Galjaard analyseert
onze samenleving
Sobere parabel:
niet meeslepend
Abbie de y
Quant in E
fluitistens
Spontaan en
onafhankelijk
Kampen in
de kijker
TV COMMENTAAR
Centraal thema in drie Grote Uren U
Projekttheater speelt „Anirike"
klinken in
Haags Gemeente
museum
Willem van der Nat:
Woensdagavond 28 ma<
aanvang 20.15 uur /jk
ZATERDAG 17 MAART 1979
KUNST/RADIO/TELEViSIE
TROUW/KWARTET
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Op maandag 19, dinsdag 20 en woensdag 21 maart presenteert Koos Postema
(VARA) een reeks Grote Uren U met als centrale gast prof. dr. H. Galjaard. Koos Postema
praat met hem over het leven van de Nederlander van vandaag en in de toekomst. De serie kan
door toeval op drie achtereenvolgende avonden worden uitgezonden. In de directe uitzendin
gen komen achtereenvolgens aan bod: van geboorte tot beginnende zelfstandigheid (van 0 tot
20 jaar), de werkperiode (van 20 tot zo'n 60 Jaar) en tenslotte de Nederlander op zijn oude dag.
door Jac. Kort
lol
d\
Volgens Koos Postema Is prof. Gal
jaard beslist geen „nieuwe messias"
maar doodeenvoudig een verontruste
Nederlander van 43 jaar oud. Poste
ma heeft als voorbereiding op de pro
gramma's dagenlang gepraat met
deze Rotterdamse hoogleraar In de
celbiologie en erfelijkheidsleer aan de
Erasmus universiteit. Uit die ge
sprekken is duidelijk naar voren ge
komen dat Galjaard zeer verontrust
ls over de samenstelling van de bevol
king in ons land, die ongunstiger zou
zijn dan in ons omringende landen.
Wat Galjaard vooral grieft is dat er
wel dikke rapporten over allerlei pro
blemen worden samengesteld, maar
dat die verdwijnen in departementale
laden. Zodoende bestaat er geen we
zenlijk beleid aldus Galjaard. Poste
ma blijkt het in grote lijnen met
Galjaard eens te zijn. Postema:
„Sinds 1945 is onze bevolking sterk
toegenomen. Er zijn vijf miljoen Ne
derlanders bijgekomen, maar de re
geringen hebben die cijfers maar la
ten waaien."
Dat Oaljaard van mening is dat de
bewindslieden niet adequaat genoeg
reageren op de onderzoekresultaten
van universiteiten steekt hij niet on
der stoelen of banken. Hij kreeg al
eerder bekendheid bij het grote pu
bliek als wetenschapper door een uit
zending van een Groot Uur U waarin
het thema vruchtwateronderzoek
centraal stond. Hij vindt in tegenstel
ling tot vele van zijn collega's dat
ledereen recht heeft op de resultaten
van wetenschappelijke onderzoeken.
Galjaard is ook niet bang om conclu
sies te trekken en er mee de publici
teit te zoeken. Postema zegt over
hem: „Galjaard is een van de weinige
generalisten, een wetenschapper die
tracht verder te kijken dan zijn eigen
vakgebied."
Kritiek Peijnenburg
Galjaard die zijn materiaal voor deze
uitzendingen, zoals gezegd, uit stoffi
ge bureauladen van ambtenaren van
Prof. dr. H. Galjaard
diverse ministeries haalde, krijgt van
de departementen wel kritiek op zijn
harde conclusies. Zo zegt een voor
lichter van CRM in de VPRO-gids
van deze week: „In de politiek is het
erg moeilijk om op lange termijn te
werken. Galjaard kan zich daar wel
over opwinden, maar dat zullen wel
meer mensen doen. WIJ kennen die
rapporten en statistieken natuurlijk
net zo goed, maar een minister kan
daar niet zo makkelijk over praten,
omdat Je aan de hand van deze gege
vens toch geen beloften kan doen."
