Verkiezingsinformatie op radio
en tv in Engeland gedegen
Speurtocht
naar orgels
van Leiden
Wederzijds hu weli jksbedrog op zijn Haags
R.E.L. op Briencno ord brug.
Panoramiek over
de Britse kiezer
Vruchtbare rivaliteit tussen gevestigde BBC en commerciële ITV
'Wie helpt Engeland op de been'
Langendijk in feestende schouwburg
Toneelplannen van VARA-tv
Albeda in nieuw radioprogramma
Sleutelstad-Orgelstad
1
DDR-schrijvers
niet naar
toneelfestival
R.E.L. is Roxy Extra Light.Van de makers van Roxy Dual. Al zit u nog zo laag met R.E.L., smaken doet ie wel.
WOENSDAG 2 MEI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Bert van Panhuis
„Ik heb een uur staan wach
ten maar door al het gedrang
en al die mensen van de tele
visie heb ik niets kunnen
zien", klaagde verleden week
een teleurgestelde vrouw in
Birmingham nadat Margaret
Thatcher, de leider van de
Britse conservatieven een be
zoek aan de stad had ge
bracht De overgrote meer
derheid van de Britse kiezers
ziet. de kandidaten in hun
eigen kiesdistrict uitgezon
derd. geen enkele gegadigde
voor het nieuwe parlement in
levende lijve. Over de partij
leiders zoals Thatcher. James
Callaghan (Labour) en David
Steel (Liberalen) praten we
maar niet eens. Als de politie
en veiligheidsagenten het niet
verhinderen dan zijn het de
vertegenwoordigers van bin-
nen-
wel
en buitenlandse media
En zo ts volgens het principe van de
kip of het el deze verkiezingsstrijd
een zaak van de media: kranten, ra
dio en televisie. Van de vroege mor
gen tot het middennachtelijk uur
wordt de kiesgerechtige Brit over
spoeld met verkiezingsnieuwi of met
gimmicks. De drie serieuze kranten
en vier massabladen proberen hun
slag te slaan aan de ontbijttafel of in
de forenzentrein of de ondergrondse
De radio, vooral de lichte tweede zen
der. richt zich op de huisvrouw en de
twee BBC-zenders en het onafhanke
lijke commerciële ITV-station op le
dereen Een hoop van het gebodene
is. naar Brits gebruik, gedegen en
goed maar de hoeveelheid Is mis
schien veel te veel
Vragen stellen
Net als in Nederland wordt voor de
verkiezingsstrijd weinig gebruik ge
maakt van de radio Er zijn in feite
maar twee programma's waar het on
derwerp aan de orde komt. Op de
vierde zender heeft Robin Day een
..wel-maar-programma" Een uur
lang kan de luisteraar vragen stellen
aan een woordvoerder van een van de
partijen. Maandag was dat bij voor
beeld Willie Whitelaw, de tweede man
van de Torries. 8oms komt er iets
aardigs uit. meestal blijft het bij het
bekende werk. Veel meer invloed
heeft de Jimmy Young-show op de
lichte zender Naar schatting negen
miljoen huisvrouwen luisteren dage
lijks naar de zoete stem van Young.
Gezegd moet dat hij een plezierige
presentatie heeft: hij maakt werk van
wat hij doet en weet waarover hij
praat. Ook bij Jimmy Young kan de
luisteraar vragen stellen Maandag
was in de laatste van drie bezoeken
van partijleiders Callaghan de gast.
Met zijn lichtvoetig gesprek weet
Young soms aardige dingen naar bo
ven te brengen. Callaghan bij voor
beeld liet weten dat hij. ook als hij
verkiezingen verliest, tot 1984 partij
leider wil blijven. En over die vraag
was de afgelopen tijd al veel gespecu
leerd. Er is niet altijd een kruisver
hoor nodig om nieuws te krijgen.
