Nederlands radioplan
beste van het slechtste
Vangrail met
verse groente
gWÜVV
Stuart Sherman speelt met
dingetjes op een tafeltje
RTV-COMMENTAAR
Vioolconce
van Bruch
wekt indru
Kees Mand
overleden
Geschiedenis leert: 1 april-grap of niet
ASPIRINE
bevat acetosal
Solo-performer in Mickery
Geschiedenis
van de mens
Opera Peter S<
naar Amerika
-
DONDERDAG 22 MAART 1979
KÜNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Riet Dlemer
HILVERSUM De geschiedenis zal leren of de intrede van de zenderkleuring volgende week
zondag op de Nederlandse radio een 1-april-grap is geworden of niet. Dat heeft te maken met
de vraag of het een succes wordt of niet. En dan gaan we maar voorbij aan de situatie dat de
radio in ons land zo'n ingrijpende verandering ondergaat, dat een groot aantal luisteraars
zondagmorgen toch een klein beetje aan Alva's verlies van Den Briel worden herinnerd als ze
hun favoriete programma zijn kwijtgeraakt, omdat het op een andere plaats staat of omdat
het vanwege de zenderkleuring is gesneuveld.
Met andere woorden het publiek zal
moeten wennen, en dat is een kwestie
van UJd. Toch ls het hele plan begon
nen om service aan de luisteraar te
verlenen. Boze tongen beweren dat
de omroepen het zelf zo graag willen
omdat er absoluut geen sprake ls van
een diepgaand onderzoek bij de luis
teraars naar hun radiowensen en of
het zenderkleuringsplan in hun
straatje ligt. Anderzijds ls het van de
omroepen wel te begrijpen, want het
niet zo leuk als er met veel Inzet
programma's worden gemaakt waar
veel minder mensen naar luisteren
dan mogelijk zou zijn.
Of het publiek ook werkelijk zal wen
nen en of het zlqh zal Inspannen ook
eens te onderzoeken of er ook andere
knoppen aan het radiotoestel of auto
radio zitten dan alleen die van Hilver
sum, zal pas na verloop van UJd blij
ken. De Dienst kijk- en luisteronder
zoek van de NOS begint eind april al
voor het eerst te meten, maar pas na
anderhalf Jaar zal de eerste evaluaUe
een feit zijn.
Proefperiode
Voor het experiment van de zender
kleuring staat een proefperiode van
vier Jaar. Al gelooft Gerard Hulshof,
plaatsvervangend hoofd KRO-radio,
als een belangrijk stimulator achter
de schermen, dat er daarna geen weg
meer terug zal zijn. omdat de omroe
pen dan zo op de situaUe zijn inge
steld Maar dat is koffiedlkkljkerij.
want de omschakeling van de meeste
omroepen naar zenderkleuring heeft
maar een paar maanden voorberei
ding gevraagd en zo zal terugschake
len ook maar korte UJd vergen.
Maar laten we van het gunstigste
geval uitgaan, dat de zenderkleuring
min of meer het verwachte succes
oogst, dan zal de komende UJd ge
bruikt moeten worden om bij te scha
ven en de kinderziektes de kop in te
drukken.
Over de zenderkleuring zijn de me
ningen verdeeld. Omroepen als KRO.
NCRV en VARA stonden er van het
begin af aan samen sterk achter. Ze
vormden samen ook in zekere zin een
pressure-group." De NCRV had er
trouwens al eerder blijk van gegeven
dat er ln de Nederlandse radio zou
moeten worden gekleurd. Als voor
beeld diende de Zweedse radio.
AVRO en TROS hebben zich erbtk
neergelegd. De meeste moeite had
den de kleine omroepen VPRO, EO
en Veronica, maar ook zendgemach-
Ugden als IKON en Humanistisch
Verbond De laatste omdat ze niet
weggestopt wilden worden op de
..praatzender" Hilversum twee.
Uitgangspunt is dat de zenderkleu
ring uitgaat van publiekscategorieën.
