Een Engelse
prinses
en Franse
orgelmuziek
Het Oude
Testament
een plakboek
1
Trouw
VANDAA
VOORBIJGANC
PAASGASTENDAGEN
PREDIKANT
Vóórdat u honderden guldens wóggoolt
THACIR
KERK
TROUW/KWARTET
Deel van de hoes met foto's van Widor.
Prinses Anne van Engeland koos de
toccata uit de vijfde orgelsymfonie
van Charles-Marie Wldor als
„Juichend slot" van haar
trouwdienst. Deze treffende
bijzonderheid lees ik op de hoes van
een nieuwe orgelplaat van Herman
van Vliet met composities van
Wldor. Ik moet zeggen dat dat
Engelse meisje, van wie Ik amper
wist dat ze verkering had, me nu
een heleboel nader ls gekomen. Ook
Ik begeerde namelijk deze toccata
bij 't uitgaan van mijn trouwdienst
te horen (hiervan maakt de hoes
overigens geen melding).
Het ls geen wonder, dat prinses
Anne en lk zo gesteld zijn op Wldors
toccata, want het ls een
verrukkelijk stuk muziek.
Trouwens, de hele vijfde symfonie
ls een bijzonder aantrekkelijk werk
en behoort dan ook tot de meest
verkochte nummers ln de
orgelwereld. Herman van Vliet
heeft er voor zijn „Hommage aan
Charles-Marie Widor" ook weer
naar gegrepen en is er voor deze
opname mee naar het grote
Oudekerksorgel ln Amsterdam
gestapt.
Waarom daarheen? De omvang van
de klavieren van dit
achttiende-eeuwse Instrument ls
niet toereikend voor alle hoge noten
die Widor op papier zette en er moet
daarom nogal eens een octaaf lager
getast worden dan staat
voorgeschreven. Er zijn
ongetwijfeld orgelliefhebbers die de
heer Van Vliet graag zouden
wegsleuren van het Oudekerksorgel
en hem verwijzen naar een
passender orgel voor deze
uitbundige negentiende-eeuwse
orgelmuziek van Franse makelij.
Zelf echter ben ik alleszins bereid
Herman van Vliet met Wldor op de
lessenaar ln de Amsterdamse Oude
Kerk te beluisteren. Dat komt
omdat lk ben opgegroeid met Widor
door A. J. Kiel
op het Oudekerksorgel. Ik behoorde
ln de Jaren vijftig tot de vaste
afnemers van Feike Asma ln de
Oude Kerk en er kon geen
verzoekprogramma zijn, of er
daverde een rap deel uit Wldors
vijfde symfonie langs de gewelven,
hetgeen telkens weer tot grote
voldoening stemde. Pas op rijpere
leeftijd maakte lk uitvoeringen van
Wldors muziek mee op daarvoor
toegeruste orgels, maar dit heeft
nooit de herinnering weggevaagd
aan de speciale kleur en glans, die
Asma met behulp van de prachtige
registers van het Oudekerksorgel
aan de vijfde van Wldor wist te
verlenen.
Herman van Vliet ls met dit
klankbeeld ln zijn hoofd naar de
Oude Kerk gegaan. Dit neem ik
aan, omdat hij na zijn Utrechtse
conservatorium tijd bij Asma is
gaan studeren. Welnu, hij is een
dankbare leerling en dat ls op deze
plaat al aan de eerste maten te
horen. Meer hoef lk er, dunkt me.
niet van te zeggen. Wel dien lk nog
te berichten, dat Van Vliet de
tweede kant van zijn plaat vol
speelt met de Bruiloftsmars ln F en
een lieflijke Serenade.
