Er is een mooie, gave ruzie op komst
Gunning, de Doleantie en 'Samen op weg
3
KERK IN
KERK UIT
Trouw
(MO Boekennieuws
Kol KOK KAMPEN
VANDAAjl
VOORBIJGANG!
Conferenti
De Gereformeerde Kerk van
Oostwold (Oldambt)
JONG PREDIKANT
ZATERDAG 26 MEI 1979
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Als Je 't mij vraagt. Is er een
mooie, gave ruzie op komst In de
organistenwereld. Nu ontstaat
daar zeer snel onenigheid; iemand
hoeft maar op een verkeerd
moment de tremulant open te
trekken of de verhitte debatten
barsten los. Maar ditmaal gaat het
om een zaak die ook ver uit de
buurt van de orgelbank vele
harten beroert: de gemeentezang.
Onlangs was lk ik bij een
middelbaar echtpaar over de
vloer, dat zijn progressieve
overtuiging op de been houdt met
behulp van blokfluiten en versjes
van Huub Oosterhuls. ZIJ
vertrouwden me toe dat zij
momenten kennen, waarop hen
het verlangen bekruipt naar
psalmgezang ln stevige
verpakking, zoals Je dat via de EO
ln huls kunt halen. Ze brachten
me enigszins beschroomd van
deze hunkering op de hoogte, uit
vrees van voor reactionair
versleten te worden. en als deze
mensen ergens benauwd voor zijn,
is het daarvoor.
Ik zette uiteen dat hun vrees ln
zoverre ongegrond was. dat niet
alleen ln de behoudende hoek der
vaderlandse christenheid de wens
naar luidkeelse gemeentezang en
dreunend orgelspel leeft, maar
ook bij afgedwaalden die. als ze
weer eens een voet ln de kerk
zetten, daar de krachtige geluiden
willen horen, waarvoor ze vroeger
op de loop zijn gegaan
In het officiële kerkmuzikale
leven werden echter tot dusver
dergelijke begeerten zorgvuldig
onderdrukt. De cantor-organist
diende zuinig om te springen met
de registers en hij moest
voorkomen, dat de gemeente eens
lekker uit ging halen Maar nu
maken we mee dat de redactie van
..Het Orgel", keurig maandblad
van de Nederlandse Organisten
Vereniging. 29 pagina's van het
mei-nummer leegruimt voor
Klaas Bolt. de (kerkorganist van
de Haarlemse Bavo. Deze geeft ln
zijn lijvige bijdrage onbelemmerd
lucht aan zijn niet geringe afkeer
van de Iele en vlugge
gemeentezang van tegenwoordig.
HIJ eist eerherstel van de „stoere
en sterke" kerkzang, die „groots is
ln al zijn ruige kracht". De
aangehaalde woorden zijn van
Jan Zwart en naar hem hadden we
beter moeten luisteren, vindt
Klaas Bolt.
Dat de heer Bolt er niet met de pet
naar gooit, kan blijken uit de 42
voetnoten die zijn artikel
vergezellen. Deze
wetenschappelijke aanpak brengt
hem gelukkig niet tot het
afgetrokken taalgebruik, dat
zoveel studieuze verhandelingen
slaapverwekkend maakt. Klaas
Bolt zegt zonder omwegen waar 't
op staat en roept ons reeds in de
tweede zin van zijn betoog over de
ln een crisissituatie verkerende
gemeentezang toe dat „ook de
gemeentezang ten offer (is)
gevallen aan de huidige drang tot
nivellering en modernisering". En
om te weten waar we dan aan toe
zijn, verwijst Klaas Bolt ons naar
de NCRV-rubriek „Psalm van de
week", waar ze zich beijveren
„zelfs meerdere regels ln één adem
uit te voeren". Van Klaas Bolt
mogen we na elk woord even
uitblazen.