De televisie timmert meer aan de
weg Er is al Jaren een vruchtbare
rivaliteit tussen de gevestigde BBC
en ITV Wie de manier vergelijkt
waarop bij voorbeeld de Britse televi
sie in verkiezingstijd werkt met die
waarop de drie Franse zenders vorig
Jaar de Franse algemene verkiezin
gen behandelde kan de weegschaal
alleen maar in het voordeel van de
westerburen doen doorslaan. Vereist
is wel een grote belangstelling voor
politiek: wie minder betrokken is
heeft misschien wel schoon genoeg
van al die programma's.
Neem weer afgelopen maandag. Het
eerste verkiezingsnieuws zit in de
middagjournaals Er is voornamelijk
de weergave van de persconferenties
die alle drie partijleiders die morgen
in hun hoofdkwartieren hebben gege
ven Thatcher bespeelt de rol van de
vakbeweging, Callaghan het onder
werp prijzen en Steel de parlements-
verhoudlngen
Het avondbulletin geeft nog een sa
menvatting en heeft bovendien gere-
door Poter van den Berg
AMSTERDAM ..Aan het eind van een tunnel is altijd
weer licht" Woorden, eens uitgesproken door een opti
mistische Sir Winston Churchill. Woorden ook. die teke
nend zijn voor de beelden van het NOS-programma
Panoramiek. waarin vanavond om tien voor half elf op
Nederland I Engelsen vertellen waarom volgens hen hun
land in de huidige economische malaise is terechtge
komen.
Beeld nit de documentaire van Panoramiek
helpt Engeland op de been?"
,Wie
..Wie helpt Engeland op de been"'
is de Utel van de documentaire,
maar als Je de gelatenheid ziet
waarmee de Engelsen hun lot aan
de vooravond van de verkiezingen
ondergaan, krijg Je het vermoeden
dat ze zelf niet erg in een omme
keer geloven
Het is een trieste realiteit, die zo
wel de voormalige conservatieve
regering onder Heath In 1974 als
onlangs de labour-regering van
Callaghan ten val bracht Triest
en lllustraUef zijn de opnames van
het plaatsje Land's End De frag
menten uit Juist dit plaatsje zijn
dan ook symbolisch bedoeld door
de programmamakers Want hoe
wel het eind van het land nou niet
bepaald gelijk voor de deur staat,
rooskleurig is de toekomst aller
minst
Dat maakt David Blake. econo
misch redacteur van The Times
duidelijk als hij vertelt hoe Enge
land geworden ia. zoals het nu is.
Eens een koploper door de indu
striële revolutie, later door de rem
mende werking van de voor
sprong. daarvan zelf het slachtof
fer. Slachtoffers zijn er voldoende
en de verkiezingskandidaten ge
ven elkaar daarvan ln Panora
mlek over en weer de schuld.
Morgan
Moeilijkheden zijn er te over Dat
laat de documentaire zeer nadruk
kelijk zien BIJ voorbeeld bij het
automobielbedrijf Morgan, waar
het oude vakmanschap nog steeds
garant staat voor een produkt dat
in wezen nauwelijks verschilt van
dat van vlak voor de Tweede We
reldoorlog Maar hoe lang nog?
Automatisering en massaproduk-
Ue worden voor dit oer-Engelse
bedrijf uit den boze genoemd om
dat modernisatie voor het fabriek
je desastreus zou zijn
Datzelfde geldt voor het dagblad
The Times, vertelt redacteur Bla
ke De redactie wil eerst conces
sies van de directie die mensen wil
vervangen door computers. De
makers van Panoramiek zeggen
dat Je óf een goede voetballer
moet zijn of anders maar de mu
ziek in moet gaan om de dreiging
van werkloosheid te ontlopen En
anders gewoon met een zeer scha
mel loontje genoegen moet ne
men. zoals een 24-jarige verpleeg
ster waarmee Panoramiek een
dagje is meegelopen.
