forster wist van nf o-schandaal' olitie Brazilië loort staking Regering Iran buigt voor eisen van Koerden abisch verzet tegen Sadat lijkt blufpoker ai 3 Industrie knelpunt in overleg tussen EG en Derde Wereld OPEC wil eind maken aan chaos oliemarkt unie Mulder doet onthullingen Afghanen en Pakistaners laken elkaar Bakhtiar hekelt 'nieuwe dictatuur' CDU herkiest Helmut Kohl Bhoetto's lot in handen Zia Vandaag en morgen bijeenkomst in Genève )AG 26 MAART 1979 BUITENLAND TROUW/KWARTET 5 n Hennle Serfontein K tNNESBURG Een nieuwe dramatische ontwikkeling in het „Muldergate-schandaal" n teren in Zuid-Afrika ingeslagen als een bom. Er is een ernstige politieke en constitutione- sis ontstaan, die eventueel zou kunnen leiden tot het altreden van de règering en van dent John Vorster. talige minister van voorlich- rt)|r. Connie Mulder, gaf een ver uit waarin hij „met voorbij- in de consequenties" Vorster eik u tmaakte voor een leuge- lulder verwierp zonder meer eg die Vorster donderdag tij- n buitengewone persconferen- ig Hij legde toen uit dat hij niet je ten was geweest bij het infor- vifchandaal, toen hij nog eerste was. ÏIV ontkende categorisch verkla- tl van dr. Eschel Rhoodie, de »lï iige secretaris-generaal voor n itlng. dat Vorster, minister LU inciën Owen Horwood en an- P ibinetsleden wisten van het ril e informatieproject, waarbij ril ►regeringskrant The Citizen met overheidsgelden werd gefinan cierd. Vorster maakte laatdunkende opmerkingen over Mulder en sugge reerde dat deze de ontkenningen had bevestigd in een privé-gesprek tussen Vorster en Mulder. Comité Maar in zijn verklaring van gisteren bestreed Mulder in duidelijke taal de ontkenningen van Vorster. Hij ver klaarde dat Vorster en Horwood wel degelijk wisten van het Citizen-pro ject. In feite bevestigt Mulder de aan spraken van dr. Rhoodie dat er een onofficieel comité van ministers was. bestaande uit Vorster, Mulder en Horwood. dat leiding gaf aan de ge heime informatie-projecten. Mulder gaf tijd en datum van drie bijeen komsten waaraan Vorster deelnam, waar de informatieprojecten werden besproken. Bij twee daarvan was ook Horwood aanwezig. In het bijzonder verwees Mulder naar twee gelegenheden in 1976 waarbij hij gesprekken had met Vorster over het formaat van The Citizen. Als gevolg daarvan werd begin 1977 het formaat van de krant verkleind. a 'AULO (AP, AFP, Reuter) Duizenden Braziliaanse nensen hebben de kantoren van de drie grote vakbon- Sao Paulo omsingeld. De militaire regering heeft tertijd vakbondsleiders vervangen door voormannen N t vertrouwen van de overheid genieten. Deze hebben i staal 180 dagen de tijd om een onderzoek In te stellen hi e staking van de 150.000 werknemers bij onder meer ^Jl Motors. Ford, Volkswagen, Saab en Mercedes. den voorstellen voor een ïoging van 63 procent en be- van de staking tijdens een iperlode van de hand gewe- ns de arbeiders bij de auto- is een loonstijging van 63 niet voldoende om de geste- ri^ten van levensonderhoud naken. De inflatie in Brazilië p op het ogenblik 44 procent. 'C' rdvoerder van de automo- icenten heeft laten weten kig te zijn met de harde de Braziliaanse regering arde weg te kiezen is de pas in oude regering van gene- Baptista Figueiredo inge- de eisen van de militairen, iden geëist dat de staking len onderdrukt voordat de sociale en politieke onrust zich verder over het land zou verspreiden. De looneisen van de stakers waren ge volgd door politieke leuzen. De arbei ders in de industriegordel van Sao Paulo kregen krachtige steun van de kerken. Vermoord De voormalige Braziliaanse ambassa deur bij het Vaticaan, Jose Jobim, is ontvoerd