Minister Peijnenburg van weten
schapsbeleid concludeert in het zelf
de artikel dat grote problemen voor
de toekomst nu veel kleiner lijken en
dat kleine problemen van het mo
ment de ministers al genoeg hoofd
brekers opleveren. Niettemin wordt
er aan langlopende problemen vol
gens Peijnenburg hard gewerkt door
daarvoor ingestelde instanties zoals
de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid en het Sociaal-cultu
reel Planbureau. Deze instanties
moeten in de gaten houden of de
actuele politiek niet uit de pas loopt
bij de behoeftes op lange termijn.
Peijnenburg is het niet eens met Gal
jaard dat rapporten in de laden van
de ministers blijven liggen. Peijnen
burg: „Het kan wel eens voorkomen
dat er rapporten in de laden verdwij
nen, maar dat betreft dan toch gege
vens die geen adequate antwoorden
geven op verschenen vragen. De
meeste rapporten zitten, zou je kun
nen zeggen, in de pijplijn. En die
komen er ook wel uit, daar gebeurt
iets mee."
Statistieken
Het idee voor de serie is van prof.
Galjaard zelf gekomen. Maandenlang
werkte hij zich door gegevens over
Nederlanders heen. Zo ontstond er
een uitgebreide lijst vol feiten en
ideeen. In de uitzendingen komen
ook tal van betrokkenen aan het
woord en zullen veel statistische ge
gevens worden verstrekt. Galjaard
bespreekt onder meer wat de gevol
gen kunnen zijn van het sterk toene
men van het aantal bejaarden in Ne
derland. Momenteel zijn dat er zo'n
1,4 miljoen en volgens statistische
gegevens zullen er binnen twintig
jaar 2 miljoen bejaarden zijn.
Over de beroepsbevolking is becij
ferd dat die nu uit bijna vijf miljoen
bestaat: 3,6 miljoen mannen en 1,4
miljoen vrouwen. Momenteel gaan er
1,1 miljoen niet naar hun werk. Dat
zijn dan 200.000 werklozen en 430.000
WAO-ers, terwijl 480.000 werknemers
zich hebben ziek gemeld. Ook hier
over praat Galjaard met studiogas-
ten die representatief moeten zijn
voor verscheidene bevolkings
groepen.
Marianne Boyer als Anirike en Leo Spekreijse als Robert.
AMSTERDAM In i
van grote fluitisten,
seizoen in de Kleine
revue passeren, trad
dag onze jonge lanif
Abbie de Quant op. l
begeleid door Glen
klavecimbel en Jaap
Linden, cello.
Het programma werd geop n
twee Franse flultsonates:
magne" van Michel Blavex i
nr 2 van Joseph Bodin de
tier. Van deze tijdgenoten tin
eeuw heeft de eerste de groo ld
kenis gehad, gelijk ook we*jn
beide werken, die tijdens dj
gespeeld werden bleek.
De Italiaanse componist ie
Petrassi (1904) was vertegen
met het uit 1969 daterende
voor fluit, altfluit en picc
werk, waarin allerlei timbres
drie instrumenten tegenov(>H'
worden geplaatst en uit dit
stellig interessant. Vivaldi!
„n Pastor Fido" besloot het
voor de pauze, een zeer bo ei
afw4 iselend werk. frk
Na de pauze liet Jaap ter Lii a]
horen in de prachtige sonate
Joh. Seb. Bach voor viola ds
en klavecimbel. Abbie de Q1
sloot het concert met de Soi
klein van dezelfde compo s
volgd door de Sonate in D g
diens derde zoon Johann
Friedrich.
Al met al een zeer aantreklL
boeiend programma, dat doe ,i
artisten voortreffelijk wei
voerd. Abbie de Quant heeftn£
expressieve voordracht. Gle kl
begeleidde feilloos en Jaap
den's kwaliteiten kwamen h
lijkst tot uiting in de Gamb
die hij zeer genuanceerd tei
bracht.