Ook de slechte akoustlek van de
moderne beton- en
spaanplaatkerken werkt dat
„vlotte en lichte" zingen ln de
hand en door „liturgische
verdwazing" wordt er ook nog het
een en ander verprutst. Klaas
Bolt:
„Men kan constateren dat vele
liturgisten, cantores en organisten
(waarvan een aantal hun
solistisch optreden als het
belangrijkste beschouwen) geen
besef hebben van de aparte en
unieke schoonheid van onze
Hollandse gemeentezang. Zij
menen dat zij deze stoere en
grandioze samenzang ook uniek
in de wereld naar
keorvoorbeeld moeten scholen en
verbeteren. Zo is de „Psalm van de
week" nog nooit door een vol-uit
zingende gemeente voorgezongen,
maar altijd zeer gecultiveerd door
een koor. Gemeentezang en
koorzang zijn te vergelijken met
een brede rivier en een kariaal; de
verbetering' van de
gemeentezang is hetzelfde als het
kanaliseren van een rivier, waarbij
het water waarschijnlijk wel
sneller en doelgerichter zal gaan
stromen, maar waarbij
tegelijkertijd onnoemlijk veel
schoons verloren gaat."
Intussen houdt Klaas Bolt op zijn
orgelbank ook de predikanten in
de gaten. Op grond van allerlei
ingewikkelde becijferingen komt
hij tot de conclusie dat een
dominee die voorgaat in de
Haarlemse Bavo. tweemaal zo
langzaam dient te spreken als de
nieuwslezer van de NOS. wil 't wat.
worden. En de bij hem op adem
gekomen gemeente kan zich
vastklemmen aan zijn uitspraak:
„Ikzelf zie geen reden om de
gemeente veranderingen op te
dringen."
Vlak voordat Klaas Bolt aan de
slotparagraaf van zijn
beschouwing begint, gooit hij er
nog een N B. tegenaan Een 43ste
voetnoot, zou je kunnen zeggen.
Hij vertelt dat zijn kopij al was
ingeleverd bij de redactie van
„Het Orgel", toen hij een opname
beluisterde, die gemaakt was op
de te Leeuwarden gehouden
jaarvergadering van de
Gereformeerde Organisten
Vereniging. De gereformeerden
slaagden erin. „het record
snelzingen te breken", meldt hij
opgewonden.
Reken maar niet dat de kwieke
aanvoerders van de
gereformeerde organisten dit op
zich laten zitten. Trouwens, ook
de cantores. van welke confessie
ook. zullen zich ongetwijfeld in de
strijd werpen. Want Klaas Bolt.
die al eerder heeft laten weten dat
hij een ferme greep in de toetsen
aanzienlijk hoger aanslaat dan
wat handgebaartjes voor een
cantorij, verklaart dat de enige
redding van de gemeentezang in
het orgel gelegen is en dat daarom
de functie van organist centraal
moet komen te staan, „en niet het
cantoraat en nog minder de
koordirigent".
Let op. daar komt een mooie, gave
ruzie van. De cantores werpen in
fierheid de handschoen voor
Klaas Bolt z'n voet en de
voormannen van de
Gereformeerde Organisten
Vereniging gaan het wapen
scherpen, dat hem bestrijden
moet. En aan de andere kant
snellen reeds Chr. Haalboom en
zijn Orgelvrienden*) onder luid
gejuich Klaas Bolt te hulp.
Chr. Haalboom is redacteur
van het blad De Orgelvriend en
eveneens verklaard tegenstander
van iel en snel zingen in de kerk.
Hij biedt mij thans gelegenheid
met een voetnoot voor de dag te
komen ft zijn er geen 42, maar
beter wat dan niets).
door mr. J. van Haartngan
Het ls een hoogst bevreem
dende zaak, dat nu hervorm
den en gereformeerden „Sa
men op weg" willen gaan, niet
degenen aan het woord ko
men, die zich destijds al prin
cipieel tegen de Doleantie
hebben verzet. Ik denk nu
met name aan prof. dr. J. H.
