De twijfels bij de PvdA
Tekening van een lezer
Trouw Commentaar
Weg met elektrische apparaten
Heroïne
Verdeelde oordelen over Europese verkiezingen
MOtfUMENT VOOR
OMDERNEflER
niet wachten
functioneel
geen rally's
pampomp
I VRIJDAG 1 JUNI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
„Wij moeten elkaar niet aanpra-
ten, dat er een oplossing voor dit
probleem zou zijn", heeft wethou
der Irene Vorrink van Amsterdam
j zich eens in een discussie over het
heroïne-probleem in haar stad la-
ten ontvallen. Over die uitspraak
(die overigens ook de vergelijkba-
re situatie in andere steden toepas-
1 baar is) zijn nogal wat mensen
gevallen. Van een wethouder mag
immers verwacht worden dat hij of
zij de problemen manmoedig on
der ogen ziet, althans naar buiten
die indruk wekt en zich dus ont
houdt van defaitische uitspraken.
Gelukkig gelden die normen min
der voor een commentator en dus
kunnen wij Irene Vorrinks opmer
kingen wel als motto voor deze
beschouwing meevoeren. De lezer
is daarmee tegelijk bij voorbaat
gewaarschuwd dat wij niet met een
pasklare oplossing zullen eindigen.
Irene Vorrink heeft namelijk ge
lijk in zoverre zij zich richt tegen
de mensen, die de omvang en het
cynisme van het probleem niet zien
en met suggesties voor goed be
doelde, maar in wezen gevaarlijke
oplossingen aankomen. Dinsdag
bijvoorbeeld schreef het Friesch
Dagblad in een commentaar dat
Amsterdam nu zijn paria's kent en
dat het misschien geen raar idee
zou zijn nu maar een ouderwetse
oplossing te zoeken: die van een
inrichting ergens in de eenzaam
heid (er staan kloosters genoeg
leeg). En gistermorgen stond in
onze krant een brief van een lezer
waarin precies hetzelfde werd be
toogd (al zocht hij die eenzame
omgeving eerder op een eiland met
een ruisende zee).
Hoe sympathiek ook bedoeld: die
oplossingen verdienen die naam
niet, omdat het probleem maar ten
dele wordt aangevat en de gevol
gen wel eens volstrekt tegengesteld
zouden kunnen zijn aan wat wordt
bedoeld. Dat resultaat zou kunnen
zijn een verdubbeling van het aan
tal heroïne-verslaafden.
Natuurlijk vormen die verslaafden
een probleem en even natuurlijk
is, dat deze mensen recht hebben
op hulp, zoals de anderen recht
hebben om van overlast gevrij
waard te worden. Het vervelende
is alleen dat het probleem van de
verslaafden slechts het topje van
de ijsberg is en dat grootste deel
van het vraagstuk verborgen blijft.
Dat probleem wordt in wezen ge
vormd door de illegale heroïne
handel, die voortdurend naar afzet
zal blijven zoeken en die als de
verslaafden liefderijk in een kloos
ter zullen zijn opgenomen of naar
een eiland verbannen nieuwe
afzetgebieden en dus nieuwe
slachtoffers zal zoeken.
Men kan niet in economische ter
men spreken over een zachtzinnige
markt, waar vraag en aanbod el
kaar in harmonie zoeken ontmoe
ten. Integendeel: er is een aanbod,
dat op agressieve dan eenzijdige
wijze naar een markt, naar afzet
zoekt. Vandaar ook dat de deskun
digen, terecht zo huiverig zijn voor
gratis verstrekking aan verslaaf
den, omdat ook dat waarschijnlijk
slechts het gevolg zal hebben dat
de markt zich verplaatst.
Inderdaad: Irene Vorrink had ge
lijk met haar in de aanhef aange
haalde uitspraak. De oplossing zal
toch op langere termijn moeten
worden gezocht. Daarvoor lijkt
het ons nodig dat serieus de vraag
onder ogen moet worden gezien of
wij niet primair moeten streven
naar het decriminaliseren (en dus
legaliseren) van de heroïne-han-
del. Men kent de verhalen uit het
Amerika van de jaren twintig,
waar een ogenschijnlijk ideale wet
het stoken, invoeren, verhandelen
en gebruiken van alcohol verbood
een even gevaarlijke drug als
heroïne.
