Antieke dramatiek
en ruige schoonheid
Hoe liet u?
norma
Goudgappers in Victoria's
tijd
Jacht op links
in Leningrad
Schijn bedriegt in Rome
The first great train robbery
Days of Heaven
Prolongaties
en reprises
fc
Gespannen sfeer achter de schermen
TROUW/KWARTET P15 RHS17
iseeia.uii uays 01 neavca
door D. Ouwendijk
Het lijkt een ironie, dat aan de film „Days of heaven" juist die titel is gegeven. Want wat er aan
gebeurtenissen in wordt uigebeeld, herinnert meer aan „helse" omstandigheden, zoals die bij
voorbeeld door Steinbeck in „The grapes of wrath" zijn beschreven, dan aan „hemelse".
door W. Wielek-Berg
De schrijver/filmregisseur Mi
chael Crichton brengt ons in
„The first great train robbe
ry" („De eerste grote trein-
roof"), gebaseerd op zijn ge
lijknamige bestseller, terug
naar de dagen van koningin
Victoria, om precies te zijn
naar 1855.
Cameraman Geoffrey Uns worth
schiep in Ierland, waar de film werd
opgenomen, een ouderwets Londens
sfeertje, dat zoal niet helemaal au
thentiek, dan toch romantisch, kod
dig en ook wel eens sinister aandoet.
In die entourage beramen een snaak
se gentleman-boef (Sean Connery),
zijn trawant (Donald Sutherland) en
zijn minnares (Lesley-Anne Down, bij
ons bekend door haar rol in de Engel
se televisieseris „De familie Bella
my") een ambitieus plan. Zij willen
het gouf roven dat bestemd is voor de
Engelse soldaten in de Krim (er
woedt daar, zoals bekend, een oorlog)
en wel uit een rijdende trein, iets dat
nog nooit tevoren was vertoond.
Ook in het in 1899 verschenen boek
„Boy life on the prairie" waaruit een'
citaat aan de film is meegegeven
ademt de geest van ruig-poëtische
vrijheid die Malick in zijn film heeft
i gehandhaafd. Aan de andere kant
heeft hij de sociale aspecten die in
zijn film „Badlands" duidelijk op de
voorgrond stonden niet geheel en
al willen verwaarlozen. Hij heeft in de
„zwervers" hij laat de geschiedenis
zich afspélen in de tijd rond de eeuw
wisseling. in elk geval heel vroeg in
deze eeuw hij heeft in de zwervers
niet uitsluitend schilderachtig „uit
vaagsel" verbeeld, maar ook door de
maatschappij onverschillig naar de
zelfkant toe geschoven armoedzaai
ers. Het egoïsme ,van de maatschap
pij wordt door de zwervers beant
woord met daaraan aangepaste on
verschilligheid en hardheid.
Schilderachtig
Dit aspect aan het schijnbaar vrije en
schilderachtige schooierige bestaan-
van de zwervers is in de film gecen
treerd op een viertal mensen, Bill,
diens vridhdin Abby, het met hen
optrekkende vroegrijpe kind Linda
(dat het verhaal gedeeltelijk vertelt)
en „de boer". Bill werkt als loss^
kracht in een ijzergieterij, waar hij,
behept met een twistziek karakter,
ruzie krijgt met een voorman en weg
loopt. Met Abby en Linda zoekt hij
een plaats op een trein, die met tien
tallen zwervers op weg is naar de
graangewesten van Amerika. Ze wor
den ergens, waar de trein stopt, uitge
laden en rijden op boerenkarren naar
de velden waar het koren rijp staat
om gemaaid te worden. De akkers
lijken eindeloos; er is daarom weken
lang werk. De boer wordt stapel ver
liefd op Abby. Bill hoort bij toeval,
dat de jonge boer wegens ziekte ten
dode is opgeschreven en daarin ziet
hij een kans: als de oogstwerkzaam-
heden ten einde zijn weet hij Abby
ertoe over te halen om op het voorstel
van de boer in te gaan en gedrieën te
blijven. Bill en Abby laten het voor
komen, alsof zij broer en zus zijn.
