Twee apéritiefjes voor dominee H. A. Visser
een gemiste kans
3
Trouw
'De Bijbel en het Christendom':
VANDAAÏ
VOORBIJGANGER
i
Opwekking tot E
meedoen aan
kerkenconferentk"
j.ZATERDAG 31 MAART 1979
KERK
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
In ons vooroorlogse dorp kwam
een verse hervormde dominee.
Mijn gereformeerde vader had het
voornemen te kennen gegeven, de
Intreedienst van de nieuwe herder
en leraar bij te wonen, omdat deze
een goede vriend van hem was.
Nu gold het in die jaren als
bedenkelijk, indien een
gereformeerde vriendschappelijke
betrekkingen onderhield met een
hervormd persoon, maar
aangezien het in dit geval een
goeie orthodoxe dominee
(achteraf denk ik: een linkse
bonder) betrof, werd de relatie
tussen mijn vader en de bewuste
predikant door de vingers gezien.
Een andere zaak was of een lid der
gereformeerde kerk ongestraft
een hervormde eredienst kon
bijwonen. Een toegesneld
ouderling kwam mijn vader er op
wijzen, dat het niet aanging om op
het uur, dat de eigen kerkeraad
hem riep tot de dienst des Woords,
elders zijn heil te zoeken.
Gelukkig kon mijn vader melden
dat de intreedienst in de
hervormde kerk op zondagmiddag
werd gehouden en niet samenviel
met de morgen- en de avonddienst
in de gereformeerde kerk. Geheel
gerustgesteld verliet de
ambtsdrager onze woning. Toen
de zondag van de intree was
aangebroken, bezocht mijn vader
des morgens zijn eigen
gereformeerde kerk en woonde hij
in het middaguur de hervormde
intreedienst bij. Ik ben er niet
geheel zeker van of hij des avonds
andermaal gehoor gaf aan de roep
van de gereformeerde kerkeraad;
ik vrees van niet.
XBXBX
Veel mensen zullen dit een lief en
aandoenlijk voorval vinden uit
het kerkelijk leven van een halve
eeuw terug, toen gereformeerden
nog zeer parmantig waren. Zij
vergeten dan dat na de tweede
wereldoorlog de zaken op de oude
voet zijn voortgezet.
Ik werd hier nog eens met mijn
neus opgedrukt bij het
gereedmaken van het
overlijdensbericht van de
Amsterdamse gereformeerde
dominee R. C. Harder, enige
weken geleden. Tussen de
knipsels, welke ons archief over
hem bewaarde, waren er twee uit
het blad Kerknieuws van W. C. F.
Scheps. Daaruit bleek me dat er in
1948 (dominee Harder was
destijds studentenpredikant te
Wageningen) zoiets als een
zaak-Harder ontstond.
Op 28 februari 1948 meldde
Kerknieuws:
Ds. R. C. Harder te Wageningen
trad vorige week Zondagavond,
terwijl de Geref. kerk van
's-Gravenhage-Oost de gemeente
tot de prediking riep. op haar
territoir in een officiële
godsdienstoefening in de Grote
kerk op. die door het IK. O.R.
uitgezonden werd. De kerkeraad
van Aalten besloot terzake een
informatorisch schrijven te
zenden aan de raad van de kerk
van Wageningen.
Opmerkelijk is datin Den Haag
kennelijk niemand iets in de gaten
had. gelukkig bevonden zich in
Aalten kloeke wachters op Sions
muren. Dominee Harder had een
verweer, maar dit bevredigde de
heer Scheps niet. getuige hetgeen
hij in zijn blad van 6 maart 1948
opmerkte:
Ds R. C. Harder te Wageningen
vestigt er onze aandacht op. dat
hij niet in een gewone Ned. Herv.
kerkdienst op 15 Febr. j.l. te
's-Gravenhage is opgetreden, die
uitgezonden werd doorJKOR.
maar in een samenkomst belegd
door de Oecumenische
Jeugdraad, een college, waarin
ook gereformeerden zitting
hebben. Wij willen deze correctie
gaarne doorgeven, maar vestigen
er tevens de aandacht op, dat ds.