Het gevolg was echter dat het
alcoholgebruik misschien iets af
nam, maar dat er een levendige
zwarte handel en illegaliteit on
stond met alle nare bijgevolgen
van criminaliteit en ziekten (een
maffia maakte zich van de zwarte
handel meester en er was geen
effectieve controle meer mogelijk
op de kwaliteit van de gebruikte
alcohol en het alcohol-percentage.
Juist omdat er op de zwarte heroi-
ne-markt in ons land zo weinig
zuivere heroïne wordt aangeboden
en zoveel onvoorstelbaar veel rom
mel, komen de gebruikers dikwijls
in moeilijkheden).
Het is een vraag, die met enige
schroom wordt gesteld. Ten eerste
kan Nederland temidden van de
andere landen de vraag niet op zijn
eentje bevestigd beantwoorden en
ten tweede is de eerste tijd een
toeneming van het gebruik moge
lijk. Op langere termijn echter
biedt legalisering de overheid in
elk geval een mogelijkheid het
probleem te overzien en te contro
leren.
En verder mag hier ook nog eens
met instemming worden aange
haald, wat Barend Biesheuvel in
het begin van de jaren zeventig
opmerkte toen hij op verkiezings-
toernee was en met verontruste
vragen over het drug-probleem
werd geconfronteerd. Hij kaatste
toen heel verstandig de bal naar de
vraagstellers terug: „Inderdaad,
dat drug-probleem is vreselijk. Het
is het probleem dat wij niet in staat
zijn een maatschappij op te bou
wen, waarin alle mensen gelukkig
zijn en zich kunnen ontplooien,
zodat heel wat mensen uit narig
heid in de drugs vluchten" (waar
bij je dan kan aantekenen, dat die
uitlatingen zowel op alcohol, hasj,
nicotine en heroïne toepasbaar
zijn).
Het is niet eenvoudig wat Biesheu
vel daar zei en het zal wel een
nooit eindigende slag worden.
Maar desondanks is het onze op
dracht en naar onze mening zeker
geschikt als formulering van een
christelijke politiek.
„Deze Europese verkiezingen zijn volstrekt voorbarig", zegt het PvdA-Kamerlid Arie van der
Hek. „Waar de landen in Europa macht hebben, staat het Europese parlement buitenspel.
Elke suggestie die uitgaat van het tegendeel, getuigt van naïviteit of puur bedrog."
Zijn mede-forumgenoten kijken strak het zaaltje in. een duister achteraf-vertrek in een van
Leidens antieke stegen. Er is slechts een handjevol leden van de organiserende studentenver
eniging Catena neergestreken. Wellicht uit belangstelling, maar misschien ook uit beleefd
heid. Dat Europa leeft, is immers maar betrekkelijk.
Van der Hek waarschuwt dat het Eu
ropese parlement met zijn geringe
bevoegdheden straks het geloof in de
parlementaire democratie kan doen
wankelen of op z'n minst frustreren.
Hij beschouwt dit als een reeël ge
vaar. „Maar", voegt hij eraan toe, „de
Europese verkiezingen hebben na
tuurlijk wel zin, want ze kunnen als
graadmeter dienen voor de landelijke
politieke verhoudingen. Dus men
moet wel gaan stemmen."
Een nerveuze lach klinkt op uit het
studentenvolkje. „Belachelijk", fluis
tert een toehoorder. Een van de fo
rumgenoten, het D'66-kamerlid Mer-
tens, reageert kribbig. „Dit is gewoon
je onttrekken aan je verantwoorde
lijkheid als grootste partij," roept hij
theatraal. Hij heeft geen goed woord
over voor de zich manifesterende ver
deeldheid in de PvdA-gelederen over
de zin of onzin van het Europese
parlement. „Labbekakkerig gedrag",
snuift hij.
Verdeeldheid
De neo-liberaal is kennelijk trendvol
ger van het melk nuttigend fenomeen
Berkhouwer, die zoals bekend, geen
gelegenheid voorbij laat gaan zonder
triomfantelijk op de verdeeldheid bij
de socialisten te wijzen.
