Simonis: Ik hoop steeds dat
ze tot inzicht komen
RDAG 5 MEI 1979
TROUW/KWARTET
17
■KERKi
In kerkelijk Zuid-Holland botsen twee werelden op
elkaar. Aan de ene kant staat de rooms-katholieke
bisschop van Rotterdam, dr. A. J. Simonis. die grote
waarde hecht aan de katholieke eigenheid en de geloofs-
discipline van zijn kerk. Aan de andere kant staat de
oecumenische studentenparochie van Delft, waar de
mensen zich in de eerste plaats christen voelen en
daarna pas r.k.. n.h. of ger.. zoals zij bij de burgerlijke
stand te boek staan. Inzet van het conflict is dat in Delft
protestanten meedoen aan de eucharistie en katholie
ken aanzitten aan het avondmaal en dat die twee
vieringen alleen te onderscheiden zijn doordat de bedie
naar rooms-katholiek of protestant is.
jarenlang alle kerkelijke
iviteiten. zoals catechese
huisbezoek, samen te heb-
gedaan. hebben de
ms-katholieke. hervorm-
en gereformeerde studen-
a parochies, respectievelijk
neentes. in Delft vanaf ja-
iri van dit jaar ook de vie-
van avondmaal/eucha-
lie samengevoegd in een
laltijd des Heren",
ene zondag gaat de katho-
te studentenpastor Harry
rls met de pastoraal mede-
rker drs. Ton Meyknecht
voor in een viering en de an
dere week is het dominee J.
Falkenburg (hervormd) of do
minee P. Wijbenga (gerefor
meerd). Of het formeel om
een eucharistie- of een avond
maalsviering gaat is alleen te
zien aan de voorganger.
Tot de gezamenlijke vierin
gen is besloten in april 1978.
toen alle 120 deelnemers aan
een kerkedag van het studen
tenpastoraat zich ervoor uit
spraken. De rooms-katholie
ke pastores hebben hun bis
schop. dr. A. J. Simonis van
Rotterdam, tevoren niet van
het besluit in kennis gesteld.
Zij hebben hem ook niet for
meel om toestemming ge
vraagd. De gevolgde liturgie
is de oude Romeinse.
De studentengemeenschap
voelde zich tot de gezamenlij
ke vieringen genoopt omdat
onder de leden talrijke ge
mengd gehuwden of gemengd
samenwonenden zijn, die zich
in de eerste plaats christen en
pas daarna rooms-katholiek.
hervormd of gereformeerd
voelen. Ook de pastores
merkten tijdens hun maande
lijkse studie- en discussiebij
eenkomsten gaandeweg ten
aanzien van Jezus Christus
op één lijn te zitten.
Inventarisatie
Zij vertelden dit aan bis
schop Simonis, toen deze het
viertal op 12 januari, enkele
dagen voor de eerste geza
menlijke viering, bij zich liet
komen. De bisschop liet de
vier toen weten dat hij hun
voornemen absoluut
verbood.
Het officiële standpunt van
de bisschoppen ten aanzien
van gezamenlijke eucharisi-
te avondmaalsvieringen is
volstrekt duidelijk vastge
legd in een brief van augus
tus 1977 aan de raad van ker
ken, waarin zij onder meer
laten weten dat zij op basis
van de laatste tekst van de
commissie Intercommunie en
ambt niet konden overgaan
tot een ruimer stellen van de
gegeven normen van toela
ting van protestante christe
nen tot de katholieke viering
van de eucharistie. Aanzitten
aan het protestante avond
maal is voor katholieken ver
boden. In februari besloten
de bisschoppen een inventa
risatie van de oecumenische
experimenten in de studen
tenparochies te vragen. Simo
nis stuurde de Delftenaren
onmiddellijk een verzoek om
inzage van de orden van de
dienst, maar de overige bis
schoppen deden het wat kal
mer aan. De organisatie van
katholieke studentenpasto
res, het Landelijk Beraad, re
ageerde namens alle studen
tenpastores afwijzend, omdat
zij de opzet van de inventari
satie niet serieus genoeg
vonden.