en vermoord. Het lijk van de 69-jarige Jobim werd in een bui tenwijk van Rio de Janeiro gevonden. De politie houdt rekening met een politieke moord. Jobim had een hoge functie in de regering van de provin cie Guanabara en was adviseur van de gouverneur van de provincie Rio de Janeiro. Stilzwijgen Mulder had tot nu toe een absoluut stilzwijgen bewaard over het infor matieschandaal, hoewel het hem zijn posities als partijleider van Trans vaal, als parlementslid en als minis ter heeft gekost. Hoogstwaarschijn lijk heeft hij er september vorig jaar ook zijn kansen op het premierschap mee verspeeld. Tot nu toe hadden alleen twee andere sleutelfiguren in de affaire, Rhoodie en het voormalige hoofd van de geheime dienst, gene raal Hendrik van den Bergh, vrij met de pers gepraat. ISLAMABAD (Reuter, UPI) Pakistan en Afghanistan hebben elkaar over en weer beschuldigd van grensschen- dingen. Afghanistan zegt dat Pakistan guer rillastrijders huisvest die aanvallen ondernemen op Afghaans grondge bied. Afghanistan zou Pakistan her haaldelijk hebben gevraagd de steun aan de tegenstanders te stoppen, maar in plaats daarvan ls deze juist opgevoerd. In de Afghaanse verkla ring is sprake van „verraders" die gevlucht zijn na de machtsovername in Afghanistan in april, en die nu in Pakistan een opleiding krijgen om „ondermijnende acties uit te voeren". Het Pakistaanse ministerie van bui tenlandse zaken heeft laten weten dat Afghaanse troepen twee weken geleden 60 mortiergranaten hebben afgeschoten op vluchtelingenkam pen bij de grens. Volgens schatting bevinden zich zo'n 35.000 islamitische vluchtelingen in het heuvelachtige grensgebied. Koerdische troepen houden de wacht als onderhandelaar ayatollah Taleghani de binnenplaats van de moskee van Sanadaj oploopt voor onderhandelingen met de opstandige Koerden, die succesvol zouden worden afgerond. In de stad is zwaar gevochten tussen Koerden en Iraanse regeringstroepen. TEHERAN (UPI, Reuter) De regering van Iran heeft de opstandige Koerden ln het westen van het land een grote mate van zelfbestuur beloofd. Maar gisteravond was het nog niet duidelijk of de Koerden hiermee genoegen nemen en de belegering van een Iraans garnizoen in de stad Sanandaj opgeven. KIEL (DPA. Reuter) De Westduit- se christendemocraten hebben giste ren op hun partijcongres In Kiel Hel mut Kohl herkozen als voorzitter van de CDU. Van de afgevaardigden stemden er 617 voor en 82 tegen hem, terwijl 41 zich van stemming ont hielden. Kohl werd In 1973 met 86,5 procent van de stemmen voor het eerst als partijleider gekozen Dat percentage steeg tot 98.4 ln 1975. maar daalde daarna vla 94.7 ln 1977 tot 83.5 nu. De laatste maanden is er binnen de CDU toenemende kritiek op Kohl. omdat hij niet opgewassen zou zijn tegen de socialistische bondskanse lier Helmut Schmidt Verscheidene pogingen om hem al op korte termijn te vervangen door een krachtiger kandidaat voor de algemene verkie zingen van volgend Jaar zijn echter mislukt. Relnhard Appel, de presentator van het programma waarin Helmut Kohl onlangs door een aantal Nederlan ders uiterst kritisch werd onder vraagd. mag ook in de toekomst het programma „Burgers vragen, politici antwoorden" blijven maken. De om roep ZDF heeft dit vrijdag besloten, zeer tegen de zin van CDU cn CSU. Deze twee zusterpartijen hadden op het ontslag van Appel aangedrongen omdat hij gefaald zou hebben bij de selectie van de vragenstellers. ISLAMABAD (Reuter. UPI) - Het lot van de ter dood veroordeelde ex- presldent van Pakistan. Zoelfikar All Bhoetto, ligt nu helemaal in handen van de man die hem heeft afgezet, generaal Zia Oel-haq. Een laatste be