riekenland
itkijkpost
|an Europa
Israël stelt zestien
Arabieren in vrijheid
i elke hut sterft wel een kind aan mazelen
ritiek op lening IMF aan Nicaragua
VS wakkeren op
Unctad conflict
olie weer aan
Duitse
neo-nazi's
voor de
rechter
temier Karamalis:
aarnemend
ijemier in
ilauretanië
gevechten 36 doden'
China en Vietnam
wisselen weer
gevangenen uit
Tie van de vijf kinderen in Guinee-Bissau worden niet ouder dan vijf
)AG 29 MEI 1979
BUfTENLAND
TROUW/KWARTET
7
"I ENE (Reuter. AP. AFP) De Griekse premier Constanti
es karamanlis heeft gisteravond in het tentoonstellingsge-
j Zappion in het centrum van Athene Griekenlands
J j eding tot de Europese Gemeenschappen bekrachtigd,
lig
ed iremier tekende het verdrag onder het toeziend oog van
r meer de Franse president Valéry Giscard d'Estaing.
Tkenland is het tiende lid van de EG geworden. De
ragen zullen per 1 januari 1981 van kracht worden.
BOCKEBURO (DPA. AP. AFP) -
Zes rechts-radicale extremisten zijn
gisteren in het Noordduitse Bücke-
burg voor de rechter verschenen op
beschuldiging van roofovervallen en
geweldpleging. De groep wordt ervan
verdacht in februari van het vorig
Jaar vier Nederlandse soldaten op de
NAVO-basls Bergen-Hohne van hun
automaUsche wapens te hebben
beroofd.
De groep zou ook plannen hebben
gehad om de laatste nog gevangen
zittende naaste medewerker van Hit-
Ier Rudolf Hess uit zijn Berlijnse ver
blijfplaats Spandau te bevrijden. An
dere activiteiten van de zes betroffen
het oprichten van een ondergrondse
leger en een zogeheten Weerwolf-
Jeugdgroep, die hulp zou moeten ver
lenen bij een rechtse coup tegen de
regering in Bonn. Volgens de openba
re aanklager zijn er ook plannen ont
dekt om met in vrachtwagens verbor
gen bommen aanslagen te plegen in
de DDR
Het geld voor hun acties zo'n
150.000 gulden roofden de zes uit
banken in de omgeving van Hamburg
en Keulen. Leider van de groep is de
24-jarlge Michael Kühnen, een uit het
Duitse leger ontslagen luitenant.
Kühnen. die leider is van de neo-
nazistische organisaUe Aktlefront
Nationale Socialisten, verscheen ge
heel in het zwart voor de rechters.
Verwacht wordt dat het proces in
Bückeburg het spectaculairste tegen
rechtsradicalen van de afgelopen ja
ren zal worden. Er zijn strenge veilig
heidsmaatregelen getroffen. Het pro
ces zal zeker tot half juli duren.
echtigheid in Athene werd bij-
u ind door een aantal eerste mi-
s van de andere EG-landen en
oinisters van buitenlandse za
nd De Nederlandse oud-minister
hi Ier Stoel was eregast omdat hij
ip niet aflatende wijze heeft in-
voor de terugkeer van de demo-
ul in Griekenland. De twee be-
jkste Griekse oppositie, die
t ;1 keren tegen het lidmaatschap
,j Ie gemeenschappen, boycotten
middag de ondertekening.
/e er Karamanlis zei ervan over-
v te zijn dat de toekomst van
.jj enland onverbrekelijk verbon-
jmet die van de andere Europe-
b
werkers op weg waren naar de
afrikaanse topconferentie in het
galese Dakar in een zandstorm
e stprtte.
de
w dent Moestafa Ould Mohammed
on heeft gisteren een rouwperiode
vfeertig dagen afgekondigd. Spoe-
de in Mauretanië regerende
laajaire raad een nieuwe premier
;er n. In een radioboodschap tot het
eu etaanse volk zei de president
rhfiet land „een grote held" heeft
>n. Het vliegtuig ligt vlak voor
negalese kust en is nog niet
Jelgen. Op het vliegveld van Da
ve Ibben de autoriteiten vlakbij de
oe uigen van de aan de top deelne-
n< e presidenten explosieven ge
nten. Niets heeft echter uitgewe-
it dat het om een aanslag zou gaan.
se democratieën. „Griekenland
schaart zich aan uw zijde in de strijd
om het opbouwen van een nieuw Eu
ropa, dat de toekomst van ons conti
nent en misschien van de hele wereld
zal veranderen," hield hij de verte
genwoordigers in Athene voor.
