Eet stille verdriet
achter G.30.S/PKI
Tekst van eedsaflegging
-p :RDAG 26 MEI 1979
■BUITENLAND-
TROUW KWARTET
17
Indonesische regering: zegt nog dit jaar een
pd te zullen maken aan een van de meest schrij
nde problemen in het land. Dat is dan het
obleem van de „tapols" (tahanan politik, de
litieke gevangenen) of zoals het in het afkor-
bgsjargon van de Indonesische autoriteiten heet
it probleem van de O. 30. S/PKI-gedetineerden".
afkorting staat voor „Oerakan 30 september/
trtai Kommunis Indonesia" en slaat vrij vertaald
de beweging van een aantal officieren, die,
imen met de top van de Indonesische communis-
che partij, in de nacht van 30 september 1965
a staatsgreep tegen de regering van president
skarno op touw zette. Althans dat is nog steeds
officiële lezing van de huidige regering onder
^sident Soeharto, die toen als commandant van
strategische reserve Kostrad, de complotteurs
enkele opstandige krijgsmachtonderdelen on-
'dadelijk maakte en al vrij snel na deze mislukte
eup" de werkelijke macht van Soekarno
imam.
Nog steeds is niet alles rondom deze gebeurtenis
opgehelderd, en nog steeds doen er verschillende
lezingen de ronde. Vast staat dat in die bewuste
nacht zes van de acht hoogste generaals werden
vermoord en dat na de bekendmaking hiervan een
grootscheepse jacht werd geopend op alles wat
maar naar „communisme" zweemde. Vooral op
Java en Bali werden echte of vermeende commu
nisten bij tienduizenden (sommigen menen meer
dan een miljoen) over de kling gejaagd. Honderd
duizenden mensen werden opgepakt en verdwe
nen zonder vorm van proces in de tientallen inder
haast opgerichte kampen.
Velen van hen werden na verloop van tijd wel weer
vrijgelaten, maar vele tienduizenden bleven ge
vangen wegens „betrokkenheid bij de ooup van 30
septejnber". Nauwkeurige cijfers zijn bijzonder
moeilijk te geven omdat de Indonesisohe autoritei
ten in het verleden zichzelf tegenspraken over de
aantallen mensen die vast zaten, inmiddels vrijge
laten waren, veroordeeld waren of nog bereikt
moesten worden. Ook werd er geschoven met cate
gorieën gevangenen en werden gevangenen die
naar de eilanden in de buitengewesten gestuurd
waren, plotseling „transmigranten" genoemd.
Amnesty International kwam in ieder geval steeds
veel hoger uit dan de Indonesische regering.
Vast staat weer dat tienduizenden meer dan twaalf
jaar geleden hebben in kampen zonder dat ze ook
maar wisten waarvoor ze eigenlijk opgepakt wa
ren en zonder dat er ooit een proces tegen hen is
gevoerd.
Het koele O. 30. S/PKI is een afkorting waar
onnoemelijk veel leed van de gevangenen en hun
familieleden achter sohuil gaat. De afgelopen ja
ren is de Indonesisohe regering dan ook overge
gaan tot een versnelde „afhandeling van het tapol-
probleem". Herhaaldelijk hebben de leiders van de
Kopkamtib, het oommando tot herstel van veilig
heid en orde, meegedeeld dat weer zovele duizen
den waren vrijgelaten. Dit jaar zullen in de maan
den september, november en december de laatste
tapols. voor zover zij niet veroordeeld worden, in
vrijheid komen.
„Vrijlating en vrijheid" zijn de termen. Maar wat
houden ze voor de ex-tapols in? Wat gebeurt er met
hen? Hoe kunnen ze. na zoveel jaren weer opgeno
men worden in de samenleving, waar hun verwan
ten en echtgenoten van hen vervreemd zijn en
waar zij zelf als getekenden door het leven moeten
gaan?