roep op het hooggerechtshof is afge wezen. Wel deed het hof een beroep op de huidige president Bhoetto gra tie te verlenen. Ayatollah Khomeini had zijn collega Taleghani naar Sanandaj gestuurd om te onderhandelen. Volgens radio- Iran heeft hij met de Koerdische lei ders overeenstemming bereikt. De belangrijkste punten uit dit akkoord zijn: De Koerden zullen mogen deelne men aan de opstelling van de nieuwe grondwet; Vrijheid van culturele activiteiten, waaronder het onderwijs in de Koer dische taal naast de officiële taal van Iran in het Koerdische gebied; Vrijheid om de eigen zakente regelen; De opbrengsten van het Koerdi sche gebied zullen ln de eigen streek worden aangewend; Het recht om deel te nemen aan de besluitvorming ln Iran als geheel; Steun van de regering bij de ont wikkeling van het achtergebleven gebied. Het Iraanse deel van Koerdlstan heeft ln tegenstelling tot het Iraakse geen olie in de grond. Landbouw en veeteelt zijn voor het gehele land van groot belang. Bemiddelaar Taleghani kondigde gis teren de vorming van een vijf leden tellende raad aan, die „algemene ver kiezingen" moet voorbereiden voor een administratief, Koerdisch be stuur voor de provincie. Politieke waarnemers in Teheran me nen dat het akkoord met de Koerden grote invloed kan hebben op andere provincies waar een streven naar au tonomie bestaat, zoals Azer beid Jan en BaloetsJUtan. Een naaste mede werker van premier Bazargan heeft al beloofd dat andere minderheden de zelfde rechten kunnen krijgen als de Koerden. om hun steun aan de islamitische republiek te betuigen. zij eindigden bij de Egyptische ambassade, waar zij demonstreerden tegen het Egyp- tisch-Israëlische vredesverdrag. ROME (Reuter) Een hersenbloe ding van de 75-jarige Italiaanse vice- premler Ugo la Malfa heeft de nieuwe regering van Guillo Andrcottl al in problemen gebracht voor zij het par lement om steun heeft kunnen vra gen. De toestand van La Malfa ls zeer ernstig, zijn artsen verwachten dat hij in leder geval blijvend hersenlet sel heeft opgelopen Boodschap l)E (Reuter, UPI) De Jisters van de dertien Btaten komen vandaag Jgen in Genève bijeen pogen de orde te her- lin de chaotische olie- 1 Sinds de olie-export voor een groot deel wordt nog slechts de i de olie uit de OPEC- Iverkocht tegen de af ten prijs (13,35 dollars T van 159 liter). De an- ift gaat van de hand ijzen die variëren tus- 16 en 20 dollar. van de OPEC (Organisatie orterende landen) beslo- jaar december de prijzen e 1979 stapsgewijs te verho- Jen totaal van ruim 14 pro- gemiddelde prijsverhoging voor dit jaar zou dan uitkomen op 10 procent. De eerste stap werd op 1 januari gedaan toen de olie 3,8 pro cent duurder werd. Per 1 april komt er officieel weer 3,8 procent bij, waar door een vat 13,85 dollar gaat kosten. Officieel kunnen de ministers ln Ge nève geen besluiten over prijzen ne- 'men omdat hun bijeenkomst slechts Informatief is. Op ieder gewenst mo ment kan de vergadering echter de status krijgen van een oficiële OPEC- bljeenkomst. waardoor er wel officië le besluiten kunnen worden genomen. Mogelijk zijn de ministers helemaal niet uit op een officiële prijsverho ging maar zoeken zij een oplossing voor de marktproblemen veeleer in wijzigingen van de marktstructuur, die feitelijk ook op een duurder wor den van de olie neerkomen. Een van de mogelijkheden ls produktlebeper- klng. Een ander ls het vragen van premies voor de betere kwaliteiten olie, ln de parktijk lichte olie. De plaatsvervangend secretaris-gene raal van de OPEC, Al Chalabi, wil daarentegen af van de maatgevende rol van de lichte olie in de markt. HIJ wil naar een prijsstructuur