)e ongewisse toekomst van Iran
Wetenschapswinkel werkt
aan spreiding van kennis
alecten uit
abant in
-3ordenboek
Vakbonden zijn de grootste 'klanten'
Positie Van Gend
Loos onderzocht
[gen bijdrage
tenvervoer'
verhogen'
Kroket vleziger
en minder vet
Volstrekt afwijzen
abortus door RPF
ledereen kan nu
met vraag komen
JDAG 23 MAART 1979
TROUWKWARTET
H 11
(Herman Amelink
het met de revolutie in
naar toe gaat, blijft voor-
nog erg onduidelijk. De
ring heeft nog steeds
greep op het doen en
van de revolutionaire
ités. Vrouwen protesteren
j de herinvoering van de
t, zwarte gewaden. Pre-
Bazargan en ayatollah
meini liggen met elkaar
hoop over de te volgen
lek.
telijke oppositie die strij-
onder het vaandel van de Islam
ten val bracht, blijkt het
[ling volstrekt oneens over de
die het land nu moet Inslaan,
not aantal groeperingen strijdt
ihegomonie. waarbij ayatollah
neini vooralsnog de enige sa-
dndende figuur lijkt, hoewel ook
liloed en prestige afgenomen is.
elangrijk aantal politieke te
nders van de sjah is voorstan-
n de opbouw van een democra-
staat. De meeste politici van
stroming zitten in het Nationale
die ook vertegenwoordigd is in
binet van de premier Bazargan.
tont Is een samenraapsel van
lende politieke stromingen.
meer eenheid vertoont de Tu-
de communistische partij van
lie traditioneel op Moskou geo-
erd is. Onder de sjah was deze
verboden. Maar ook de nieuwe
se leiders moeten er niet veel
tbben. Islam is niet te combine-
net communisme, zo beklemto-
telkens.
deze beide partijen zijn er de
pien en Modjahedien die het ge
ldige verzet tegen de sjah ver-
noordigden en die zich nu in
mende mate keren tegen het
e regime, omdat dit maar half-
tige maatregelen zou nemen en
aketsel van de oude orde over
laat. Daarbij zijn de Fedayien
op de Islam georiënteerd terwijl
idjahedlen zich openlijk marxis-
noemen.
Khomeini
Door de vijftien jaar waarin alle poli
tieke activiteiten zijn onderdrukt ge
weest, is het contact tussen deze op
positiegroeperingen en de bevolking
verloren gegaan. Brede aanhang had
den het Nationale Front, de commu
nistische Tudeh en de guerrillabewe
gingen niet. De werkelijke verbinding
tussen de meerderheid van de bevol
king en de leiders van het verzet is tot
stand gebracht via de bazar en de
moskeeën. Religie en klein-handel
zijn de kanalen waarlangs het verzet
tegen de sjah georganiseerd is. In
deze combinatie zitten sterk conser
vatieve trekken. Religie en detailhan
del zijn nu niet direct de krachten
waarvan een ingrijpende verandering
is te verwachten.
Een impliciet pleidooi voor een ont
wikkeling naar een socialistisch Iran
Bazargan
is te vinden in het onlangs versche
nen boek van Fred Halliday, Iran,
dictatuur en ontwikkeling. Halliday
geeft een uitvoerig overzicht van de
toestand in Iran, zoals deze zich sinds
het begin van deze eeuw ontwikkeld
heeft. Hij sloot zij boek af in septem
ber 1978, op het moment dat de sjah
nog vier maanden te gaan had. Hij
geeft een uitvoerig en zeer systema
tisch overzicht van de veelheid aan
factoren en actoren die op dat mo
ment de voornaamste bedreiging
vormden voor de vorst. Zijn analyse
is expliciet gebaseerd' op een marxis
tische visie, echter zonder dogmati
sche trekken.
Het zou bijzonder aardig zijn Halli
day nu te confronteren met het ver
loop van de ontwikkelingen zoals die
sedert september vorig Jaar zijn be
slag heeft gekregen.Halliday voor
spelde toen, geheel in de lijn van zijn
theorie, een verdere verscherping van
de onderdrukking door de sjah in
combinatie met het leger, dan wel
door een militaire dictatuur, of moge
lijk de vorming van wat hij noemt een
kapitalistische democratie, met of
zonderd sjah. Zo'n ontwikkeling zou
zonder meer leiden tot een verdere
verscherping van de tegenstellingen
in het land, wat dan uiteindelijk zou
moeten uitdraaien op een socialisti
sche omwenteling al moet Halliday
toegeven dat een werkelijk eensge
zinde socialistische voorhoede nog
ontbreekt.