Abby leert de boer waarderen en
trouwt zelfs met hem. Het huwelijk
heeft een uitstekende uitwerking op
de jonge boer, hij krijgt steeds meer
gezondheid terug. Maar met het her
stel van zijn gezondheid gaat ook een
herstel gepaard van zijn persoonlijk
heid. Het leidt ertoe, dat hij minder
vertrouwen krijgt in de broer/zus rela
tie van zijn vrouw en Bill. Het komt
tot een conflict waarna Bill zijn bie
zen pakt. Nog één keer komt Bill
terug, om te laten zien wat hij van
zichzelf gemaakt heeft. Die terugkeer
loopt, tegen de werkelijke verhoudin
gen in (Abby is van haar man gaan
houden) uit op een tragedie dood
slag op de jonge boer, achtervolging
van Bill door de politie, waarbij hij
ook de dood vindt. De enigen die in
volledige vrijheid overblijven zijn
Abby en Linda.
Antiek
Het klinkt wat antiek. Het is allemaal
ook antiek. Dat ligt niet aan de tijd,
waarin de dingen zich afspelen. Ook
Malicks film „Badlands" had de tijds-
achtergrond van enkele decenniën
geleden achter zich, maar de aanpak
was daar niet-gedateerd sociaal. Dat
is wel het geval met „Days of hea
ven". Wel aanpak van menselijke mo
rele en maatschappelijke schamel
heid, maar binnen het (indertijd zo
geliefde) overheersende kader van
een imposant afgeschilderde natuur.
In zekere zin herinnert de film aan
werk van Stijn Streuvels, zoals „De
vlaschaard" of „De teleurgang van
den Waterhoek" (Rademakers
„Mira"). Het landschap wint het in
feite van de mens. Al moet hier on
middellijk aan worden toegevoegd,
dat het herhaaldelijk op een overwel
digende manier gebeurt.
De verantwoordelijke man voor de
camera-directie is Nestor Almendros
geweest, wiens naam ook verbonden
is aan films als „Mijn nachten met
Maud", „Le genou de Claire", „La
collectioneuse" (om maar enkele te
noemen). De beelden in de film zijn
veelal van een adembenemende
schoonheid, waarbi de luchten het
smallere aanzicht van de aarde (gras-
en korenvelden, vennen en bossen)
bepalen. Je kunt dit ook symbolisch
zien: het menselijke spel is een voor
bij gaande toevalligheid binnen de
ontembare dramatiek van de natuur.
Het is een symboliek die prachtige
beelden oplevert: een oog strelende
symboliek, dis echter de geest onbe
vredigd laat en in zekere zin irriteert.
Donald Sutherland en Sean Connery in „The first great train robbery'
Vier sleutels
Het grootste deel van de film houdt
zich bezig met het opsporen en nama
ken van de vier sleutels die toegang
geven tot het goud: ze zitten op drie
verschillende, moeilijk toegankelijke
plaatsen en Lesley-Anne Down
draagt haar steentje tot de speur
tocht bij als niet onverdienstelijke
vrouwtjes-maakster.
Van alles komt erbij te pas: vrijlusti-
ge heren, een executie in het open
baar, een slangenmenselijke inbreker
die over een loodrechte muur met
stalen tanden klimt, een dode kat en
een gefingeerd lijk.
Sommige fragmenten zitten boorde
vol spanning, Sean Connery en Do
nald Sutherland spelen hun rollen
met kennelijk plezier, er zijn een paar
intrigerende nevenintriges, kortom:
het is best een aardige film.
Eindhoven-Rembrandt, a.l.
Interiors De eerste ernstige film
van Woody Allen en de eerste
waarin hijzelf niet meespeelt.
Prachtig mooi. De gehele week in
Select, Delft en EDB, Deventer.
1900 Revolutionair epos van Ber
nardo Bertolucci over opkomst
van socialisme en fascisme op het
Italiaanse boerenland, van 1900
tot 1945. De gehele week in Roxy.
Amsterdam.