De luisteraar wordt opgezocht waar
hij te vinden ls. Uit een onderzoek
blijkt dat het de wens van de meeste
luisteraars is, dat de radio niet alleen
gezellig, maar ook ontspannend en
actueel is. De luisteraar, die opge
zocht moet worden, ls te vinden bij
het verrichten van huiselijk werk, de
maaltijd, hobbyactiviteiten, autorij
den. lezen, opstaan en naar bed gaan.
Radiobeluistering wordt praktisch
alUJd bepaald door nevenactivitei
ten. De grootste vraag is dan ook
naar gevarieerde achtergrondmuziek,
soft pop, licht klassiek, het Neder
landstalig repertoire en harde pop
Knieval
Sommigen zullen deze knieval naar
de gemiddelde luisteraar, die ook nog
te kennen geeft dat huis-tuin- en keu-
ken-lnformaüe hem zo Interesseert,
als een laffe zaak uitieetren.
De VPRO en de NOS en ln hun kiel
zog Veronica hebben dan ook kritiek
geuit. Hen stond een andere opzet
voor ogen: zenderkleuring naar pro
grammacategorieën, wat neerkomt
op een veel sterkere kleuring, met
zenders voor nieuws, pop, educatieve
programma's, communicatie, muziek
als jazz, blues, volksmuziek, avant-
garde pop en klassieke muziek van de
Middeleeuwen tot heden.
Verder zouden deze zenders een eigen
redactie moeten krijgen. Maar omdat
met dit plan niet zou worden uitge
gaan van de autonomie van de om
roeporganisaties zoals ln de omroep
wet staat omschreven, kwam dit plan
al direct ln de prullenmand terecht.
Zoiets is in het Nederlandse omroep
bestel nu eenmaal niet mogelijk.
Daarbij zou volgens Hulshof in het
buitenland zijn gebleken dat het pu
bliek bij aanbod van zoveel zenders,
die een lieve cent kosten, toch maar
bij niet meer dan twee vaste blijven
hangen De keus is te groot. In de
praktijk blijkt dat mensen via scha
kelen geen eigen programmapakket
samen stellen en dat maar weinig
mensen hun gids voor radioprogram
ma's raadplegen.
De zenderkleuring die Hulshof en de
zijnen voor ogen staat is de beste van
alle slechte mogelijkheden voor het
Nederlandse omroepbestel, dat liefst
negen zendgemachtigden kent, die
moeten worden Ingedeeld op de ln
totaal vier aanwezige radiozenders
Of de opzet slaagt hangt niet alleen af
van deze technische Indeling, maar
van de programma's die de omroepen
uitbrengen.
Verwachtingen
Hulshofs voorzichtig uitgesproken
verwachtingen zijn dat er van de twee
miljoen luisteraars naar Hilversum
een miljoen zullen overblijven en dat
de andere miljoen content zullen zijn
met Hilversum één. Van Hilversum
twee heeft hij niet zo veel verwachtln-
ADVERTENTIE
bruistabletten
met vitamine
m. *nel bij
«thi - LV Vly verkoudheid en griap
gen, maar hij gelooft wel dat zich een
vaste doelgroep luisteraars zal
vormen.
Van de week heeft Gerard Hulshof
nog laten weten dat de Nederlandse
radiobelulstering in verhouding tot
die van verschillende andere Europe
se landen een uitstekend beeld ver
toont. Veel beter dan Engeland,
Frankrijk en West-Duitsland en bijna
gelijk aan de Verenigde Staten. Maar
het zwaartepunt valt op Hilversum
drie. Gebleken is echter dat luister
dichtheid en tevredenheid over Hil
versum 3 uiteen lopen.
De meeste belangstelling voor deze
zender ls te verklaren uit het feit, dat
men nu eenmaal weet wat men kan
verwachten: lichte muziek en leder
uur nieuws. Veel luisteraars nemen
dan het overspannen, niets zeggende
geschreeuw van de discjockeys op de
koop toe. of ze horen het niet eens
meer.