De voor- en achterkant van de hoes
zijn bezaaid met kiekjes van Widor.
wat een origineel effect oplevert De
foto's komen uit de verzameling
van Widor-bewonderaar Johan H.
den Otter, die voor de binnenzijde
van de hoes een uitvoerig en
hooggestemd levensbericht van de
componist schreef. Ik ben graag
bereid mèt de heer Den Otter mijn
pet voor Wldor af te nemen, en
tevens geneigd de waarde van diens
compositorische arbeid een beetje
in 't midden te laten, want tenslotte
is maar een gering deel van zijn
oeuvre stofvrij gebleven.
Behalve het relaas van de
geestdriftige heer Den Otter biedt
de binnenzijde van de hoes een
brokje Frans proza (over Widor
uiteraard) plus foto's van Herman
van Vliet aan de speeltafel van het
Oudekerksorgel en van het front
van Wldors orgel ln de St. Sulpice te
Parijs. Gegevens omtrent Herman
van Vliet ontbreken geheel en
daarom vertel ik hier maar, dat hij
organist te Woerden en Oudewater
ls.
De prijs van deze „Hommage aan
Charles-Marie Widor" is 22,50. Het
ls een Festivo-plaat en „Festivo" is
de naam, die Herman van Vliet gaf
aan zijn, wat hij zelf noemt,
mlnl-platenmaatschapplJ (adres:
Prins Hendrikstraat 14,
Bodegraven). Ik ontving nóg een
Festlvo-plaat ter aankondiging,
met de wat wonderlijke titel „Jean
Gulllou ln concert I" (prijs 24,90).
Het gaat hier om uitstekende
opnamen, gemaakt tijdens de
tournee van deze befaamde Parijse
orgelvirtuoos de afgelopen zomer ln
ons land. „Llfe"-opnamen, om zo te
zeggen.
De binnenzijde van de hoes
verkondigt ln vier talen de lof van
Guillou, die zelf ook met een
hartelijk woordje aanwezig is. De
voorkant laat Guillou zien aan de
speeltafel van het orgel in de Grote
Kerk te Haarlem en op de
achterkant van de hoes staat
vermeld waar hij wat speelt:
Fantasie nr. 2 in f van Mozart te
Haarlem, een eigen bewerking van
het symfonisch gedicht „Orpheus"
van Liszt (toe maar!) in de Grote
Kerk te Breda, en Fantasie en fuga
over „Ad nos, ad salutarem undam"
van Liszt ln de Rotterdamse
Laurenskerk.
Wat Je hoort ls orgelspel van
ongekende schittering. Uiterlijke
schittering, zegt misschien iemand
bedenkelijk. Dat kan wel zo wezen,
maar het is meeslepend. Dit spel is
sierlijk en krachtig tegelijk, tot in
de snelste passages duidelijk en vol
uitdrukking, geen moment
ingetogen maar evenmin
opdringerig. Ik zei het al: 't ls
meeslepend, en ik hoop op een
vervolg (en gezien die „I" ln de titel
van de plaat zit dat er wel ln).
ADVERTENTIE
BASIS ft AMBT
Ideologie en praktijk van de basis
raakt ten diepste het Ambt. Edward
Schillebeeckx heeft de uitdaging
aangenomen een belangwekkende
bijdrage te leveren waaruit duidelijk
wordt dat bijbels, theologisch en
kerkhistorisch de nu nog illegale
praktijk van de bosisbeweging legi
tiem is en van grote betekenis voor
de kerken in de nabije toekomst cal
worden. Het boek besluit met een
toespraak van Huub Oosterhuis.
Verkrijgb. bij de boekh.en uitg.:
