Weekje tussen waken op droom en Hilversum I: nachtmerrie UBINSKY HILVERSUM HILVEI Fuga van de do van Paul Celan verboden lectuu Fuga van de doo ,/cabernet\ d'aniou Zenderkleuring goed bekend bij Nederlanders Nieuwe boeken Twee prijzen voor Albert van Kuiks animatiefilmpjes Schoolboeken gezuiverd DINSDAG 10 APRIL 1979 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Peter van den Berg Het meest last van humor had vorige week maandag Freek Simons van de TROS: ..Voor hen die al drie kwartier naar de stilte op Hilversum in luisteren: we zitten tegenwoordig op Hilversum I." Na vijfeneenhalf jaar continu uitzenden, sluit Hilversum III 's nachts nu even na twaalf uur net ons nationale volkslied. Het mag na de zenderkleuring dan wel een popstation heten, maar we houden het wel waardig. Wie na middernacht niet van ophouden weet en door wil gaan kan nu terecht op Hilversum I. Om een beeld te krijgen hoe de Nederlandse radio het er 's nachts afbrengt legden we het oor een week te luisteren tussen middernacht en zeven uur in de morgen. Achtenveertig uur waken tussen droom en nacht merrie. Eerst even naar de sluiting op Hilver sum III geluisterd, om maar niets van de gedenkwaardige zenderkleuring te missen. Geen piepjes meer, maar de aloude Hilversumse gong Twaalf sta tige slagen. Michiel de Ruyter, al van af elf uur bezig met NOS-jazz. met een stem alsof hij zijn laatste oortje heeft versnoept ..Met ingang van nu is Hilversum I dag en nacht in de lucht. Hilversum III gaat sluiten Goedenacht.Het Wilhelmus weer klinkt. De popzender moet rusten Op Hilversum I vervolgt De Ruyter zijn programma met Metro's Special en Take it easy. Twee moeizame uren voor dikke veertigers, bejaarde vijfti gers en progressieve bejaarden. Veel jazz uiteraard, het Metropoolorkest van Dolf van der Linden. Platen met Utels als „Nightflower" en ..Twilight" kunnen noch op de presentaUe noch op de muziek van toepassing zijn. Hans van Zijl van de radionieuws dienst moet voor de broodnodige le vendigheid zorgen. Hij speelt handig in op het begin van de zomertijd na de piepjes van twee uur. De wakkere nieuwslezer merkt snedig op; ..Het klinkt wat tegenstrijdig, maar het is nu plotseling drie uur. want het is tenslotte 1 april Peter Holland vult daarna de NOS-wacht tot vijf uur Voor hem is het „allemaal even wen nen". maar hij weet het muziekpeil in ruim een hall uur op te trekken tot een wat speelser niveau. Hij geeft een terugblik op het Songfestival en draait het winnende lied maar weer eens. Tijd dus om de radio wat zach ter te zetten. Vaste rubrieken in NOS- nacht: fragmenten uit het werk van een Nederlandse cabaretier; tegen half vier recepten voor alcoholvrije dranken „om ten strijde te trekken tegen het hoge alcoholgebruik in Ne derland" (de trend van de jaren tach tig?) en „Ik val op oud" Uitsudderen Het gaat hier niet om vrijpostige ont boezemingen. maar om een uurtje oude platen, dat is samengesteld door een luisteraar. Zo nu en dan non- stop-muziek. een overgang naar vriendelijk in het gehoor liggende soft-pop. Peter Holland lardeert de muziek op een rustige manier Hij heeft weinig haast, doet gelukkig wei nig moeite om grappig te zijn maar wordt wel vervelender naarmate het programma vordert Frits Spits, die ook al moet wennen, draait tussen vijf en zeven uur op de vroege zondagmorgen muziek „die wat bredere wegen bewandelt dan de Hilversum Hl-lijn". Hij lijkt moeite te doen luisteraars niet wakker te ma ken. Uitsudderen met L.P-werk. Als gevolg van de zenderkleuring heet Klaas Vaak van de TROS tegen woordig Tom Mulder. Hij verzorgt „Nachtwacht" samen met Peter van Dam en Ad(je) Roland Tot