Brutti, sporchi e cattivi Satiri
sche klucht op sociale basis over
het Romeinse sub-proletariaat
van Ettore Scola. De gehele week
in Alhambra 2, Amsterdam; Mo
vies, Utrecht.
C'eravamo tanto amati Boeiende
film over liefde, politiek en film in
het Italië van 1945 tot nu. De gehe
le week in Tuschinski 5, Am
sterdam.
2001: A Space Odyssey De beste
science fiction-film ooit gemaakt,
door grootmeester Stanley Ku
brick. De gehele week in Luxor,
Rotterdam.
A Wedding Amusant en satirisch
wandkleed over Amerikaans leven
van Robert Altman. De gehele
week in Camera 2, Groningen; Mo
vies 1, Utrecht.
Een schijn van Twijfel Documen
taire van internationaal niveau
over het leed van de concentratie
kampen, gezien met jonge ogen. 1
juni Filmhuis Uilenstede/Filmliga
Amstelveen.
Mens uit Marmer Magistrale film
van de Poolse regisseur Andrzej
Wajda over de speurtocht naar
een arbeider die werd vereeuwigd
en in vergetelheid verzonk. Film
huis Velsen, 5 en 6 juni.
Die verlorene Ehre der Katharina
Blum Uitstekende film van Volker
Schlöndorff over het hysterische
klimaat in Duitsland dat een jon
ge vrouw tot moordenares maakt.
Naar de gelijknamige roman van
Heinrich Böll. Hippopotamus,
Leeuwarden. 1 juni; Vannu, Bols-
ward, 2 juni; Trebol, Harlingen, 5
juni; Kafe de Lantaarn, Dokkum,
6 juni.
Der Handier der vier Jahreszei-
ten Een van de vroege en een van
de beste films van Rainer Werner
Fassbinder waarin hij ruim
schoots gebruik maakt van melo-
dramatiek en ver boven het genre
uitstijgt. Filmhuis Enkhuizen, 4
mei.
ADVERTENTIE
Vee! mensen liggen maar raak.
Ondanks dat ben je zeker van een gezonde nachtrust op
Norma Matrassen en Boxsprings.
Vraag de uitgebreide kleurenbrochure aan bij: Norma Postbus 13 5821 AA Boxmeer.
Matrassen Boxsprings Donsdekens Kussens
VRIJDAG 1 JUNI 1979
BUITENLAND
door Kronld Ljoebarskf
Vanaf oktober 1978 wordt in Leningrad jacht gemaakt op de linksen. Ze
worden gearresteerd, berecht, afgeranseld, gechanteerd en op alle manieren
geïntimideerd. Deze linkse oppositie bestaat uit jonge mensen van rond de
twintig, enkele van hen zijn zelfs nog op school. Desalniettemin zien de
autoriteiten een gevaarlijke vijand in de nieuwe beweging.
Wanneer een jongen of meisje in de Sowjet-Unie voor het eerst hoort van alle verschrikkelijke
en waanzinnige dingen die in dit land gebeuren, gaan hun gedachten vaak terug naar de
allereerste bronnen, naar de grondleggers van het socialisme als wetenschap. Ze buigen zich
over de beloften en de prognoses uit vroeger tijd en storten zich dan, verontwaardigd over de
tegenstrijdigheid tussen de verkondiging en de werkelijkheid, met jeugdig vuur in de strijd
om de verraden idealen nieuw leven in te blazen. Des te vuriger omdat er in de Sowjet-Unie
weinig bekend is over andere mogelijke idealen. Zo werd in Rusland de linkse tegenstander
geboren.
Tientallen meisjes en jonge mannen
en vele van hun vrienden in de Balti-
sche, Bjelorussische (Witrussische),
Oekralnse en andere republieken
hebben zich verenigd rond het dooi
hen uitgegeven tijdschrift „Perspec
tieven". evenals alle andere onafhan
kelijke uitgaven in de Sowjet-Unie op
de schrijfmachine geschreven.