Bisschop Simonis schreef op
nieuw Delft een brief met de
mededeling dat hij de vierin
gen verbood. Een „gestructu
reerde open communie"
noemde hij die. Peels en
Meyknecht, de Delftse pasto
res. kregen ieder een eigen
brief. Simonis waarschuwde
pastoraal werker Meyknecht
dat ook diens gezin de dupe
van diens „ernstige onge
hoorzaamheid ten opzichte
van het geloof en de geloofs-
discipline van onze Kerk"
zou kunnen worden.
De redactie van deze krant
onderkende in deze brief een
element van dreiging met
broodroof. Een redactioneel
commentaar van die strek
king wekte het ongenoegen
van de bisschop, waarop hij
alles nog eens uiteenzette aan
onze redacteur Aldert
Schipper.
tel.
door Aldert Schipper
was ontzettend boos over het
nmentaar in Trouw," zegt de
schop vriendelijk als we zijn
^n zitten. Hij heeft ondanks
ontstemming zijn hoffelijk-
Id niet verloren en biedt koffie
een rokertje aan. Wij reageren
ft te verklaren dat het niet onze
doeling was de bisschop te be-
ligen. maar- dat de Delftenaren
rechte en vrome christenen
n en dat het zwaaien met drei-
menten in dit soort gevallen
iten de fatsoensnormen valt.
lar ook een bisschop als een
pnbaar persoon aan gehouden
0er komt de bisschop hier nog op terug,
^ar vooreerst wil hij zeggen dat het hem
—"lijn ingrijpen in Delft primair ging om
"(bloei van het geloof in Christus en in
li Woord. „Want ik kan niet aan de
ruk ontkomen dat talloze mensen en
epen zich Jezus toeëigenen, met name'
(i woorden over de eucharistie. Wan-
r je het gezag van de kerk in dezen
jst je neerlegt, dan moet je je afvragen.
I ik wel trouw aan Jezus van Nazareth,
de mensen in Delft weten dondersgoed
de kerk hierover denkt". De bisschop
lert Jezus' woorden: Wie u hoort, hoort
|en wie u versmaadt, versmaadt Mij".
Simonis haalt de Analecta van zijn
dom tevoorschijn, waarin de brief
at. die de Nederlandse bisschoppen au-
Itus 1977 aan de raad van kerken zon-
I over intercommunie en ambt. Hierin
|ft intercommunie (behoudens in heel
londere individuele gevallen) verbo-
I ..Deze brief is het officiële antwoord
de bisschoppenconferentie op een oe-
tienische studie van de commissie in-
communie en ambt. Bisschoppen moe-
I natuurlijk wel naar alle kanten luiste-
Maar als het gaat om de verwoording
|i het geloof, dan komt die in het leerge-
tot uitdrukking. Helaas wordt dit heel
Iwijls verkeerd verstaan alsof die bis-
joppen van bovenaf decreteren. Weet u
de bisschoppen doen? Niets anders
het verwoorden van de geloofssensus
algemene geloofsgevoel, a.s.) zoals dit
lal eeuwenlang in de kerk leeft. En het
J u uit de brieven van Paulus bekend
dat het aan het leraarsambt is. de
|est te onderscheiden. Bisschoppen
eten wel degelijk naar beneden luiste-
maar zij moeten de Geest onder
leiden".
Gmt u dan niet in de verleiding om naar
paalde mensen te luisteren en naar
_Jeren niet?
1 verzoeking is groot en daarom moet je
|r zo veel mogelijk mensen luisteren,
lik geloof dat dat ook gebeurt Maar de
{splintering komt van het subjectivis-
i. de mensen zeggen tegenwoordig te
fl: ..ik vind dit of dat en daarom is het
..we ervaren ons één. dus we zijn één",
lar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Ik
ld ervaring, ook in geloofszaken, erg
iangrijk. maar het is niet het uiteindelij-
criterium. Ik denk bij voorbeeld dat
Insen die gehuwd zijn soms helemaal
jts ervaren, maar ze zijn wel getrouwd.