H. NELISSEN 128 bic.
"Nb BLOEMENDAAl f 12.90
Antwoordnr 30 Telef. 023 256139
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leldse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
tel 020-913456
tele* 13006
Postgiro 66 00 00
San* Ned Credietb
23 00 12 574
REGIO ROTTERDAM/DORORECHT:
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (pt
en bezorging)
tet 010-115588 (redecbe)
tel 115700 (urtalurtend voor
advertenties)
REGIO DEN HAAGAEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
fel 070-469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORO/OOST-NEDERLANO
(uitsluitend admtmstratie)
800CI0 AA "zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56
Abonnementsprijzen:
Per maand 15.90
Per kwartaal 47,70
Per half jaar 95.40
Per laer 188.80
Ad*ertent>*t*nevon op aanvraeg
mtenopdrachten
(*e
Opgave
m)
9-1830 ven
maandag I'm »n,dag Op zondag van 18-
20 uur isief 020-913458 M
Opgave
020-936868 ol achufWfi
aWet-ng. postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
door prof. dr. H. M. Kuitert
Aan de moderne bijbelwe
tenschap heeft de Christelij
ke Kerk veel te danken. Gro
te groepen christenen zien
dat langzamerhand ook in
Waar beweren dat de bijbel
wetenschap (een vrij grove
verzamelnaam overigens) al
gemeen aanvaard is. is weer
te veel gezegd. Door de Gro
ningse oudtestamenticus
Labuschagne ls al eens eer
der (met Wat segt de Bijbel
ln Gods Naam?) een poging
gedaan aan het wantrouwen
een eind te maken.
Onlangs verscheen er weer een
boekje van zijn hand. een soort ver
volg op het zojuist genoemde en
vanuit dezelfde achtergrond opge
zet: Informatie en nog eens Informa
tie als enige manier om het onbe
mind zijn van (want onbekend zijn
met) de bijbelwetenschap te over
winnen. Het nieuwe boek heet Gods
oude plakboek. Visie op het Oude
Testament (Uitgave Boekencen
trum. Den Haag. Prijs 15.90).
Eigenlijk klopt de ondertitel niet
helemaal op de Inhoud (ik kom
daarop terug) want wat het boek
biedt ls een soort Inleiding in het
Oude Testament, zoals dat ln vak
kringen heet, of ook (om in termen
van Abraham Kuyper te spreken)
een Canoniek van het Oude Testa
ment. maar dan ln een voor niet-
vakmensen te bevatten vorm. In
een dergelijke Inleiding (of Cano
niek) gaat het allereerst over de
wordingsgeschiedenis van het Oude
Testament als geheel en dan met
name die fase uit deze wordingsge
schiedenis waarin het Oude Testa
ment zijn betekenis als .heilig boek'
verovert. Daarna komen de ver
schillende boeken en tradities waar
uit het Oude Testament is opge
bouwd. aan de orde. Waar komen
die vandaan, welke auteur(s) staan
er achter enz.
Groeiproces
Zo ook in het boek van Labuschag
ne. De wordingsgeschiedenis van
het Oude Testament doorloopt een
historisch proces, dat achteraf het
groeiproces van de oudtestamenti
sche canon genoemd kan worden.
Allerlei bijzonderheden uit dit
groeiproces kunnen door historisch
onderzoek een van de instrumen
ten van de moderne bijbelweten
schappen boven water worden
gehaEild. Labuschagne laat zien wat
hier, ln grote lijnen dan, over het
ontstaan van het Oude Testament
met enige zekerheid gezegd kan
worden. Daarmee helpt hij dan de
lezer van het misverstand af dat
boeken als het Oude Testament uit
de hemel komen vallen, een misver
stand dat op zijn beurt weer eeu
wenlang als een zware hypotheek
op de uitleg van het Oude Testa
ment kwam te rusten. Dat in het
Oude Testament mensen van lang-
vervlogen tijd en een lang vervlogen
cultuur denken, handelen en spre
ken over God en over zichzelf en
dus in allerlei gevallen heel anders
dan wij over God spreken en den
ken. durf Je pas te erkennen wan
neer de staar doorbroken ls dat het
om een bovennatuurlijk boek zou
gaan.