Zij formuleren hun programma al-
- dus: „Een groep jonge mensen heeft
de politieke strijd aanvaard niet om
„revolutietje te spelen" of egoïstische
doeleinden na te streven, maar bewo
gen door de wens om het land te
redden van een naderende catastrofe
en het te bevrijden uit de afschuwelij
ke toestand, waarin het zich de laat
ste zestig jaar heeft bevonden. Wij
zijn diep bezorgd over de toekomst
van het Russische volk en eveneens
over dat van de andere volken van
'het Sowjet-rijk."
Huiszoekingen
In een klein houten huisje aan de
Primorski Pros pekt in Leningrad
werd een commune opgericht waar
jonge mensen zich verzamelen, dis
cussiëren en filosoferen. Ze leven as
cetisch evenals in de legendarisch
geworden jaren twintig. Allen waren'
het er over eens dat de enige weg die
voor hen en hun land onaanvaarb-
daar was, die van het geweld was.
Maar hoe moest het verder? Ze beslo
ten dat onderwerp ter sprake te bren
gen op hun Alunie Congres dat in
oktober 1978 gehouden zou worden.
Maar het congres ging niet door. In
diezelfde maand barstte in Leningrad
een golf van huiszoekingen en verho
ren los. Op 14 oktober werd de leider
van de commune, tevens schrijver
van verschillende artikelen in de Per
spectieven, de twintigjarige student
in de geschiedenis Alexander Sko-
bow gearresteerd. Diezelfde dag wer
den ook de juist in Leningrad aange
komen Andrej Blesow uit Moskou en
Viktor Pawlenkow uit Gorki aange
houden. Op 31 oktober werd boven
dien de negentienjarige student in de
fysica Arakdi Tsoerkow opgepakt.
„De zaak" was aan het rollen in
bracht.
Vrijgelaten werd na tien dagen alleen
Pawlenkow, de overigen bleven onder
de hoede van de KGB (de Russische
geheime dienst). Eindeloos waren de
verhoren die niet alleen in de Bolsjoj
Dom van de KGB aan de Oelitsa
Voinova, maar ook in de klasseloka
len en in de spreekkamers van vele
Leningradse scholen werden afgeno
men. Maar het lukte niet de jonge
mensen te intimideren.
Zonder proces
Op 5 december verzamelden zich een
kleine tweehonderd Jongeren uit Le
ningrad voor een demonstratie bij de
Kazan-kathedraai aan de NJewski
Prospekt om een open rechtszaak
voor de gearresteerden te eisen. De
demonstratie werd uiteengejaagd.
ongeveer 20 mensen werden aange
houden. Daardoor werd de KGB ech
ter wel tot grotere activiteiten aange
dreven.
Andrej Bjesow werd zonder enige
vorm van proces naar een psychiatri
sche inrichting overgebracht waar hij
een intensieve behandeling met scha
delijke preparaten onderging. Drie
maanden na zijn arrestatie werd hij
naar zijn huis In het Moskouse dis
trict teruggezonden waar hij onder
toezicht van de militie en de psychia
ter staat en zich dagelijks moet mel
den voor een behandeling.
De zaak van Alexander Skobow werd
op de bekende manier afgewikkeld.
Het beruchte Serbski Instituut stelde
de diagnose: „schizoïde psychopa
thie" en op 19 april werd hij achter
gesloten deuren veroordeeld tot een
behandeling in een psychiatrische in
richting. De termijn was onbepaald
hetgeen volgens de ervaring een
groot aantal jaren betekent.
Arkadi Tsoerkow werd toerekenbaar
verklaard. Zijn zaak werd behandeld
tijdens de zittingen van 3 tot 6 april,
zoals gebruikelijk in deze gevallen
zonder publiek en praktisch zonder
verdediging.
De vrienden van Tsoerkow die zich
voor het gebouw van de rechtbank
hadden verzameld en niet in de
rechtszaal werden toegelaten, werden
gegrepen door politie en leden van de
droezjinniki, de befaamde hulppoli
tie. Viktor Pawlenkow werd weer ge-
Enscenering
door J. den Boef
ROME De schijn bedriegt hier. Uiterlijk is er niet veel te merken van de campagne voor de
verkiezing van een nieuw parlement, laat staan van een crisissituatie. Er zijn affiches en er
worden afsluitende demonstratieve verkiezingsbijeenkomsten gehouden. Vandaag staat de
communistische leider Enrico Berlinguer op het programma. Maar het is niet opwindend.