één uur een overzicht van de LP-top twintig, daarna elk uur na het nieuws de para deplaat. Tegen het eind van de nacht krijg je daar knikkende knieën van Tijdens Nachtwacht popmuziek; bij na geen top-veertig-gedram, maar iets oudere en gepolijstere muziek, afgewisseld met wat werk van grote orkesten. Hinderlijk op den duur zijn de „gesprekken" met luisteraars. Vra gen als: Hoe is het-ermee, wat kan ik voor je doen? De groeten natuurlijk Ook veel aanvragen voor platen, die niet allemaal gehonoreerd kunnen worden „omdat we die plaat niet bij ons hebben". Tom Mulder blijkt min der flauw te kunnen zijn dan Klaas Vaak. Hij kan het dus wel als hij maar wil Nonsens Van Peter van Dam. zijn opvolger, krijg je aanvankelijk het vermoeden dat hij meer voor zichzelf bezig is dan voor de luisteraar. Mensen die opbel len neemt hij niet altijd serieus, hij luistert slecht en Jaat ze niet uitspre ken. Dat komt misschien doordat Van Dam. die nacht zoals hij zelf zei. rechtstreeks vanuit een drive-in-dis- cotheek kwam. Misschien ligt de oor zaak bij sommige luisteraars die baarlijke nonsens weten uit te kra men. Het gevaar blijft er altijd inzit ten dat er onder mensen die recht streeks via de telefoon in het pro gramma komen een aantal kermis klanten zit. Ad Roland verzorgt het laatste deel van de Nachtwacht. Ook hier rustige achtergrondmuziek. De formule van „Nachtwacht" is dezelfde als die op Hilversum III gehanteerd werd. al leen de muziek is aangepast. Tussen soms enkele Irritante uitspattingen en vele telefoontjes, die gelukkig niet langer duren dan een paar minuten, draaien de Nachtwakers zachte melo dieuze deuntjes, waarmee de nacht wel is door te komen. De presentato ren noemen Hilversum I al „het nette station". Direct na het twaalf-uur-nieuws be gint de AVRO de nachtuitzendingen de volgende nacht met het Radio journaal. waama we een uur worden vergast op ballroommuziek. Big bands uit de jaren veertig en vijftig Frits Spits gepresenteerd door Pim Jacobs. Hij klinkt vanuit de verte een beetje als Willem Duys. maar als je beter luis tert valt het allemaal enorm mee. Veel jazz: als decormuziek niet storend. Vrouw De enige vrouw die tijdens de nacht uitzendingen valt te beluisteren is Ingrid Drissen. Zonder veel omhaal en prietpraat draait zij „fijne muziek, niet te hard. maar ook zeker niet om bij in slaap te vallen". Zacht swingen tot twee uur dan maar. Een nieuw AVRO-programma is Servicestation, gepresenteerd door Karei van de Graaf. In principe lijkt het op de TROS-Nachtwacht, maar er is één kardinaal verschil. Luisteraars, die ook hier weer rechtstreeks in de uit zending komen mogen elkaar niet de groeten doen en ook geen verzoekpla ten aanvragen Dat scheelt wel een slok op een bor rel; het voorkomt een hoop clichés. Als je een groter huis zoekt, medestu denten oproept voor steun bij een scriptie of gewoon kristallen minia tuurtjes voor de letterbak wil hebben kan dat wel allemaal via „Serviccsta- tion" geregeld worden. Gratis mini- advertenties dus eigenlijk. FM-luiste- raars misten de eerste drie kwartier van het programma omdat de zender wegviel. De presentator verzuimde la ter deze luisteraars op de hoogte te brengen over de raden van het onge mak. Over service gesproken. On danks deze schoonheidsfout vrij le vendige uren, waarin zelfs de nieuws lezer uit zijn isolement werd gehaald door na afloop van het nieuws even met hem van gedachten te wisselen. Zo n man wil ook wel eens iets anders. De vaderlandslievende Ton Blom be gint zijn ..Ochtendblom" overdonde rend met een „Hallo Nederland, ik hou van je". Om deze bewering te logenstraffen draait hij daarna ter stond „The Yellow Rose of Texas", waardoor alles weer op zijn pootjes terechtkomt. In de loop van het pro gramma herstelt Ton Blom zich en blijft hij verder nuchter, zodat de schade beperkt blijft. Rek eruit De programma's van de VARA (dins dag), de NCRV (woensdag) en de EO (vrijdag) vallen met elkaar te vergelij ken. Ze verschillen namelijk intens, maar komen op een punt weer sa men: in de loop van de nacht is de rek eruit en wordt luisteren een vermoei ende en vervelende bezigheid. Bij de VARA en de EO zijn de talloze onder brekingen met langdurige gesprek ken hiervan de oorzaak; bij de NCRV is het manco juist totale eentonig heid. De NCRV brengt op woensdag nacht van twee tot zeven uur „Nacht dienst". een programma van driehon derd lange minuten, gebracht door één presentator (Mart van de Stadt). „lekker rustig, want dat is de bedoe ling deze nacht". Het gevolg is geen levendig programma; rust- en steun punten worden node gemist. Omdat er toch niets gebeurt ontstaat de nei ging het toestel maar af te zetten. tiedienst over Australië in meerdere delen, conversaties, soms langer dan twintig minuten, tussen mensen die 's nachts moeten werken en tenslotte programmaoverzichten, waarbij je het vermoeden krijgt dat de hele VA- RA-gids wordt voorgedragen. Geen stimulans om de nacht door te komen. Hetzelfde geldt voor de EO, die de vrijdagnacht wisselt met de VPRO en Veronica De programma's van de EO hebben iets weg van een vervelend kind: jeugdig en drammerig. De se lectie van de platen, de aan- en afkon digingen hebben één uitgangspunt: de bijbelse boodschap. De program mering is nadrukkelijk afgestemd op een zeer gericht publiek. Voor „an dersdenkenden" is er geen keus; het is een kwestie van geloven en mee luisteren ofde radio uitzetten. De EO bekommert zich niet om luiste raars die het beginsel van het Evan gelie minder nadrukkelijk onder schrijven en blijft zeven uur lang doorhameren op één thema. De pro gramma's zijn zo principieel van op zet dat er van enige vorm van relati veren geen sprake meer is. Radio op zijn smalst, zeker als je ervan uitgaat dat nachtuitzendingen geschikt zou den moeten zijn voor een breed pu bliek. En als de paradeplaat van de TROS elk uur na het nieuws gaat vervelen, geldt dat evenzo voor de themaplaat van de EO. In „Groot Licht" van de VARA en „True Light" van de EO wordt daar entegen weer zoveel gesproken dat je er ook bijna dol van wordt. „Groot Truck, een VARA-programma na vijf Licht" (van één tot vijf uur) valt uit een in vier delen. In het eerste terug blikken op eerder uitgezonden VA RA-programma s, dit keer fragmen ten uit „Hoe bestaat het", dat de avond ervoor op de televisie werd vertoond. In het tweede, derde en vierde uur wordt de luisteraar ernstig op de proef gesteld: een gesprek met iemand van de Nederlandse Emigra- uur voor vrachtwagenchauffeurs, draaft ook door. Wat stevigere mu ziek. dat wel. maar ook dito gesprek ken. Over het maken van overuren in de vervoersbranche, het naleven van de CAO en dergelijke. Zonder het belang van deze zaken te willen baga telliseren. dringt de vraag zich op of half zes in de morgen wel de aangewe zen tijd is om dergelijke onderwerpen ADVERTENTIE ACKERMAhrLAURANCE GEÏMPORTEERD DOOR \"~OPMANS BRUINIER B V AMSTERDAM Speciaal vandaag En dan no9 De uitvoering van Bachs Matthaus Passion in de Grote Kerk van Naarden wordt door de EO uitgezonden. Ned. I 18.59 Dick Cavett zoekt in Holly wood naar vroegere glorie. Ned. 2 i 21.17 VARA-Visie is geheel ge wijd aan alternatieve vormen van energie Ned. 2 22.10 58 Miljoen Nederlanders in andermans ogen. Ned. 1 22.20 De BRT brengt een weten schappelijk