Met een van emoties trillende stem
zei de 72-jarige Karamanlis dat de
eenwording van Europa de belang
rijkste ontwikkeling is in de geschie
denis van ons continent. Griekenland
noemde hij „de uitkijkpost aan de
Europese grens en het mediterrane
balkon van de gemeenschap".
Nadat ook de Franse president het
verdrag had ondertekend zei diens
minister van buitenlandse zaken en
voorzitter van de ministerraad gedu
rende de eerste helft van 1979 Jean
Francois-Poncet, dat met de Griekse
toetreding de gemeenschappen nog
meer echt Europees zijn geworden.
Onder luid applaus liet hij vertegen
woordigers van de andere negen EG-
landen de acte van goedkeuring
tekenen.
Als voorzitter van de Europese Com
missie wenste Roy Jenkins premier
Karamanlis geluk met „dit grootse
gebeuren voor Griekenland en de Eu
ropese Gemeenschappen".
Een woordvoerder van de Turkse
regering heeft op de festiviteiten in
dat het hier gaat om een belangrijke
ontwikkeling voor de betrekkingen
tussen Turkije en de EG enerzijds en
die tussen Turkijke en Griekenland
anderzijds. Hij zei dat „Turkije
steeds blijk heeft gegeven van zijn
zorg over de invloed daarvan op de
toekomstige betrekkingen tussen
Turkije en de EG."
Er is nooit sprake van geweest dat wij
ons verzetten tegen het verzoek om
toetreding. Het blijft echter essenti
eel dat de gemeenschap maatregelen
neemt voor het oplossen van de be
langrijke problemen die die toetre
ding met zich mee zal brengen en dat
de werkzaamheden binnen de asso
ciatieraad zullen worden versneld en
zo spoedig mogelijk zullen worden
afgerond, aldus de woordvoerder.
10
AR (AFP, AP) De Mauretaan-
!n ilonel en minister van vervoer
led Salem Ould Sldi is gisteren
j imd tot waarnemend premier,
auretaanse eerste minister Ach-
Ould Boucleif verdronk zondag 11CC1V
het vliegtuig, waarmee hij en elf Athene gereageerd met de opmerking
5 n.QrVorc nn nrorr nforon noor rio j_. iu:.a. ...1 n.n
Een officiële aankondiging liet we
ten dat de vrijlating het resultaat was
van de ontmoeting tussen Sadat en
premier Menachem Begin van Israël
in El-Arish, het eind vorige week aan
Egypte overgedragen stadje in de
Sinal-woestijn.
Van de vrijgelatenen waren zes tot
gevangenisstraffen van een tot twee
jaar veroordeeld wegens vergrijpen
tegen de staatsveiligheid. Hun vrijla
ting is voorwaardelijk. Ze hebben be
loofd de veiligheid van Israël niet
meer in gevaar te brengen. Een deel
van de vrijgelaten Arabieren heeft
verzocht naar El Arisj te mogen gaan.
Gistermorgen werden zij naar een
doorlaatpost gebracht. De overigen
gaan terug naar hun woonplaatsen in
het Overjordaanse en de Qaza-
strook.
Volgens officiële bronnen houdt Is
raël nog ongeveer 2600 Arabieren om
veiligheidsredenen gevangen. Maar
de Israëlische radio maakte gisteren
bekend dat binnenkort nog twee
groepen Arabische gevangenen zul
len worden vrijgelaten. Het zou gaan
voor de veiligheid van Israël.