Spanning is er alleen-achter de schermen.
De Russische dissident Kronid Ljoe
barski (44) woont sinds vorig jaar in
het Westen. Hij is astrofysicus en
wetenschappelijk medewerker op
het Max Planck Instituut. In 1972
werd hij gearresteerd en tot vijf jaar
veroordeeld wegens anti-Sowjet-
propaganda en agitatie.
arresteerd en samen met Ljew Koets-
jaj vijftien etmalen vastgehouden.
Beide vrienden gingen voor de volle
vijftien etmalen in hongerstaking.
Tsoerkow weigerde schuld te beken
nen of berouw te tonen. De rechtbank
bevond hem schuldig aan de volgen
de misdrijven: het auteurschap van
een artikel in Perspectieven en een
mondelinge afkeuring van de partij
politiek in een kring van bevriende
studenten. Daarvoor werd hij veroor
deeld tot 5 jaar kamp en 2 jaar ver
banning.
Maar daarmee was de jacht op de
linkse oppositie nog niet geëindigd.
Op 19 april werd in de omgeving van
het gebouw waar Skobow werd be
recht, Aieksej Chavin aangehouden.
Alleen omdat hij geweigerd had te
gen zijn vrienden en geestverwanten
te getuigen. Hij werd zorgvuldig ge
fouilleerd, maar er werd niets gevon
den. Daarna werd hij ontkleed, zijn
kleding werd meegenomen naar een
ander vertrek en direct daarop kwa
men de functionarissen triomferend
terug. In zijn afwezigheid had men
narcotica in zijn kleding gevonden.
In de klassenstrijd in het eerste socia
listische land van de wereld zijn alle
middelen geoorloofd, tot het zelf
meebrengen van een corpus delicti
toe.
De KGB verstaat reeds lang de kunst
om politieke tegenstanders te veran
deren in misdadigers. Op nauwkeu
righeid wordt bij de enscenering van
een zaak niet al te zeer gelet. Er is alle
reden om te vrezen dat Chavin niet
het laatste slachtoffer is.
Want het gaat bij de verkiezingen van
zondag en maandag niet alleen om dc
resultaten die de grote partijen zullen
boeken. Op het spel staat ook het
voortbestaan van de kleinere partij
en. Niemand durft er openlijk voor
uit te komen, maar als je met politici
van deze partijen praat, bekruipt je
toch het gevoel, dat zij tegen beter
weten in blijken te hopen, maar in
werkelijkheid de toekomst met zorg
tegemoet zien.
Onnodig? Zowel sociaal-democraten,
republikeinen en liberalen, als de el
kaar bestrijdende neo-fascistische
groeperingen gaan er van uit, dat zij
hun positie zullen verbeteren. Maar
de vrees dat de grote partijen nog
meer stemmen zullen wegzuigen, is
onderhuids aanwezig. En er zullen
velen zuchten van verlichting worden
geslaakt, als blijkt dat de hoop het
van de vrees heeft gewonnen en de
vlucht naar de grote partijen tot het
verleden behoort.
De mogelijkheid dat een herstel van
de kleine partijen zal intreden, be
staat wel degelijk. Drie jaar geleden
stonden de parlementsverkiezingen
geheel in het teken van een dreigende
communistische doorbraak, door ve
len gewenst, door een grote meerder
heid gevreesd. De kleine partijen
moesten het gelag betalen, toen zeer
velen besloten de christen-democrati
sche partij overeind te houden tegen
over de oprukkende communistische
partijen.
Onzekerheid
Het is de vraag of dit Jaar de Italiaan
se kiezers in de beslotenheid van het
stemhokje soortgelijke overwegingen
zullen laten gelden als drie jaar gele
den. Zijn er opnieuw velen, die de
positie van de communistische partij
willen versterken om de christen-de
mocraten tot daden aan te zetten? en
zullen zeer velen zich weer achter de
christen democraten scharen om te
voorkomen dat dezen worden ge
dwongen, samen met de communis
ten te gaan regeren?