De kleine Zaal was weer tot
plaats bezet, zoals op alle
certen. Het publiek toonde
AMSTERDAM In „Anirike", de nieuwe produktie van het Projekt theater die donderdag in ingenomen met de wijze w
het Shaffytheater in première ging, staat de leugen centraal. „Hoe belangrijker iemand is, hoe mooie programma werd uiti :i
belangrijker de leugen", zegt Robert de gewelddadige rechterhand van een jonge magnaat
van het stadje A die zijn macht in het bedrijl veilig stelt met behulp van leugens en ten koste (jgp flOQ
van mensen.
Speciaal vandaag Drinken en
Tot de gasten in de show
van Mike Burstyn behoren zijn
ouders. Zij maken deel uit van
het Jiddische Theater in de
VS.
Ned. 1/20.30
De TROS vertoont het eer
ste deel van de Amerikaanse
serie „Wheels" naar het boek
van Arthur Hailey over de
auto-industrie.
Ned. 2/20.27
Aktua
Ned. 2/22.45
Joan Haanappel geeft com-
mentaar bij de wereldkampi
oenschappen kunstrijden op
de schaats voor dames.
Ned. 1/23.55
Van Hitchcocks geruchtma
kende horrorfilm The Birds is
een Duitse nasynchronisatie te
volgen.
Duits. 1/22.05
Susanne York vertolkt Jane
Eyre in de Engelse speelfilm
naar de beroemde roman van
Charlotte Brönte.
Duitsl. 2/20.15
Gasten in De Rooie Haan
sijn: VVD-fractieleider Riet
kerk, CDA-Kamerlid Van
Houwelingen, zijn PvdA-colle-
ga Van der Doef en Jan de
Jong van de Industriebond
NVV
Hilv. 1/12.41
DEN HAAG „Drinken en klinken"
is een grote tentoonstelling, die van
31 maart tot 4 juni in het Haags
Gemeentemuseum zal worden gehou
den: een overzicht van 3500 jaar
drinkgewoonten. Verschillende afde
lingen van het museum leveren er een
aandeel aan. Er zijn kannen, glazen
en kruiken, theepotten, koffiekan
nen, serviezen en daarbij wordt volop
Informatie verschaft over drinkge
woonten rond wijn, bier, koffie, thee
cacao in de loop der tijden.
Tijdens de expositie wordt een con
cert georganiseerd van louter drink
liederen en ook de bekende Koffie-
cantate van J. S. Bach zal worden
uitgevoerd.
De rondgang over de tentoonstelling
begint in het oude Griekenland en in
de Romeinse wereld. Dan wordt er
aandacht besteed aan de Middeleeu
wen in het Westen en het Nabije
Oosten, er is te zien wat er in Italië en
andere Europese landen in renaissan
ce en barok is gebruikt aan kannen
en flessen en wat verder maar met
drinken te maken heeft.
De negentiende en twintigste eeuw
zijn vertegenwoordigd met karakte
ristieke voorbeelden en de kans is
groot dat de bezoeker er materiaal
aantreft, dat hij zelf nog in huls heeft.
door G. Kruis
LEIDEN Willem H. van der
Nat. Het is geen al te bekende
naam in de Nederlandse
kunstwereld. Er werd weinig
over hem gepubliceerd en
maar een enkele kunstlexicon
vermeldt dat hij in 1864 in
Leiden werd geboren en daar
in 1929 overleed.
Tot 23 april is er in het Stedelijk
Museum „De Lakenhal", Leiden in de
reeks „Een Leidse School", die gewijd
is aan een Leidse nabloei van de
Haagse School, een tentoonstelling
van zijn werk te zien.
Nabloei. Dat wil niet zeggen, dat deze
kunstenaar maar wat mee-neuriede
in het koor van de Nederlandse im
pressionisten; het is een spontane,
onafhankelijke kunst, vrij van over
dreven sentimenten, treffend door de
puntigheid van de veelzijdige mo
tieven.