Een ex-tapol geeft antwoord op deze vragen. Hij
heeft een brief geschreven, bestemd voor de secre
taris-generaal van de Verenigde Naties, Kurt
Waldheim, die vorige week in Jakarta was om er te
praten over de opvang van de Indochinese vluchte
lingen. Deze ex-tapol laat in zijn brief en de bijla
gen. die wij hieronder afdrukken, weinig heel van
wat de Indonesische autoriteiten onder vrijlating
en vrijheid verstaan.
33
r,|
iio1
ot van politieke gevangenen na hun
isolating".
ïgs
20 jUn de politieke gevangenen die door
legering vrijgelaten zijn inderdaad vrij
Ie formeel-juridische zin? Bij zijn „vrij-
ng" ontvangt iedere politieke gevange-
flie ervan verdacht wordt betrokken te
geweest bij de Beweging van de 30ste
Itember van de regering de volgende
fcken:
len bevelschrift tot verandering van de
tus van gevangenschap,
klfcn ontslagbrief en
id jen kopie van de Tekst en Eedsafleg-
f, ter voorlezing en ondertekening. In-
I men genoemd bevelschrift nauwkeu-
leest, zal men zien dat de woorden
„vrijgelaten" of „vrijlating" niet
voorkomen. Wat men daar kan
zijn de woorden:
verandering van de status van
mgenschap van de G.30.S./PKI gevan-
van volledige gevangenschap in te-
[ending naar de samenleving".
Indien nodig is hij verplicht te ver-
inen voor ondervraging". Dus, vol-
genoemd bevelschrift heeft de poli
gevangene die „vrijgelaten" is de
van teruggezonden zijn naar de
ïleving en niet de status van vrij in
neel-juridische zin. De regering en
nctionarissen spreken in het alge-
over vrijlating, maar bijna altijd
lijven zij over „terugzending naar de
fcnleving."
politieke gevangenen en ex-politieke
ngenen spreken altijd over vrijlating
ebben nooit gesproken over terugzen-
naar de samenleving. De buitenland-
tdio-uitzendingen spreken altijd over
iting en hebben nooit over terugzen-
naar de samenleving gesproken,
r in de praktijk behandelen de rege-
en de functionarissen de ex-politieke
ngenen niet als vrije mensen. Bij hun
1(jJating hebben zij van de functionaris-
ide volgende instructies gekregen:
anneer een ex-politieke gevangene
plan is naar een ander gebied te reizen
hij eerst een reis-pas aan te vragen
tiet KODIM (militair districts-com-
do); na aankomst op de plaats van
ïmming is hij verplicht zich te melden
KODIM in die plaats van bestem-
tri;
b< *'n
rrn
A/et
anneer een ex-politieke gevangene
plan is te verhuizen naar een ander
is hij verplicht een verhuisbrief
'vragen bij het militaire commando
hij woont; verder moet hij een ver-
ng kunnen overleggen, die geschre-
Is door hen die hem zullen opvangen
ur^t nieuwe gebied. In het nieuwe gebied
hij zich meteen melden bij de plaat-
te KODIM.
p|( naast zijn er nog andere regels. Iede-
gezetene moet in het bezit zijn van
legitimatiebewijs. Die van ex-politie-
'vangenen zijn voorzien van een code.
e ET-code van ex-tapol. Er wordt dus
hil gemaakt tussen ex-politieke ge-
enen en andere ingezetenen. Dit is
vorm van discriminatie die niet ver-
;wi t van die tegen de Joden in Duitsland
Mei 1979
Aan Zijne Excellentie
De Secretaris-Generaal van De Verenigde Naties ter gele
genheid van zijn reis naar Indonesië.
Zeer gerespecteerde Secretaris-Generaal,
U kunt er bij voorbaat zeker van zijn dat Uw komst in Indonesië met
vreugde begroet zal worden door de politieke gevangenen en de ex-
politieke gevangenen, die ervan verdacht worden betrokken te zijn ge
weest bij de Beweging van de 30ste September 1965. Het is te wijten aan de
politieke situatie da( het vuur van hun welkom slechts in het diepst van
hun hart kan branden, en dat het slechts hun zieleroerselen zijn die U bij
Uw komst zullen begroeten en die U zullen vergezellen waar U zich ook
moge bevinden.