waarin voor de minder hoogwaardige zware olie een belangrijker rol la weggelegd. Een van de redenen waarom de stag nerende uitvoer uit Iran niet kon wor den opgevangen is dat in de winning van zware olie te weinig is geïnves teerd. Een hogere prijs voor zware olie zou een prikkel moeten zijn voor grotere produktle. Sjeik Jamani, de olieminister van 8a- oedi-Arabië, zei een prijsverhoging niet uit te sluiten. De laatste Jaren heeft Saoedl-Arablë verhogingen zo- Ex-premler Shapoer Bakhtiar. die nog net voor het vertrek van de sjah was beëdigd maar al snel het veld moest ruimen voor Khomeini, heeft zaterdag voor het eerst een teken van leven gegeven. Hij liet een op de band gesproken boodschap naar enkele westerse persbureaus ln Teheran smokkelen. Daarin valt hij „de nieu we dictatuur" van ayatollah Khomei ni aan. Over het binnenkort te houden refe rendum over de wenselijkheid van een islamitische republiek zei Bakhti ar: „Ze willen dat u voor of tegen een absoluut onbekend gegeven stemt. Ik zou niet voor zo'n republiek willen stemmen, omdat ik die zie als gericht tegen de sociale vooruitgang, de na tionale trots, de economische voor- veel mogelijk tegengehouden om de «poed en de werkelijke vervulling van Verenigde Staten niet voor de voeten te lopen. Maar volgens sommige afge vaardigden ln Genève zouden de Sa- oedl's daar nu minder voor voelen uit ongenoegen met de Amerikaanse po litiek inzake het vredesverdrag tui sen Israël en Egypte. Jamani kan bovendien minder invloed uitoefenen omdat het door Iran veroorzaakte olietekort niet wijst in de richting van stabiele prijzen. de mensenrechten." De boodschap maakte niets duidelijk over Bakhtl- ars verblijfplaats. Ayatollah Khomeini heeft dit week einde de kiesgerechtigde leeftijd ver laagd van 18 tot 16, volgens waarne mers om zijn jeugdige aanhang te kunnen laten meetellen. Ongeveer 100.000 aanhangers van de geestelij ke leider marcheerden door Teheran FREEPORT (Bahama's) Reuter, UPI) Industriële sa menwerking en de hoogte van de Europese ontwikkelings hulp waren de belangrijkste knelpunten ln het overleg dat de afgelopen dagen op de Ba- hama's ls gehouden tussen ministers van de negen EG- landen en bewindslieden van 57 ontwikkelingslanden over een nieuw verdrag. De minister van financiën van Ga bon, Michel Anchouey, zei na afloop van het gesprek dat de Derde Wereld wat betreft Industriële ontwikkeling „de minst mogelijke bevrediging had gekregen". De EG ls bereid daarvoor meer geld te zoeken, maar voelt nieta voor een Industrieel ontwikkelings fonds, zoals de Derde Wereld wil. Europees commissaris Claude Cheya- son bepleit meer mogelijkheden voor de Europese Investeringsbank, die ln Luxemburg kantoor houdt, om Inves teringen van Europese ondernemin gen in de Derde Wereld veilig te stel len. Overigens vond Cheyaaon on langs bij de Europese ministers van buitenlandse zaken nauwelijks ge hoor voor deze gedachte, waarover hij nogal verbolgen was. De 57 ontwikkelingslanden die sa menwerken met de Europese Ge meenschap hebben 27 miljard gulden steun gevraagd, tussen 1980 en 1985, maar het merendeel van de negen EG-landen wil niet verder gaan dan de helft. Onder het huidige verdrag tussen de Gemeenschap en de Derde Wereld krijgt deze bijna 10 miljard gulden ontwikkelingshulp. De ministers die op de Bahama's bij een waren, werden het ook niet eens ■over de uitbreiding van het „stabex- stelsel", dat de ontwikkelingslanden verzekert van minimuminkomsten voor een aantal grondstoffen. Uitbrei ding van het systeem met bijvoor beeld sisal levert geen problemen op, maar vis waarmee de EG zelf al ln de maag zit wel. Voor