Harder dit deed op een uur, dat de
Geref. kerk van
's-Gravenhage-Oost op wier
territoir het kerkgebouw staat
waarin ds. Harder sprak de
leden der gemeente riep tot de
dienst des Woords. Daartegen nu
gaan de bezwaren, die blijkens de
reacties in verschillende
kerkboden, in Geref, kring naar
voren komen.
XBXHX
Kijk, toen durfden de
gereformeerden nog de puntjes op
de i's te zetten en peinsden ze er
niet over. „samen op weg" met de
hervormden te gaan. Deze
wakkere houding hebben ze lang
volgehouden en ze lieten zich niet
van de wijs brengen door „de
achttien" hervormde en
gereformeerde dominees, die 't
land doortrokken om éénwording
van hun kerken te bepleiten.
Dit leert ons een artikel van één
Ds. H. A. Visser
van „de achttien", de
Amsterdamse hervormde
predikant H. A. Visser, in het blad
In de Waagschaal van 11 j\ili 1964.
Dominee Visser zou op een
regionale bijeenkomst van „de
achttien" spreken en vooraf kreeg
hij, wat hij noemt, twee
apéritiefjes in de vorm van twee
artikelen uit gereformeerde
kerkbodes.
In de Friese Kerkbode van 29 mei
1964 zag dominee Visser, hoe met
instemming de klacht van dr.
Gravemeyer over schaarse
christocentrische prediking" in de
hervormde kerk geciteerd werd.
De schrijver in de Friese
Kerkbode wou niet beweren dat
de gereformeerde kerken blaken
van gezondheid, maar, zo voegde
hij er fijntjes aan toe. „het maakt
toch nog wel verschil of men griep
heeft of de kanker". En het
Gereformeerd Kerkblad voor
Drente en Overijssel van dezelfde
datum vroeg zich bekommerd af,
of de belijdenis van de Christus
der Schriften voor „de achttien"
nog wel kracht bezat.
XflXBX
Een wereldoorlog plus een
kerkscheuring in die oorlog
hebben de gereformeerde kerken
niet op de tocht gezet, dat is pas
gebeurd aan 't eind van de jaren
zestig. Om in het beeld van de
Friese Kerkbode te blijven: de
gereformeerde kerken hebben er
op z'n minst een stevige griep aan
over gehouden.
ADVERTENTIE
KOJ boekennieuws
Prof. dr. W. H. Velema
LEER ERMEE TE LEVEN
3e dn*, 80 blz 10.25
De auteur behandelt een groot aantal
vragen over het christelijk leven Met de
titel wil hij zeggen, leer met de Bijbel m de
problemen te staan Leer met de proble
men vanuit de Bi|bel te leven
3e druk. 116 bl11.30
Bekend en veel gevraagd boekje, dat ds
Veldkamp (1695-1956) schreef, omdat
dikwi|is het uitzicht op God door 'gebeds-
moeili|kheden belemmerd wordt Het
gebed is voor het leven van de chnsten
van groot belang
Ds. E. Th. Thijs
HELEMAAL JIJ ZIJN
2e dn*. 72 biz 8.90
Dit boekie draait er niet om heen omdat
hel geschreven is voor jongeren on
the road die alleen maar .op de man
af waarderen. Geïllustreerd..
Uitstekend kenner van de teugd en -de
problematiek waarvoor de /eugd och
gesteld net
(Gereformeerd Weekblad)
Ds. J. J. Poort
B' GODS VREEMDELINGENLEGIOEN
2e druk. 60 blz., 7.90
Korte en pittige stupes van deze beken
de legerpredikant voor zowel jongeren
als ouderen
.Een uitstekend boek/e vol verrassende
gedachten en kom-echhge gezegden.
Waardevolle en boeiende lectuur
(Hervormd Arnhem)
Verkrigbaar in de boekhandel
Q^fl KOK KAMPEN
De poëzie van Hadewych en Ida
Gerhardt, lezen en omgaan met tek
sten, 27-29 april. Emmaus Priorij.
Maarssen (tel. 03465-61678).
Oefenen in het omgaan met jezelf
en anderen. 27-29 april. Vlnea Domi
ni, Witmarsum (tel. 05175-1444).