De politieke gevangenen en de ex-politieke gevangenen zijn verheugd
over Uw bezoek, ten eerste omdat het hier gaat om een bezoek door een
Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties die hun zoveel goede dien
sten heeft bewezen, en ten tweede omdat zij ervan overtuigd zijn dat U
tijdens Uw besprekingen met de Indonesische Regering ondermeer hun lot
'en hun ontberingen ter sprake zal brengen. Tevens zijn zij ervan overtuigd
dat alle inspanningen gemaakt door de Verenigde Naties op het gebied
van hulpverlening aan politieke gevangenen zeker zullen slagen. Het is
deze overtuiging en hoop, die hen vertroosting en meer moed geven.
Ik neem de vrijheid om de gelegenheid van Uw bezoek aan te grijpen door
U stukken te doen toekomen waarin in grote lijnen vermeld staat wat ex-
politieke gevangenen nu nog hebben te verduren. Deze stukken sluit ik als
bijlagen in bij deze brief.
Indien U dit stuk leest zal Uw conclusie zijn, dat het lot van de ex-politieke
gevangenen na hun zogeheten „vrijlaten" of ..terugzending naar de
samenleving" in wezen nog even bitter is als daarvoor, of zelfs nog
schrijnender is geworden. Hun ellende heeft slechts een andere vorm
aangenomen.
Op grond van hun jarenlange ervaring, opgedaan in de gevangenissen,
zijn de ex-politieke gevangenen ervan overtuigd, dat indien zij de oorza
ken van de ellendige toestand waarin zij verkeren met de Regering zouden
bespreken en daarover suggesties doen, hun verklaringen met cynisme
ontvangen en negatief geïnterpreteerd zullen worden. Deze absurde inter
pretatie zal er toe kunnen leiden dat de Regering stappen neemt die de
lasten van de ex-politieke gevangenen nog zwaarder maken.
Ik vind derhalve geen veiliger weg om de ellendige toestand waarin de ex-
politieke gevangenen verkeren te exposeren dan die aan U voor te leggen.
Tegelijkertijd doe ik gaarne een beroep op U opdat de Verenigde Naties
zich zullen verwaardigen maatregelen te treffen, die de lasten waaronder
de ex-politieke gevangenen gebukt gaan kunnen verlichten.
Juist omdat Uzich op dit moment in Indonesië bevindt, ben ik van mening,
dat het goed zou zijn, indien U tijdens Uw ontmoetingen met de Indonesi
sche autoriteiten de kwestie van de status van de ex-politieke gevangenen
en de ellendige toestand waarin zij verkeren ter sprake zoudt willen
brengen, en zonodig voorstellen doen om hun lijden te verzachten.
Misschien ten overvloede verzoek ik U hierbij om tijdens Uw discussies
met de autoriteiten geen gewag te willen maken van het bestaan van deze
brief, want het feit dat deze brief verzonden is kan voor hen aanleiding zijn
om stappen tegen mij te ondernemen. Mocht U het echter toch nodig
vinden om gewag te maken van deze brief, dan heb ik daar hoegenaamd
geen bezwaar tegen, want aan het stellen van een daad is een risico
verbonden en men moet durven risico's te nemen terwille van de gerechtig
heid en de handhaving van de grondrechten van de mens.
Tot slot wil ik hierbij mijn grote dank betuigen aan de Verenigde Naties in
het algemeen, en aan U in het bijzonder, voor Uw goede diensten aan. en
Uw aandacht voor de politieke gevangenen die ervan verdacht worden
betrokken te zijn geweest bi) de Beweging van de 30ste September 1965. Ik
ben ervan overtuigd dat niemand van mijn vrienden en lotgenoten enig
bezwaar heeft, dat ik deze verklaring ook namens hen uitgeef
Met de meeste hoogachting,
een ex-politieke gevangene
gedurende het Hitler-regime. Verder wor
den de ex-politieke gevangenen soms door
de militaire instanties opgeroepen om be
paalde „richtlijnen" (pengarahan) in ont
vangst te nemen, die inhouden:
1. dat zij noch boeken, noch stukken in
kranten of tijdschriften mogen schrijven.