Gunning jr.. de man die ISO
jaar geleden werd geboren.
Op welk standpunt stelden zich de
dolerenden, die In 1SSS de hervormde
kerk verlieten om de gereformeerde
kerken te stichten? ZIJ venveten de
hervormde kerk. dat zij de histori
sche belijdenis (de Nederlandse Ge
loofsbelijdenis. de Heldelbergse Cate-
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartel BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur mg O Postma
HOOFOKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
lel 020-913*56
teiei 13006
Apsrèaè 66 00 00 I
Oir* Ned Oed-eftwn
Rek^rgrr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGIO ROT7EROAM 0OR0RECMT
Postbus 9*8
3000 AX Rotterdam
iel 010-115588 (Abonnementen
en bezorging)
fel 010-115588 (redecte)
te' 115700 (mlsluilend voo'
advertenties)
WestWaak 4
Rotterdam
REGIO OEN HAAG LEIOEN
Postbus 101
2501 cc Den Maag
tel 070-469445
Parksliaat 22
Oen Maag
REGIO NOORD OOST-NEOERLANO
lu'fs'urtend admmislra! ei
Postbus 3
8000 AA z*o.<e
lei 05200-17030
Melkmarkt 56
Abonnementsprijzen:
Per maand 15 90
Per k«vartaai 47.70
Per haft jaar 95 40
Per jaar 188 60
Adveneneeiarevtn or aanwaag
(z<e ad'essen bovem
Oogave fam*et>er<wen 9-19 30 van
maandag t m «r.idag Oc zondag van 18-
20 uur tetef 020-9'3456
Opgave mm-advenentes te'
020-936868 O» se"* fieM« aan V-n-Aflv
a'de'.ng postbus" 433
1000 AK AMSTERDAM
Aö«et«»vg>P9en u ?SHrle«3 SC*r 1f»-jk
aan onze Amsterdamse edressen
chlsmus en de Dordtse Leerregels),
waarop zij gebaseerd ls. niet hand
haaft. ofwel dat ze niet met leertucht
optreedt tegen de theologie en de
prediking, die daartegen indruist.
Hier ls ln het bijzonder te denken aan
wat toen genoemd werd de moderne
theologie. De dolerenden zagen hierin
een zo ernstige verzaking van de roe
ping van de kerk, dat huns inziens de
hervormde kerk de naam kerk niet
meer verdiende. Zo achtte men zich
gerechtigd en geroepen de hervormde
kerk te verlaten en een nieuwe kerk
te vormen, die die naam wel waard
was door het handhaven van de belij
denis.
Schijnoplossing
Wat het afwijzen van de moderne
theologie betreft, kon Gunning vol
komen met de „gereformeerden"
meegaan. Maar hij heeft wel vlijm
scherp aangetoond, dat de methode
van afscheiding een schijnoplossing
is. Zijn argumentatie meen ik in vier
hoofdpunten te mogen weergeven:
1. De historische belijdenis ls als cri
terium ondeugdelijk. Alleen de
Schrift mag dat zijn. De belijdenis
staat niet zelfstandig, boven de
Schrift, en is een formulier van enig
heid. d w z een document, waarin we
elkaar in het gemeenschappelijk ver
staan van de Schrift herkennen.
advertentie
2. Wie een belijdenis losmaakt van
de tijd, waarin ze geboren is en van de
vragen waar ze antwoord op geeft,
maakt deze belijdenis tot een dood
ding en daarvan ls uiteraard geen
leven te verwachten.
3. In zekere zin was deze zestiende-
eeuwse belijdenis al een dood ding
geworden, omdat de theologisch-
wijsgerlge ontwikkeling sedertdien er
niet in verwerkt was.
4. Deze nalatigheid (hier wreekt zich
dus een vereulm van eeuwen) heeft
mede het ontstaan van de moderne
theologie ten gevolge gehad, een
kwaad dat bepaald niet bestreden
kan worden met een beroep op de
„belijdenis", maar in zijn wortel moet
worden aangegrepen.