Grenzen
Hoewel de grenzen tussen Israël en
Egypte formeel zijn opengesteld
houdt dat nog niet in dat men er ook
zo overheen kan gaan. Zo kon er
gisteren in El Arisj nog steeds geen
verkeer door, behalve Israëlische mi-
litairen en burgers die voor hun werk
de grens over moesten. Al de anderen
werd de toegang geweigerd. De Egyp
tische premier Khalil zei gisteren dat
er nog met Israël gesproken moet
worden over bepaalde beperkingen
die zouden moeten worden opgelegd.
Ook andere praktische problemen,
zoals het verstrekken van visa zijn
niet opgelost. Volgende week maan
dag wordt de Israëlische minister van
buitenlandse zaken, Mosje Dajan, in
Cairo verwacht om met Khalil over
de grenskwestie te praten. Egypti
sche functionarissen lieten gisteren
weten dat de opening van de grenzen
niet automatisch inhoudt dat de be
trekkingen tussen de twee landen ge
normaliseerd zijn. Op diplomatiek
gebied moet er nog veel gebeuren, zo
zegt men in Cairo.
Op verzoek van Israël zijn de bespre
kingen over de Palestijnse autono
mie, die op 6 en 7 juni in Alexandrië
zouden worden gehouden, een paar
dagen uitgesteld. Premier Menachem
Begin heeft tegen die tijd het een en
ander te regelen met zijn eigen Li-
koed-partij.
[J HAAG, MANAGUA
Uter, AFP, ANP) Het
Idverbond van de arbeid
kritiek geleverd op de
ièig van 65 miljoen dollar
n het internationaal Mone-
i Fonds (IMF) aan Nica-
nd ia.
he
oei
verbond dat zijn zetel heeft in
.Jjsel, noemt het onbegrijpelijk dat
fMF door het verstrekken van die
ig het bestaan van het bewind
dictator Somoza legaliseert op
ïrtooment dat vrijwel de hele we-
i'lr dit bewind unaniem veroordeelt,
da
zij
Het verbond wijst er in protesttele-
grammen aan president Jimmy Car
ter van de Verenigde Staten (wiens
regering met de lening heeft inge
stemd) en aan de directeur-generaal
van het IMF, Jacques Delarosière de
Chaupfeu op dat Somoza verant
woordelijk is voor vele massamoor
den en dat hij zijn fortuin bijeen heeft
gegaard ten koste van het volk van
Nicaragua.
Het verbond heeft alle democratische
krachten in de wereld opnieuw opge
roepen het bewind van Somoza te
boycotten en solidair te zijn met het
volk en de vakbond van Nicaragua.
De Nlgaraguaanse vakbond is aange
sloten bij het wereldverbond.
Inmiddels heeft Somoza's nationale
garde bekend gemaakt dat zij bij
hevige gevechten in het weekeinde 28
leden van het Sandinistische bevrij
dingsfront heeft geood. In totaal zou
den 36 mensen bij de gevechten om
het leven zijn gekomen.
Het afgelopen weekeinde was het 52
jaar geleden dat de nationale garde
werd opgericht en ter gelegenheid
daarvan deden de Sandinisten op
vele plaatsen in het land aanvallen.
Het meest omvangrijke gevecht werd
geleverd bij het Meer van Apanas,
waar de Sandinisten een elektrische
centrale aanvielen. Hierbij zouden
dertien aanvallers gesneuveld zijn.
Volgens de nationale garde waren
vrijdag al 16 Sandinisten gedood bij
een aanval tegen de boerderij van een
oud-voorzitter van het parlement, de
68-jarige Corneiio Hueck.
In september vorig jaar ondernamen
de Sandinisten genoemd naar een
opstandig Nicaraguaanse officier in
de Jaren dertig, een grootscheeps of
fensief tegen het regime van Somoza.
Diens nationale garde sloeg dat bloe
dig neer en volgens het Rode Kruis
kostte dat aan 1500 mensen het leven.