I dat geldt ook op het terrein van het
loof. De godservaring wordt ons lang
;ze|t altijd gegeven maar ik moet wel blij-
;htD geloven dat Hij bestaat. Dat geldt ook
linzake de eucharistie Maar veel jonge
er-|nsen zijn opgevoed in een tijd waarin
gedachte hoogtij viert dat wat ..ik"
id of ervaar ook waar is. En dat hoeft
baald niet altijd het geval te zijn.
consequent-
Leiden en Rotterdam bestaat al jaren
ertjets als een gezamenlijke viering. In
een sterker afwijzende
me niet consequent.
jaar geleden als bis-
de situatie in Rotter
dam en Leiden zo aangetroffen. Ik heb
haar min of meer overgeërfd. Ik heb meer
dere gesprekken met de betreffende pas
tores en kerkbesturen gehad. In Leiden is
daar uiteindelijk een slecht compromis
uit gekomen. Daar is het geen eucharistie
en geen avondmaal, maar een agapè (lief-
desmaal. a.s.). Soms kan een agapè een
goede uitweg zijn voor oecumenische vie
ringen. Maar ik ben bang dat een aantal
kerkgangers daar deze agapè-vieringen
toch als eucharistie of avondmaal be
schouwen. In Rotterdam bestond een in
tercelebratie. Daar spraken priester en
dominee samen de consecratiewoorden
uit. Dat is de slechtste vorm van oecume
ne. Dat is. voor zover ik weet. afgeschaft.
Het is nu een alternerende dienst (de ene
week onder katholieke en de andere week
onder protestante verantwoordelijkheid)
en men weet daar ook dat ik het er niet
mee eens ben. Delft is de eerste zaak, die is
ontstaan terwijl ik bisschop ben. Daar
draag ik de volle verantwoordelijkheid
voor. Bovendien is er daar een pastoraal
werker bij betrokken, die duidelijk in deze
richting heeft geijverd. Die man kan het
hele instituut van de pastorale werker in
gevaar brengen. Want als bisschoppen we
ten dat pastorale werkers zich zo opstel
len. zullen ze zich nog wel een paar keer
bedenken eer zij een pastoraal werker
aanstellen.
Over Rotterdam en Leiden is in de pers
niets geschreven. Dat kom doordat Delft
de zaak ongevraagd in de publiciteit heeft
gebracht, zoals men ook zonder mij er in
te kennen tot het besluit van de oecume
nische diensten is gekomen. Men vraagt
bisschoppen wel om gezagsuitoefening in
dialoog, maar zoiets doet men gewoon en
dat betreur ik.
Maar als ze u om toestemming hadden
gevraagd, dan had u nee gezegd.
Inderdaad, maar dat geeft niet het recht
om dan zo maar tegen de geloofsdiscipline
van de kerk in te gaan.
Als u Peels en Meyknecht zou ontslaan,
willen de protestante pastores niet sa
menwerken met een andere priester, die
het werk op een andere manier wil doen.
Dat is hun goed recht. Als dominee Fal
kenburg dat niet wil, respecteer ik dat.
Daarom moeten Peels en Meyknecht goed
weten wat voor risico zij nemen. Als door
hun toedoen de toekomstige oecumeni
sche samenwerking onmogelijk wordt, is
dat hun verantwoordelijkheid. Maar zij
draaien het precies om.
Als u Peels en Meyknecht ontslaat, wil
len ze met hun werk doorgaan.
Dan wordt het net zoiets als in Amster
dam (Huub Oosterhuis) of in de IJmond.
Maar het hangt wel heel erg aan de perso
nen. Als deze personen wegvallen, wat
dan?
Als de Delftenaren zouden zeggen dat zij
in het vervolg agapè vieren bij wijze van
tegemoetkoming aan u, zou u dat dan
kunnen aanvaarden?