Onhoudbaar
De Doleantie heeft, om het met alle
scherpte te stellen, die de dodelijke
ernst van de zaak vraagt, de Heer der
Kerk met vergeeld papier het werk
uit handen willen nemen.
tegen een „gereformeerd" ongelijk in
deze kwestie. De vraag mag trouwens
open blijven wat dodelijker veroorde
ling verdient, de eigenwilligheid van
de gereformeerden of absolute onwil
ligheid der hervormden om ook maar
iets te doen. Als de hervormden de
Heer der Kerk aan het woord gelaten
hadden, zou zich de evolutie voltrok
ken hebben, die de revolutie, zoals zij
in de Doleantie tot uiting is gekomen,
voorkomen had. Het is ook niet aan
ons te beoordelen, welke bedoeling
God met de Doleantie mocht hebben
gehad.
De boven gegeven samenvatting van
de visie van Gunning, die ik graag
voor een betere geef, heeft bepaald
niet de bedoeling het lezen van de
desbetreffende geschriften van Gun
ning overbodig te maken. Een uit
treksel van Gunning kan nooit iets
anders zijn dan een slap aftreksel.
Het wil daar Juist toe aansporen om
er de volle profetische kracht en
macht van te ondergaan, de goede
atmosfeer te scheppen en de enig
principieel begaanbare weg terug tot
elkaar te helpen vinden.
De uitgangspunten van Gunning be
stempelen de Doleantie als een lo
gisch onhoudbare, onhistorische. 111e- CitfitOn
gaal-revolutionaire, sectarische, wel
beschouwd roomse, volstrekt zinledi
ge daad. Het spreekt vanzelf, dat het
er hier niet om gaat om lang na 1886
nog een „hervormd" gelijk te stellen „Voor ons samen als personen hou
den wij aan de verwachting eener
toekomstige hereeniging vast."
„Bij en onder dit alles blijven wij
echter, zelden we. een toekomstige
hereeniging begeeren en tegemoet
zien."(Ounning heeft dus de hereni
ging verwacht en er met verlangen
naar uitgezien.)
„Ja. wij gelooven en vertrouwen dat
tot de hereeniging met hen. die wij
van harte begeeren, de weg is: hun
eisch de heiligheid der kerk te vervul
len langs onzen weg, dien van de
algemeenheid der kerk. Want de een
heid kunnen wij zelve rüet maken: de
Heer onze Heiland kan en wil haar
geven."
„Onze broeders, die behoefte aan
deze eenheid evenals wij gevoelen,
zoeken nu een surrogaat voor haar,
althands zoo zij meenen een tijdelijke
uitdrukking voor haar. in de kerkelij
ke eenheid rondom de geschreven
belijdenis. Maar de geschiedenis
leert, en zal ook hun leeren. dat alleen
persoonlijke inwoning des Heiligen
Geestes de eenheid, die bestaat, maar
verborgen is. doet te voorschijn
komen."
Enige aanhalingen om te laten zien
dat hier niets te veel mee gezegd is.
ZOJUIST VERSCHENEN
van Henk de Jong
Het kerkvolk met een glimlach
bekeken. Een verzameling
sprankelende anekdotes over
prekende, improviserende,
moedige, bange, vrolijke,
droevige, boeiende, saaie, arme
en rijke dominees en over
luisterende, slapende,
snoepende, lachende,
pronkende, graverende en
onzichtbare kerkgangers.
Met prachtige tekeningen van
Piet Donkersloot.
t 14.90
In de boekhandel
ZOMER KEUNING EDE
„Laat ons in onze harten en zooveel
we vermogen ook ln onze arme. ge
teisterde Kerk. ruimte geven aan de
eeuwige Liefde die scheidsmuren ver
brijzelt. zielen samenvoegt, voorbede
wekt en wonden geneest."
Hereniging
Prof. dr. J. H. Gunning jr.