mineralen als koper en fosfaten zal waarschijnlijk een aparte regeling worden getroffen. Over de industriële samenwerking, de ontwikkelingshulp en stabex zal tijdens een laatste vergadering tus sen de EG en 57 Derde Wereldlanden, eind mei ln Brussel, worden verder gepraat. Dan moet overeenstemming zijn bereikt over 't verdrag „Lomé 2", als opvolger van „Lomé 1" dat in 1975 tussen de EG en de Derde Wereld ln Lomé, de hoofdstad van Togo. werd gesloten. De ondertekening van het verdrag zou dan in Juni moeten plaatsvinden, waarschijnlijk In Khar toem, de hoofdstad van Soedan. nes Dorsey 8LEM Ruim een jaar heeft de Arabische wereld de tijd gehad een Egyptisch-Israëlisch vredesverdrag te wennen. Maar nu het ver is, lijken de Arabieren toch nog uit hun evenwicht te raken, wn ir dan woedende verklaringen en felle dreigementen zijn zij niet CO! week waakten de Arabieren zorg de geheimhouding van de be- de Arabische top in Bagdad van sky De deelnemers wilden slechts zij economische en politieke sanc- Egypte zouden treffen zodra Sa- gl^edesverdrag met „de zionistische nuzll011 ondertekenen. Morgen komen st j, che ministers van buitenlandse en es v :he zaken weer naar Bagdad om ^3 litvoering van die resoluties te i Da Bar op tefel ligt een vaag voorstel lijk alleen ruimte laat voor symbo- atregelen tegen de „verrader" Sa- lard^ aan de zionisten heeft overge- »ns tIet Arabische verzet tegen de Bea e vredesstrategie heeft veel weg mrer bU Ie Arabieren, met Irak en de Pa- voorop. eisen een volledig isole- a deP Egypte Maar waarschijnlijk end ^i-Arabië de kans Sadat de hand verli hoofd te houden. Dit land verzet Gerl egen Sadats beleid, zolang hij de ving ran andere Arabische landen niet mus da i Am was ndtei itehe topdiplomaat, sjeik Abdoel de i 11 Gadi, zei dit weekeinde dat n kr iedereen een verdrag mag slui ten, zolang dit alleen op Egypte betrekking heeft. Wij hebben ons niet verzet tegen de Sinaï-overeenkomst. De Syriërs hebben het recht om hetzelfde te doen met de hoog vlakte van Golan. Maar een verdrag dat slaat op de Palesijnen ls geen binnenlands Egyptische zaak doch een Arabische". En ook de Saoedlsche kroonprins Fahd heeft al laten doorschemeren dat hij de Amerikaanse inspanningen in het Midden- Oosten niet wil dwarsbomen. Tegen het Amerikaanse weekblad Newsweek zei hij dat „gedurende deze historische periode alles moet worden gedaan om president Carters steun voor de Paiestijnen te winnen". Na de doorbraak tijdens de top van Carter. Begin en Sadat in Camp David leek Saoedl- Arablë steeds meer afstand van de Ameri kanen te nemen. Het Westen stelde ver baasd vast dat Rlad tijdens de top van Bagdad kennelijk zijn beschermeling Sadat had laten vallen. Sindsdien werd fel gede batteerd over de vraag of Saoedl-Arablë zou meerwerken aan het volledige Isolement van Cairo. Nu de resoluties van Bagdad bekend zijn geworden, is dat probleem di rect uit de wereld. De besluiten van Bagdad hebben weinig om het lijf- De enige concrete maatregel waarover men Argeloos De Egyptische president Anwar Sadat werd bij aankomst ln de Verenigde Ststen sfgehasld door de Amerikaanse vice-president Walter Mendale. Vandaag tekenen Sadat, de Israëlische premier Begin en de Amerikaanse preeident Carter het vredesverdrag op het Witte Huis. het ln Bagdad eens is geworden, is de ver plaatsing van hei. hoofdkwartier van de Arabische Liga van Cairo naar een andere Arabische hoofdstad, „totdat de Juiste poli-, tieke omstandigheden zich voordoen voor terugkeer van Egypte ln de Arabische we reld". Volgens het Egyptische weekblad Ok tober wil Sadat de Arabieren een slag voor zijn door nog deze week