Zenderkleuring wordt
niet geheel nageleefd
Kantwerkster
geridderd
Peter Handke's
'Kaspar' versterkt
tot muziektheater
Tolkien verfilmd
Afdwingen niet mogelijk
Passiemuziel
Lodewijk de Boer met toneelgroep Baal
Vijf eeuwen toneel
soeterifn
Het begon met pannelapjes
Het mysterie
van ons leven
TV COMMENTAAR
OINSOAG 20 MAART 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Als de zenderkleuring per 1 april ingaat zullen van de totaal 471 radio-uren
per week er negentien uur en 38 minuten verkeerd worden ingevuld. Een aantal omroepen
heeft gezegd dat zij geen aanbod hebben voor bepaalde radiozenders en dat zij het bezwaarlijk
vinden om „ineens" andere programma's te gaan maken.
Middelen om de naleving van zender
kleuring al te dwingen zijn er in het
geheel niet. Wel staat de wettelijke
stok achter de deur. dat omroeporga
nisaties verplicht zijn de zendtijd te
gebruiken voor een volledig program
ma, dat in redelijke onderlinge ver
houding tenminste omvat onderde
len van culturele, Informaüeve, op-
voedkundige en verstrooiende aard.
De EO treedt de zenderkleuring met
voeten omdat deze omroep geen pop
programma's wenst te brengen en op
Hilversum 3 de Muzikale Fruitmand
en soortgelijke programma's blijft
uitzenden. Een andere omroep die
geheel afwijkende ideeën over zen-
AVRO-presentator Cees van Dronfelen heeft gisteren namens de Stichting
Conamus (Comité voor Nederlandse Amusementsmuziek) de jaarlijkse
Zilveren Harpen uitgereikt aan de groepen Flairck, Massada en Herman
Brood and his Wild Romance.
derkleuring heeft is de VPRO, die van
het begin af aan heeft gevraagd niet
„te hoeven worden bijgezet" op Hil
versum 1 omdat er bij die omroep een
antipathie bestaat tegen easy liste
ning muziek, zodat op Hilversum 1, 2
en 3 popmuziek wordt uitgezonden.
Verder vindt men de benaming lichte
informatie denigrerend voor de luis
teraars. Informatie behoort altijd hel
der te zijn, aldus radiodirecteur Jan
Haasbroek.
Volgens Gerard Hulshof, waarne
mend voorzitter van het college pro
grammaleiders radio (CPL), vindt dit
college dat toch zeer hoog is gemikt
met de plannen over de kleuring. Af
wijkingen vindt hij vaak verklaar
baar. omdat enkele omroepen geen
programma's voor bepaalde zenders
beschikbaar hebben.
Zeven uur
Volgens Hulshofs uiteenzetting bij de
introductie van de zenderkleuring,
komen de omroepen zeven uur zend
tijd per dag te kort om aan de zender
kleuring te voldoen. Nu komt nog vier
procent van de programma's op een
verkeerde zender. Indien de plannen
van de minister van CRM doorgaan
en Hilversum 4 per 1 oktober tot 's
avonds acht uur in de lucht blijft dan
wordt het zendtijdtekort opgeheven.
Het zenderkleuringsplan ls gemaakt
op basis van een onderlinge afspraak
tussen de omroepen. Volgens artikel
tien van de omroepwet zijn de omroe
pen wat vorm en inhoud van hun
programma's betreft zelfstandig
Meedoen aan de zenderkleuring bete
kent dat ze een stukje van die zelf
standigheid moeten prijsgeven.
Zo heeft men nog weinig kunnen uit
richten tegen slechte service-verle
ning aan het publiek wanneer de
TROS op zaterdag op de „zware"
zender Hilversum 2 een sportpro
gramma zet tegenover een gelijksoor
tig programma van de VARA op Hil
versum 1 waar het wel thuishoort.
Deze coördinatieve schoonheidsfout
wordt nog niet opgeheven.
Kerkdiensten
Verder zou er sprake van zijn dat op
de zondagmorgen op twee zenders
tegelijkertijd een kerkdienst wordt
uitgezonden (door IKON en KRO) en
dat de NOS op Hilversum 4 op dat
uur Muslca Religiosa heeft staan. Dat
laatste programma wordt verplaatst.