programma over de „Lijkwade van Turijn". Belgie 1 21.05 Ik vraag het woord, is een Russische speelfilm uit 1976 over de vrouwelijke burge meester van een kleine stad. België 2 21.00 Maud Cossaar praat met au teurs over „Schrijver en to neel". Hilv 4 14.02 HILVERSUM (ANP) De propagan da, die via televisie, radio en artikelen in kranten, omroepbladen en week bladen voor de invoering van de zen derkleuring is gemaakt, heeft goed gewerkt. Uit een steekproef van de dienst kijk- en luisteronderzoek van de NOS is gebleken dat op 31 maart, de dag voor de invoering van de zen derkleuring 87 procent van de Neder landers op de hoogte was van de komende wijzigingen in de radio-situ atie. De meeste mensen (65 procent) had den hun wetenschap verkregen door de talloze mededelingen op de radio. Via de televisie was 45 procent erop gekomen, uit krantenartikelen 37 In verband met ziekte van Elisa- procent, uit de omroepbladen 28 pro- beth Hoijtink zal haar rol in De Por cent en uit artikelen in weekbladen nograaf van Lodewijk de Boer voor en tijdschriften vijf procent enige tijd worden overgenomen door Marlies van Alcmaer. Vanaf vandaag In meerderheid kon men ook spon- wordt De Pornograaf gespeeld in taan de gepropageerde etiketten noe Centrum Bellevue te Amsterdam men voor de diverse zenders Daarbij was de popzender Hilversum 3 het meest bekend 68 procent, gevolgd Het Brabants Centrum voor Ama- klaSSie.k^2eüdfI teurtoneel iBCAt organiseert 21 april met 66 Procent. De lichte zender Hi pon ctnHi<»riaiT nnnr hoi ciroiilononi versum 1 en de informatiezender Hil- ADVERTENTIE Het huis met het monogram roman van Barend de Graaff. Uitg. Zomer en Keuning. Wageningen. 184 blz 17,90. Voor abonnees van de Spie- gelserie: 8.95 Geld als inzet, roman van L Waller Uitg Luitingh. Laren. 418 blz 32.90 Bij uitgeverij Unieboek. Haarlem ver schenen enige herdrukken Ironie van de geschiedenis en De onvoltooide revolutie van I. Deutscher 2e druk resp 164 blz - 17 50 en 125 blz - ƒ15 een studiedag voor het straattoneel I en de informatiezender Hil versum 2 waren bekend bij 46 procent Doel van deze dag la straattoneel v3n lle """"vraagden groepen en geïnteresseerden inzicht te geven in de specifieke vaardighe den van deze vorm van theaterma ken Er wordt een lezing gehouden, er zijn workshops repertoire, speeltrant en produktie maken en aan het eind van de dag worden ervaringen uitge wisseld. Voor inlichtingen en aanmel dingen BCA. Postbus 606. Tilburg 013-323936 „Scheppend Ambacht Limburg de Stichting voor ïoegepaste Kunst bestaat tien jaar Om dit te vieren is er een tentoonstelling van kunstwer ken in het Kasteelpark en de Tien- schuur te Born Dit is de eerste in de reeks manifestaties die nog volgen. De tentoonstelling wordt 11 mei geo pend en duurt tot 25 mei DEN HAAG (ANP) Albert van Kuik heeft op het Holland Animation Festival in Den Haag twee prijzen gekregen voor animatiefilms in de categorie acht millimeter Voor „Verf" kreeg hij de grand prix, voor „Het wolkje" de tweede prijs. De eer ste prijs kreeg Charles Povel voor „Speels kristal" In de categorie commerciële films ging de grand prix naar „A slice of reality" van Toonder Studio's/Bert Kroon en de eerste prijs naar een reclamefilm voor kauwgum van de zelfde makers De tweede prijs viel op „Het water is gastvrij" van Hans Noor derm eer •'n Klassieke belevenis. *Het wereldvermaarde Dubmsky pianokwartet J Een unieke kans voor muziekminnaars. ML Mogelijk gemaakt door C&A Verzeker u van 'n beste plaats! Kaart kost f 12,5 CJP, pas 65*110? kaartverkoop aan de kassa van de zaal tot in den treure uit te kouwen. Met zo n aanpak schiet je gemakkelijk je