Na 1 april weet het publiek in grote
lijnen van de andere zenders ook wat
het verwachten kan: Hilversum een
lichte en licht-klassieke muziek, amu
sement. niet al te diep gravende infor
matie, sport. Elk uur nieuws, korte
actualiteitenrubrieken, extra ver
keersinformatie en de speciale uit
zendingen bij rampen. Hilversum
twee: Informatie, uitvoerig nieuws en
h w
f
door André Rutten
AMSTERDAM Stuart Sherman uit New York, die weer
vorig Jaar april was hij er ook in de kleine taal van Mickery
optreedt (t.m. 1 april), is een solo-performer. Hij speelt geen
toneel. Hij speelt met piepkleine dingetjes, speelgoed beestjes
en speelgoed meubeltjes o.a. ten overstaan van een wat
verbaasd toekijkend, soms in de lach schietend publiek.
m
Cabaret Vangrail.
door Bar Hulalng
AMSTERDAM In Amsterdams Tingeltangel is dinsdag
avond cabaret Vangrail begonnen. Claire Elsas, Cees Rutgers,
Jan Elbertse, en achter de piano Rob Hendrikx, zijn aardige,
nog jonge, mensen Ze komen vriendelijk over. ze doen
bescheiden en gemakkelijk ontspannen.
Hij doet dat op een klein klaptafeltje
op een chroomnikkelen schraagje. De
spulletjes die hij gebruikt haalt hij
uit een koffertje, dat hij op een klein
klapstoeltje heeft bezet.
Een voorbeeldje. Op het tafeltje legt
hij een vel wit papier. Hij zet er een
televisietoestelletje op. dat een pot
loodslijper is. een stoeltje, een muis
je. een autootje. Hij zet het muisje op
het stoeltje, kijkend naar het t.v.-tje,
het t.v.-tje op het stoeltje, kijkend
naar het muisje, het muisje op het
autootje dat hij dan snel laat rondrij
den. Alles heel vlug en alles maar
eventjes. Er tussen door slijpt hij met
het tv.-tje even een potlood, trekt
snel wat lijntjes rond de figuurtjes,
zet ze in een volgende combinatie.
Terwijl Je kijkt wemelt het van begin
nende associaties ln Je verbeelding,
met eigen herinneringen, met andere
vertoninkjes ln dit programma, met
de filmpjes ook. die als een soort
proloogje vertoond worden.
In één van die filmpjes zie Je bijvoor
beeld Sherman een trapje ergens bui
ten op het gras bij een grote boom
zetten. De strohoed, die hij op zijn
hoofd had, legt hij boven op het trap
je, dat hij vervolgens boven zijn
hoofd tilt. Het beeld springt over naar
een ruimte binnen, waar de strohoed
tegen het plafond zit en hij van het
trapje afdaalt, waarbij zijn ene blote
voet uiteindelijk belandt op de foto
van een stuk grasveld, die op de vloer
ligt. Het beeld springt terug naar bui
ten, waar het trapje naast de boom ls
omgevallen en hij en de strohoed er
naast liggen. Dat alles gaat sneller
dan Je het kunt opschrijven en mis
schien zelfs dan je het kunt lezen.
In de filmpjes wisselen mensen en
voorwerpen abrupt in wisselende ver
houdingen van situatie, in het zaaltje
zijn het de dingetjes van het tafeltje
die met snelle handbeweginkjes tel
kens in andere verhoudinkjes ge
bracht worden. Het duurt, met de
filmpjes mee, goed drie kwartier, en
dat is net niet te lang.
td
Stuart Sherman speelt met kaartjes op een tafeltje.
Speciaal vandaag
In Wat heet beter: hyper
ventilatie, het verband tussen
de geest en lichamelijke kwa
len en tips over homeopati-
sche middelen.
Ned. 1/19.50
De AVRO registreerde vo
rig jaar een saalvoorstelling
van het blijspel Liefde half om
half. waarin Ko van Dijk de
hoofdrol speelde. Naast hem:
Lies Franken. Pleuni Touw,
Arnold Gelderman. Jeroen
Krabbe en Edda Barends.
Ned. 2 20.40
Denk-Beeld gaat over uit
eenlopende ideeën in de Zaan
streek.
Ned. 1/22.20
Onderwerpen in Televisier
Magazine: een reportage over
de Nederlandse militairen in
Libanon, en een reportage
over de wijse waarop vluchte
lingen sich in ons land aan
passen.