Zenderkleuring ls bedoeld om de pro
grammering en beluistering beter tot
zijn recht te laten komen. Zo steekt
de beluistering van Hilversum 1 en 2
schril af bij die van de populaire
muziekzender Hilversum 3. Gemid
deld luisteren bijna vier keer zoveel
mensen naar Hilversum 3 dan naar
Hilversum 1 en 2 samen.
Hoewel de Nederlandse radio vier
programma's aanbiedt wordt in feite
alleen maar Hilversum 3 beluisterd.
Toch blijkt uit onderzoeken dat deze
zender niet aan de verwachtingen
van de luisteraar voldoet Wanneer
naar de muzikale wensen wordt ge
vraagd komen in volgorde aan bod:
gevarieerde muziek, soft-pop, licht-
klassiek, Nederlands repertoire en
harde pop.
Vignetten die voor de zenderkleuring zijn gemaakt, maar die
de zenders ongenuanceerd in een hoekje drukken.
Woensdag 21 maart. Rotterd
len 20.15 uur. Johannes Past
Chr. Oratorium Vereniging 1
met Gewestelijk Orkest vc<
Holland oJ.v. Henk Helns. I
Woensdag 4 april. Den Haag
sia van Avila Kerk 20 00 uut L
nes Passie. Conservatory urc^f!
kamerorkest o.l.v. Frans R
Vrijdag 6 april. Amsterda it
certgebouw 19.00 uur. Matthi r
sie. Nederlands Kamerkoof.
um Vocale. Jongenskoor S f>
Concertgebouworkest oJ.v.
Hamoncourt
Zaterdag 7 april. Utrecht. Stil
14.30 uur. Johannes Passie,
torij o.l.v. Maarten Kooy.
Zondag 8 april. Amsterdam,!
gebouw 12.00 uur (zie 8 april
Maandag 9 en dinsdag 10 i|
sterdam. Concertgebouw l|
Mattheus Passie. K.C.O.V. l
met Amsterdams Philh ar
Orkest o.l.v. Meindert Boekt
Woensdag 11 en donderdag:
Utrecht, Muziekcentrum Vrei
19.00 uur. Mattheus Passie
Kerkgezang, Utrechts Jonp.
en Utrechts Symfonie Orkf
Jaap de Lange.
Vrijdag 13 april. Amsterdl
certgebouw 19.00 uur. Matth!
sie. Toonkunstkoor Amsteni
Amsterdams Philharmonlscl
o.l.v. Anton Kersjes.
Nederlands
Kamerorkest
AMSTERDAM Na een periode van
twee jaren waarin het Nederlands
Kamerorkest alleen met gastdirigen-
ten heeft geconcerteerd, zijn nu twee
eigen dirigenten voor het orkest aan
gesteld. Met ingang van het seizoen
1979-80 zal als eerste dirigent gaan
fungeren de 41-jarige Spaans-Cata
laanse dirigent Antoni Ros-Marbè,
sinds 1 oktober 1978 chef-dirigent en
artistiek directeur van het Nationaal
Orkest van Spanje te Madrid. Daar
naast zal Kees Bakels als vaste gast-
dirlgent optreden. Belde dirigenten
hebben zich voor drie seizoenen aan
het Nederlands Kamerorkest ver
bonden.
door André Rutten
AMSTERDAM Lodewijk de Boer heeft met de spelers van
Leonard Frank's toneelgroep Baal én met een groep muzikan
ten onder aanvoering van Maurice Horsthuis die ook de
muziek componeerde weer iets bijzonders bereikt in de
richting van muziektheater op basis van Peter Handke's
„Kaspar" uit 1967, in de vertaling van Karei Muller. De
première was zaterdag j.l. in het Shaffytheater.