In het hoofdstuk De mensen achter
de schermen gaat de schrijver op de
verschillende bijbelboeken (van het
Oude Testament) in vanuit de
vraag wie er nu de auteurs zijn, en
of wij met het woordje auteur wel
recht doen aan wat ln die tijd met
een auteursnaam werd bedoeld, ter
wijl ln Geschriften worden Schrift
uiteen gezet wordt hoe de huidige
Oudtestamentische Schrift eigen
lijk de neerslag ls van een drietal
gedeeltelijk parallel lopende pro
cessen van literatuur-. Schrift- en
Canonvorming.
Knipsels
Ik zeg neerslag maar Labuschagne
gebruikt hier dat aardige woord
Dr. C. J.
Labuschagne
Plakboek en verklaart het hier ook.
Je zou, stelt hij voor, het Oude
Testament eigenlijk een plakboek
moeten noemen waarin snippers,
knipsels, stukjes bij en achter el
kaar gezet zijn die oorspronkelijk in
allerlei andere overleveringen een
plaats hadden. Hoezeer als canon
een eindproduct van een wordings
geschiedenis, overal zie Je nog de
naden tussen de knipsels en vaak
ook nog voeg ik er maar aan toe
de lijn waarmee de knipsels door
een redacteur aan elkaar werden
geplakt.
Een fraai voorbeeld daarvan en
dus ook een fraaie illustratie van
wat Labuschagne met plakboek be
doelt zijn de z.g. boeken van
Mozes of nog breder: de historische
boeken van het Oude Testament.
De lezer krijgt hier op een bevatte
lijke manier een stukje bronnen-
theorie voorgeschoteld, aan de
hand van teksten met telkens een
zelfde woordgebruik kan een nauw
keurige uitlegger laten zien welke
stukken uit deze geschiedboeken
uit welke tradities afkomstig zijn,
dat wil dus zeggen: waar de naden
tussen de verschillende knipsels te
rug te vinden zijn. Erg interessant
voor wie daarvan wat meer wil
weten.
Voor wie?
Ik heb aan het begin gezegd dat de
ondertitel niet helemaal de Inhoud
dekte. De Visie op het Oude Testa
ment (zo luidde ze) komt wel ter
sprake, maar eerst aan het eind. Uit
deze passage blijkt voor wie Labu
schagne zijn boek eigenlijk heeft
geschreven, want op hun moeilijk
heden met zijn pleidooi voor de
bijbelwetenschappen gaat hij daar
in. Wordt het Oude Testament niet
ontluisterd, als allerlei wetenschap
pen het tot voorwerp van onderzoek
maken? Voor mensen die met deze
vraag zitten, is het laatste hoofd
stuk bedoeld.
Het is een heel goed hoofdstuk, om
dat Labuschagne niet verdoezelt
dat natuurlijk een dergelijke ontle
ding van de wordingsgeschiedenis
van het Oude Testament gevolgen
heeft voor de bijbelopvatting. Niets
geheimzinnigs rondom het ont
staan van het Oude Testament: het
bevat geen door God gesproken
woorden, maar door mensen ge
sproken woorden over en namens
God.
Geheim
Niets geheimzinnigs dus. maar toch
heet dit laatste hoofdstuk Het ge
heim van het Oude Testament. Wat
het Oude Testament onopgeefbaar
maakt, is de inhoud ervan. Het is
niet zo belangrijk als het Nieuwe
deze nuancering wil Labuschagne
zeer duidelijk (en m.i. zeer terecht)
aangebracht zien maar vanwege
zijn inhoud wel weer onontbeerlijk
voor het verstaan van het Nieuwe.
Wie dat heeft gezien, heeft vrede
met het feit dat er ook allerlei
vreemde dingen in staan, dingen
waar we niets meer mee kunnen.
zelfs dingen die je buiten de gods
dienstige opvoeding van kinderen
moet houden (wat Labuschagne
met mevrouw Klink eens is), en zal
ook liever van de overtuigings
kracht dan van het gezag van het
Oude Testament spreken
Enige wapen
Maar al het misbruik dat er in de
loop der eeuwen van het Oude Tes
tament gemaakt is, heft het gebruik
niet op, en juist kennis van zaken en
nog eens kennis van zaken is het
enige wapen dat tegen het misbruik
is opgewassen. Dat is ongeveer de
laatste regel van het boek.