doel voorbij. Geen lezingen Een aardig voorbeeld hoe het wel zou kunnen geeft „Late Date", waarmee de NCRV de nachtuitzendingen op woensdag begint. Tussen de quintets en de combo's door snijdt een radio- pastor gedurende een minuut of vijf om het half uur een maatschappelijk probleem aan; dit keer roddel. Luiste raars kunnen bellen, maar komen niet rechtstreeks in de uitzending. De radiopastor geeft van de gesprekken een bondige samenvatting. Helder en onderhoudend. Het lijkt erop alsof de pastor onbewust afrekent met omroe pen die spotten met het incasserings vermogen van de luisteraar: „Ik plaats slechts wat kanttekeningen en hou geen lezingen. U wilt muziek ho ren. Ik ook. Tot over een half uur". Het boeiendste programma tijdens de nachtuitzendingen is „De Nacht spiegel" van de KRO op donderdag van twaalf tot één uur. Een program ma. waarin gesproken woord en mu ziek in eikaars verlengde liggen en soepel in elkaar overvloeien. Nacht spiegel. abusievelijk vermeld in de omroepgidsen als „tussen de klamme lappen", is eigenlijk een logisch ver volg op de voormalige KRO zondag avond-traditie op Hilversum III. Uit gangspunt van Nachtspiegel is een belangrijk nieuwsfeit van de afgelo pen week, dat wordt geïntroduceerd door flarden van nieuwsberichten. Zo hoor je even na twaalf uur de altijd optimistische stem van Philip Bloe- mendaal, bekend van het Polygoon journaal uit de bioscoop. Ondertitel vorige week was „De Do- dengrens". Dat kon dus nergens an ders over gaan dan over het ongeluk met de kerncentrale in Harrisburg en de protesten tegen de bouw van een opwerkingsfabriek in het Duitse Gor- leben, waar kort geleden nog druk werd geprotesteerd. In een hoorspel- achtige-sfeer leiden twee verslagge vers de luisteraars via Gronau naar Gorleben en geven via korte inter views een beeld hoe men er in Duits land zelf over denkt. Hoewel wat nieuws betreft de stoom al van de ketel was bleek Nachtspiegel in geen enkel opzicht voorspelbaar. Een mooie sfeertekening, afgew :lk muziek, die de stemming o er sende manier onderstreep :e er duidelijk op vooroorde gespeeld en er van een zak>l cussie geen sprake is is an gel" informatief en zeker :h dend. Het enige Hilversun,er programma, waarvan je zegt dat het best langer hf10 duren, dan maar één uurtj wi Na zo'n veelbelovend begi rest van de KRO-nacht s Slecht is het niet. maar opv 7) anders. Winfred Povel. die iü veel lijkt op Theo Stokkii ot zich in zijn programma, dat tel heeft „om bij in slaap t8 strikt aan de opdracht. Ooke hij invalt voor de zieke za Winter, sluimert het pr oi voort zonder noemenswaart ,,1 tepunten. Ingetogenheid Met de uitzendingen van d n omroep die om een aantal vrijdagnacht wisselt met Ve de VPRO, zitten de acht uuur luisteren erop. Uren, n£ valt dat ook nachtradio bijn tend een mannenaangelege Slechts één uur (bij de AVR door een vrouw verzorgd, nachten die zich kenmerk rust. netheid en aanpassing M de structuur nauwelijks vers de vroegere nachtelijke H et III-formule. Programma's w togenheid het toverwoord is in muziek wordt gedraaid v'ei mand zich een buil aan valt m Maar ook uitzendingen met t lens toe groeten aan en ay van luisteraars (TROS); veel in gesprekken met mensen die e moeten werken, of een overd et informatie (VARA); met ee&j aan levendigheid (NCRV) of 0t niet aflatende bekeringsdrift1 er Er luisteren 's nachts hoogsti derdduizend mensen naar d Niet veel. zeker niet als je er van uitgaat dat er maar met wordt geluisterd. Maar toe ei nog genoeg om geen progran r maken waarbij je eerder insla} wakker blijft. a door H. Wielek Tot voor kort was een van de meest beruchte nazi-rechters. Filbinger. een „democraat" die „niets meer wist", minister-president van de West-Duit se deelstaat Baden-Württemberg. Hij siert nog het bestuur van de CDU/ CSU. Beroemd werd zijn vondst: „Wat toen (1933-1945) recht was, kan nu geen onrecht zijn." Dus Zijn opvolger komt eveneens uit het CSU-nest en uiteraard is hij bevriend met Strauss, de machtige CSU-leider en minister-president van Beieren die verkondigd heeft: „Een volk dat deze economische prestaties heeft ver richt, heeft er recht op nooit meer iets over Auschwitz te horen." Welnu, in Baden-Württemberg wor den voortaan bepaalde teksten uit boeken voor middelbare scholen en gymnasia verwijderd, 't Zijn 21 verha len. beschouwingen, verzen, o m. van Heinrich Heine (Le Grand en Karl I), Erich Köstner (Kennst I Land?), Heinrich Böll (Der fer) en van Theodor Heuss, de Bondspresident die in deze fu 1932 ter inwijding van een mo in het concentratiekamp Berf sen een redevoering hield. En Paul Celan's „Todesfuge^ verboden. Paul Celan werd in Roemeni »i ren. Aangezien hij niet tot he ras der Germanen behoorde. !C hij vanaf 1941 in het getto va nowisz „leven". Zijn ouders we ie een concentratiekamp vermoce kon vluchten. In 1972 vluchtte >t jarige (in Parijs) uit het leve gedichten, bijeengebracht ii 1 boeken, worden als de belangen naoorlogse (Duitse poë^Dli schouwd Zijn „Todesfuge" is ii dicht over de vernietigingski rt over wetenschappelijk gepei neerde bestialiteit, over massa gassing, over onuitspreekbaar 1 j onuitspreekbare gruwelen: Zwarte melk der vroegte we drinken haar 's avonds we drinken haar 's middags en 's morgens we drinken haar 's nacftj we drinken en drinken we graven een graf in de luchten daar lig je niet nauw Een man woont in 't huis hij speelt met de slangen hij schrijft hij schrijft als het duistert naar Duitsland je goudblonde haar Mar^j schrijft het en treedt voor het huis onder flitsende sterren hij fluj honden tezaam hij fluit zijn joden te hoop laat graven een graf in de aarde hij beveelt ons speel op nu ten dans. Zwarte melk der vroegte we drinken je 's nachts we drinken je 's morgens en 's middags wendrinken je 's avonds we drinken en drinken Een man woont in 't huis hij speelt met de slangen hij schrijft hij schrijft als het duistert naar Duitsland je goudblonde haar Afargj Je asgrauwe haar Sjoelamith we graven een graf in de luchten daan niet nauw Hij roept steek dieper in 't aardrijk jullie en jullie daar zing nu en i bij 9Tijpt naar het staal in zijn riem. hij zwaait het zijn ogen zijn 611 steek dieper de spaden jullie en jullie speel verder ten dans Zwarte melk der vroegte we drinken je 's nachts we drinken je 's middags en s morgens we drinken je 's avonds we drinken en drinken een man woont in 't huis je goudblonde haar Margarete je asgrauwe haar Sjoelamith hij speelt met de slangen Hij roept speel zoeter de dood de dood is een meester uit Duitsland hij roept strijk donker de snaren dan stijg je als rook in de lucht dan heb je een graf in de wolken daar lig je niet nauw Zwarte melk der vroegte we drinken je 's nachts we drinken je 's middags de dood is een meester uit Duitsland we drinken je 's avonds en 's morgens we drinken en drinken de dood is een meester uit Duitsland zijn ogen zijn blauw de dood hij raakt je recht in het hart hij raakt je met kogels van lood een man woont in 't huis je goudblonde haar Margarete hij hitst zijn honden op ons hij schenkt ons een graf in de lucht hij speelt met de slangen en droomt de dood is een meester uit Duit je goudblonde haar Margarete je asgrauwe haar Sjoelamith (Vertaald door YV. Wielek-Be

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 4