Ik heb u net gezegd dat het in Leiden een
slecht compromis is. Als de slechte kanten
van het compromis wat wegvallen en het
duidelijk is dat het om een agapè zou
gaan. zou daar wellicht over te praten zijn.
Maar als het cultische voor veel studenten
zo onbelangrijk is geworden, waarom hou
den ze dan geen woorddienst. Nu bestaat
het gevaar dat men het sacrament mis
bruikt om tot bepaalde dingen te komen.
Ik hoop nog steeds cfat ze tot inzicht
komen en dat ze het, niet op de spits
drijven
U vroeg om een beschrijving van de litur
gie in Delft nadat u al een verbod had
laten horen. Dat geeft de indruk dat u
niet precies wist wat u verbood.
Ik wist dat men tot een gestructureerde
open communie was gekomen, maar ik
kende de orde van dienst niet Ik had
gevraagd of ze zich hielden aan de o'ficiële
Bisschop Simonis
eucharistische gebeden. Ik kreeg daar
geen duidelijk antwoord op. Ik zou wel
willen weten of ze dat in feite doen. Ik heb
destijds met Leiden afgesproken: het is
een agapè en dat moet in de stilering van
de liturgie tot uitdrukking komen. Maar
ik heb nooit een orde van dienst van de
studentenparochies gezien en daarom heb
ik er om gevraagd.
In Delft volgen ze de oude Romeinse
liturgie. Zou u daar niet erkentelijk voor
zijn. Het betekent voor protestanten heel
wat, misschien.
Dat laatste zeker, maar wij katholieken
hebben nu juist een nieuw missaal gekre
gen. Dan ga je nou net weer wat betreft de
katholieke liturgie onduidelijkheid
scheppen
Polltieag-ent-
Als het officieel niet kan, kan het toch
zoveel waarde voor de toekomst hebben,
dat u had gezeg: laat dat maar voorlopig
gaan.
De katholieke kerk deelt deze mening niet
ten aanzien van de eucharistie. Soms ont
vangen protestanten wel de communie,
omdat ze met een katholieke partner ge
huwd zijn. Daar ga ik niet als een pnljt;
agent bijstaan om mensen ciaar van af te
houden, maar bij een open structurering,
waarbij een priester hele groepen gaat
uitnodigen, daarvan zegt de kerk dat
gaat niet.
U moet niet vergeten dat bij ons de eucha
ristie direct de concretisering is van de
kerk Kerkelijke eenheid manifesteert
zich in de eucharistie Dus als je nog niet
kerkelijk een bent. dan kun je niet samen
eucharistie vieren
Er Is ook wat voor te zeggen: het samen
vieren van de eucharistie/avondmaal kan
de kerkelijke eenheid, die ook opdracht
is, bevorderen.
Daarin zegt onze kerk precies het tegen
deel. Wie nodig je thuis uit aan tafel?
Als je het met iemand niet eens bent, kan
een etentje wonderen doen.
Ja. maar dat doe je niet thuis, maar in een
restaurant. Thuis nodig je mensen uit om
de eenheid van de familie te vieren. He
laas zitten we nog in verschillende huizen.
Bij ons is de eucharistie de realisering van
de eenheid, niet de weg daar naar toe. Wèl
dient de eucharistie tot onderhoud van de
eenheid en tot versterking er van binnen
de eigen kring, dat maakt het een beetje
moeilijk.
Losjes
Daarbij komt dat er in onze kerk een
situatie is gegroeid dat men nogal gemak
kelijk te communie gaat. Er zijn op het
ogenblik katholieken die op belangrijke
punten dat katholieke geloof niet meer
delen Die mensen gaan toch dikwijls zo
maar te communie Men zou zich meer
moeten afvragen: kan dat wel?
Zou u die mensen willen weren?
Gisteren las ik in mijn brieven nog een
prachtige tekst van een kerkvader uit de
vijfde eeuw. ..Alleen diegenen die ingewijd
zijn in het mysterie mogen komen en
diegenen die dat niet zijn of het niet willen
geloven moeten worden geweerd. Ik wil
niet naar een geheim genootschap toe.
maar ik moet de mensen er wel op wijzen
dat we ons dienen af te vragen kan ik
wel?