De lezer zal gemerkt hebben dat ik
.het een goed boek vind en het in
veler handen wens. Er zullen lang
zamerhand heel wat christenen zijn
voor wie de bijbelbeschouwing
waartegen Labuschagne zich keert,
achterhaald is en bij wie de vraag
daarom zal opkomen of datzelfde
dan ook niet voor het boek van
Labuschagne geldt. Het eerste
moge waar zijn maar het tweede
volgt er niet uit. Het boek bevat de
argumenten met behulp waarvan
men zijn spontane of intuïtieve ge
voelens hier van gronden kan voor
zien, dat wil zeggen: van argumen
ten om de bijbel van zijn mythevor
ming te ontdoen en juist daardoor
weer aan lezen toe te komen. Om
dat laatste gaat het natuurlijk: wat
staat er en wat kan je er wel en niet
van maken. Maar daarover schrijft
Labuschagne zijn volgende boek.
HET LAND EN HET LIJDE
Zolang het land zijn sabbatsja
niet vergoed gekregen heeft
zal het braak blijven liggen:
zeventig jaar lang. tij
(II Kronieken 36,14-23) n
C/
In de lijdenstijd lezen we vanh sli
lijden van het volk van Israël i, m
zeventig jaren ballingschap. G
heeftzijn boden gezonden „vr ej
laat", maar zij verachtten zijn je
woorden, vertelt deze
kroniekschrijver. De Chaldeeè
komen, verbranden de tempel
paleizen en breken de muren v
Jeruzalem af. De nog levenden
overval, worden als slaven d
weggevoerd. Met grote stappe:frn
de kroniekschrijver voort. Hij bf
weer bij de Perzen die de Chali 11
verjagen en bij Cyrus die
maatregelen gaat nemen voor di
terugkeer, maar eerst herinner 0
nog aan een profetie van Jeren j),
Wat hier gebeurt, bij de overva
Jeruzalem is de vervulling van d'
woord dat hier boven staat.
Opvallend is dat het daar niet
over het volk, maar over het lat
rekening van schuld die vereffe
moet worden betreft hier wat n
land gedaan is. Het land heeftr
sabbatsjaren (eens in de zeven
rust) niet gekregen. Zeventig ja
ballingschap zijn nodig om die
rekening te vereffenen. Meerm r
lezen we dat in de geschiedenis
deze God en zijn volk niet allee
vreemde volken betrokken wor
maar ook de aarde, het gegevet 1
Het toevertrouwde land. Wat
daarmee gebeurd? Het lijden
zich ook over de aarde uit. Een
gedachte die ons evenzeer aan
denken moetzetten. Waar zijn'
mee bezig? De instelling van h
sabbatsjaar heeft voor ons op
minst deze functie dat het ons
kracht herinnert aan onze
verantwoordelijkheid ten opzit
van het milieu. Daaraan hangt,
dat milieu van God en van de
na ons is.
m
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Meerkerk: L. J. i
Zwolle; te Oldebert: A. K. va)
te Oostelijk Flevoland (Drontic
Oostelijk Flevoland (Dronten):[el
tebrij te Assen; te Werkendam
Vergunst te Middelhamis.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Loppersum
emden: F. J. van Hulst ka|
Nagele.
GEREF. KERKEN (VRIJG. 1
Aangenomen naar Eek en Wie)
de stichting 1' Abri): N. Comelf
Zwijndrecht.
BAPT. GEM.
Aangenomen naar Rotterdam!»