Sinds die tijd is het in Nicaragua niet
meer rustig geweest.
Hartelijk
door Nico Kussendrager
MANILA Het meningsverschil over de olie op de VN-
conferentie voor handel en ontwikkeling Unctad is door de
Verenigde Staten weer fors aangewakkerd.
Zeven Arabische gevangenen wachten in een getraliede auto op het moment waarop zij in El-Arlsj door de
Israëlische autoriteiten aan Egypte zullen worde overgedragen.
TEL AVIV, CAIRO (Reuter, AFP, AP) Israël heeft gisteren zestien Arabische gevangenen
vrijgelaten als gebaar van goede wil tegenover president Anwar Sadat van Egypte en als
stimulans voor de voortgang van het vredesproces.
President Sadat zei gisteren dat de
Palestijnse bevrijdingsorganisatie
PLO betrokken moet worden bij de
onderhandelingen met Israël over Pa
lestijnse autonomie, die volgens Is
raël alleen maar op de bevolking
slaat en volgens Egypte ook op het
gebied van de Gaza-strook en de wes
telijke Jordaanoever. Maar volgens
Sadat zijn de huidige leiders van de
PLO niet geschikt om deel te nemen
aan de onderhandelingen.
De besprekingen tussen Sadat en Be
gin van zondag zijn volgens Ameri
kaanse diplomaten gunstig verlopen.
De Amerikanen zijn met een achter
grondstudie gekomen (geen officieel
stuk dus) waarin de gevolgen van de
gestegen olieprijzen voor de minst
ontwikkelde landen worden uiteen
gezet. De groei in die landen loopt
verder terug, de geldontwaarding
wordt hoger, en hun tekorten en hun
schulden zullen stijgen, aldus Wash
ington. Daar staat tegenover dat de
olie (OPEC-) landen steeds rijker wor
den, maar ze doen naar verhouding
heel weinig voor de rest van de Derde
Wereld. De voortdurende stijging van
de olieprijzen komt daarom des te
harder aan in de ontwikkelings
landen.
Dit Amerikaanse standpunt heeft de
kwestie van de olie opnieuw binnen
Unctad gebracht, hoewel de VN-con-
ferentie slechts in zeer algemene zin
over energie zou praten. Aanvanke
lijk had Costa Rica een Derde
Wereldland de olieprijzen aan de
orde gesteld, maar later werd dit on
der druk van de overige ontwikke
lingslanden weer ingetrokken. Cana
da nauw verbonden met de VS
kwam er toen weer mee op de
proppen.
Onder invloed
Het heette op de Unctad dat Costa
Rica onder invloed stond van de Ver
enigde Staten, die er Immers alle be
lang bij hebben de ontwikkelingslan
den te verdelen. Zolang die onder
gaan in hun eigen onderlinge tegen
stellingen hoeven de Westerse landen
op de Unctad mogelijk geen toezeg
gingen te doen aan de Derde Wereld,
en dat is precies wat Washington wil.
Het belangrijkste verlangen van de
Derde Wereld is een gespreksgroep
van deskundigen op hoog niveau, die
een studie moet maken van de we
reldeconomie, en moet vaststellen in
welke zin de ontwikkelingslanden
daarbinnen aan het kortste eind trek
ken. Zij kunnen immers hun produk-
ten moeilijk uitvoeren en moeten
steeds meer lenen op onaantrekkelij
ke voorwaarden. Die gespreksgroep
zou aanbevelingen moeten doen voor
de invulling van de „Nieuwe Econo
mische Orde". Daarover wordt al
lang gepraat en de Derde Wereld
vindt dat deze ideeën zo langzamer-
PEKING, TOKIO (Reuter, AFP, AP)
De Volksrepubliek China en Viet
nam hebben gisteren voor de tweede
maal krijgsgevangenen uitgewisseld.