Krom liggen
ZIJ krijgt voor veertig uur werken
met moeilijk lopende bejaarden
ruim negenhonderd gulden en kan
daarvan nauwelijks rondkomen,
omdat zij en haar echtgenoot spa
ren voor meubelen ln een nieuwe
flat. die ze net hebben gekocht
Dat wordt dus kromliggen en
waarschijnlijk stemmen op de
conservatieven omdat die „meer
doen voor huiseigenaars".
Een verpleegster die conservatief
gaat stemmen om zelf op de been
te blijven. Of zij daar Engeland
zelf weer mee op de been helpt is
de vraag. Want uitde Panoramlek-
documentalre blijkt zonneklaar
dat veel Engelsen onder een zeke
re apathie naar de stembus gaan
en verder weinig Illusies koeste
ren. Een „overdenking", die door
de makers luchtig aan de man
wordt gebracht, zo dat de luste
loosheid gelukkig niet overslaat.
gistreerd wat de leiders 's middags
hebben gedaan. Thatcher bij voor
beeld heeft een bezoek gebracht aan
Oost-Londen. Het derde journaal
midden in de avond verwerkt ook de
avondactiviteiten van de belangrijk
ste politici. Maar er is meer, veel
meer. Het actualiteitenprogramma
„Theems om zes uur" neemt een kies
district in Groot Londen onder de
loep. terwijl BBC's ..Nation wide" on
geveer tegelijkertijd hetzelfde doet
met een van de kwetsbare Torry-ze-
tels.
Programma coördinatie is ook in En
geland ver te zoeken want na achten
brengen belde stations een verkie
zingsprogramma. Bij de BBC verde
digd Dennis Healy in panorama voor
labour het verkiezingsmanifest te
genover twee Torry-oponenten Ro
bin Day, een van de sterinterviewers
van de BBC. houdt het heft stevig in
handen. De meeste politici moeten
hem niet, hij bast te veel, ls te agres
sief en te autoritair. Hij weet dat hij
kwaliteit heeft. Op ITV is een van de
aardigste programma's: vijfhonderd
mensen uit Bolton-East stellen vra
gen aan de drie leiders. Het aardige is
dat Bolton-East sinds de oorlog
steeds voor de winnende partij heeft
gekozen. De vijfhonderd hebben uit
voerig gerepeteerd en ..world in ac
tion" geeft dan ook een goed beeld
van de gewone kiezer en zijn proble
men. Het applaus voor Thatcher en
Callaghan is vrijwel even lang. Een
voorbode van een nek aan nek race?
Informatief
De reeks wordt op de BBC afgesloten
met Campaign '79. Het lijkt wat op
een zeer uitgebreid Den Haag Van
daag. met de veel zelfvertrouwen uit
stralende Davld Dimbleby. de gla
mourboy van de BBC. Dimbleby is
arrogant maar wel zeer capabel. De
schijnwerpers zijn gericht op Marga
ret Thatcher en haar campagne. Alles
komt aan de orde. stijl, inhoud, pre
sentatie, kritiek en Thatcher's eigen
indrukken. Af in een woord. Verder
het stemgedrag van de vrouwen in
Derby-North, het kiesdistrict dat
Campaign '79 al weken volgt. Ten
slotte het misbruik van de stemkaart
van de doden in Noord-Ierland. Zeker
het meeste informatieve programma
van de BBC.
Vraagt u mij nu wat ik zelf het beste
programma vind dan moet ik terug-
naar zondagmiddag. Preclef om
twaalf uur presenteert Bryan Walden
dan Weekend World. Walden ls oud
parlementslid voor Labour en kent de
materie van binnen en van bulten.