Ned. 2*22.35
Religieuze muziek uit Tibet
klinkt in de laatste uitzending
van het KRO-programma
Voor God *n goden.
Hilv. 4 14.30
..Alleen zijn en blijven" is
het thema in Bij de Tijd.
Hilv. 121 10
Cees Rutgers is de lakonieke. met een
zachte stem en kleine gebaartjes, in
de stijl van ik doe dit maar even. De
teksten en de muziek, allemaal van
hem. hebben dat ook Hij heeft het.
met een zachte humor, over huiselij
ke dingetjes: onbenullige vakantie-
kiekjes, volkstuintjes, zoveel jaar ge
trouwd. alleenstaanden. Er is een,
leuk gedaan, soort volksliedje over
eendjes in een vijver Er wordt weer
eens een grapje gemaakt van een
radio-quiz. er zijn mopjes Als het
over verkrachten gaat, schrik niet, is
dat een grapje op de zachte g. en de
bloemen op het graf van Angélique
zijn bedoeld om te glimlachen. In de
Juffrouw die gek van de stilte op het
platteland aan de sherry raakt, of het
bloed op de sticker blij-dat-ik-rij. van
de man die frontaal botste, wordt
even dieper gemikt Maar het blijft
moeilijk om veel van dit cabaret te
zeggen omdat het zelf zo weinig te
zeggen heeft. En als het aan het slot
zelf denkbeeldige (niet zo denkbeel
dig) critici laat vragen: waarom heb
ben Jullie niets over abortus of apart
heid. heeft het daar geen zelfkritisch
antwoord op
Het hoeft trouwens niet
per se over die onderwerpen te gaan
om eens een keer raak te zijn. Terwijl
het programma gemakklijk en genoe-
gelljk voortkabbelde heb Ik wel zitten
verlangen naar Iets dat trof. en niet
alleen amuseerde. Clalre Elsas heeft
echt wel de stem en het temperament
om eens fel uit de hoek te komen, en
Jan Elbertse toont ln zijn bewegingen
dat er pit ln zit, maar ze blijven
aardig en mild en bescheiden en grap
pig
Het programma heet Verse
Groente, en dat wordt dan ook opge
diend Nergens olj
Iedereen maakt het wel eens mee
dat de zuurstofkoolzuurverhou-
ding in het lichaam uit balans
'raakt Je hapt dan naar extra
adem. bijvoorbeeld omdat je ge
tracht hebt om nog net de trein te
halen. Meestal ls het evenwicht
snel hersteld. Er zijn echter men
sen die zonder ongewone Inspan
ningen last van ademnood heb
ben. Dan spreekt men van hyper
ventilatie. Dit ls een soort syn
droom dat zeer uiteenlopende oor
zaken kan hebben.
In niet weinig gevallen zal er spra
ke zijn van het geestelijk verdrin
gen van onaangenaamheden. Me
nigeen probeert er onderuit te ko
men door een dubbele borrel te
pakken, meer te roken of vergetel
heid te zoeken met drugs of sex.
Wie deze paardenmiddelen niet
wenst toe te passen, kan zich ge
hinderd voelen door allerlei vage
kwalen. Uit deze groepen hebben
enkele patiënten meegewerkt aan
het KRO-programma Wat heet
beter, dat vanavond wordt uitge
zonden
De een is door zijn arts naar een
fysiotherapeut gestuurd om door
ademhalingsoefeningen zijn span
ningen te verminderen. Een pa-
door Ton Hydra
tiënte vindt baat bij de magnetl-
seuse, die haar door „instraling"
vitaliseert. Zij zegt: „Het is net
alsof Je geest wordt versterkt,
waardoor Je de kwalen beter kunt
opvangen"
Dokter Rama Polderman, bekend
specialist op het gebied van yoga
gaat dieper ln op het verband tus
sen de geest en lichamelijk onge
makken. Hij vertelt dat na een
lange periode van stress op be
paalde plekken ln het lichaam
blokkades kunnen ontstaan. Ze
komen tot uiting ln huilbuien,
angsttoestanden en zelfs ln deso
riëntatie. De grootste boosdoener
ls volgens Polderman de prestatie
maatschappij, die ons dwingt tot
onnatuurlijk leven. Van de ge
boorte af dragen wtj spanningen
veroorzakende stoorzenders met
Naast de prestatiedwang doen
zich bij steeds meer mensen extra
bemoeilijkende omstandigheden
voor Zij zitten er over ln dat zij
allerlei zekerheden verliezen. Hier
van zegt dokter Polderman onder
meer dat we te zeer afhankelijk
zijn geworden van wat anderen
over ons denken. Zijn advies: leer
meer vanuit jezelf te leven. Daar
aan koppelt hij iets dat misschien
nieuw lijkt, maar in feite oeroud
ls: 's avonds rustig overdenken
wat er zich die dag alzo heeft voor
gedaan. Op deze manier leer je
onbelangrijke ouitenkantlgheden
los te laten. Ook gaat de mens dan
ontdekken wat hij ln diepste we
zen eigenlijk is.