Door zijn gevoelig-pittige kleur het
Haagse grijs verving hij door bruin
waaraan hij in de loop der tijd steeds
meer waarde ging toekennen, noteer
de Van der Nat soms heel verstild,
dan weer heel beweeglijk, de eenvou
dige wereld, de natuur, om hem
heen. 'n Heel eigen, bijna eigenzinni
ge visie had hij en vooral in zijn latere
werk word Je geconfronteerd met op
vallend moderne opvattingen.
Leo Hoogeboom heeft het stuk ge
schreven en geregisseerd. Een be
langrijke inspiratiebron hiervoor was
een uitspraak van Susan Sonntag
waarin zij stelt dat geweld de enige
vorm van verzet is die nog niet geïnte
greerd is in onze maatschappij. Zowel
gewelddadig verzet als leugen en be
drog op grote schaal nemen nog
steeds toe.
Ze krijgt hierdoor het aanzien van
een madonna. En in de symbolische Zi j A
Anirike, de titelfiguur, wenst zich
daar niet bij neer te leggen. Haar
broer is door het bedrijf, waar beiden
werken op reis gestuurd. Zijn vermoe- Intrigeert
dens omtrent de gewelddadige dood
van twee invloedrijke bestuurders,
bleken al teveel waarheid te bevat
ten. Anirike begrijpt niet dat iemand
zich weg laat sturen, laat omkopen.
In haar pogingen de zaak alsnog te
ontrafelen staat ze nagenoeg alleen.
Kasteel Middachten in De
huldiging plaats van mevrof16
Nulle ter gelegenheid van
verjaardag en als inleiding
toonstelling over klos- en n
op welk gebied mevr. Nulle
de grootste deskundigen i
land is. De getoonde collei i
komstig uit de collectie van e:
Boymans van Beunlngen ii
dam en is elke vrijdagmldd
dagmiddag en zondagmiddf1
zichtigen.
De voorstelling wordt hierdoor niet Voor het jeugd- en vorraL
meeslepend maar intrigeert wel. Dat ter van de gesubsidieerde ge1
werkelijkheid van de parabel, zoals je
dit stuk kunt opvatten, is dat conse
quent gedacht. De gepersonifieerde
goedheid die ten onder gaat aan de
gepersonifieerde leugen. Zo heeft
Hoogeboom het ook geregistreerd,
het ingehouden en beheerste van Ani
rike tegenover de uiterlijke bombast
van de heren in het zwart.
Willem van der Nat:
1921
„Zelfportret"
Van der Nat ontwikkelde zich tot een
dierenschilder van formaat. Anders
dan schilders van de Haagse School
voor wie de dieren meestal tot versie
ring, stoffering van het landschap
dienen, noteerde hij vooral hun indi
viduele karakters, de hun eigen bewe
ging en houding.
Een kleine, maar boeiende tentoon
stelling van een spontaan kunste
naar, die zoals Bremmer al in 1980 al
schreef „de moeite van een aandach
tig zien beloont".
In hetzelfde museum, nog tot 1 april,
"20x Jan Steen", een expositie, die
deze grote zeventiende eeuwer nu
eens heel anders laat zien.
Haar vader, journalist in hetzelfde
bedrijf, is oud en zijn invloed op de
Jonge directeur nihil en haar zusje
sluit zich ervoor af. Heeft ze eindelijk
succes bij haar gehoor in de fabriek
dan wordt ze door de directie ontbo
den en geconfronteerd met omkoop
praktijken. Ze weigert erop in te
gaan. Als uiteindelijk blijkt dat ook
haar broer zich geconformeerd heeft,
blijft er weinig over en kiest ze voor
de uiterste consequentie: zelfmoord.
Madonna
In hele korte scènes sober van opzet
en uitbeelding, worden alle lijnen die
Anirike's noodlot bepalen, uitgezet
en uiteindelijk aangetrokken. Haar
gedrevenheid wordt gevoed door ui
terlijke omstandigheden maar mist
jammer genoeg de innerlijke strijd
die de klassieke held, waarmee ze
vergeleken wordt, zo tragisch maakt.
Haar karakter krijgt te weinig relief.