Hij combineert de vasthoudendheid
van een terriër met charme en en
thousiasme en is in Nederland waar
schijnlijk het best te vergelijken met
AVRO's Jaap van Meekren. Weekend
World heeft de afgelopen weken een
aantal verkiezingsspecials opgele
verd die moeilijk waren maar door
Waldens presentatie kristalhelder de
verschillen tussen de diverse partijen
aan het licht brachten. En dat ls toch
de eerste taak van een verkiezings
programma.
door André Rutten
DEN HAAO Om zowel de zeventigste verjaardag van koningin Juliana als het honderdvijf
enzeventig jarig bestaan van de Koninklijke Schouwburg te vieren heeft de Haagse Comedie
het oer-Hollandse blijspel ..Het Wederzijds Huwelijksbedrog" van Pieter Langendijk, in 1714
voor het eerst opgevoerd, bewerkt en opnieuw gespeeld.
is niet het genre toneel, waarvoor de
Haagse Comedie en haar publiek een
grote voorliefde vertonen, maar dat
de groep uitstekend aankan en ook
met groot plezier waarmaakt Door
De première was op de avond van
Koninginnedag, met een soort kermis
voor de deur die veel mensen op de
been bracht
Speciaal vandaag
Directe reportage vaa de
voetbalwedstrijd Polen-Ne
derland in Chorsow
Ned. 2/17.1»
De ilgeunera «ijn aan do
beurt in de IKON-gexinsserie
Een van mijn beste vrienden.
Ned. 2/18.59
Van gewest tot gewest gaat
over: graven naar de resten
van Dorestad bij Wijk bij
Duurstede, bet Gelderse paard
en de rivier de Rotte.
Ned. 1/1159
In de Informatieve rubriek
Kenmerk van IKON aegt prof.
H. Fiolet als secretaris van de
Raad van Kerken dat de basit-
bewegtng volledig lid van de
Raad moet worden.
Ned. 2/19.25
De nieuwe huurster is een
Tsjerhoslowaaks televi
siespel
Ned. 120.9»
Indrukken van bet verblijf
van het Nederlandse leger in
Libanon in Je maintiendrai
Ned. 22135
Met bet nieuwe versamei-
programma Villa VPRO vult
dese omroep een belangrijk
deel van de morgen.
Hilv. 1 19.45
De bewerking is van Guido de Moor
en Carl van der Plas die ook samen
de regie hebben gedaan de dichter
lijke afwerking van de dichter Peter
Berger Ouido de Moor speelt boven
dien de rol van de berooide Jonker,
die een eveneens berooide Juffer het
hof maakt, in de veronderateiling dat
zij rijk is. een misverstand dat ook zij
Trina Snijders ten opzichte van
hem koestert
Pieter Langendijk. die in Haarlem
geboren ia. maar in Amsterdam werk
te. liet zijn stuk in Utrecht spelen, in
de veronderstelling dat Amsterdam
mers zich gemakkelijker over lui van
bulten lustig zouden maken dan over
stadgenoten De Haagse bewerkers
hebben het spel in Den Haag gesitu
eerd. wetend „hoe men elders in Ne
derland over onze houten hammen en
kale kak denkt Dat betekent, dat de
verarmde edelman de aantrekkelijke
adellijke juffer niet op de Maliebaan,
maar op het Malieveld zoekt, dat ln
het vernuftige decor van Harry Wlch
in zijn voorname gevels ook duidelijk
aanwezig ia met de toren van de
Jacobakerk telkens in het verschiet
Het betekent ook. dat de tongvallen
van Den Haag en omgeving de
meid van Anne-WU Blankers ge
bruikt een Rotterdamse tongval en
verklaart dan ook uit Rotterdam te
komen royaal te horen zijn. zowel
die uit de betere kringen de Juffer
en haar moeder. Enny Meunier als
die uit „het volk", herhaaldelijk tot
groot vermaak van het Haagse pu
bliek Bovendien worden de om
gangsstijlen er onderhoudend in ge
parodieerd door ze wat overdreven te
hanteren Zonder dat het een parodie
op Hagenaars wordt, al zit er wel een
dosis zelfspot in. want de spelers zijn
in meerdere of mindere mate ook
Hagenaars
Je kunt ook zien. dat ze het met veel
plezier doen Guido de Moor maakt
van zijn kale Jonker in al zijn zwierig
heid toch ook een sullige, eigenlijk
wel sympathieke brekebeen, waarbij
hij zich zelfs een soort mopsneusje
heeft aangemeten Kees C ooien
maakt van de knecht Jan. die de
baron uithangt, een robuuste, onstui
mige man. bedreven ln velerlei dialec
ten. waarin ook zijn Brabantse af
komst doorbreekt. In allerlei kleinere
rollen worden ook vele staaltjes van
komische typeerkunst vertoond met
Sebrulk van allerlei uitbundige ult-
rukklngsmlddelen. die toch zorgvul
dig en consequent zijn afgewerkt. Het
HILVERSUM (ANP) de VARA-te-
levisle heeft voor het komende win
terseizoen een aantal eigen produk-
ties op stapel staan.