Bij de PvdA zelf wordt niet zo zwaar
getild aan die nadrukkelijk uitgedra
gen verdeeldheid over het Europese
parlement. Van der Hek vindt dat dat
moet kunnen in een democratische
partij. En ook lijsttrekker Ailne Von
deling wuift de bezwaren glimla
chend van de hand. „De PvdA is nu
eenmaal een partij waar het constant
gist en dat hoef je niet te verbergen."
Als hem wordt voorgehouden dat,
formeel gesproken, de kiezer in Lei
den nu een andere indruk heeft van
de PvdA-opvattingen over Europa
dan de kiezer elders, reageert hij wei
felend. „Dat is inderdaad onjuist",
bromt hij.
Campagneleider Kees Bode blijkt er
echter weinig moeite mee tehebben.
„Kijk", zegt hij, „als mensen uit de
partij zich aanmelden om ergens te
spreken, dan gaan wij dat niet verbie
den. Mr Degenkamp in Groningen
huldigt soortgelijke opvattingen als
Van der Hek. Maar daarom gaan wij
nog niet zeggen: jij mag niet praten
deze verkiezingen hebben nou een-
door WIm Wirtz
maal een minder institutioneel en een
meer politiek karakter. En het zou
heel slecht zijn om te proberen dat
weg te poetsen. Je hebt in onze partij
mensen die dat Europese parlement
uitstekend vinden. Anderen zeggen:
akkoord, maar we moeten het zeer
kritisch volgen. Weer anderen vinden
dat je niet mee moet doen. En men
sen als Van der Hek zeggen: stem
men, want dat is een graadmeter voor
de landelijke politiek: Dat zijn glo
baal vier variaties die binnen de
PvdA leven. Welnu, waarom zouden
we dat moeten tegengaan? Er is nu
eenmaal onzekerheid over dat Euro
pese parlement. Dat is een politieke
realiteit."
Onwil
Ook op Europees niveau hebben de
socialisten het er niet gemakkelijk
mee. Een poging om een gemeen
schappelijk verkiezingsprogram te
maken, strandde op de onwil van
Groot-Brittannië en Denemarken.
Nationale belangen bleken in die lan
den zwaardere te wegen dan Europe
se. De socialisten namen toen maar
hun toevlucht tot een gemeenschap
pelijk manifest: een „oproep aan de
kiezer."
In dit stuk wordt in vrij algemene
termen opgeroepen tot een gemeen
schappelijke aanpak van de werk
loosheid, een verbetering van de soci
ale zekerheid, arbeidsvoorwaarden,
emancipatie, een rechtvaardiger in
komens- en vermogensindeling en in
ternationale solidariteit, vooral met
de allerarmsten in de wereld. De der
de wereld en ook het milieu krijgen
grote aandacht in de campagne van
de PvdA. In Nijmegen wordt over het
eerste thema een hele avond volge
praat.
Milieu
In de Trianta-hal te Assen is een
grootscheepse manifestatie op poten
gezet, gewijd aan het milieu, 's Mid
dags ontvangt de vrij zware PvdA-
delegatie een aantal milieu-groepe
ringen in audiëntie: Greenpeace, Ver
eniging tot behoud van de Wadden
zee, werkgroep Eemsmond, landelij
ke Vereniging tot behoud van het
IJsselmeer. de actiegroep „Lekker
Dier." Anne Vondeling vriendelijke
twinkeling in de ogen hoort de
sombere tijdingen nauwlettend aan.
Den Uyl neemt een groot deel van de
antwoorden voor zijn rekening. Te
gen de vertegenwoordiger van „lek
ker dier" zegt Vondeling. „Ik kan
alleen maar herhalen wat ik eerder
zei, dat we op dit punt ons best zullen
doen."
De uitbreiding van de haven in Em-
den komt ter sprake. Baggerwerk-
zaamheden zullen de zeehonden in
het Waddengebied in hun bestaan
bedreigen, vrezen de milieu-groepen.
De dieren zullen er verdwijnen en
nooit meer terugkeren. „Het ligt voor
de hand", zegt Vondeling, „dat deze
zaak grote aandacht zal moeten
hebben."
„Maar", oppert iemand van de mili
eu-werkgroep. „Ik mag U erop wijzen
dat de burgemeester van Emden een
van de grootste voorvechters is van
die nieuwe haven en dat hij ook voor
de SPD op de lijst staat voor de
Europese verkiezingen."