Ze reageert als een kameleon: liefde
rijk tegenover haar moeder, vrolijk
met haar zusje en strijdbaar tegen
haar vader, maar dit alles ingehou
den met een waas van het onaardse.
ligt aan de intensiteit van het spel, de
aandacht voor het detail en de inven
tiviteit waarmee sommige scènes zijn
uitgewerkt. Een mooi voorbeeld is de
droom van Anirike, waarin de mag
naat badinerend zijn zelfgeschreven
verzen voorleest, de vader fluitend
zijn opgezette vogels uitkamt en Ro
bert sissend zijn boksoefeningen
doorneemt. Dit alles door elkaar inge
houden nerveus uitgevoerd, één van
de spannende momenten die het stuk
in al zijn soberheid te weinig kent. De
spelers zijn Marianne Boyer, Cees
Wijn, Leo Spekreijse, Leonie Tries-
scheijn, Rudolf Damsté en Frans
Strljards.
pen zal boven de normale k
meerdering ongeveer 579.511
overheidssubsidie extra bei n
moeten komen. Dat blijkt e
advies van de Commissie J(
ter van de Raad voor de K e
afdeling bracht advies uit a F
nister van CRM over de tri
gesubsidieerde gezelschapp )r
nenkort zal ook worden gei
over de ongeveer twintig a
van groepen die niet eeri*
CRM werden gesubsidieerd n
nister heeft beloofd de ad
bekijken en de voorsteller
commissie zoveel als mogell
wezenlijken.
ADVERTENTIE!
Speciaal morgen
De brieven uit de Openba
ringen van Johannes staan
centraal in de Vesperviering.
Voorganger is ds. R. Hensen.
Ned. 1/17.00
In Horizon oji.: elektroni
sche hulp bij het ontspannen,
door het lichaam heen kijken
met behulp van geluidsgolven,
kernfysica en baarmoederon-
derzoek, zuiniger rijden door
verbeterde aerodynamiek.
Ned. 2/18.45
Hans Keiler maakte een do
cumentaire over het leven van
de Amerikaanse anarchiste en
feministe Emma Goldman
(1869-1940).
Ned. 2/21.35
Ander Nieuws van de
NCRV biedt een filmportret
van christelijke activiteiten in
Kampen.
Ned.1/22.05
De BRT start de zesdelige
televisieserie Maria Speerma
lie naar het bekende boek van
Herman Tcirlinck. In de
hoofdrollen: Tessy Moeren
hout en Senne Rouffaer.
België 1/20.30
De BRT vertoont ook de
Britse gedramatiseerde docu
mentaire over de treinkaping
bij Wijster door Zuid-Moluk-
kers in 1975.
België 1/22.10
Wel vertoefde lk aan de andere kant
van de wereld, maar In Kampen ben
ik nog nooit geweest. Ik blijk mezelf
iets moois te hebben onthouden.
Om twee redenen had de IJsselstad
al veel eerder in mijn vizier moeten
komen. Wat Rome betekent voor de
katholiek, is Kampen voor het pro
testantse volk, zeggen ze. Boven
dien ben lk verzot op de schoonheid
van oude stadjes. Dat lk mijn scha
de wil inhalen, heb lk te danken aan
Henk Verkerk en John Kummer.
Henk stelde een heel aantrekkelijk
film portret samen van de eertijds
keizerlijke Hanzestad, dat zondag
avond als „Ander Nieuws" door de
NCRV wordt uitgezonden. En met
John maakte ik op een plezante
manier kennis bij de voorvertoning
van de documentaire. Als rechtge
aard voorlichtingsambtenaar van
zijn stad. stuurde hij mij enige pu-
blikaties toe, kennelijk met de be
doeling de aantrekkingskracht van
Kampen nog iets te versterken. Dat
is 'm dan aardig gelukt.