Kampleiderstraining Youth for
Christ. 27-29 april. Giethoorn. Inf. en
aanm. tel. 03438-5744.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Poslma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
tel 020-913456
telei 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned. Credietbank
Rekemngnr 23.00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
X11000
REGtO ROTTERDAM/OORORECHT
Postbus 940
3000 AX Rotterdam
lal. 010-115588({
en bezorging)
lal 010-11S588(.
lel 115700(1
REGIO DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Oen Haag
tel 070-469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORO/OOST-NEOERLAND
(uitsluitend administratie)
Postbus 3
8000 AA Zwolle
lel 05200-17030
Me* markt 56
Abonnementsprijzen
Par maand 15.90
Per kwartaal f 47.70
Par haft jaar 95.40
Per jaar f 188.60
Advertent ctareven op aanvraag
(zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19 30 van
maandag fm vrijdag Op zondag van 18-
20 uur teiel 020-913456
Opgave mm.-advertenties lei
020-936866 of schr.flets* aan Mmi-Adv
afdeling postbus 433
1000 AK AMSTEROAM
AOesw-jz-gingen uitstortend" schriftelijk
aan onze Amsterdamse adressen
door prof. dr. A. J. Jelsma
In de afgelopen maanden is
op intensieve wijze reclame
gemaakt voor „De Bijbel en
het ChristendomVan deze
serie van vier delen is inmid
dels het eerste deel versche
nen. Op grond van de gevoer
de campagne mag verwacht
worden, dat menigeen op deze
serie ingetekend heeft. Dit al
leen al rechtvaardigt aan
dacht voor deze uitgave.
Volgens de ondertitel gaat het in dit
werk om „kerngedachten uit 20 eeu
wen christelijke traditie". Het eerste
deel bestrijkt de periode tot om
streeks 800. Het boek is rijk geïllu
streerd. Overeenkomstig de opzet be
vat het naast enkele inleidende
hoofdstukken „een selectie oorspron
kelijke teksten die de verschillende
perioden en specifieke problemen
van de kerk karakteriseert".
De waarde hiervan wordt in de recla
mefolder op de gebruikelijke stimule
rende wijze verwoord: „Hoeveel er in
ons land ook is geschreven over de
kerk en haar geschiedenis, nog nooit
is een werk gepubliceerd dat de grote
theologen en filosofen, de denkers en
dichters van het christendom zelf aan
het woord laat". Wie zich met dit
werk inlaat, „krijgt nu eindelijk ant
woord op de belangrijke vraag, wat er
werkelijk gedacht, gezegd en geschre
ven is". Dat is natuurlijk niet zo. Wat
uiteindelijk neergeschreven is, hoeft
nog niet in overeenstemming te zijn
met wat gedacht en gesproken werd.
Bovendien is niet alles wat geschre
ven werd bewaard gebleven. Wat uit
eindelijk de eeuwen doorstaan heeft,
is dan toch nog zo omvangrijk, dat
hieruit een selectie gemaakt moest
worden. In dit boek vindt u dus niet
„wat gedacht, gezegd en geschreven
werd", maar wat onder de redactie
van prof. dr. G. Stemberger van het
overgeleverde materiaal uitgezeefd
werd.
Maatstaf
Om de waarde van dit boek te kun
nen bepalen, zullen wij dan ook moe
ten nagaan welke maatstaf gebruikt
is bij de selectie van het materiaal.
Het ligt voor de hand deze in de
eerste plaats in de titel te zoeken: De
Bijbel en het Christendom. Deze titel
suggereert, dat in de bronnen onder
zocht is op welke wijze bijbel en chris
tendom op elkaar hebben ingewerkt.
Dat dit inderdaad de bedoeling was,
blijkt ook uit het Woord vooraf van
de hoofdredacteur. Volgens hem zou
de vraag die op de achtergrond van
de vierdelige uitgave leefde, geweest
zijn, wat er nu eigenlijk geworden is
van de boodschap van Jezus en hoe er
met de bijbel verder geleefd is.