Er wordt gegrinnikt. Vondeling
gnuift mee. Zegt: „Nou ja, maar dat
zal dan toch op Europees niveau be
keken moeten worden. Daar zijn wel
degelijk mogelijkheden voor."
Later, op een rustige warme avond in
zijn werkkamer op het Binnenhof
zegt hij: „Zegt u mij dan eens: wat is
het alternatief? Is de oude methode
om dit soort zaken op internationaal
niveau te bespreken doelmatiger?
Moet je dan weer intergouvernemen
teel te werk gaan? Dan weer eens hier
praten en dan weer es daar. dat werkt
och niet goed."
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbom
Anne Vondeling
Anne Vondeling (63) nog een poos
je voorzitter van de Tweede Kamer
heeft zich voor de Europese verkie
zingen kandidaat gesteld omdat hij.
zoals hij zelf zegt. altijd al overtuigd
is geweest van de zin van internatio
nale samenwerking. „Dat is al vanaf
mijn studententijd in de dertiger ja
ren het geval. Ik heb er ook wel over
geschreven, bijvoorbeeld in mijn
boekje „de Tweede Kamer lam of
leeuw?, waarin ik zeg dat de controle
op internationale ontwikkelingen al
tijd een zwakke stee is geweest. Daar
kun je alleen verandering in brengen
door bovennationale organen, zoals
het Europees parlement, in het leven
te roepen die deze controle gaan uit
oefenen."
Hoewel Vondeling door een meerder
heid tot lijsttrekker werd verkozen,
ondervindt hij binnen zijn partij
soms krachtige weerstand vanwege
zijn opvattingen. Van der Hek is in
dit opzicht zo langzamerhand een be
faamd dissident aan het worden.
Maar ook de Europees commissaris
Vredeling. oud-minister van defensie
in het kabinet-Den Uyl. laat zich niet
onbetuigd. In het blad „Links-af" van
de jonge socialisten zegt hij: „Wim
Kok praat veel realistischer over de
EG dan bijvoorbeeld Ien van den
Heuvel of een totaal andere figuur
Anne Vondeling."
De jonge socialisten zijn trouwens
zelf ook niet onverdeeld enthousiast.
Enkele maanden geleden reageerden
ze al woedend op een advertentie van
het nationaal comité rechtstreekse
verkiezingen Europees parlement,
waarin ten onrechte de indruk werd
gewekt alsof deze verkiezingen te ver
gelijken zouden zijn met een Tweede
Kamerverkiezing. De PvdA-jongeren
dienden een klacht in bij de Reclame
Code Comissie en kregen gelijk.
Zij zullen de Europese verkiezingen
overigens niet boycotten. Al staan ze
er op z'n zachtst gezegd wel sceptisch
tegenover, getuige de kwalificaties
van woordvoerder Felix Rottenberg,
die spreekt van „schijnverkiezing" en
..volksverlakkerij".
Om van de weekkrant van de indu
striebonden NVV/NKV nog maar te
zwijgen. Onder de kop „Europa ver
kocht als waspoeder" wordt in dit
blad fors uitgehaald naar de propa-
ganda-methoden van het eerderge
noemde nationaal comité. Ook PvdA-
lijsttrekker Vondeling, die lid was
van dit comité, krijgt er flink van
langs. Hem wordt een misplaatst ent
housiasme verweten en een onge
grond optimisme, al wordt er niet
bijverteld waar dat uit blijkt,
Vondeling reageert in eerste instantie
onthutst, zegt dan: „Ik heb daar geen
boodschap aan. Als het er staat zoals
u zegt. dan vind ik dat journalistiek
van Bet Jaar nul."
Er zijn mensen die U een gebrek aan
internationale ervaring verwijten.
Vondeling heft de waarschuwende
vinger „nee, dat is onjuist. Het is er
maar een en dat is Arie van der Hek
Maar dat is een mlvatting." Vervol
gens somt hij een indrukwekkende
reeks van internationale ervaringsfei
ten op. ontleend aan zijn lange poli
tieke loopbaan. „Het zou natuurlijk
kunnen zijn, dat Van der Hek doelt
op de laatste zes tot zeven jaar dat ik
Kamervoorzitter ben. Maar of je dan
kunt spreken Van een gebrek aan
internationale ervaring.