islam
De benadering van de Iraanse proble
Baktiar
matiek van uit een marxistische visie
heeft als onmiskenbaar voordeel dat
ze leidt tot een buitengewoon heldere
ordening van de feiten. Het boek van
Halliday is daardoor bijzonder over
zichtelijk geworden, zonder dat het
onleesbaar is geworden door een veel
heid aan marxistisch jargon. De
kracht van het boek is echter tegelijk
de zwakheid ervan.De enorme kracht
die de herleving van de Islam toch
heeft laten zien, is door de schrijver
niet onderkend. De religie is duidelijk
meer geweest dan een samenbinden
de factor. Voor de geestelijke leiders
is ze de basis voor een politiek pro
gramma. Halliday zal de Islam nu
dan ook wellicht omschrijven als opi
um van het volk, die de ogèn doet
sluiten voor de werkelijke sociale om
standigheden waarin dat volk ver
Sjah van Iran
keert.
Wat uit het boek van Halliday wel
duidelijk wordt is, dat het met de
strijd in Iran voorlopig niet afgelopen
kan zijn. De sjah heeft zijn val te
danken aan het feit dat hij steunde
op een tamelijk kieine toplaag die
van de oliewelvaart profiteerde. De
oppositie van boeren, nationale min
derheden, van arbeiders in de steden -
(olie-industrie), studenten en intellec
tuelen heeft hem uiteindelijk zijn be
trekking gekost. Daarbij traden de
bazar en de moskeeën als katalisator
op.
Maakte de sjah zich met zijn witte
revolutie, gebouwd op de olie, al
schuldig aan het snel laten stijgen
van de verwachtingspatronen net
nieuwe regime heeft een islamitische
republiek in het vooruitzicht gesteld,
die zo ongeveer de hemel op aarde
moet worden. De bevolking van Iran
heeft, getuige de nog steeds door
gaande demonstraties, haar eigen
kracht hervonden en zal zich niet met
een kluitje in het riet laten sturen.Het
is de vraag wat voor bewind daarte
gen opgewassen is. Het zou wel eens
Jaren kunnen duren voordat op die
vraag een antwoord gevonden is.
Fred Halliday, Iran Dictatorship
and Development, Pelican Books.
Ook te bestellen bij het Transnatio
nal Institute, Paulus Potterstraat 20
Amsterdam. 348 pagina's, prijs
8,25.
duizend bladzijden
BOSCH (ANP) Het provinci-
m stuur van Noord-Brabant wil de
■«telling van een woordenboek
Brabantse dialecten subsidiëren.
lat woordenboek wordt al enke-
sn gewerkt door wetenschappe-
nedewerkers van de Katholieke
a rsiteit in Nijmegen. Het werk,
I ïder leiding staat van prof. dr A.
I en, werd aanvankelijk gesubsi-
LJi door de stichting Zuiver We-
ïappelijk Onderzoek.
stichting is daar echter met
g van 1 januari mee gestopt.
Irabants provinciebestuur is in
pe bereid dit werk de komende
r te subsidiëren. Voor 1979 wil
lege 53.000 gulden beschikbaar
Ook de universiteit zelf geeft
anciële bijdrage, evenals het
Tie van onderwijs, en weten-
mteerde staten vinden het voor
i liggend dat ook de Belgische
icies Brabant en Limburg het
t financieel steunen. Daarover
contacten gelegd met deze
icies.
•ordenboek moet uiteindelijk
lizend bladzijden dik worden,
jlleveringen zijn al gereed. Bin-
ikele maanden komen daar nog
twee bij. Volgens prof. Weljnen
ïo'n woordenboek grote weten-
lelijke waarde. „Door het on-
komt een enorme hoeveel-
fot nu toe onbekend taalmateri-
r beschikking, dat zowel voor
indige als cultuurhistorische
iuwingen van het hoogste be-
i Nog nooit is zulk een systema-
[en ideologisch onderzoek naar
Ische terminologie, de beroe-
en de algemene woorden-
van een bepaald gebied inge-
AMSTERDAM (ANP) Sinds de wetenschapswinkel van de Universiteit van Amsterdam
na een inloopperiode van een jaar in maart 1978 als experiment begon, hebben velen van de
diensten van deze instelling gebruik gemaakt. In totaal werden ongeveer 450 aanvragen tot
het instellen van een wetenschappelijk onderzoek ingediend, aldus een medewerker van deze
instelling, de socioloog Ton van Dijk.