In de KRO-uitzending bespreekt
dokter P. Stehouwer enkele home
opathische hulsmiddeltjes. Ze zijn
veel langer te bewaren dan systhe-
tlsche medicijnen. Daarom schaf
fen steeds meer mensen een home
opathische hulsapotheek aan.
Dat ls goed. zegt dokter Stehou
wer. maar Je moet er dan wel wat
verstand van hebben. Het boekje,
dat ook dit programma van Wat
heet beter begeleidt, zal een opga
ve bevatten van een groot aantal
goed houdbare middeltjes en
waarvoor zij kunnen worden aan
gewend.
Vrijdagavond begint de KRO aan
een 26-delige Franse tekenfilmse
rie Onder de titel „Er was eens"
zullen kinderen (en niet zij alleen)
de ontstaansgeschiedenis van de
mens kunnen volgen, zoals die
door Albert Barlllé en zijn 52 teke
naars wordt uitgebeeld en verteld.
Nu weet ledereen dat onze aanwe
zigheid op deze planeet al van
oudsher gepaard gaat met geweld
dadigheden. Daar kom je ook bij
een reconstructie in stripvorm
niet omheen. Het geweldseffect
wordt echter in de filmreeks afge
zwakt als gevolg van een anecdotl-
sche benadering van de histori
sche feiten en de komische verte
kening van de figuurtjes.
Om de herkenbaarheid te vergro
ten maken acht vaste hoofdperso
nen de gang door de hele geschie
denis mee. Het zijn een vader en
moeder met hun dochter en zoon,
een wijze grijsaard, een zachtaar
dige domkop, een kwaadsappige
dwarsligger en een vervelende
dwerg. Zij figureren al in de pre
historie en laten zich gelden in alle
volgende episoden, ook tijdens
onze „Gouden Eeuw".
Tekenmeester Barlllé, die even
eens de geestelijke vader is van
„Beertje Colargol", moest af en
toe wel wat water in zijn histori
sche wijn doen omdat de serie in
bijna twintig landen wordt uitge
zonden.
In het verhaal over de Watergeu
zen zoals wij die te zien krijgen,
moeten de Spanjolen natuurlijk
het onderspit delven. Maar de
Spaanse televisiekijkers zijn nog
niet zo ver. dat zij dit pikken. Zo
moest er een paar keren rekening
worden gehouden met nationale
gevoelens.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Het r,
certgebouworgel heelt Ju
meeste concerten geen
re Junctie dan die vani
mentale achterwand vig
podium. Dinsdagavonc
dat anders, want toen
het tijdens een conceitn
het Amsterdams Philh
nisch Orkest onder 1
van Anton Kersjes tot
maal toe aan bod.
Eerst in het concert voor orgtl
orkest en pauken, dat Franc
lenc in 1938 voltooide en na
in de derde symfonie van
Saint Saëns.
actualiteiten, documentaires, school
radio, kerken, kleine zendgemachtig
den, politieke partijen. Hilversum
drie wordt van lichte muziekzender
meer popzender met elk uur kort
nieuws, extra verkeersinformatie,
sportuitslagen en actualiteitenflit-
sen. Hilversum vier: serieuze muziek
met twintig procent ruimte voor ge
sproken woord over kunst en cultuur.