Bewustwording
Uitvoerig schetst Vondeling de bete
kenis van het Europese parlement en
van de verkiezingen. Spreekt van „ge
weldige neveneffecten" die van de
verkiezingen zouden uitgaan: „een
stuk bewustwording" en een „gewel
dige voorbeeldwerking in de wereld."
Geconfronteerd met de kritiek die er
met name in socialistische kring be
staat ten opzichte van de overheer
sende kapitalistische kracht in het
Europa van heden: „Het is een grote
vergissing die velen maken, dat. als je
voor deze verkiezingen bent. je ook
voor dit Europa zou zijn. Nee, natuur
lijk niet. Maar je kunt via het Europe
se parlement natuurlijk wel invloed
uitoefenen om meer greep te krijgen
op bijvoorbeeld de multinationale
ondernemingen." Dat Frankrijk en
Groot-Brittannië de komende vijf
jaar niet willen sleutelen aan de toch
al geringe bevoegdheden van het Eu
ropese parlement is voor Vondeling
geen onoverkomelijke hindernis. „Je
zult eerst alle bevoegdheden volledig
moeten benutten en dan is er naar
mijn mening nog voldoende ruimte
om daadwerkelijk invloed uit te oefe
nen. Men weet het vaak niet, maar als
je ziet wat er tot nu toe aan richtlij
nen, systemen en dergelijke door de
Europese commissie en het parle
ment tot stand zijn gebracht. Hele
reeksen van beslissingen zijn er geno
men. Natuurlijk, Nederland kan for
meel gezien erg weinig uitrichten te
gen landen als Frankrijk, Engeland
en Duitsland. Maar ik geloof in de
kracht van de argumentatie. En ik
blijf het herhalen: wat is het alterna
tief?"
Huishoudelijk vraagje: U zou perti
nent weigeren om tijdens de campag
ne met de kleine partijen in een fo
rum te gaan zitten. Leo Janssen
(PPR) suggereerde zelfs dat er sprake
zou zijn van een pact tussen de grote
partijen onderling om de kleine par
tijen buiten de deur te houden
Vondeling: „Er is geen sprake van een
pact. Als sinds zeven a acht jaar heb
ik het standpunt ingenomen dat ik
met niet meer dan drie of vier partij
en in een forum wil gaan zitten. Dat
vind ik waardeloos, want je krijgt dan
niet voldoende ruimte om Je verhaal
te houden. Dt is de enige reden
ADVERTENTIE
Sankyo houdt
uw herinneringen
levend.
Dierbare herinneringen blijven
bewaard. Kostelijke momenten
kunt u steeds opnieuw beleven
Probleemloos filmen Dankzij de
nieuwe serie Sankyo camera's
Naar keus: met of zónder geluid
Handzaam. Kompakt. Fradi van
vorm, Zeer licht in gewicht
Technisch volmaakt Met Sankyo
filmt u nog makkelijker Nog mooier
brengt leven in beeld.
ITrorvcontinantol Postbus 8396.1005 AJ Amsterdam
Nieuw: s uDertronic-systeem.
Voor volmaakte geluidopname
en haarzuivere
opname-
snelheden
Zouden we echt zoveel energie
besparen als we voortaan alle
maal de koffie met de handmolen
zouden malen, boterhammen
met het broodmes snijden en de
koffie weer op de ouderwetse ma
nier filteren? Mevrouw Roelands
uit Arnhem denkt van wel. En
hoewel we net deze week in
Trouw konden lezen dat het met
het energieverbruik in onze hui
zen best meevalt, zou ze toch wel
gelijk kunnen hebben. Want dat
lage energieverbruik geldt de ver
lichting, de verwarming en alle
andere noodzakelijke, dagelijkse
dingen. Daar zijn we blijkbaar
zuinig genoeg mee. Energiever
slindend zijn al die overbodige
elektrische apparaten. Weg dus
met de gemotoriseerde koffiemo
len, de idem broodsnijmachine,
het koffiezetapparaat.