Amsterdamse kinderen hebben een nieuwe en doeltreffende manier gevonden om hun zakgeld aan te vullen. Bij
kruispunten staan zij gewapend met spons en zeem de auto's op te wachten. Zodra die moeten stoppen voor een
rood verkeerslicht worden ze onthaald op een snelle behandeling van hun ruiten. Aan de beleefdheid van de
chauffeur wordt verder overgelaten wat hij voor deze ongevraagde wasbeurt over heeft.
Automobilisten die er helemaal niets voor over hebben kunnen beter hun ramen en portieren goed gesloten houden,
omdat zij het risico lopen, zo blijkt uit de praktijk, een emmer water over zich heen te krijgen.
G —.De KNVTO (vereni-
an transport-ondernemingen),
I de taxibedrijven zijn aange-
heeft de Ziekenfondsraad in
ef gevraagd de eigen bijdrage
et zittend-ziekenvervoer niet te
en.
ibedrijven vrezen dat die eigen
ie binnenkort drastisch om-
lat en baseren dit op berichten
hele eigen bijdrage wordt her-
foor de ziekenfondspatiënten
een belangrijke kostenverho-
>etekenen, waardoor veel pa-
i van het vervoer per taxi zou-
oeten afzien.
'gte van de eigen bijdrage, die
den is, leidt er volgens de taxi-
lemingen momenteel al toe,
I van patiënten tegen het ad-
an de behandelende arts in,
xi meer gebruiken. Ook zijn ze
fnlng, dat bij het huidige be-
nauwelijks van een eigen bij-
tan worden gesproken, omdat
fs gulden per rit veelal het
ie deel van de ritprijs vjordt
DEN HAAG Staatssecretaris me
vrouw Smit-Kroes (verkeer en water
staat) heeft een interdepartementale
werkgroep Ingesteld, die een onder
zoek gaat verrichten naar de positie
van Van Gend en Loos in het goede
renvervoer over de weg. Dat heeft
haar ministerie bekendgemaakt.
De werkgroep zal vooral aandacht
schenken aan de relatie van Van
Gend en Loos met de Nederlandse
Spoorwegen en de verhouding tot de
andere wegvervoerondernemingen.
Zij zal daarbij nagaan wat de voor- en
nadelen zijn van de binding aan de
NS. De instelling van het onderzoek
berust op een toezegging van de
staatssecretaris aan de Tweede Ka
mer naar aanleiding van vragen van
het kamerlid Van Zeil (CDA). Hierbij
hebben de klachten uit het bedrijfsle
ven over mogelijke voordelen voor
Van Gend en Loos als dochter van de
NS een belangrijke rol gespeeld.
De interdepartementale werkgroep
onderzoekt ondermeer of Van Gend
en Loos bij het vergunningenbeleid
anders wordt beoordeeld dan particu
liere ondernemingen Verder de ver
houding tot de overheid en de positie
van Van Gend en Loos ais werkgever.
Het streven is het onderzoek binnen
een jaar af te ronden. Bij ds uitvoe
ring wordt een onderzoekbureau in
geschakeld
Hartstichting blij
DEN HAAG (ANP) Half sep
tember worden nieuwe richtlij
nen van kracht, waarin het
maximum vetgehalte van kro
ketten, bitterballen en frikan-
dellen isvastgelegd, tegelijk
met kwaliteitseisen voor het
vleesgehalte van deze snacks.
Het vetgehalte In kroketten en
bitterballen mag dan niet ho
ger zijn dan tien procent en in
frikandellen niet hoger dan 15
tot 25 procent. Deze richtlijnen
zijn opgesteld door de Vereni
ging van Fabrikanten van
Kokswaren en Snacks. Volgens
de fabrikanten wordt met de
nieuwe- richtlijnen een verla
ging van het vetgehalte van
twee tot drie procent bereikt.
De Nederlandse Hartstichting,
die al vier Jaar geleden stimu
leerde dat het Instituut voor
Huniane Voeding van de Land
bouwhogeschool Wageningen
een onderzoek deed naar het
vetgehalte in diverse snacks, is
blij met de nieuwe richtlijnen.
Binnenkort zal de Hartstich
ting met de snackfabrikanten
een gesprek hebben over te
veel vet en zou zout is één
van de veroorzakers van een
hoge bloeddruk in snacks.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De Reformatorische
Politieke Federatie ziet in verruiming
van de adoptiewetgeving mogelijkhe
den om een ongewenst zwangere
vrouw uit de nood te helpen. Abortus
wijst de RPF volstrekt af. De ortho
dox-christelijke groepering meent,
dat artsen, consultatiebureaus en
hulpverleningsinstanties de vrouw
moeten „leiden" naar de onderteke
ning van een rechtsgeldig document,
dat haar blijvend moet afhouden van
het voornemen tot abortus, de adop
tieprocedure onmiddellijk in gang zet
en de mogelijkheid openhoudt dat zij
tijdens de zwangerschap op haar be
sluit het kind af te staan terugkomt.