..Wel erg Intellectualistisch, maar
toch hoorde ik buiten iemand
zeggen. Inderdaad. Peter Handke de
monstreert wat taal met mensen doet
en wat mensen met taal doen Hij
doet dat aan de hand van een histo
risch figuur uit het begin van de vori
ge eeuw: een jongeman van een Jaar
of twlnüg, die opeens op de markt
van een Duits stadje verscheen en
HILVERSUM De Evangelische
Omroep, die de Invoering van de zen
derkleuring per 1 april „ondoordacht
en overhaast" noemt, is niet van plan
het programma de Muzikale Fruit
mand van Hilversum 3 naar een ande
re zender te laten verhulzen. „Wij zijn
altijd bereid tot een goede samenwer
king met de andere omroepen maar
In dit geval voelen wij ons in een hoek
gemanoeuvreerd", aldus drs. L Do
renbos. directeur van de EO.
Hij beroept zich bij het besluit om de
Muzikale Fruitmand op Hilversum 3
te handhaven op artikel 10 van de
omroepwet, waarin staat dat Iedere
omroep zelf verantwoordelijk ls voor
hetgeen in haar zendtijd wordt uitge
zonden.
Speciaal vandaag
Frits Bom presenteert de
rubriek van de Ombudsman.
Ned. 2/19.27
Over besigheden van Ne
derlanders tussen 25 en 50 jaar
praat Koos Postema in Een
groot uur T' o.a. met prof. H.
Galjaard.
Ned. 2/20.27
In Tijdsein vertoont de EO
een Franse film over het ont
staan en de groei van mense
lijk leven.
Ned. 1/20.50
Onderwerpen in VARA-Vi
sie: de op 1 april te verwach
ten zenderkleuring" van de
radio en het tekort aan steken-
huispersoneel
Ned. 2/22.20
In het Duitse programma
Meesterwerk speelt het
Concertgebouworkest o.l.v.
Bernard Haitlnk „Lieder eines
fahrenden Gesellen" van Mah
ler (met bariton Benjamin
Luson) en de vierde symfonie
van Beethoven.
Duitsl. 2/22.45
Annellese Rothenberger
tingt de rol van Kurfdrstin
Marie in Zeilers opehrtte Der
Vogelhandler.
Hilv. 4 15.00
maar één zin kon zeggen. „Ik zou net
zo n ruiter willen worden als mijn
vader geweest is." Peter Handke nu
stuurt één figuur het toneel op, die
ook maar één zin kent: ,Jk wou graag
net zo worden als vroeger een ander
geweest ls."
Hij blijft die zin herhalen terwijl hij
over het toneel rondloopt, onhandig
opbotst tegen de paar dingen, die er
staan, ze ook omgooit: twee verschil
lende stoelen, twee verschillende ta
feltjes Uit luidsprekers beginnnen
stemmen op hem in te praten. Gaan
deweg ontdekt hij, dat een stoel een
stoel la. waartoe hij dient, wat Je er
mee kimt doen. Het is een verbale,
ietwat geabstraheerde weergave van
het „leerproces" van ieder mens. Je
leert de dingen namen geven, je leert
over Je ervaringen praten en denken,
en daardoor kun je er iets mee doen
In het tweede deel voert Handke nog
vijf andere Kaspars in. die de eerste
en elkaar gaan naöpen (om het maar
kort te zeggen), en napraten, waarbij
de taal uiteindelijk zinloos wordt De
slotwoorden, verschillende malen
herhaald, zijn: „geiten en apen".
Acht Kaspars
In vroegere voorstellingen van het
stuk was er dus één hoofdfiguur met
„Vijf eeuwen toneel en decor" heet
een kleine, interessante tentoonstel
ling, die tot en met 3 mei in de stads
schouwburg van Nijmegen te zien is.