Mevrouw Roelands geeft een hele
rits energiebesparende tips.
waarvan een deel nog goed voor
het milieu is ook en dat is dus
mooi meegenomen: veel rauw
kost eten bijvoorbeeld het
warmhoudplaatje vervangen
door thermoskan en waxinelicht
jes. de koelkast vaak ontdooien,
eens kijken wat er met de goed
kope nachtstroom te doen valt.
de volautomatische wasmachine
verwisselen voor een langzaam-
wasser en de was eerst weken
(„zo'n lang programma is hele
maal niet nodig"). Liever nog veel
handwasjes doen en vooral prak
tische strijkvrije kleding dragen,
gekleurde lakens en gekleurd on
dergoed gebruiken, met zuivere
zeep wassen en de was vooral niet
in de droogtrommel stoppen,
want zonder dat ding droogt ie
net zo goed. En wie fruit wil uit
persen zal ervaren, dat het met
de hand net zo vlug gaat als met
een machientje. Of dat allemaal
echt wat uithaalt? „Door onze
sobere, milieubewuste leefwijze
kregen wij over het vorige jaar
539 terug", schrijft ze. Nog een
meevallertje op de koop toe dus.
Loon naar werken.
Deze lezeres was niet de enige die
ons zulke tips stuurde. Meer men
sen hebben dingen op papier ge
zet, waarvan ze weten, denken of
hopen dat er energie mee be
spaard wordt. Mevrouw Solinger
uit Bussum zoekt het in de au
to's. Automobilisten moeten,
zegt ze, hun motor afzetten als ze
in een file staan of voor een over
weg moeten wachten. Uit Deven
ter kregen we een reactie van
iemand die vergeten heeft zijn
naam er bij te zetten. Hoewel het
niet de gewoonte is anonieme
brieven op te nemen, maken we
in dit geval een uitzondering, om
dat deze lezer het in een heel
andere richting zoekt, die nog
nergens aan bod is: Ik woon
dichtbij een open zwembad van
de gemeente. Daar heeft het gas
wekenlang gebulderd om het wa
ter enigszins op temperatuur te
krijgen. Bij hoeveel zwembaden
in Nederland is dat het geval? Ik
weet het niet. Maar dat het niet
past in het raam van de nodige
energie- en vooral gasbesparing
weet ik wèl"
„Als we allemaal gaan zitten
wachten op dé spectaculaire
technische oplossing of politieke
truc, komt er helemaal niets van
besparing terecht, althans niet
op tijd," schrijft de heer Mollema
uit Amersfoort. Tussen zijn tips
zijn volgens hem onder het op
schrijven „praktisch onuitvoer
bare tot misdadige ideeën" geslo
pen. Onder het motto „remmen is
energievernietiging" en „stil
staan met draaiende motor is
verspilling" raadt hij automobi
listen bijvoorbeeld dit aan
„Nooit voorrang verlenen - Voet
gangers en wielrijders negeren
Uitlaat verwijderen. - Het lampje
uit de rechterkoplamp halen
Maar gelukkig heeft hij ook heel
serieuze adviezen: „Net als vroe
ger te voet naar de kerk. Sa
men met één auto naar het werk.
- Motor niet warmdraaien tijdens
het ontbijt. - Motor af bij open
brrg, als u op iemand wacht of in
de file vast zit. - Lege imperial
van het dak af." En voor in huis:
„De t.v. uit tijdens de telefoon
nummers. - Een klein afwasteiltje
gebruiken - Koken met snelkook
pan. - Geen gordijnen vóór de
radiator. Een kleiner bolletje in
de sfeerverlichting. - Niet altijd
automatisch die warmwater-
kraan opendraaien. - Als u toch
een afwasautomaat koopt neem
er dan een extra servies bij." De
heer Mollema wiens
ideeënlijstje overigens minstens
tweemaal zo lang is adviseert
verder iedereen om energiebe-
wust te leven, op die manier het
goede voorbeeld te geven, elkaar
te corrigeren en pressie van on
deraf uit te oefenen, want „voor
overheid en bedrijfsleven moet
dan automatisch een stimulans
ontstaan om hetzelfde te doen,
toevallig zijn deze instellingen er
voor ons en niet omgekeerd
In winkels en bedrijven kan veel
functioneler met verlichting en
verwarming worden omgespron
gen. vindt mevrouw Van Rieesen
uit Amsterdam Etalages kunnen
s nachts als beveiliging verlicht