Vanuit deze vraagstelling had er on
getwijfeld een boeiende bronnenver
zameling opgebouwd kunnen wor
den. Dan had men duidelijk kunnen
maken (om maar enkele aspecten te
noemen), op welke wijze er de eeuwen
door gepreekt werd, hoe de theologen
het bijbelse materiaal gebruikt en
misbruikt hebben, waar en op welke
wijze bijbelfragmenten baanbrekend
gewerkt hebben en in hoeverre het
bijbelgebruik afhankelijk geweest is
van de economische en sociale ver
houdingen Maar wie op grond van
titel en voorwoord een dergelijke se
lectie verwacht mocht hebben, komt
bedrogen uit
Andere motieven
De selectie gebeurde vanuit heel an
dere motieven. Men is uitgegaan van
de traditionele handboeken over de
kerkgeschiedenis. BIJ de belangrijk
ste momenten ls het meest voor de
hand liggende materiaal bijeenge
zocht. Er werden geen nieuwe vragen
gesteld. Want het is niet waar, wat
Stemberger in het eerste hoofdstuk
beweert, dat de gebruikelijke hand
boeken .zich meestal op de geschie
denis van de kerkelijke organisatie
en haar uitbreiding concentreren".
Het oorspronkelijke van deze bron
nenverzameling zou dan zijn dat
De tempel van Vesta te Rome. Eén van de talrijke (gekleur de) illustraties uit „De Bijbel
en het Christendom".
„hier meer plaats ingeruimd wordt
voor de geschiedenis van de kerkelij
ke leer". Ik ken geen enkel handboek
van betekenis, dat niet ruimschoots
de kerkelijke leer tot haar recht laat
komen. Het meest verrassend zijn
nog de vaak uitstekende foto's.
Orthodoxie
Het Woord vooraf biedt nog een op
merking die de aandacht verdient.
Volgens de redacteur is „de geschie- GnOStiök
denis van de christelijke kerken óók
een geschiedenis van vergissingen en
niet zonder meer een rechtlijnige ge
schiedenis van goddelijk heil". Dat
zai best waar zijn. De vraag is alleen,
wie bepalen mag wat een vergissing
en wat een redelijke voortzetting van
goddelijk heil genoemd moet worden.
alleen, dat zowel Arius als Athana-
sius (om maar enkele grootmeesters
onder de theologen te nemen) zich op
die bijbelse boodschap beroepen heb
ben. Bleef Athanasius het meest in de
lijn van het heil? Gezien het geselec
teerde materiaal zal dit wel de me
ning van de redactie geweest zijn. De
orthodoxe traditie die uit het gewoel
tenslotte te voorschijn kwam, wordt
kennelijk geacht het meest die bijbel
se boodschap trouw bleven te zijn.
terwijl juist ten aanzien van deze
beweging inmiddels zoveel nieuwe
bronnen te voorschijn gekomen zijn!
Niet dat ik iets tegen de orthodoxe
traditie heb! Maar het aanbieden van
bronnen suggereert een zekere onpar
tijdigheid. Men wil de lezer niet een
bepaalde visie opdringen. Deze moet
zich een eigen oordeel kunnen vor
men. Maar dan moet het aangeboden
materiaal dit wel mogelijk maken.