Zij ls opgezet en met medewerking
van enkele anderen ook uitgevoerd
door Gerard Bonneke, student in de
kunstgeschiedenis aan de universi
teit van Nijmegen. Prof. H. de Leeuwe
uit Utrecht heeft haar vrijdagmiddag
geopend. Beneden in de hal van de
Schouwburg worden de ontwikkelin
gen in de decorbouw van de vijftien
de eeuw af tot nu toe getoond, waar
bij uit elke periode een enkel voor
beeld ls naar voren gehaald met be
hulp van platen en enkele teksten,
maar ook met maquettes, die Gerard
Bonneke aan de hand van de tekenin
gen gemaakt heeft, om de drie-di
mensionale werking van het decor te
laten zien De grote lijnen van de
ontwikkeling worden dus getoond
In de grote foyer boven wordt wat
verder Ingegaan juist op de beginpe
riode van deze ontwikkeling, de re
naissance. waarin men aansluiting
zocht bij de klassieke theaterbouw
De bijbehorende catalogus geeft, ook
beknopt, maar zeer helder, een over
zicht van die ontwikkelingen Bij elk
onderdeel wordt een respectabele li
teratuurlijst gegeven: de tentoonstel
ling ls gebaseerd op een grondige
studie
NEW YORK (AP) De film naar het boek van J. R. R. Tolkien „In dl
de ring" trekt op het ogenblik in de Verenigde Staten grote belan
„In de ban van de ring" handelt over een mythische wereld waarin*1
elfen, dwergen, aardmannetjes en tovenaars zijn verwikkeld in eir
tussen goed en kwaad. Het thema lijkt meer geschikt voor kinderen»
volwassenen, maar de uitwerking ervan in zijn wereldberoemd
boek heeft vooral miljoenen volwassenen geboeid. Deze Britse tan;
veronderstelde zelf uiteraard niet dat de aarde eens bevolkt was dl*
monsters en tovenaars, maar hij had altijd wel het gevoel dal
registreerde dat „er" of „ergens" altijd was geweest.
Door zijn kennis van de Keltische taal raakte hij ook sterk geïntert
de mythen en legenden uit het verleden en begon daarop gebaseerde
en gedichten te schrijven. Toiklens populariteit groeide tot onvoc
afmetingen. Volgens zijn zoon Micheal komt dat doordat hij beant
„aan het verlangen van mensen die zich omgeven wisten met 1
onwaarachtige normen en goedkope filosofietjes die hun gegevei
vervanging van schoonheid, mysterie, opwinding, avontuur en held
ADVERTENTIE
Linnaeusstraat 2 - tel 020-923189
Geprolongeerd
di 20, vr 23, za 24 mxt: 20.00 uur, zo 25 mrt: 15.00 uur.
'U lijkt als twee druppels water op eert Suld-Afrikaner'.
John Challis en Sarah Porter spelen:
CUT THE GRASS SO WE CAN SEE
THE ELEPHANTS AGAIN
Van een onzer versalggevers
DE STEEG de hoogbejaarde mevrouw Mien
Meulen-Nulle uit Winterswijk, autoriteit op het gebi
kantwerken, is ridder in de Orde van Oranje-Nassau
den. Ze ontving de onderscheiding op kasteel Middac
De Steeg, toen daar een tentoonstelling van klos- en
kant uit de collectie van Museum Boymans-Van Beuni
Rotterdam werd geopend.
Een scène uit „Kaspar".
vijf bijfiguren en kwam de bewijslast
vooral neer op één acteur, in 1969
Bemhard Droog bij Theater, in 1978
Jullen Schoenaerts bij het Gentse
Arca-theater. In de voorstelling van
Baai zit er wel enkele ogenblikken
één Kaspar ais een verdwaasde lede
pop vóór op het toneel, maar in feite
zijn er van meet af aan acht Kaspars.
die ongeveer eender in grijze katoe
nen pakken slordig gekleed zijn, en in
grime en uiterlijk allemaal Iets gro
tesk-verdwaasd ledepopachtigs heb
ben. maar wel gevarieerd naar eigen
aard en uiterlijk van de acht spelers
drie actrices, vijf acteurs.
Acht Kaspars beelden dus het „leer
proces" uit. waarbij ieder zijn eigen
uitdrukkingsmiddelen met handha
ving van het grotesk-ledepopachtlge
uitwerkt, uitstekend passend binnen
het geheel, maar daarin tegelijk ook
een persoonlijke noot Het geheel is
een beweeglijke, voortdurend veran
derend bewegingspatroon, gestimu
leerd door de muziek, die soms spre
kend klankdecor is. het ritme onder
streept maar ook de dramatische ex
pressie versterkt door het vergroten
van de mimische en vocale middelen
van de spelers. Waarbij de tekst in
samenwerking met Ba als dramaturg.