China droeg 118 zieke en gewonde
Vietnamezen over die in de grensoor-
log in het begin van dit jaar gevangen
waren genomen. Van de gevangenen
moesten er 23 op draagbaren ver
voerd worden. Vietnam kwam met 20
eveneens zieke Chinese gevangenen
naar de grens. De uitwisseling van
krijgsgevangenen begon op 21 mei. In
totaal zullen er vijf uitwisselingen
£ljn, de laatste op 22 Juni.
Op deze datum zullen dan 1638 Viet
namese en 237 Chinese gevangenen
moeten zijn vrijgelaten. De uitwisse
ling van gisteren stond onder toezicht
van een vertegenwoordiger van het
Rode Kruis. Het officiële Chinese
persbureau „Nieuw China" zei giste
ren dat de Vietnamezen in China een
zeer goede medische behandeling
hadden gehad.
Afrika wil steun
bevrijdingsbewegingen
MANILA De Afrikaanse landen
zullen vandaag op de Unctad een
verklaring indienen waarin ge
vraagd wordt om meer steun voor de
bevrijdingsbewegingen in Namibië,
Zimbabwe-Rhodesië, Palestina en
Zuid-Afrika. De Unctad sou onder
zoek moeten doen naar de ontwikke
lingsmogelijkheden van die landen,
en daarover regelmatig verslag moe
ten Indienen. Het voorstel valt slecht
bij de Westerse landen en xal het niet
halen.
hand handen en voeten moeten krij
gen. De wereldeconomie moet in het
belang van alle betrokken partijen
werken, ook van de ontwikkelings
landen.
De OPEC is van mening dat de steeds
hogere olieprijzen alles te maken heb
ben met de wereldwijde economische
problemen, en stelt dat er daarom op
Unctad niet over gepraat mag wor
den. Waarom Costa Rica met in het
kielzog andere Latijns-Amerikaanse
landen. Colombia voorop zich daarbij
heeft neergelegd, blijft giswerk.
Gezegd wordt dat het van Cuba de
toezegging heeft gekregen dat die de
legatie tegen het eind van de Unctad
een verklaring zal indienen waarin
wordt bepleit dat later over de olie
prijzen gepraat zal worden. Met name
de Latijns-Amerikaanse landen ma
ken daarvan een halszaak omdat zij
de minste ontwikkelingshulp krijgen
van de OPEC. De meeste steun gaat
naar Islamitische en Afrikaanse lan
den. Die lopen dan ook niet zo hard
om de olieprijzen op de Unctad op de
agenda te krijgen. Zij zouden gokken
op een compromis van de Derde We
reldlanden op de Unctad. De OPEC
zou dan haar ontwikkelingshulp ver
hogen en Latijns-Amerika zou hier
mee tevreden moeten zijn.
Dubbele prijs
Opvallend is dat niet of nauwelijks
wordt gesproken over een dubbele
olieprijs, wat een aantal Jaren gele
den wel aan de orde was. De indu
strielanden zouden dan meer voor de
olie moeten betalen dan de ontwikke
lingslanden.
De Sowjet-Unie en de meeste andere
socialistische landen hebben hun
steun betuigd aan het verlangen van
de Derde Wereld om de wereldecono
mie te hervormen. In zijn toespraak
tot de Unctad hekelde de Sowjet*
woordvoerder eerder het protectio
nisme van de Westerse staten, wat
niet alleen de uitvoer van de Derde
Wereld maar ook die van de Sowjet-
Unie en haar bondgenoten belem
mert. Ook de multi-nationale onder
nemingen kregen er van langs.
Nu zijn deze uitspraken door de ont
wikkelingslanden niet erg serieus ge
nomen. ZIJ wijzen erop dat de Sowjet-
Unie zelf ook weinig handel drijft met
de Derde Wereld, en dat het boven
dien weinig ontwikkelingshulp geeft.
Het standpunt van de communisti
sche landen zal hier dan ook niet
zoveel gewicht in de schaal leggen.
Het gaat uiteindelijk om de ontwik
kelingslanden en het Westen, met als
er op dit moment uitspringende za
ken de verdeeldheid over de olieprij
zen, en de els van de Derde Wereld
voor een internationale groep van
deskundigen voor hervorming van de
wereldeconomie.