Dat klinkt mij zeer protestant in de oren.
In dit opzicht kunnen wij geweldig veel
van de protestanten leren. Die gaan niet
zomaar aanzitten. Bij ons is men te ge
makkelijk geworden. Dat komt door het
overaccentueren van het maaltijd-aspect
van de eucharistie, terwijl het een offer is
in de gestalte van een maaltijd.
Spreekt u niet erg vanuit een situatie dat
er waterdichte schotten tussen de kerken
waren? Je ziet tegenwoordig dat de ver
schillen door de kerken heen gaan lopen.
Dat u op een bijeenkomst van de Evange
lische Omroep tegen de legalisering van
de abortus komt. betekent toch ook dat in
uw geval de kerkelijke gescheidenheid
minder telt dan de overeenstemming die
je op bepaalde punten beleeft?
Gelukkig zijn de waterdichte schotten
doorbroken. Ik heb met veel devotie,
meerdere malen een protestantse dienst
bijgewoond.
Maar ik zit niet aan. Daar zit nog een
waterdicht schot. Zo kan ik me heel goed
voorstellen dat in geval van gemengd ge
huwden de niet-katholieke partner mee
gaat naar de katholieke kerk. maar niet
ter communie gaat.
Hoe komt het dat u zich so verwant voelt
aan de „verontruste" protestanten die
sterk anti-rooms zijn?
Dat komt door de grote eerbied voor de
majesteit en het Woord van God. We voe
len ons verbonden door het meer verticaal
gericht zijn. Katholieken en gereformeer
den van het oorspronkelijk type zijn wat
dogmatischer ingesteld: die kennen leer-
tucht en die kunnen het het best met
elkaar vinden. We hebben een gemeen
schappelijke vrees voor verwatering. Een
zeer principieel denkende gereformeerde
dominee zei mij: bisschop wil u wel gelo
ven dat ik me meer één voel met u dan
met sommige van mijn collega's? Dat
geldt andersom soms ook. Tussen dat
soort christenen die verdeeld zijn ten aan
zien van vragen rondom het geloof en die
daaraan lijden, kan wel degelijk een diepe
geloofsverbondenheid aanwezig zijn.
Zou dat ook psychologische achtergron
den hebben?
Dat denk ik wel eens, maar ook als het
karakterologisch bepaald is, in hoeverre
vraagt het mens-zijn op zich dan toch niet
om een opvoeding in waarheidszin? Daar
ontbreekt het tegenwoordig nogal aan.
Een ethish reveil?
Meer een reveil in het denken, een herle
ven van de zin voor wat waar en niet waar
is.
Bisschoppen
Meer dan de helft van de huwelijken in
uw bisdom, waar een katholiek bij be
trokken is, is gemengd. Kardinaal Wille-
brands heeft gezegd er niet tussen te
willen komen als twee mensen in so'n
huwelijk ook in geloofsbeleving en -vie
ring tot gemeenschap komen. Bent u het
daarin met de kardinaal eens?
Ik weet niet wat de kardinaal precies met
die uitspraak heeft bedoeld. Je kan daar
als bisschop-beleidsman over praten of als
priester van de kerk. die een bepaald
pastoraal geval voor ogen heeft. De kardi
naal heeft denk ik in de laatste zin ge
sproken
En hoe zit het met de overige bisschop
pen. Zij geven, doordat zij niet onmiddel
lijk om de inventarisatie gevraagd heb
ben. niet de indruk dit zo dringend te
vinden.
Ze zijn ook erg druk met andere dingen.
Er zijn natuurlijk wel nuanceringen. De
kardinaal is gekomen drie jaar geleden
Hij vond een bepaalde situatie. Wat doe je
daar aan? Ik ben acht jaar geleden geko
men. Er waren bepaalde dingen ontstaan
in een vertrouwen volle tolerantie Moet je
dan meteen zeggen: we schaffen het af?