„Zo wordt het valse dilemma, of be
scherming van het ongeboren leven
of het welzijn van de vrouw, doorbro
ken," aldus de RPF.
HARDENBERG De felle kritiek
van de veehouderij op de ontwerpre
geling voor melkheffing leidt er vol
gens drs R. Zijlstra, voorzitter van de
Nederlandse Federatie Zuivelindu
strie, toe dat dit voorstel wordt gewij
zigd, De Europese landbouwcommis
saris Gundelach, wil nu een vfaste
heffing van vier procent voor de te
veel geproduceerde melk, zo ver
klaarde drs Zijlstra tijdens een bij
eenkomst van de Overijsselse Land-
bouwmaatschappij in Hardenberg
De kritiek op het huidige plan van
Brussel is vooral dat er naast een vast
percentage van twee procent een
melkheffing komt die elke drie maan
den wordt bijgesteld.
De wetenschapswinkel heeft van dat
aantal ongeveer een zevende deel
moeten afwijzen omdat het onder
werp zich niet voor wetenschappelijk
onderzoek leende, een andere instel
ling ai een antwoord op de vraag had
gevonden waarbij men daarheen
werd verwezen of om andere redenen.
Voor de rest van de verzoeken werden
wetenschappelijke medewerkers van
de universiteit (stafleden), studenten
of groepen daarvan op de vele institu
ten van de universiteit gezocht voor
het uitvoeren van het gevraagde we
tenschappelijk onderzoek.
De vragen lagen vooral op het terrein
van geluidshinder, jeugdwerkloos
heid, radioactiviteit en kernenergie,
energie- en milieuproblemen, demo
cratisering, verkeer en vervoer, be
roepsziekten, kinderrecht, bepaalde
kanten van de echtscheidingsproce
dure, ontwikkelingssamenwerking en
arbeidsrecht.
De vakbonden vormden de grootste
klantengroep van de wetenschaps
winkel, die met ingang van dit jaar
geen experiment meer maar een offi
cieel orgaan van de Universiteit van
Amsterdam is. Direct na de vakbon
den volgen milieugroepen, buurtor
ganisaties, individuele personen,
vrouwengroepen, derde-wereldlnstel-
lingen. Om als klant te worden toege
laten moeten de organisaties, groe
pen of personen aan enkele normen
voldoen. De klant mag niet in staat
zijn zelf het onderzoek te bekostigen,
hij mag geen commerciële oogmer
ken hebben, men moet met de resul
taten van het onderzoek verbetering
kunnen aanbrengen in de eigen posi
tie of het onderwerp moet ook voor
andere mensen of groepen van belang
zijn, aldus Van Dijk
Twee kanten
Hij voegt eraan toe dat met de dienst
verlening van de wetenschapswinkel
(die gratis is) het mes aan twee kan
ten snijdt. In de eerste plaats wil men
grote groepen mensen, die daar voor
heen niet toe in staat waren, toegang
verschaffen tot het wetenschappelijk
onderzoek en daarnaast wil men de
universiteit en haar bevolking dich
ter bij de dagelijkse problemen van
de samenleving brengen. Dat is een
vorm van vermaatschappelijking van
het universitaire onderwijs, aldus
Van Dijk.
Overheid en bedrijfsleven hadden al
een „ingang" naar het universitaire
wetenschappelijk onderzoek. Met de
Wetenschapswinkel is er nu in princi
pe voor iedereen een ingang gescha
pen, vertelt Van Dijk, die dit een
voorbeeld van spreiding van kennis
noemt. Als een persoon of groep wor
stelt met een vraag waarop alleen
maar via wetenschappelijk onder
zoek een antwoord kan worden gege
ven. kan men naar de wetenschaps
winkel in de Amsterdamse Sarphati-
straat gaan en de zaak voorleggen.
De onderzoekcommissie van de „win
kel" plaatst dan allereerst een „ad
vertentie" in het weekblad van de
Universiteit van Amsterdam, Folia
Civitatis, waarin de vraag kort is sa
mengevat. Dit is bedoeld als oproep
aan wetenschappelijke medewerkers
en studenten om zich over de vraag te
ontfermen. In tien procent van de
gevallen komt daarop een reactie.
Het voordeel van deze methode Is
volgens Van Dijk dat de vraag zo
direct terecht komt bij de juiste per
soon of personen.