SAU Op de pont bij Saftm stopt een groene vrachtauto met een
i laadbak. Het is één uur 's middags en bloedheet. In de laadbak zit
moeder met haar arm rond een lila lijkkistje. Ze zwijgt. Ook de
tre vrouwen in de auto kijken strak voor zich uit. Het is vast niet de
te keer dat ze een dodentransport begeleiden.
Philippe, een Franse coöperant aan
k het voorval vertel, reageert nauwe-
geschokt. „Het komt zo vaak voor.
Hanneke Wijgh
eren sterven hier als ratten. Vooral bij
epidemie. Na de begrafenis gaat de
Ier direct weer aan de slag. Ze moet
(Vie moet er anders koken, wassen, voor
idere kinderen zorgen, de beesten eten
en de plantage onderhouden? Het
lat ze meteen aan het werk gaat, bete
niet dat ze geen verdriet heeft. Alleen,
moeder in Guinee-Bissau kan zich de
van een zenuwinstorting niet permitte-
Het leven is veel te hard."
van de vijf kinderen worden niet ouder
vijf. Infecties en malaria zijn de belang-
te doodsoorzaken Kleine kinderen in
lee-Bissau hebben onvoldoende weer-
Als ze ziek worden is het snel ge-
Maria Miquelle Baloma heeft een
nachten bij het ziekbed van haar
rtje gewaakt in het ziekenhuis. „Het
vreselijk. Je zag moeders met hun kind
enkomen en tien minuten later was het
)od."
zelen
feerstand is zo gering omdat de voeding
ehzijdig ts. De meeste kinderen eten
'1 rijst. De groente en de vruchten uit de
tage zijn voor de verkoop. Die eenzij-
eld wreekt zich vooral bij een epidemie,
nazelen bijvoorbeeld, een ziekte die in
De actie „Gast aan Tafel" financiert
onderwijsprojecten in Guinee-Bis
sau. Giro 100200, Den Haag.
De Mondlane Stichting in Amster
dam bemiddelt bij aanvragen uit
Guinee-Bissau voor geld, goederen,
advies en technische assistentie.
Giro 1884800 te Amsterdam.
Nederland nauwelijks schade aanricht, ver
oorzaakt in Guinee-Bissau een ware slach
ting. Bijna in elke hut gaat een kind er aan
dood. Het zijn dit soort gegevens waardoor
de wereldgezondheidsorganisatie Gulnee-
Bissau tot de onderontwikkeldste landen
rekent.
Men wordt niet oud In Qulnee-Bissau. Veer
tig op het platteland, vijftig in de steden. De
slechte hygiënische toestanden zijn daar
mede schuldig aan. In de hutten is geen
water. Dat komt uit de put. Het water in de
hoofdstad Bissau wordt regelmatig gecon
troleerd. Het is eerder regel dan uitzonde
ring dat men in de monsters uit de putten
resten van uitwerpselen aantreft.
Toch zijn de mensen schoon. Ze wassen zich
regelmatig en op hun kleren zal men geen
vlek ontdekken. Het erf rond de hutten
wordt elke dag aangeveegd. Wat ontbreekt
is het begrip dat ziektes veroorzaakt wor
den door bacteriën, die zeker in zo'n tro
pisch land als Guinee-Bissau alle kans krij
gen zich snel te ontwikkelen. Wie legt kinde
ren uit dat ze de suiker niet van de grond
moeten oplikken met hun vinger?
Onbetaalbaar
In de vijf eeuwen dat Guinee-Bissau een
kolonie was van Portugal, is er niets gedaan
aan de gezondheidszorg In de paar plaat
sen waar blanken woonden was een dokter,
maar die was voor de zwarte bevolking
onbetaalbaar. Amilcar Cabral heeft tijdens
de bevrijdlngsstrijd aan dit tekort een einde
gemaakt. In de bevrijde gebieden werkten
de artsen en de verpleegsters voor de solda
ten èn voor de bevolking. Nog steeds wordt
zijn uitspraak herhaald. „Gezondheid is
onze grootste schat".