2. dat zij niet voor het publiek mogen
spreken.
3. dat zij geen lid mogen worden van
massa- of politieke organisaties.
3. dat zij niet naar het buitenland mogen
reizen.
5. dat Zij geen verklaringen over de wer
kelijke toestand aan buitenlandse bezoe
kers mogen geven, ook al hebben deze
bezoekers yan de regering toestemming
gekregen vrij te praten met ex-politieke
gevangenen. De conclusie is dat de status
van de ex-tapols overeenkomt met de
status van iemand onder stads-arrest. Nie
mand, ook de regering niet, weet wanneer
er een eind zal komen aan deze praktij
ken, die de inhoud bepalen van de status
„terugzending naar de samenleving".
n. Als gevolg van het regeringsbeleid zal
een aantal ex-politieke gevangenen uit
eindelijk gedwongen worden een landlo-
persbestaan te lelden. Een aantal politie
ke gevangenen heeft bij zijn arrestatie het
volgende ondervonden;
1. hun gezinnen worden verdreven van
hun woningen die dan door functionaris
sen werden bewoond.
2. hun huizen, de inboedel, hun gronden,
hun natte en droge rijstvelden, hun auto's,
motorfietsen, winkeltjes en bedrijven wer
den door de functionarissen overge
nomen.
Zulke praktijken zijn in strijd met de wet
en de betrokken functionarissen moeten
gearresteerd en voor het gerecht gebracht
worden. Dat is niet gebeurd, integendeel,
de regering heeft geprobeerd deze onwet
tige dagen te legaliseren. Bij zijn vrijla
ting heeft de regering iedere politieke ge
vangene een kopie van de Tekst van Eeds
aflegging onder de neus geduwd, die hij
moest voorlezen en ondertekenen. Daar
staat in „dat ik ten volle bereid ben alle
maatregelen te accepteren, die door het
Kopkamtib tegen mij zijn genomen in het
kader van het regeringsbeleid van de In
donesische Republiek betreffende de vei
ligheid en openbare orde, als gevolg van
de opstand en het verraad gepleegd door
de G.30.S/PKI, en dat ik geen vorderingen
of aanklachten zal indienen tegen de rege
ring van de Indonesische Republiek".
Alleen kleine kinderen zullen geloven dat
de politieke gevangenen de tekst van
eedsaflegging „met volledige bereidheid"
en „vrijwillig" hebben voorgelezen en on
dertekend.
Na de „vrijlating" van een aantal politieke
gevangenen zijn dan ook de volgende pro
blemen ontstaan:
1 „Vrijgelaten" politieke gevangenen
werden gedwongen ergens anders onder
dak te zoeken De katholieke en protes
tantse kerken hebben veel hulp verleend
in de vorm van opvanging, geld. werk
kapitaal, medicijnen, werkverschaffing.