worden, maar zeker niet voor de
sier, vindt ze, en nog beter is het
om een alarminstallatie aan te
brengen. Vooral in grote zaken is
,het vaak veel te heet; de verwar
ming kan best wat lager, want de
klanten lopen toch al met een jas
aan en het personeel kan wel iets
warmers aantrekken. En achter
grondmuziek hoeft helemaal
niet. Niemand luistert. In grote
bedrijven heb je allerlei ruimten
(toiletten, kelder, hal, een gang
waar haast niemand komt) waar
de hele dag licht brandt, terwijl
het maar af en toe nodig is. In
gangen waar de tl-buizen aanslui
tend in eikaars verlengde zijn op
gehangen, kan om en om de helft
verwijderd worden zonder dat ie
mand er last van heeft. De ver
warming kan trouwens aan het
eind van de werkdag in veel be
drijven uit; de schoonmakers
hebben het door hun werk al
gauw warm genoeg. Automobilis
ten, vindt mevrouw Van Rieesen,
kunnen natuurlijk het allerbeste
een treinabonnement kopen,
maar als ze dan toch zo nodig een
auto moeten hebben, laten ze
dan liever letten op zuinig en
schoon rijden dan op de vormge-
ving. En „Gebruik binnen de
stad een fiets op het openbaar
vervoer Ik houd auto's met ge
mak bij en heb geen parkeerpro
blemen. Een fiets is echt sneller"
In huis moeten de huisvrouwen
of mannen niet te fanatiek zijn
met stofzuigen als het niet strikt
noodzakelijk is. En laat die (af
wasmachine alleen draaien als ie
helemaal vol is.
Mevrouw Zemel uit Leimuiden
zoekt de besparing vooral bui
tenshuis. Al die puzzelritten, au
torally's, motorcrosses (zeker de
TT en de Rally van Monte Carlo)
en tochtjes met particuliere
vliegtuigen zijn energieverslin
dende evenementen, vindt ze, die
verboden of ten minste aah'ban-
den gelegd zouden moeten wor
den Stroomvretende objecten
als ijsbanen en dergelijke zouden
geen vergunning meer mogen
krijgen en „de overdadige ver
lichting van sommige wegen en
kruispunten zou men minstens
kunnen halveren". In plaats van
autovergoeding zouden alle mi
nisters, kamerleden en hoge
ambtenaren het met een jaar
abonnement op de trein kunnen
doen En dan de t.v Als alle om
roepen de lijsten met medewer
kers op het scherm laten verval
len, net als het „met dank
aan verder wat ze een vol
gende keer van plan zijn uit te
zenden en wat er nog op de radio
te horen valt, kunnen ze de zen
ders om half elf sluiten zonder
dat we één programma hoeven te
missen, zegt mevrouw Zemel De
café's. bars, dancings en restau
rants zouden best om twaalf uur
s nachts dicht kunnen. „Zolang
er niets anders gedaan wordt dan
vriendelijk vermanen om de
maximum snelheid niet te over
schrijden, de gordijnen te sluiten
en de verwarming lager te zetten,
gelooft toch niemand in de nood
zaak".
Er zijn heel wat vrouwen (ge
weest) naar wie een bloem, een
schip, een huis of zelfs een aard
appel genoemd is. Maar er was er
bij ons weten maar één die er op
kon bogen dat haar naam op ben
zinepompen en -tankauto's te
zien was. Dat was de dezer dagen
in Maartensdijk overleden me
vrouw Fentenen van Vlissingep.
Zij gaf in het midden van de
jaren vijftig, toen haar man in de
hoogste leiding van de SHV
(Steenkolen Handels Vereeni-
gingi zat. haar naam aan het
merk PAM Of de naam afgeleid
was van haar eigen voornaam
(Pamela) of van haar voorletters
plus de eerste letter van haar
achternaam (P A Marston) is
niet geheel duidelijk, maar een
feit is dat haar naam tot 1968 op
pompen en auto's stond Toen
ging de SHV een samenwerking
aan met Caltex (nu Chevron»,
waarmee de naam in Calpam ver
anderde en als benzinemerk ver
dween. Alleen in Duitsland staan
nog 150 PAM-pompen van de ge
lijknamige, volle Duitse dochter
en in Duitsland en Oostenrijk
vind Je nog overal vloeibaar gas
onder de naam PAM-Flügas In
ons land is er nog maar éen PAM
pomp te vinden op het binnen
terrein van de SHV zelf