Ruud Engelander, verhelderend ,is in
gekort. Dat alles binnen een medebe
palend decor van Paul Gallis, waarin
veertien klapdeuren in een cirkelseg
ment de achterwand tol een levend in
het spel passende achterwand vor
men. En met doeltreffende kostuums
van Leonie Polak. Het premièrepu-
bliek was terecht geestdriftig.
Mevrouw Van der Meulen, die Juist
zaterdag 95 Jaar is geworden, houdt
zich al meer dan zeventig jaar met
het kantvak bezig, ze onderwees er
leerlingen in, schreef er boeken over
en wijdde er vele lezingen aan. Verder
deed ze belangrijk werk voor de op
richting van „Het Kantsalet", de eer
ste Nederlandse Vereniging van
Kantllefhebsters.
Mevrouw Van der Meulen, die nu in
een bejaardenoord te Winterswijk
woont, belandde eigenlijk „toevallig"
in het kant- en kloswerk. Ze ging er
zich voor interesseren na er wat boek
jes over gelezen te hebben. Als meisje
maakte ze pannelapjes, die ze voor
een dubbeltje verkocht.
In 1906 werd ze. nog maar 22 jaar,
Het is jammer dat Tijdsein van de
EO en Koos Postema's Groot uur
„U" elkaar vanavond overlappen.
Wij worden In beide programma's
bepaald bij het leven. Vla de buis
gebeurt dit niet zo vaak. Ook in
het dagelijks bestaan is menigeen
drukker in de weer met andere,
meestal erg materiële zaken. Of
wij zitten onderuit om ons te laten
vermaken. Om te ontsnappen aan
wat wij dan het leven noemen
De Franse cineast Jean Marie
Bauflé heeft het ontstaan van
menselijk leven gevolgd; van con
ceptie tot geboorte. Het resultaat
is een fascinerende film van een
wonderbaarlijk gebeuren Niet
eerder heeft Ingenieus camera
werk mij op zo indrukwekkende
wijze getuige doen zijn van het
scheppingsproces. Mysterieus en
schitterend tegelijk.
Reeds de oudste bijbelschrijvers
hadden weet van dit mysterie. Het
is verbazingwekkend zo nauwkeu
rig als hun beschrijving overeen
stemt met de beelden die van
avond te zien zijn in het EO-pro-
gramma. David zegt in de 139ste
psalm dat hij als een borduursel
gewrocht ls. Hetzelfde woord
schiet je te binnen wanneer Je ziet
hoe het beginnende leven als het
ware wordt omzwachteld door een
raglijn weefsel van zenuwbanen
en anderen En als na de 21ste dag
door Ton Hydra
een miniscuul hartje begint te
werken, gebeurt dat in de nog „on
gevormde klomp" waarvan de
psalmist rept in zijn volgende
vers.
Wij kunnen ons met allerlei pape
rassen identificeren, maar het eni
ge niet te vervalsen „persoonsbe
wijs" draagt de mens bij zich op
de toppen van zijn vingers. Deze
afdruk, die bewijst dat wij uniek
zijn en waarvan geen tweede
exemplaar wordt gemaakt ont
staat als de moeder haar kind bij
na vier maanden onder het hart
draagt
De versie die ik van de Franse film
vooraf heb kunnen bekijken, was
voorzien van Vlaams commen
taar Perschef Feike ter Velde ver
telde mij dat de EO het program
ma begeleid met een eigen tekst
Die kan nooit zo beeldend van taal
zijn en zo poëtisch klinken als
waartoe men in België van nature
in staat ls. Het Vlaams vormt een
organisch geheel met het film
beeld en sluit volkomen aan bij de
gevoelens die je als toeschouwer
ondergaat.