Niemand weet het, ook al ontbreekt
het niet aan veronderstellingen. De
geringe belangstelling voor de verkie
zingscampagne kan misleidend zijn.
En opiniepeilingen zijn niet altijd be
trouwbaar. De kiezers weten dat al
leen telt, wat in de stemhokjes door
ieder afzonderlijk wordt gewild. Ver
rassingen blijven mogelijk, aange
naam voor de een en vervelend voor
de ander. Vandaar toch een gespan
nen afwachten.
Eenheid
Met de sociaal-democratische partij
is het bergafwaarts gegaan sinds haar
oude leider Giuseppe Saragat tien
jaar geleden zijn tijd als president
van Italië erop had zitten. Pogingen
om de eenheid met de grotere socia
listische partij te herstellen waren
uiteindelijk tot mislukken gedoemd,
vooral omdat men in deze laatste
partij al erg blij is, dat zij naar buiten
als een eenheid kan optreden.
De Republikeinse partij moest het
altijd hebben van de goede reputatie
van haar enkele maanden geleden
overleden leider Ugo la Malfa. Nu zal
blijken of de partij zich op eigen
kracht kan handhaven, of zij over een
vaste aanhang beschikt, dan wel of
zij haar stemmen voornamelijk te
danken had aan de populariteit van
La Malfa
In de gevarenzone verkeert al gerui
me tijd de Liberale partij van Mala-
godi, een man van formaat, die echter
weinig geluk heeft gehad met zijn
pogingen om zijn partij op de weg
helpen naar een betere toekomst.
Ook al is er dit jaar volgens ingewij
den een verschuiving naar rechts te
verwachten, het blijft toch de vraag
of de Liberale partij daarvan zal
meeprofiteren.
Neo-fascisten
Men gaat er in Rome voorts van uit
dat de neo-fascistlsche groeperingen,
waarvan de M8I van Giorgio Alm!-,
rante de bekendste is, opnieuw stem
men zullen verliezen aan de christen
democraten. Het is niet duidelijk,
waar deze verwachting op gebaseerd
is. Mogelijk houdt zij verband met
het feit dat steeds minder Italianen
35 jaar na de val van Benito Mussoli
ni het neo-fascisme serieus nemen
Het zal ook interessant zijn om te
zien of er nog een rol is weggelegd
voor de links van de communistische
partij operende groepen: de Proleta
rische democraten, met zes zetels in
de Kamer van afgevaardigden en de
Proletarische Unie die het helemaal
zonder parlementszetel moest
stellen.
De communisten menen dat zij van
de Proletarische Unie niet veel te
duchten hebben. De tijd dat men
zelfs niet met elkaar wilde praten, is
voorbij. Anders is het met de Proleta
rische democraten, die er nog niets
voor voelen om de felle campagne
tegen de communistische partij te
matigen Mogelijk zullen zij dè PCI
opnieuw stemmen ontfutselen.
De kleine partijen en groeperingen
hebben alleen nog een overlevings
kans, als er eén eind komt aan de
ontwikkeling in de richting van een
twee- of drie-partijenstelsel. Of dit
ook opgaat voor de kleine radicale
partij is de vraag Zij neemt in het
partijenlandschap op het ogenblik
een aparte plaats in. Pas bij latere
verkiezingen zou kunnen blijken of
zij de mogelijkheid in zich bergt, een
hecht georganiseerde politieke partij
te worden,
Er wordt wel beweerd dat de christen
democraten en communisten van
plan zouden zijn om de Italiaanse
grond weg zodanig te wijzigen, dat er
geen kleine partijen meer tot het par
lement kunnen doordringen Te be
twijfelen valt of deze bewering op
waarheid berust. Een grondwet ver
anderen doet men niet zo maar, ook
niet in Italië", waar de één niet bereid
is het de ander gemakkelijker te ma
ken om een absolute meerderheid in
het parlement te behalen