Daartoe behoort een serie van vijf
afleveringen van 25 minuten onder de
titel Reünie Ex-leerlingen van een
technische school zullen nagaan wat
zij sinds hun schooltijd hebben
bereikt
Ook zal de VARA een aantal losse
televisiespelen opnemen, onder meer
HILVERSUM (ANP) Vanmorgen ln
de eerste aflevering ven het nieuwe
NOS-radioprogramma Werkbank
voor werkzoekenden wordt gespro
ken met minister Albeda van sociale
zaken. Onderwerp van gesprek zijn
de werkgelegenheid ln het algemeen
en het nieuwe programma zelf.
Werkbank wordt drie maal per week
uitgezonden: op woensdag en donder
dag van 9 15 tot 9.25 uur en op vrijdag
Anoniem schilderij uit het midden van de 17e eeuw i
interieur van de Pieterskerk naar het westen gezien
orgel
door Jac. Kort
ïe
Se
Jei
jai
Wanneer je met de achternaam Orgelpijp door het leven mqe
dan ben je wel gezegend. Toch heeft er van 1572 tot 1584 in||€
Pieterskerk in Leiden een organist gefungeerd, die luistere
naar de naam Gerrit Hendrikszoon Orgelpijp. Dat is gej;
mopje, maar wordt vermeld in een bloed-serieus boek, qe|
dezer dagen is verschenen onder de titel Sleutelstad-Org^
stad.
De schrijver T. Brouwer behandelt
daarin vijf eeuwen orgelgeschiedenis
van Leiden. Bij Leiden denk je aan
het beleg en ontzet van die stad tij
dens de tachtigjarige oorlog, aan de
oudste universiteit van Nederland, en
misschien nog aan een zeker soort
kaas, maar zeker niet aan een verza
meling zeer belangrijke orgels.
In de vele studies en boeken, die in de
loop der jaren over orgels verschenen
zijn, worden de kerkorgels van Lei
den amper of niet genoemd. Een be
schrijving van uitsluitend Leidse or
gels bestond in het geheel niet. De
Sleutelstad is niettemin in het bezit
van een groot aantal monumentale
orgels. Niet alleen wat het uitwendige
betreft maar ook door hun klank kun
nen zij wedijveren met de beroemd
ste orgels in ons land.
het leggen van de nadruk op hun
komedianteske kwaliteiten. Ook Jur-
riaan Andriessen in zijn klankdecor,
dat zo goed zijn functie vervulde, dat
het niet opviel
van de als auteur debuterende Ger
Beukenkamp en van Guus van
Waveren.
Tenslotte zal de VARA twee produk-
ties van het werktheater uitzenden:
de studieproduktie „Hallo mede
mens" en een negentig minuten du
rende film over stervensbegeleiding
en dood. Volgens Rienst Slippens.
chef drama van de VAR A-televisie,
heeft het produktiefonds voor de
filmindustrie voor het eerst geld ge
stoken in een niet-commercieel
product
van 10.45 tot 11.00 uur op Hilversum
2 Het komt in de plaats van de Vaca
turebank.
In het nieuwe programma zal worden
Ingegaan op problemen bij het zoe
ken naar en het aanbieden van ba
nen. Vertegenwoordigers van de
Rijksoverheid en werkgevers komen
aan het woord In elke uitzending van
Werkbank wordt een onderwerp be
handeld.