Dr. Stemberger meent, dat dit oor
deel aan de bijbel toekomt. „De bij
belse boodschap is en blijft de maat
staf waarnaar de latere ontwikkelin
gen beoordeeld worden." Dat stem ik
graag met hem in. Het probleem is
Dit blijkt wel uit het bijeengebrachte
bronnenmateriaal. De belangrijkste
„ketters" uit deze periode de Dona-
tisten, Arianan, Manicheeërs, Pelagi
anen en Semipelagianen komen
alleen via hun orthodoxe bestrijders
voor de dag. Van de gnostiek is dan
nog wel een kort fragment uit de
Pis fis Sophia opgenomen, maar afge
zien daarvan mogen wij ook naar
deze zo invloedrijke stroming uit de
eerste eeuwen alleen kijken vanuit de
gezichtshoek van Irenaeus. En dat
ADVERTENTIE
DIT AANBOD KOMT NIET MEER TERUG:
DE KORTE VERKLARING VAN DE HEILIGE SCHRIFT
KOMPLEET IN 62 DELEN MET RUIM 100,— VOORDEEL
Omstreeks 15 apnl a s. zal de K V gedurende korte hjd kompleet
dan in één keer een volledige Bijbelverklaring m huis en
herdruk zi|nde delen, wat doorgaans het geval
leverbaar zijn U krijgt
met te wachten op in
normale prijs f 1692,75
maar 1595.00
Voordeel 97,75
Tevens ontvangt u gratis bi| een kompiete serie K V de „FOTOGIDS van het Oude
Testament en de „FOTOGIDS van het Nieuwe Testament 2 waardevolle, in lull-color
uitgevoerde boeken over de Bijbelse landen en plaatsen Winkelwaarde 45.50
Stelt u geen pn|s op deze twee gidsen, dan brengen wi| de helft van de waarde in mindering
op de aankoopprijs van de K V 22,75
EEN TOTAAL VOORDEEL VAN MAAR LIEFST 120,50
Desgewenst kunt u de betaling van deze seno over enkele maandelijkse termijnen
Wi| geven u graag mhctitingen Bestel d«rekt b«i
Slaak 4-14 Rotterdam,
tel. 010-111607
Postadres: Postbus 4209,
3006 AE Rotterdam.
worden de feiten wel correct weerge
geven, maar een dergelijke slordig
heid is tekenend voor het gehalte van
de inleidende hoofdstukken.
Historisch onnauwkeurig lijkt mij
ook de typering, dat „hét Oosten de
ene goddelijke natuur van Christus"
beklemtoond heeft. (p. 25) Zo eenslui
dend was zeker het Oosten in de
derde, vierde en vijfde eeuw nog niet.
Amper verantwoord lijkt mij ook de
opvatting, dat de aandacht in de be-
nedictijnse kloosterregel voor prakti
sche bezigheden, waardoor de kloos
ters centra van cultuur konden wor
den, geleid zou hebben tot „opheffing
van de monastieke grondslagen" (p.
36). Ook de vertaling van de bronnen
is meermalen onnauwkeurig en
slordig.
Kortom, iemand die toch al niet goed
thuis is in de geschiedenis van het
christendom, zal zich door de inlei
dende hoofdstukken, het geselecteer
de bronnenmateriaal en de wijze
waarop dit vertaald werd, nog meer
een vreemdeling op dit terrein gaan
voelen. Met de bijbel heeft het alle
maal ondanks de titel vrij weinig te
maken. Tot het christendom wordt
toch eigenlijk alleen de orthodoxe
traditie gerekend.
Werkwijze
Teleurstellend
Voor lezers die niet erg thuis in de
kerkgeschiedenis zijn (en gezien de
opmaak is deze uitgave toch ook voor
hen bedoeld) ls het van groot belang,
dat een dergelijk documentatieboek
van deskundige en duidelijke inlei
dingen wordt voorzien. Ook in dit
opzicht stelt het boek ernstig teleur.
De inleidende hoofdstukken zijn
stroef geschreven en bepaald niet al
tijd verhelderend. Er worden bewe
ringen gedaan die op zijn minst aan
vechtbaar zijn. Zo zou de Alexan-
drijnse theoloog Clemens „eigenlijk
zonder naar de kerk te kijken" de
stoïcijns-platonische filosofie met het
christendom verbonden hebben
(p.18). Wat bedoelt de auteur met zo'n
opmerking? Kon Clemens geen kerk
zien? Liet de kerk hem onverschillig?
En was het zoals beweerd wordt echt
aan zijn opvolger Origenes te danken,
dat Alexandrië tot patriarchaat ver
heven werd? Was deze werkelijk de
stichter van de school in Alexandrië?
En kan men echt van de eerste eeu
wen zeggen, dat de kerk zich toen ten
aanzien van Christus „met onnauw
keurige uitspraken behielp" (p.20)? In
die tijd beperkte de kerk zich groten
deels tot bijbelse begrippen, die dan
in een latere fase meer filosofisch
geslepen werden, maar dit wil toch
niet zeggen, dat de bijbelse aandui
dingen „onnauwkeurig" geweest
zijn?