In het filmcommentaar waren uit
spraken verwerkt, die van bijzon
der belang zijn bij de eerste con
tacten met het jonge leven. Dat is
al in het prilste stadium voor ui
tingen van liefde even gevoelig ais
voor de manier waarop het wordt
gevoed. Van grote waarde is even
eens wat gezegd wordt over om
standigheden die het scheppings
proces kunnen misvormen
Filmer Bauflé werd niet uitslui
tend gebiologeerd door de film
technische problemen die over
wonnen moesten worden om het
groeiproces in het moederlichaam
te kunnen volgen. Hij had daar
naast ook oog voor de beleving
van de vrouw tijdens de geboorte
De grote verwachting die zich op
haar gezicht weerspiegelt en de
ontroering die zij met haar man
deelt als zij dat nieuwe leven voor
het eerst in handen heeft, leveren
een onvergetelijke aanblik op.
Deie beelden zijn zo imponerend,
zo alleszeggend ook, dat vlak erna
uitgesproken woorden heel vlug
als overbodig kunnen worden aan
gevoeld. Het is begrijpelijk dat de
Evangelische Omroep de Franse
documentaire heeft aangekocht
als onderdeel in de actie „Voor het
leven". Maar wat daarover dient
te worden gezegd, zou ik het liefst
vooraf horen gaan aan deze
schoonheid van een film, waarin
het mysterie van het leven voor
zichzelf spreekt.
Er nog eens over nadenkend, vind
ik het toch wel erg spijtig dat EO
en VARA hun bespiegelingen van
het leven niet anders hebben ge
programmeerd. Tijdsein staat al
tijd aan het eind van de EO-uit-
zending. De enige die alsnog zou
kunnen wisselen is dus de VARA.
Dat zit er waarschijnlijk niet in
omdat de begintijd van Postema's
Groot uur al verscheidene keren
op de buis is aangekondigd On
verwachte omzetting kan tot ge
volg hebben dat het programma
met prof. Galjaard voor veel kij
kers de mist in gaat. en dat mag
men niet riskeren.
Zo ziet u maar weer hoe moeilijk
het is om het iedereen naar de zin
te maken en de waardevolle pro
gramma s bij een zo groot moge
lijk publiek te brengen. Nog een
geluk dat wij slechts twee televi
siezenders hebben.
directrice van de Koninklijk
landsche Kantwerkschool
Haag. Daar kwam een goed
nerend atelier bij. In 1908 wi
45 kantwerksters. Veel bes
werden uitgevoerd naar onti
zoals haar meisjesnaam luid
Nulle, bijvoorbeeld de wieg v
ses Juliana, die een jaar la
geboren.
Ter gelegenheid van een grot
sche optocht te Leiden in 11
stellend de intocht van Fred
drik in 1625, heeft mevrouw
Meulen. na een studie van
tuums uit die tijd. afgebeeld
derijen uit de 17de eeuw. 12
en paren manchetten-in stijl
doel getekend en laten verv
op haar atelier. De school v«
die tijd onderscheidingen
scheidene internationale ter
lingen.
Concurrentie
In 1915 ging mevrouw Van
len in opdracht van de regel
Nederlands-Indië om daar,
op Sumatra, de mogelijkhe<
derzoeken inlandse meisjes
wijzen in kantklossen. Zo 2
kant-industrie kunnen ontsl
vrouw Van der Meulen vo(
het plan geen levensvatbaar
Ze ontdekte dat niet zou 1
tomen tegen de alles overl
concurrentie van China, wa
zogenaamde Europese kant
gevoerd.
Mevrouw Van der Meulen,
België actief is geweest, wa
stimulans bij de totstandko
„Het Kantsalet" Door scl
van deze vereniging hebb
musea in Nederland, zoals I
museum te Amsterdam en
seum Boymans-Van Beul
Rotterdam, waardevolle
klos- en naaldkanten kunni
stellen. Ook bij de conserv
dit kostbare maar fragiele
heeft zij een grote rol gesp
was voordat het Centraal I
um voor Onderzoek van Vo
van Kunst en Wetenschap
Zij wordt beschouwd als d«
in Nederland de ogen heef
voor de vakkundigheid en
held van het kantwerk, da
Nederlands delicaatste cull
ren is. De tentoonstelling 1
Middachten loopt tot en ml
Zij kan bezichtigd worden
dag-, zaterdag- en zondagl
en gedurende de Paasdagö
van twee tot vijf uur.