Ben Je daar toe in staat? Moet je zeggen:
laat het maar zitten, het sterft vanzelf wel
uit? Dat is een bepaalde beleidsvisie. An
deren zeggen: nee. je moet er wat aan
doen. Geloofsmatig kun je het helemaal
met elkaar eens zijn. maar beleidsmatig is
het een heel andere vraag. Die vraag ligt
nu op tafel. Er zal tussen de bisschoppen
ook een verschil bestaan, afhankelijk van
de situatie. Ik voor mij heb er wel leergeld
uit getrokken dat een aarzelend of ondui
delijk beleid onmiddellijk uitgebuit
wordt. Als iemand dan vraagt: wat zegt de
bisschop er van?, antwoorden ze: Hij heeft
het er wel een beetje moeilijk mee. maar
hij verbiedt het niet. Er wordt misbruik
gemaakt, dat is het grote probleem.
Volgens de studentenpastores is er een
impasse onder de bisschoppen.
Er is geen impasse onder de bisschoppen.
Het is een moeilijke situatie, zoals in zo
veel bestuurslichamen op het ogenblik.
Het zal in de ministerraad ook wel moei
lijk zijn. Besturen in teamverband is ver
schrikkelijk moeilijk. Maar een impasse is
het niet. Er wordt in alle bisdommen be
stuurd en uit elke bisschoppenvergade
ring komen een heleboel besluiten. Er zijn
natuurlijk wel verschillen van mening,
zoals dit bijvoorbeeld ook in opvoedings
situaties voorkomt, waar de vader tegen
moeder zegt: doe het een beetje kalm aan
met onze dochter. Dat soort problemen
speelt op het moment wel in wat verhevig
de mate. Maar dat kwam in het episco
paat in het verleden ook wel voor. Toen
was er ook wel eens langere tijd onenig
heid. Maar tegenwoordig komt dat meer
naar buiten. De een vindt het goed dat de
kinderen er bij zijn als vader en moeder
het oneens zijn en anderen hebben een
tegengestelde mening.
De bisschoppen van Nederland zijn. voor
zover ze met dat verschijnsel te maken
hebben, kennelijk nogal aarzelend met
maatregelen tegen oecumenische experi
menten. Uw vicarissen denken ook wat
meer terughoudend. De dekens zijn tegen
hard optreden. Voelt u zich niet erg al
leen staan?
De bisschoppen zijn het. gezien de brief
van augustus 1977, volledig met mij eens
ten aanzien van de geloofsdiscipline. Ook
de vicarissen. Ik voel me niet geïsoleerd.
Bovendien moet ik meer bezorgd zijn over
de vraag of wij katholieken niet te veel
geïsoleerd komen te staan ten opzichte
van het geloof van de wereldkerk
Paus
Is dat nu zo erg, die tegenstellingen tus
sen de bisschoppen?
Voor u is het misschien niet erg. Maar er
zijn veel mensen, de eenvoudige gelovi
gen. voor wie verschil van mening onder
de bisschoppen totaal ondenkbaar is. Dan
kan het soms helaas een grote ergernis
worden.
Door acties als tegen „Delft" krijgt u het
image van een bisschop die meer bekom
merd is om de tucht dan om de zorg voor
de pastorale belangen.
Geloofsdiscipline hangt onmiddellijk sa
men met pastoraal belang. Ik zou veel en
veel liever niet Ingrijpen. Het wordt er
helaas wel eens naar gemaakt dat ik meer
moet waarschuwen dan ik kan inspireren.
Maar dat wordt me op m'n bordje gelegd.
Hoe kun je in een kerk inspireren, waar de
ene geneigd is alles wat je zegt aan te
nemen en de ander het soms al a priori
wegwerpt?
De paus bemoeit zich nu met de onenig
heid onder de bisschoppen. Speelt
„Delft" daar ook een rol in?
Kardinaal Willebrands is vorige
week bij de paus geweest. Ik heb
het volle vertrouwen dat de paus
ons zal helpen om te komen tot
meer eenheid en eensgezindheid
in geloof en geloven.