De komst van Hilversum drie heeft
de bijna-doodklap betekend voor Hil
versum een en twee. Uit het laatste
luisteronderzoek dat van novem
ber 1978 blijkt dat gemiddeld per
kwartier bijna twee miljoen mensen
Hilversum drie aan hadden staan,
tegen ruim driehonderdduizend Hil
versum een en ruim tweehonderddui
zend Hilversum twee. Overdag wordt
Hilversum drie door vier keer zoveel
mensen aangezet als Hilversum een
en twee samen.
Nu we toch aan het rekenen zijn:
Hilversum vier heeft een luisterdicht
heid van 66.000 luisteraars per kwar
tier. Maar dat deze klassieke zender
minderheidsprogramma's zou bren
gen was te voorzien. Hilversum vier
heeft aan de verwachtingen voldaan
en mag niet alleen blijven maar de
minister van CRM heeft ook beloofd
dat er per 1 oktober waarschijnlijk
drie extra radio-uren in de lucht han
gen: van vijf tot acht uur.
Poulenc is een van die ma
plaatsen figuren geweest te
van de componisten in de eer
van deze eeuw. Hij was een o
formist, die met de grootste
digheid leentje-buur speelde
dit concert) bij Bach, Mozart e
kowsky en Rachmaninow,
daarbij toch tot een zo per jj
resultaat kwam, dat er van e;
me geen sprake is. Daarvoof
dit werk, waarvan de zevei
zonder onderbreking in elk#
gaan. te typerend voor P
werkwijze.
De Haarlemse meester-orL
bert de Klerk was de sollsth
concert van Poulenc. Hij spt
ter op de avond de obligaat-a
tij ln de symfonie van Saln
Een en ander met briljante t
en prachtig gekozen registra
orkestrale aandelen in beide
werden zeer kleurrijk en gl
ten uitvoer gebracht.
Jaap van Zweden behoort
Jongste generatie van Nederla
olisten. Hoewel eerst negent
oud, is hij reeds een bekende
figuur in de hoofdstad, het
danken is aan zijn groot ti
kunnen, maar meer nog aan 1
>engewoon sonore en exp
klank van zijn vioolspel,
concert in G klem opus 26 v
Bruch gaf hem alle gelegen)
zijn vlolistische en artistiek
lijkheden ten toon te sprei
zamen met het boeiend musi
orkest kwam hij, tot een ma
vertolking van Bruchs hyper
tlsche, maar nog altijd ind
kende opus.
AMSTERDAM (ANP) In
dam is op 65-Jarige leeftijd Ke
ders overleden. Manders beg
de oorlog als straatzanger ei
render en trad op in revue-
ties ln Carré, waarmee hij vee
had. Manders schreef ond<
„Amsterdam huilt" en „Mijn
was een stijfselkissie" waan
vrouw Rika Jansen optrad
volkscabaret dat hij in 1958
Thorbeckeplein startte. Hij
ook eigenaar van diverse nae
en stond bekend als „de kei
het Thorbeckeplein". Voorts
Manders een autobiografie
boek over zijn ontmoetingen
roemde cabaretiers. Zijn schi
werden diverse malen ten
«steld. De laatste jaren trad hl
als filmproducent. Hij was
van Tom Manders, die als Do
te bekendheid verwierf.
AMSTERDAM (ANP) Petei
opera „Houdlnl" zal in august
Verenigde Staten worden opi
Dat gebeurt op het muziekfei
Aspen (Colorado), waar zek
voorstellingen van de opera
circustent worden gegeven. P
•eerste keer dat een opera
Nederlandse componist bulte
pa wordt uitgevoerd, aldus de
satie Donemus. Donemus pi
eigentijdse Nederlandse muzi
„Houdini" ging op 29 septeml
in première in het Amsterdan
ater Carré, toen in een produl
de Nederlandse Operastichl
het Concertgebouworkest.
De uitvoering in Aspen komt
den van een Amerikaans gea
en orkest. Schat vertrekt dri
voor de eerste uitvoering naar
enigde Staten om de leiding
opvoeringen op zich te neme
ADVERTENTIE