Hierbij leg ik:
Naam:
Leeftijd:
Godsdienst:
Beroep:
Adres:
de volgende eed af:
Ik zweer bij God:
1. dat ik niet zal deelnemen aan activiteiten die ten doel hebben de
verspreiding of bevordering van de communistische/marxistische/le
ninistische ideologie of leer in al zijn vormen en manifestaties;
2. dat ik niet zal deelnemen aan activiteiten in welke vorm dan ook, die de
veiligheid, de openbare orde, en de politieke stabiliteit kunnen verstoren:
3. dat ik geen verraad zal plegen jegens het Indonesische Volk en de Staat,
de Republiek Indonesië, die gebaseerd is op de Vijf Principes en de
Grondwet van 1945;
4. dat ik, indien nodig, steeds bereid zal zijn opgeroepen te worden om
verklaringen af te leggen, en om als getuige op te treden in rechtszittingen;
5. dat ik ten volle bereid ben om al de maatregelen te accepteren, die door
het KOPKAMTIB tegen mij zijn genomen binnen het kader van het
Regeringsbeleid van de Indonesische Republiek betreffende de veiligheid
en de openbare orde, als gevolg van de opstand en het verraad gepleegd
door de G.30.S/PKI, en dat ik geen vorderingen of aanklachten zal indienen
tegen de Regering van de Indonesische Republiek;
6. dat ik, als Indonesische staatsburger, ten volle bereid ben om Land en
Volk te dienen, en mij te houden aan alle reglementen en wettelijke
bepalingen die van kracht zijn. en dat ik niet bereid zal zijn om als
instrument te dienen van de O.30.S/PKI of van subversieve elementen.
Aldus is deze eed door mij met volle bereidheid en zonder enige vorm van
dwang afgelegd ten overstaan van de autoriteiten als vertegenwoordigers
van de Regering van de Indonesische Republiek, en verder draag ik alle
verantwoordelijkheid voor de eventuele gevolgen indien ik deze eed niet
nakom.
Afgelegd in tegenwoordigheid van:
Jakarta.
De gezworene
raadgevingen enz., maar toch moesten
velen beschutting zoeken onder de stads
bruggen tezamen met de landlopers
2. De regering heeft de politieke gevange
nen aangespoord deel te nemen aan de
opbouw van het land. Zij hebben bewezen
dat zij willen en kunnen werken en boven
dien creatief zijn. Op het eiland Boeroe
hebben zij de bossen in akkers omgeto
verd en in de gevangenissen hebben zij
beeldhouwwerken, violen, gitaren en an
dere kunstvoorwerpen gemaakt. Maar de
regering liet weten dat zij niet in de strijd
krachten mogen en niet bij de vitale be
drijven mogen werken. In de praktijk zijn
de deuren van alle ministeries, regerings
instanties. staatsbedrijven e.d gesloten
voor ex-politieke gevangenen En deze-
praktijk van de regering wordt gevolgd
door de particuliere bedrijven en institu
ten. Alle deuren zijn voor hen gesloten.
Wat er voor hen overblijft is eigen initia
tief te ontwikkelen, bv een winkeltje te
openen. Maar zonder geld is ook dit niet
mogelijk.
Conclusie
Door deze regeringspolitiek zal een aantal
ex-politieke gevangenen niet in staat zijn
om in eigen levensonderhoud te voorzien
en gedwongen zijn onder de stadsbruggen
te hulzen. Ik vraag niet dat de regering bij
werkverschaffing topprioriteit geeft aan
ex-politieke gevangenen boven de duizen
den werklozen die geen ex-politieke ge
vangenen zijn. Waar ik tegen ben is het
feit dat de regering de ex-politieke gevan
genen discrimineert
III. Actief en passief kiesrecht in algeme
ne verkiezingen
Alle politieke gevangenen en ex-politieke
gevangen hebben hun recht om te kiezen
en verkozen te worden verloren. Ook zij
van wie bewezen is dat zij niet betrokken
zijn geweest bij de Beweging van de 30ste
September/PKI, maar slechts lid zijn ge
weest van de PKI.
IV Regeringshulp en hulp uit het buiten
land speciaal bestemd voor politieke ge
vangenen.
Er is veel hulp uit het buitenland geko
men die speciaal bestemd is voor politieke
gevangenen, maar tot op heden heeft deze
hulp de politieke gevangenen en ex-poli
tieke gevangenen nog niet bereikt, met
uitzondering van de hulp gegeven via de
katholieke en protestantse kerken Waar
is die andere hulp blijven steken cn wie is
daarvoor verantwoordelijk?
Dit zijn in grote lijnen de moeilijkheden
waarmee de ex-politieke gevangenen iede
re dag geconfronteerd worden, en die zo
snel mogelijk moeten worden opgelost