B. Stuut te Heerenveen.
1:
Calciu
Nu pas is in het westen beke n
worden, dat op 10 maart de Ro« ;e
se theoloog professor George d
Dumitreasa in Boekarest is gad
teerd. In mei vorig jaar was le
geschorst als hoogleraar aan 1
minarie van de orthodoxe
Boekarest. Proffessor Calciu
zestien jaar gevangen gezeten e
stalinistische tijd. De reden w
hij vorig jaar geschorst wei|€
hoogleraar, was dat hij partL
getrokken voor een aantal stud
die van het seminarie verwijde
ren, omdat zij contacten ond »r
den met het verboden „Legi
Heren". Dat is een opwekkings
ging in de Roemeense orth z<
kerk. ie;
ADVERTENTIES
Voor onze
van 14 t/m 18 «pril kunnen nog
enkele deelnemers geplaatst worden.
mmm Vormingscentrum
..De Drieklank",
Postbus 30.
9765 ZG Paterswolde.
Tel. 05907-2700.
Renée van Tuyll
WAT ZIEN JULLIE DAAR?
Een bijzonder traaie gedichtenbundel met 21
Nederlandse. Franse en Engelse gedichten
De schrijfster heeft geprobeerd de geesteli|ke
achtergrond van ieder verschijnsel naar vo
ren te brengen zij het een kinderglimlach
tot het teit van de dood toe vergezeld met
symbolische illustraties.
Geb. ƒ15,90
(verkrijgbaar in de boekhandel)
Postbus 84176. 2508 AD s-Gravenhage
Gereformeerde kerk Winschoten
De beroepingscommissie wil graag in kontakt komen met een
die een beroep naar deze gemeente in overweging wil nemen. Winschoten is de centrumplaats van Oost-Groningen mei
22 000 inwoners, een plaats met een hoog voorziemngenpeil
De kerkeh/ke gemeente telt ongeveer 2150 leden
De voorkeur in deze gemeente met 2 predikantsplaatsen gaat uit naar iemand in de leeftijd tot 45 |aar.
Een informatiepakket over de plaats Winschoten en de kerkelijke gemeente is op aanvraag te verkrijgen bij het sekretariaat S
v. d Laan. UsMistraat 8. 9673 CX Winschoten
Inlichtingen t» mevrouw W Grezel-Molenkamp, Bosstraat 57. Winschoten, tel. 05970-12652 en bij ds. L de Ruiter, tel. 05970-
13467
ÖMO boekennieuws
Psalmen van
VREUGDE
AANBIDDING
VERTROUWEN
DANKBAARHEIO
Per deel 48 blz geb f 7,90
Prachtige fotoboekjes met op elke
linkerpagina een Psalm (of een deel
ervan) met daarnaast op de rechter
pagina een schitterende vierkleuren
foto. die de inhoud van de Psalm
extra reliëf geeft
Sipke van der Land (samenstelling)
SPREUKEN VAN
LEVENSKUNST
OE LEVENSWIJSHEID
VAN PREDIKER
Per deel 48 blz geb f 7,90
In dezelfde kleurrijke uitvoenng als
de vier boekjes over de Psalmen nu
deze twee boekjes met een aantal
mooie Iragmenten uit Prediker en
Spreuken Er naast staat op elke
rechter bladzijde een sprekende vier-
kieurenfoto uit de wereld van het
Nabije Oosten waar de woorden van
Salomo voor het eerst hebben ge
klonken.
'/erfcn/göaar in de boekhandel
ö^fl KOK KAMPEN
besteed eerst eens enkele duppies aan een briefkaart om bij ons te informeren
naar wat wij u kunnen bieden aan
reizen zowel Individueel als groepsgewijs- naar:
ISRAËL
TURKIJE
GRIEKENLAND
en
ROME!
NB. Vanaf 1980 óók al naar EGYPTE!
THeo logisch verantwoorde
Archeologisch interessante
Cultureel belangwekkende
Israel
Reizen
EUROPALAAN 14,
3844 AV HARDERWIJ
Telefoon: 03410-21981
U mag ons ook na 5 uur
op zaterdag bellen
Wij zijn maar klem daaro
moeten we beter ons t*
doen!