Een van de titels luidt: ..Kampen,
de stad die er (kerk)-torenhoog uit
springt". Zeer typerend voor het
door Ton Hydra
calvinistisch bolwerk, want het sil
houet van de stad wordt beheerst
door de stenen blikvangers van
achttien verschillende kerkgenoot
schappen! De gebouwen staan er
niet te pronk als cultuur-monumen
ten waar af en toe een muziekuit
voering wordt gegeven. Het gods
dienstig leven van Kampen is floris-
santer dan waar ook in Nederland.
Terwijl cameraman Onno Gols als
een romantische schilder kostelijke
stadstafereeltjes vastlegt, zie je in
de film hoe de straten van Kampen
zich vullen met kerkgangers. Elf
honderd mensen ln de Bovenkerk is
geen zeldzaamheid. Bij dit levendi
ge filmbeeld klinkt psalm 122: „Ik
ben verblijd, wanneer men mij God
vruchtig opwekt: zie wij staan ge
reed om naar Gods huis te gaan"
De opwekking heeft haar weerslag
eveneens op de 3000 katholieke zie
len. Meneer pastoor zegt tegen
Henk Verkerk dat onder invloed
van dit protestantisme de kerkbele-
ving in zijn parochie levendiger is
dan elders ln het land.
Waarschijnlijk kan geen enkele
stad bogen op het zeer hoge percen
tage van 89 procent kerkelijk mee-
levenden. Zingen doen ze er graag:
één op de dertig Kampenaren is lid
van een koor. Ik neem aan dat ech
ter zelden het eerste vers van psalm
133 zingen. „Ay ziet, hoe goed, hoe
lieflijk is 't, dat zonen van 't zelfde
huls als broeders samenwonen".
Daarvoor lopen ze op zondag teveel
verschillende kanten uit Doorde
weeks trouwens ook.
Zelfs christenen die kortgeleden
nog tot hetzelfde huls behoorden,
volgen gescheiden wegen. De twee
theologische hogescholen liggen
amper een kilometer van elkaar ver
wijderd. Uit professorale monden
vernemen wij dat het leggen van
contacten niet meer mogelijk is.
„We groeien verder uit elkaar". Hoe
je desondanks kunt zeggen respect
te hebben voor de denkarbeid in het
andere kamp, mogen de opleiders
van nieuwe predikanten mij nog
eens uitleggen.
Kampen wordt steeds meer studen
tenstad. Naast de theologische oplei
ding zijn er op protestantse grond
slag drie academies, te weten voor
sociale vakken, expressie door woord
en gebaar en voor beeldende kunsten.
In voorbereiding ls nog een christelij
ke school voor Journalistiek.
Niet zonder kritische zin heeft Henk
Verkerk in de academies geïnfor
meerd naar het waarom van een vor
ming die zich lijkt te Isoleren van de
andersdenkende. Ik kan mij niet
voorstellen dat ettelijke duizenden
jongeren in Kampen willen studeren
vanwege de elders bestaande marxis
tische invloeden, waarover een van
de directeuren rept. Deze invloeden,
en nog vele anderen, zullen toch ook
op hen afkomen als ze in de maat
schappij hun partij meespelen.
Uit de antwoorden van studenten
merk Je dat het beslist niet gaat om
de beslotenheid van een conserva
tief wereldje. Ze gaan de dialoog
met de andersdenkenden niet uit de
weg. „Je christen-zijn", zegt een van
hen, maakt deel uit van je persoon
lijkheid. Maar we staan nog zo onze
ker tegenover allerlei problemen".
Niet iedereen is tevreden met de
intellectuele concentraties in Kam
pen, waarvoor de nodige voorzienin
gen moeten worden getroffen. Een
vertegenwoordiger van de actie
groep „Huizennood" betoogt dat
het gemeentebestuur door de vele
studenten de werkende jongeren
vergeet.
'n Klassieke
Het befaamde Pagamni ensemble.
Een unieke kans voor muziekminnaars.
Mogelijk gemaakt door C&A Varzeker
u van 'n besteplaats!
Kaart kost f12,50
CJP,pas65+fl0r
kaartverkoop aan de kassa van de zaal.