Wij zullen in gemeenschappelijke be
kering en boetedoening de door Gun
ning gewezen weg hebben te gaan en
dat niet alleen om tot hereniging te
geraken. Een zuiver administratieve
hereniging zou de door de Doleantie
terecht aan de orde gestelde waar-
advertentie
Slpke van dar Land
GOO ZOEKT MENSEN
144 blz 20.75
Met Paulus en Johannes op reis door de
wereld ven toen en nu. Een fascinerend
verslag van deze reis door de wereld van
de eerste christenen. Met veel prachtige
foto s. Voor alle kijkers die de NCRV-
taievlaleaerie van Slpke van dar Land
over dit onderwerp zagen een prachtig
bezit.
Slpka van dar Land
WAT EEN WERELD
176 blz 20.50
Op avontuur met de zending. Dertig
boeiende verhalen van onlmoetingen
mei indianen, clochards, kannibalen enz
Verhalen die tegelijk een avontuurlijke
reportage zijn uit vele landen. Geïllu
streerd met uniek fotomateriaal
HET^EVANGELIE IN DE GRIEKS-ROMEIN
SE WERELO
174 WZ 20,25
Op boeiende wijze knigl de lezer
mzicht in de religieuze werekJ waarin
hel evangohe in de eerste eeuwen
van onze jaartelling verkondigd werd
Or. G. J. O. Aaldere
VAN HUISGEMEENTE TOT WERELD
KERK
140 blz f 16.25
De eerste dne eeuwen chnstendom
Dit buitengewoon interessante boek
iaat zien hoe na de vervolgingen de
kerk enkele eeuwen later o.jna op
één stoei zit mei de machthebbers
waarna de secularisatie begmt
Verkn/gbaer m de boekhandel
Maandblad BijEEN. Boeiend
magazine. 48 pag. vol foto's in
zwart-wit en kleur. In juninummer:
Europese verkiezingen en ontwikke
lingshulp: 5 politieke partijen geven
hetzelfde antwoord Kritiek uit Ghana:
Europa zoekt eigen voordeel Armoede
binnen de EEG Groningse veeboer wil
niet alsmaar groeien en Steeds min
der missionarissen: geen drama
Kleurenreportage uit Indiaas wevers
dorp.
Zend u mij gratis proefnummer BijEEN
Naam:
Opsturen naar BijEEN, Antwoordnr 15.
Deurne. Postzegel niet nodig. 6-2
NIEUW BEGIN EN KERKEM
Het doet altijd een beetje vree
'om direct na de hemelvaart te
van die verkiezing van een twj
discipel in de plaats van Judai
beetje koud. Goed. de engel he e
gezegd dat ze niet zo naar de h
moesten kijken. Dat was een
duidelijk woord. Het
tegenovergestelde van „hier bi e|
is het niet". Hier beneden is he o:
wel. zoiets zei hij tegen de
verbouwereerde discipelen. v
Waarschijnlijk hebben ze dat o v
goed begrepen. Want de stemr n
rijp voor een voorstel van Petr jj
in herinnering brengt dat er se e
het smartvol verdwijnen van J j{
een vacature is. Er moet iets ;j
opgevuld worden, nl. het getal
hen die getuigen van zijn opsta
zijn. Een gewone kerkelijke
handeling. Die in z'n gewoonhi
aardsheid nog eens onderstree
wordt door het werpen van het s
zoals dat vroeger nog wel in
kerkeraden gebeurde als de st<
staakten bij de verkiezing van n
ouderling of een diaken. Dit is
verhaal tussen hemelvaart en
pinksteren. Een ander is er niet
kerkverhaal. Voordat we nu all
afbreken en met dit en dat geej
weten zou het toch te overwegi
hoe dat zit met deze plaats var
en ambt. Tussen hemelvaart ei
pinksteren. Behorend, direct,
nieuwe begin en als 't ware in
schaduw van de uitstorting vai
Geest. Zo belangrijk zijn die di
blijkbaar, 't Is maar voordat wi
onze drift al te oude vormen. Ie
zonder inhoud langer. aanhou<
in een andere drift alles overho
gooien. Je zou er eens dieper oi
kunnen nadenken
j beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Zoeterm
Poot te Nieuw Loosdrecht.