Speurderswerk
Dankzij grondig archiefonderzoek is
het T. Brouwer gelukt het wel en wee
van de Leidse orgels vrijwel van jaar
tot jaar te volgen. Hij beschrijft in dit
boek. dat met vele nog niet eerder
verschenen foto's en tekeningen is
verlucht, de geschiedenis van het
kleine en grote orgel van de Pieters-
kerk, de orgels van de Marekerk. de
Hooglandse Kerk. de Oosterkerk, de
Lutherse kerk, de Doopsgezinde
kerk. de Onze Lieve Vrouwe-, de
Waalse en de Hartebrugkerk. En ver
der nog de orgels van de voormalige
katholieke schuilkerken en het orgel
van de universiteit van Leiden.
Het ls met oude orgels net zo gegaan
als met historische gebouwen: er is
heel wat aan af gerestaureerd en gere
pareerd en een en ander heeft lang
niet altijd bijgedragen tot verbete
ring van het resultaat. De ene mode
of stijlopvatting volgde in de loop der
eeuwen de andere op, zodat het voor
ons soms heel moeilijk is, er achter te
komen, hoe het allemaal begonnen is
en hoe het geklonken heeft in die
vroege tijd.
Het heeft van de schrijver van dit
boek dan ook zeer veel speurders-
werk gevergd alvorens hij tal van
bijzonderheden kon achterhalen over
de bouwgeschiedenis, wijzigingen, re
paraties. uitbreidingen en verbouwin
gen van deze orgels Daarbij heeft hij
tevens mime aandacht besteed aan
de orgelmakers, organisten examina
toren en zelfs aan sommige orgeltrap
pers. die in de Leidse orgelgeschiede
nis een rol hebben gespeeld
Om een indruk te geven van de gron
dige wijze, waarop een en andei
behandeld: alleen aan het orgel v
de Pieterskerk worden 58 pagl
besteed, gevolgd door nog een
pagina's over het koororgel,
daarbij de disposities uit de vers
lende periodes nauwkeurig zijn f
meld. spreekt vanzelf Heel intejn:
sant is ook. dat de schrijver zich »a;
heeft beperkt tot de Leidse oren
maar tevens beroemde orgels ra
besproken, die in Leiden werkzi31
orgelmakers in andere steden hebl
gebouwd en vergelijkingen heefttyj
maakt tussen die werken. Op die Le
nier is de geschiedenis van de Lef
orgelbouw organisch verweven (al
datgene, dat er in een bepaalde fat
elders ln ons land op het gebied |o
de orgelbouw gaande was. Sleiije
stad-Orgelstad is uiteraard geen a
dat Je in één ruk uitleest. hoewelH
zeer aantrekkelijk is uitgevo|
Maar het biedt, mede door zijn v<
treffelijke documentatie en bronn
vermelding, wel alles, wat een or|
liefhebber over dit onderwerp i
wensen. Het begint bij 1398 en i
meldt aan het eind welke grami^
foonplaten er op dit moment infl
handel zijn met opnamen van H
viertal Leidse orgels. Alles wat cfl
tussen ligt passeert op zeer overaH
telijke en minutieuze wijze de rel 1
Een boek, waar je telkens weej
begint te lezen en dat vol staat j
interessante gegevens over de Lei
orgels en de mensen, die daarbij i
rol hebben gespeeld, zoals orgai
Orgelpijp, maar hij niet alleen.
T. Brouwer: Sleutelstad-Orgelsl!1
Ultg. De Walburg Pers, Zutphen.
bis. 49,50.
KARLSRUHE - Reuter De O
duitse autoriteiten hebben drie
neelschrijvers uit de DDR geen
stemming gegeven voor het bijwc
van een toneelfestival in Karlsr
Volgens de organisatoren gold
maatregel Stefan Schütz, Christ;.
Heim en Latahr Trolle.
Het Oostduitse ministerie van |ji
tuur zei dat er geen uitreisvisa wi
verstrekt, omdat de DDR niet 4||i;
neemt aan het festival.
ADVERTENTIE