Onnauwkeurig
Zonder meer onnauwkeurig is wel de
bewering, dat de katholieke kerk „in
de eerste decennia van de vierde
eeuw tot staatskerk" verheven werd
(p.24). In een toelichting bij een
standbeeld van een keizer (op p. 151)
HET NIEUWE
Het moet een geweldige indruk
gemaakt hebben wat Jeremia te*
zijn volksgenoten heeft gezegd f
dat nieuwe verbond van God. Et.
bijna onvoorstelbare zaak. Goe(
God is de levende, de mee- leven
die met zijn volk meegaat en var
dichtbij reageert op hun doen eA
laten. De geschiedenis tussen hA
dit volk voltrekt zich in een gesJ
Maarzoiets! Een nieuw verbond!
schone lei, een nieuw begin, een
nieuw leven, nieuwe verhouding)
een geheel andere opzet. Natuur]
zit er een doorgaande lijn in. Nie;
hier niet de gril van een ogenblirft
nieuw experiment. Het is geen e
probeersel, dat hier wordt
voorgesteld. Maar 't is wel nieuw
die betekenis dat het ongehoordr
Hij, die houdt wat Hij toezegt. Hi
toch ergens vanaf. Je zou kunnef
zeggen: volgens het oude verborpi
was er een definitief einde |e
aangekomen. De verhouding wal i
een onherstelbare breuk uitgeloil
Het huwelijk was uiteen gespat, fel
was toch hun man, zegt de Heer.
Maar nieuw is dit: Hij heeft iets
achter de hand. een overstelpend^
goedheid en liefde. Een vernieuw
van het aangegane huwelijk, maïs
dan nu niet alleen door een opnid
samen staan „onder de geboden'
maar nieuw hierin dat Hij de {e
afspraak die nu gemaakt wordt ini
hun harten zal schrijven. Daar mtc
je God voor zijn. Dat kan geen mte
op die manier opnieuw beginneniji
neemt alles voor zijn rekening. Ain
obstakels zijn weggenomen. Er Jo
een nieuwe kennis van God, een
nieuwe relatie, onverbrekelijk. WL
geweest is, is geweest. Het valt nir
meer onder het „gedenken". Zo is.
deze God. Dat kan Hij. Zo radicale
verhoudingen vernieuwen.
Hartelijkheid scheppen en een dij]
kennis.
beroepingswerk u
NED. HERV. KERK
Beroepen Dubbeldam (toez.): T.t
te Nieuw Loosdrecht. n
Aangenomen de benoeming tof,
stand in het pastoraat te Dorki'
A. M. Lindenburg te Ter Aar;ie
Jutrijp en Hommerts: S. A. de ir
kand. te Grolloo; naar CuracaoL
prof. gem.) R. M. K. v.d. Grijp L
voor buitengew. Werkz. Igreda lf
gelica Reformada) te Sao Paulo
zillë).
Bedankt voor Rotterdam: T. Sttt
wer te Nijverdal.
Beroepbaar: G. A. v.d. Weerd, B
straat 13, Renkum (per 1 mei aj
GEREF. KERKEN
Beroepen te Hallum: A. J. L. Hod
mer te Wagenborgen; te Zeist: L
E. Klap te Fijnaard.
Aangenomen naar Zuidwolde: J,
- - 5 (z. Afï
hi
Lensink te Johannesburg
Had een dergelijke opzet eigenlijk
wel kunnen slagen? Ik denk het wel.
Het is best de moeite waard de getui
gen uit het verleden zelf aan het
woord te laten komen, zonder ze
voortdurend te onderbreken met ons
commentaar en onze beoordeling.
Dat een dergelijke werkwijze heel
goed mogelijk is, bewijst al de oudste
kerkgeschiedenis die het christen
dom kent, die van Eusebius.
Juist nu in onze tijd zoveel nieuwe
bronnen te voorschijn gekomen zijn,
is er best iets voor te zeggen een
soortgelijke werkwijze opnieuw toe te
passen. Maar dan zou toch ook ruim
te geboden moeten worden aan al die
mensen die destijds door anderen
overschreeuwd, en aan de kant ge
schoven werden.