Bedankt voor Besoyen en Dirf
rt; vol.
te o|
heidsvraag onopgelost doen blijven
en zo alles bij het oude laten.
Het gaat tevens om de genezing van
beide doodzieke kerken, in een bij
logisch gevolg en in directe samen
hang doodziek vaderland.
Nog één woord van Gunning. „Er is
voor ons dierbaar Vaderland alleen
hoop, wanneer het als Volk terug
keert tot den God die het gemaakt
heeft tot wat het is."
Mr. J. van Haeringen heeft als amb
tenaar op het ministerie van buiten
landse zaken gewerkt en maakt nu
studie van het werk van prof. dr. J.
H. Gunning jr.
advertentie
M. B. Plette te Nieuwpoort; vi
desheim: P. Posthouwer
GEREF. KEREN
Beroepen te Bergum: F. de J
Leek.
NED. GEREF. KERKEN
Afscheid 27 mei van Wezep
Goris wegens emeritaat.
OUD-GEREF. GEM.
Intrede 1 juni te Rijssen: A.
IJsselmuiden.
Duitse vrouwen l<£
weg uit de kerk f
MAINZ (ANP) Steeds meei
katholieke vrouwen
bliek wenden zich
een paar jaar
vrouwen aan hei
twintig procent
Hermann Mayer, adviseur
bisdom Mainz. voor een bijeej
van afgevaardigden van de
ke vrouwengemeenschap
(KFD) in Mainz.
Mayer noemde als een van
naamste oorzaken van de „z<
kende uittocht van de vrouwe!
kerk" de ontevredenheid mei
van de vrouw in de kerk.
komt het groeiend besef dat
wat tot nu toe beschouwd
behorend bij de natuur van d<
nu beschouwd wordt als ietsj
vrouwen door de maatschapi
gedrongen.
De sinds vijftig jaar bestaanc
ls met haar miljoen leden de
vrouwenorganisatie in de Boi
bliek
Voor de vierhonderd afgevaa 1
zei dr. Anneliese Lissner. al|
secretaris van de KFD. dat de
lieke vrouwen zich willen
voor de kerk. Door het kerkr
een vastgeroest rollenpatroon
de vrouwen daar echter gee j
toe.
De relatie tussen God en
de Dordtse Leerregels, filosi11
sus voor beginners o.l.v. prof
Brümmer m.m.v. dr. E. Schn
mei 1 juni. hervormd theo
seminarium Hydepark. Dril
(tel. 03438-4041).
advertentie
wil graag in kontakt komen met een
Gedacht wofdt aan iemand, die
een Gemeente wil dienen, die ongeveer 430 zielen I
verspreid wonend over de plaatsen Oostwold. Finsterv
en Beerta
Oostwold ligt 8 km ten noorden van Winschoten.
Oldambt. dat een heel eigensoortige historische ontwikk i
achter zich heeft
In Oostwold zijn we als Hervormde Gemeente en Gei
meerde Kerk samen op weg.
daarnaast voor een gedeelte van zijn tijd een biizof
opdracht in de Evangelisatie op zich wil nemen
Verwacht wordt dat hi)
m overleg met de staf de vniwiiiige medewerk(st)ers va
kiubhuis wii begeleiden en toerusten
in samenwerking met de Evangeiisatiekommissies m
wold en Fmsterwolde de Gemeente wil toerusten tc
Gemeente, die openstaat in en voor de dorpsge»
schapoen
Sollicitaties ol verzoeken om nadere informatie, w o een profielschi
richten aan G R Boven. Goldhoorn 10. 9664 XR Fmsterwolde tel
1378
