijk is er in het Bijbels Museum.
Herengracht 366. Amsterdam een
tentoonstelling over de tempel van
Herodes. geopend van dinsdag tot
zaterdag van 10 tot 17 uur.
Drukkersmerk van de 16e eeuwse
Venetiaanse drukker Marco Antonio
Gistiniani. Boven de afbeelding van
de tempel te Jeruzalem het bijbel
woord „De heerlijkheid van dit laat
ste buis zal groter worden dan van
het eerste" (Haggai 2 vers 10). De
drukker zal niet hebben geweten, dat
het heiligdom dat hij had laten teke
nen, de achthoekige rotskoepelmos
kee van de moslims was in de plaats
van de bijbelse tempel.
Tempelrol
In dit verband kondigen we tevens
een AO-boekje aan. dat prof. dr. M.
Boertien geschreven heeft over de
bovengenoemde Tempelrol Deze rol
kwam enkele maanden geleden nogal
sensationeel in het nieuws door een
persconferentie van de Amerikaanse
geleerde prof. Jacob Milgrom ter gle-
genheid van de verschijning van de
Engelse vertaling.
De Tempelrol werd geschreven in de
kring van wat prof. Boertien noemt
JOS EN DE BIJBEL
jos staat op „het plein", met boekenj
Ik heb hem zien komen toen hij.
nauwelijks wetend wat hij ging
verkopen, op „het oude plein" bij deaj
brug van de Staalstraat begon, 't w/*L
nog een beetje chaotisch. Maar
vrienden hielpen hem En nu ls 't
allemaal uit de kunst. Soms roept hiljv
me: ik heb iets voor je. Dan begint 0]
ons gesprek. We wisselen sigaren uit!
of offreren elkaar een beker koffie
Nog niet zo lang geleden vertelde hij
het volgende. Er kwam een oud Jjr
heertje bij hem tussen de boeken r'
even nam hij mijn figuur op die J
daar wat heen en weer scharrelde enrc,
uiteindelijk met een forse bijbel op
hem afkwam. Hoeveel die moest
kosten. Jos zei wat hij altijd zegt: d
staat aan de binnenkant. Deze editit
van het oude Woord bleek twintig
gulden te moeten opbrengen. De
oude heer aarzelde even en keek Jos F
vragend aan. Nee. zei Jos. dat kan 1 d
echt niet minder. Na nog even wat te
hebben staan dralen zei de oude mar
resoluut: Voor een tientje neem ik m
mee. Jammer, zei Jos. dan gaat de
koop niet door. En als Jos zo n
beslissing neemt dan kan je ervan op
aan dat het zakelijk gezien echt niet
kan. De man ging heen. Er had nog
iemand bij gestaan, die zich nu met
de zaak ging bemoeien. Hij zei: Toch ff
jammer, voor zo'n man. Nou wil hij df
bijbel lezen em nou is 't ie te duur. De
man keek nadenkend voor zich uit.
m
u
Plotseling kwam er licht in z'n ogen.
hij zei: Als jij er nou wat van afdoet r
en ik betaal vijf gulden, kan je 'm dar 9
niet voor een tientje geven? De man
wist niet hoezeer hij met zo'n voorste
in de avontuurlijke lijn van Jos
kwam. Goed, zei Jos. Inderdaad
kwam even later de oude man
opnieuw langs. Jos wachtte niet en
riep hem meteen aan. Vader, je kunt
'm voor een tientje krijgen De koop
was gesloten Of er nog een zakje
afkon, 't was tenslotte niet niks. zo'n
bijbel. Dat kon ook nog. Hij was al
halverwege de boekenstal uit. toen
hij zich nog even omkeerde en zei:
Nou Ja. meer had ik 'r ook echt niet
voor kunnen geven. Tenslotte moet
ik er zelf ook nog iets aan kunnen
verdie ten. Mei gToeiend plezier had
Jos het verhaal verteld We staken
een nieuw sigaartje op
L'a
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Genemuiden: J. Vroegin
dewey te Katwijk aan Zee; te Vriezen
veen: J. den Hoed te Sledrecht; t«
Vlaardingen: W. H. de Jong te Oud'
Loosdrecht.
Aangenomen naar Heerenveen: R. M
K. v. d. Grijp laatst dijk predikan
voor buitengew.werkz. te Sao Paul
(Braz.), wonende te Naarden, die be
dankte voor Heerlen (toe?.) en voor
Hoogeveen.
Bedankt voor Rijssen: J. Smit te Hil
versum; voor Surhulzum: (toez.). W
Balke te Den Ham.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Groningen-West
J. Bulthuis te Bergum, die bedankte
voor Winschoten; naar streekge-
meente Maas en Waal (federatief ver
band met ned.herv.kerk; standplaats
Wljchen) C. A. v. Nood te Maarssen.
Geref. kerken
Aangenomen naar Altveer (Dr.) A.
Otten uit Groningen.
Beroepen te Nieuwegein (derde pred.
plaats) dr F. T. Bos te Bolnes.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Hattem: A. de Snoo te
Mussel.
Bedankt voor Assen-Noord: M. Bran-
des te Ermelo.
NED. GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Groningen: M. R.
v. d Berg te Oegstgeest; naar Kam
pen (missionaire dienst in Natal;
Z.A.): B. Wielenga te Eek en Wiel.
Bedankt voor ÏJsselmuiden: H A.
Strating te Langerak.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Haarlem-Centrum: J W.
Maris te Hilversum-Centrum.
Chr. Geref. kerken
Beroepen te Zwolle (tweede pred.
plaats) ds B. Wltzier te Carambé (Bra
zilië).
Bedankt voor Westzaan A. v d.
Weerd te Zeist.
OUD. GEREF. GEM. IN NED
Beroepen te Oosterland: J v d Poe!
te Ede.
een „woestijngemeente", mensen die
zich hadden afgewend van Jeruzalem
en de tempeldienst daar. omdat het
daar niet heilig genoeg toeging. Prof,
Boertien trekt parallelen met de be
schrijving van het nieuwe Jeruzalem
in de Openbaring van Johannes.
Zijn conclusie is. dat nadere bestude
ring van de Tempelrol onze kennis
van de bijbel, buitenbijbelse en nabij-
belse joodse literatuur, nog op veler
lei wijze zal verrijken. Dit AO-boekje
(met fraaie illustraties 0 a. van een
reconstructie van de tempel van He
rodes. maar ook van het Karei I-
sigarenkistje. waarin delen van de
Tempelrol door een op winst beluste
handelaar verborgen werden gehou
den) is te krijgen door 1.75 over te
maken op giro 55 15 99 t.n v. Stichting
IVIO. Lelystad (bij vermelden AO
1761. De Tempelrol).
Dr Kees Waaijman
De Nijmeegse theoloog Kees Waaij
man schreef voor de reeks „Verkla
ring van een bijbelgedeelte" over de
Psalmen 120-134. Deze vijftien psal
men vormen in het boek der Psalmen
een eenheid. Het boekje van 124 pagi
na's kost 14.90.
M. Basilea Schlink
Dr Basilea Schlink. stichster van de
Evangelische Marienschwestern-
schaft (protestantse gemeenschap
van Mariazusters) schreef een boekje
onder de titel ..Na dit leven wat
dan9", waarin zij handelt over 2de
werkelijkheid van hemel en hel Kok
te Kampen gaf het 128 pagina's tel
lende geschrift uit, dat 15,90 kost.