Het is best de moeite waard aandacht
te schenken aan wat Augustinus ge
schreven heeft. Maar de grote ernst
waarmee zijn tegenstander Pelagius
de bijbel geëxegetiseerd heeft, ver
dient net zo goed aandacht. En de
godsvoorstelling van de Manicheërs
die op geen enkele wijze de God van
het heil met geweld en hardheid com
bineren konden en die aan hun geloof
vaak op zo'n poëtische wijze uitdruk
king gaven, mag echt wel eens ter
sprake komen zonder direct gecorri
geerd te worden.
Wie weet
Wie in 1979 een bronnen-verzameling
van het verleden biedt, hoeft dit
dankzij alle nieuwe vondsten niet
Ti eer op zo'n beperkte wijze te doen
als vroeger gebruikelijk was. We hoe
ven elkaar niet langer vast te leggen
aan de keten van één traditie. Juist
een open ontmoeting met onze ge
schiedenis kan bevrijdend en stimu
lerend werken. De lezer kan dan zelf
wel constateren, waar vergissingen
begaan zijn en op welke wijze het heil
het ondanks alles gered heeft.
Ik ben mij bewust, dat deze recensie
nogal kritisch uitgevallen is. Dat spijt
me oprecht. Er is mij veel aan gele
gen. dat de belangstelling voor de
geweldige rijkdom van de geschiede
nis van het christendom gestimu
leerd wordt. Het eerst deel van De
Bijbel en het Christendom kan ik
echter niet anders zien dan als een
gemiste kans. Maar wie weet hoe
goed de volgende delen zijn. En er
staan prachtige foto's ook in het eer
ste deel. Wie zich over bepaalde
drempels heenzet, kan er ook best
nog veel van leren.
De kerkhistoricus prof. dr. A. J. Jels
ma, verbonden aan de theologische
hogeschool van de gereformeerde
kerken te Kampen, bespreekt: „De
Bijbel en het Christendom I", uitg.
Unieboek, Haarlem, prijs 85 gulden
(als de vier delen alle uit zijn, is de
prijs 100 gulden per stuk).
DEN HAAG (ANP) Hel
gelijks bestuur van de hervormdh
node heeft bij de kerkeraden f
aangedrongen actief deel te ne*-
aan de zogenaamde tweede fase^-
de tweede kerkenconferéc
1978-1979.
Ongeveer 3000 groepen, ongejr
25.000 tot 30.000 mensen, besprL
de twee thema's van de kerkencqj!
rentie 'Rekenschap van de hoop'q-
Nieuwe levensstijl'. t
Deze groepen zijn nu bezig contai.
zoeken met andere groepen in d£,
menleving om de eigen discussi
anderen te toetsen in de zgn. spi
bezoeken. De kerkeraden wordl
vraagd deze groepen te steunei
waar mogelijk uit te breiden. V(
nu de tweede fase van de kerkei
ferentie zich bezig zal houden
vraag wat het betekent gemeente]
Christus te zijn in een woonpl
acht het moderamen dit belani
Bovendien zou deze vraag in
menlijk overleg tussen kerken]
groepen in iedere stadswijk en ij
dorp aan de orde moeten komei
mogelijk té komen tot een 'plaal
ke kerkenconferentie'.
Daarom vraagt het moderamei
kerkeraden vooral aandacht te fc
den aan de 'regionale kerkedagei
in de meeste provincies als afsli
van de eerste ronden in de mas
april-Juni van dit jaar worden)
houden.
ADVERTENTIE
2 ex. Hans Bouma,
Met het oog op Israël
if 24,
2 ex. Hans Bouma,
Bericht van Patmos
if 24,!
2 ex. Dick Houwaart
(samenstelling), Trouw,
een ondergrondse
2e druk
2 ex
P
I
tdse krant.
i f 34,5f
Sipke van der Land
en Bert Bouman,
De bijbelverhalen
4/29,91'
2 e*. Jos van Manen E
Pieters,
Met de moed der hoop
4e druk 4/29,91
UITGEVERIJ
J. H. KOK B.V
KAMPEN