het Egyptische lidmaatschap van de Arabische Liga te be vriezen. niet. De minsters die morgen in Bagdad bijeen komen, dienen zich te beraden op „maatregelen die de belangen van de Arabi sche natie op verschillende gebieden waar borgen." Maar het is ook weer niet de be doeling dat „de belangen van het Arabische volk van Egypte" worden ondermijnd. En de Arabische staten besloten destijds te vens dat zij contact zullen houden met nationale Egyptische Instellingen die zich onthouden van „contacten met de zionisti sche vijand". Ondanks sterke druk van de radicalen lij ken de besluiten van Bagdad in overeen stemming te zijn met het Saoedlsche beleid. Daarin spelen niet alleen de wens naar Arabische eelnheld en het verlangen naar Arabisch bestuur over Oost-Jeruzalem een belangrijke rol. maar ook het streven de koninklijke familie ln Rlad aan de macht te houden. Een regeling van de kwestie-Jeruzalem, en een „rechtvaardige oplossing" voor het con flict ln het Midden oosten kunnen alleen bereikt worden met verenigde krachten. Egypte speelt hierbij een belangrijke rol vanwege zijn strategische ligging en omdat het wat mankracht betreft het belangrijk ste Arabische land la. Prijs Nu wordt het ook begrijpelijk waarom Egypte zo vol zelfvertrouwen en schijnbaar argeloos voorbijging aan het gevaar dat het de levensbelangrijke economische steun van de Arabische oliestaten zou verliezen. Werkelijke besluiten om de economische betrekkingen met Cairo te verbreken zijn er komt neer op het verlies van een belangrij ke bondgenoot In de strijd tegen het com munisme en radicalisme Egyptische troe pen immers steunen sjeik Qaboos van Oman tegen marxistische guerrillastrijders en 8adats goede vriend Nlmelry van Soe dan tegen het marxistische Ethiopië en het onberekenbare Libië van kolonel Oadaffl. Daar komt nog t}lj dat cr na Sadat waar schijnlijk off een radicaal links óf een fun damentalistisch islamitisch bewind aan de macht zou komen. Geen van belde is erg aantrekkelijk voor Saoedl-Arablë. Uitweg De prijs die Saoedi-Arable wil betalen voor inwilliging van zijn verlangens, is dat het voorlopig afziet van het leiderschap van de Arabische wereld Als Rlad nu naar de voorgrond treedt, zou het moeten kiezen of delen. Openlijke steun aan Sadat zou bete kenen dat het de radicale Arabieren tegen zich ln het harnas Jaagt. En die voelen zich toch al zo gesterkt door de val van de sjah in Iran. Maar een openlijke breuk met Sadat De 8aoedlsche strategie lijkt nu te zijn dat het voorlopig het Midden-Oosten in zijn eigen sop laat gaar koken tot zich een uitweg voordoet. En de overeenstemming tussen Israël en Egypte over Palestijnse autonomie voor de Paiestijnen ln tic bezette gebieden zou die uitweg kunnen bieden. In de huidige omstandigheden lijken slechts de Verenigde Staten de Arabieren en Paiestijnen uit de Impasse te kunnen halen. Carters uitspraak tijdens een vraag gesprek met de Egyptische en Israëlische televisie dat hij met de Palestijnse Bevrij dingsbeweging PLO wil praten als deze het bestaansrecht van Israël en resolutle-242 van de Veiligheidsraad aanvaardt, is ln dit verband niet onbelangrijk HIJ heeft Israël hiermee opnieuw duidelijk laten merken dat de PLO ln Washington niet voor eeuwig taboe is en hij liet er de Arabieren mee weten dat hij het belang van de Palestijnse zaak inziet. Oevraagd naar zijn opvatting over een onafhankelijke Palestijnse staat antwoordde Carter vrijdagavond veelzeg gend; „Het ia niet aan de Verenigde Staten om over de uiteindelijke status van de wes telijke Jordaanoever en de Gazaslrook te beslissen."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 5