De opbouw van de medische voorzieningen
is na het uitroepen van de onafhankelijk
heid met veel gezond verstand aangepakt.
Het accent kwam te liggen op de eerste
hulpposten, die voornamelijk in de dorpen
opereren. De artsen en verpleegsters die
aan zo'n post zijn verbonden, geven naast
medische hulp ook adviezen aan de moe
ders over de samenstelling van het eten en
over de hygiëne. Per regio Is er een zieken
huis. waar kleine Ingrepen plaats vinden. In
Bissau staan twee gespecialiseerde zieken
huizen, maar moeilijke gevallen worden nog
altijd doorgestuurd naar Dakar of Lis
sabon.
De medische zorg is vrijwel geheel in han
den van buitenlanders. De paar eigen art
sen zijn betrokken bij de opbouw van de
departement voor de gezondheid. Ook hier
wreekt zich het gebrek aan kader. Er zijn te
weinig artsen, verpleegsters en vroedvrou
wen. Nederland financiert en bouwt in Bor.
vlakbij Bissau, een revalidatiecentrum.
Onvoldoende weerstand.
Hulp aan de oud-strijders die invalide zijn
geworden, is tot hun dood door Nederland
gegarandeerd.
Voorlichting
Een tweede Nederlands project heeft zijde
lings met de gezondheidszorg te maken. In
Bachile, in de provincie Cacheu, geven Ne
derlanders landbouwvoorlichting. De cur
sisten, die later de dorpelingen zullen bij
staan bij hun problemen op het gebied van
de landbouw, leren ook alles over gezonde
voeding en hygiëne. Het is nodig die voor
lichting steeds te herhalen, omdat het ver
band tussen voedsel, een onhygiënische be
reiding en ziektes niet wordt gelegd.
Een extra handicap is het analfabetisme.
Negentig procent van de mannen en vrou
wen in Gulnee-Bissau kan niet lezen. Voor
lichting op welk gebied dan ook, moet irton-
dellng worden gegeven. Dat vergt tijd en
veel uitleg. Hetzelfde probleem speelt een
rol bij de medische verzorging. Het dage
lijks geven van pillen, poeders en drankjes
is een hele opgave voor een moeder die de
etiketten niet kan lezen. Alle voorschriften
zijn noodgedwongen simpel.
Het tempo van de veranderingen ligt laag.
Voor een deel is dat een kwestie van menta
liteit. Families die eeuwen volgens een be
paalde traditie hebben geleefd, staan niet te
trappelen van ongeduld om hierin verande
ring te brengen. Het gaat hun soms veel te
snel. Een belangrijke positie bij het door
voeren van medische, onderwijskundige en
landbouwkundige verbeteringen nemen de
„wijze mannen" van het dorp in. ZIJ worden
het eerste benaderd. Zonder hun medewer
king komt er niets tot stand.
Tradities
De tradities in Guinee-Bissau zijn diep ge
worteld. Per stam er zijn er wel twintig
verschillen deze. Bij de Balantes bijvoor
beeld heeft de vrouw van oudsher meer
Inspraak dan bij de Fuhla's, een mohamme
daanse stam. waar ze niets te vertellen
heeft. Het uithuwelijken op Jeugdige leef
tijd en de rituele besnijdenissen van jon
gens en vaak ook meisjes zijn tradities,
waarbij de bemoeienissen van buitenstaan
ders niet worden geduld.
Op de dag van mijn vertrek uit Guinee-
Bissau stopt een ziekenwagen op het vlieg
veld. Een nog Jonge man wordt per bran
card de Boeing 707 Ingedragen. Hij heeft de
vorige dag tien stalen platen over zich heen
gekregen. Zijn ruggemerg is beschadigd. In
Lissabon steek ik mijn duim op en wens
hem sterkte. HIJ grijnst somber terug.
Dit is het vierde en laatste artikel over
Guinee-Bissau. De vorige verschenen op
19. 22 en M osei.