Als er geen reactie komt. zoekt de
onderzoekcommissie van de „winkel"
op de instituten van de universiteit
mensen of een groep van mensen
(stafmedewerkers of studenten).
Soms tracht men ook onderzoekers
buiten de Universiteit van Amster
dam te vinden. De wetenschapswin
kel heeft namelijk' goede contacten
met de Vrije Universiteit in de hoofd
stad, de Technische Hogeschool in
Delft, de Landbouw Hogeschool ln
Wageningen en met wetenschapswin
kels van universiteiten elders in het
land. In dertig procent van de geval
len is binnen drie maanden een per
soon of team gevonden, bij eenzelfde
percentage moet een half Jaar worden
gewacht en de rest ligt daar tussenin.
Gesprek
Is er een onderzoeker gevonden, dan
brengt de contactman van de weten
schapswinkel hem voor een gesprek
samen met de klant. In dat gesprek
worden dan afspraken gemaakt over
wat er precies kan worden onder
zocht. hoe en binnen welke termijn.
De wetenschappelijke kwaliteit van
het onderaoek wordt gewaarborgd
door een deskundig docent. De we
tenschapswinkel bemiddelt bij de
voortgang van het ondeizoek, het na
komen van afspraken, het uitbrengen
van een tussentijds- en een eindrap
port aan de klant. Na het eindrapport
wordt de klant en onderzoeker ge
vraagd of zij tevreden zijn met de
bereikte resultaten.
Het college van bestuur van de uni
versiteit draagt de eindverantwoor
delijkheid, daarin bijgestaan door
een adviescommissie, die tevens het
algemeen bestuur van de weten
schapswinkel vormt. Deze commissie
telt twaalf universitaire en twaalf
nlet-unlversltalre leden, van wie zes
verschillende vakbonden vertegen
woordigen.
Enquête afgewezen
8oms duurt een onderaoek een Jaar of
meer, maar een enkele keer duurt het
zeer kort. Van Dijk noemt het voor
beeld van enkele leden van de onder
nemingsraad van een groot hotelbe-
drijf in de hoofdstad, die het vermoe
den hadden dat er iets niet klopte
met een enquête, welke de directie
onder het personeel wilde houden
over de werkomstandigheden. De di
rectie had weliswaar laten weten dat
de enquête op basis van vrijwilligheid
zou worden gehouden, maar de leden
van de ondernemingsraad hadden
zich er onder meer aan gestoord dat
de personeelsleden in een kamertje
apart zouden worden genomen om
even snel de vragen te beantwoorden.
Onmiddellijk maakte de weten
schapswinkel een afspraak tussen de
leden van de ondernemingsraad ep
een socioloog. Deze begon direct het
onderzoek en dezelfde dag nog wer
den de resultaten bekend: de enquête
deugde inderdaad niet. Er kwamen
vele suggestieve vragen in voor en bij
sommige vragen was het antwoord al
ingebakken. De volgende ochtend
nam de ondernemingsraad een motie
aan, waarin de enquête werd afgewe
zen. met als gevolg dat ongeveer de
helft van het personeel weigerde er
aan mee te werken.
Jubileum bond
In verband met het negentigjarig be
staan van de Industriebond NW
wordt binnenkort een tentoonstelling
gehouden in het Amsterdams histo
risch museum. BIJ het vooronder
zoek. nodig voor deze tentoonstelling,
werden geschiedenisstudenten en
stafleden betrokken; zij droegen ook
materiaal voor de expositie aan. ver
telt Van Dijk
Een aantal vragen over jeugd
werkloosheid, die via de weten
schapswinkel de universiteit bereik
ten, riep volgens Van Dijk een over
stelpende hoeveelheid reacties op.
Men nam het besluit met vertegen
woordigers van bonden. Jeugdorgani
saties, studenten en wetenschappelij
ke medewerkers bijeen te komen om
zich over de vele kanten van dit pro
bleem te bulgen. Dit alles leidde tot
de uitgave van een boekje en een
symposium. Dat leverde veel materi
aal, waarmee organisaties onmiddel
lijk aan de slag konden gaan.
Voor een onderzoekproject „Vrouwe
narbeid en ziekteverzuim" vormde
zich een team van vijftien mensen
van verschillende studierichtingen:
mensen van de medische faculteit,
psychologen en sociologen. Van Dijk
merkt op dat dit onderzoek weliswaar
al een Jaar loopt, maar dat het erg
goed gaat en er zeker interessant ma
teriaal uit zal komen.
Het beheer van de wetenschapswin
kel berust bij drie mensen, ol eigen
lijk vier, omdat de leidende plaats
wordt bezet door twee mensen die
ieder de helft van de tijd voor hun
rekening nemen.