ÜT
Voerstreek: doelwit
van extremisten
Bevolking houdt hart vast voor volgende betoging
eB -
4NiAf RP[N ;X; 1|||
ANTWERPEN,-'
wJAAL-CJ, LIMBURG
"bra'bant
LEUVEN HASSELT d
:cT.l V jgent
OOST
VLAANDEREN
NEDERLAND
.HENEGOUWEN
-V
Kt Ctocf*
NAMEN
^LUXEM
BURG
•^LUXEM-
«i 3URG
lW -"L «f
TERDAG 17 MAART 1979
TROUWKWARTET
De rust is weer even teruggekeerd in de Belgische Voerstreek, maar vermoedelijk niet
voor lang. Nadat een peloton rijkswachters afgelopen zondag een massale demonstra
tie van Vlamingen en Franstaligen tot een goed einde wist te brengen, staat er voor
over veertien dagen een nieuwe betoging op het programma. Een zaak die de meeste
bewoners met weerzin vervult. Want voor hen is al lang duidelijk dat „de Voer" veeleer
een speelplaats voor extremisten is geworden dan een gebied waar de taalstrijd nog
letterlijk wordt opgevat.
door Willem Schrama
Eigenbelang
Want informatiever is ongetwijfeld het ge
sprek met Jan Bergenhuizen, 83 jaar en
geboren en getogen in de Voer. Hij drijft het
restaurant ,,'t Rode Bos" bij Teuven en
noemt zichzelf „een hevige Vlaming". Maar
hij is teleurgesteld in de omgang met Vla
mingen in Voeren. Ook hij noemt afgunst
en eigenbelang kenmerkend. Evenmin is hij
te spreken over de francofone Nederlan
ders. „Dat zijn mensen die niet bekwaam
zijn om hier hun leven te slijten. Ze laten
zich gemakkelijk meeslepen. Als ik in Luik
Frans ga spreken, maak ik me toch ook
belachelijk? In het begin konden ze niet
eens verstaan wat ze hoorden, maar ze
moesten meedoen, anders waren ze een
gevaar voor de verfransing."
Het leven als Vlaming in een gebied dat
door Waals-gezinden wordt beheerst, is voor
hem nooit een pretje geweest. Hij zegt zeker
te weten dat er bij het VW mensen werken
die van restaurantbeheerders steekpennin
gen aannemen als ze bussen met toeristen
naar hen toesturen. Toen hij onlangs be
sloot om ten behoeve van de Nederlandse
toeristenstroom naar de Ardennen van
Brand bier op Helneken over te stappen,
merkte hij dat het contract van Helneken
uit Antwerpen op het postkantoor was ver
donkeremaand. „Ik zou niets liever willen
dan dat alles hier eerlijk werd verdeeld,
maar als ik de Nederlandse toeristen niet
had, was ik hier al lang weg geweest. Door
afgunst".
Nooit terug
Hij zegt er ook van overtuigd te zijn dat de
politieke kopstukken in Brussel noodge
dwongen maar doelbewust de frustraties
hier de vrije loop laten. „Natuurlijk, in
Brussel zou voor miljoenen schade zijn aan
gericht. Hier in de Voer kunnen ze hun gang
gaan".
Bergenhuizen gelooft dat de rust in de Voer
pas zal terugkeren als plaatselijke politici
en activisten weer het gemeenschapsbelang
in het oog krijgen. Maakt het dan nog uit of
de Voer bij Limburg hoort of bij Luik? HIJ
kijkt verschrikt: „Nee. nooit terug naar
Luik. Voor de rust is het misschien beter,
maar dat zou de Vlaamse zaak met een
enorm prestigeverlies opschepen. En ik blijf
tenslotte Vlaming, al heb lk hier onder
Walen mijn beste vrienden".
itil
TE onwaarschijnlijke- van een
itrijd in de Voerstreek uit zich
iet sterkst in de'wijze waarop
iensen in de Vo;er met elkaar
nuniceren. Dat is noch in het
ms, noch in het/Frans, maar in
y >lat-Diets. Eern dialect dat da-
van ver vó'or de stichting van
nalhankel'ijke Belgische staat
30, toen liet Voergebied ge-
n khalve maj-ar bij de Waalse pro-
e Luik werd ingedeeld.
roerige» jaar 1963 toen de taalstrijd
uplaalcde werd het bij wijze van
ffer bi§ de Vlaamse provincie Limburg
gd in. ruil voor de Zuidbelgische ge
en J&omen en Moeskroen die aan de
e p rovincie Henegouwen werden vast-
iri it.-. Een omslachtige politieke ma
te, die de kernspreuk in het Belgische
fapen („Eendracht maakt macht") al
lorbaat tot een lachertje degradeerde,
an t de Walen hem van meet af aan als
stuk gezichtsverlies hebben be-
wd.
lertje
dfneer dan voorheen werd de Voerstreek
1963 dan ook een addertje in de Belgi-
politiek, een kapstok voor politieke
ities, waarover in 1972 zelfs een kabi-
el. Eind januari nog was een luttel
tnt er aanleiding tot grote politieke
ematie in Brussel. Bij een kleinschali-
toging had de hond van een Vlaamse
lach ter in een Waalse bil gebeten, De
nse minister van binnenlandse zaken,
had zijn employé in het gelijk gesteld
t was voor zijn franstalige medewer-
lanleiding om op te stappen. De geza-
jke franstalige partijen lieten niet na
Bpenlijk adhesie met deze kloeke daad
Buigen.
ler. Wie op een zonnige ochtend door
aaie en glooiende natuurgebied rijdt.
n91 zich in alles behalve een politiek
h rat. Hoe kan het ook anders. De Voer
at uit niet meer dan zes kruimeldor-
ijjl iet een gezamenlijke oppervlakte van
000 hectare: Moelingen, 's-Gravenvoe-
t. Martens-Voeren, St. Pieters-Voeren,
sn en Remersdaal. Aantal inwoners:
cajgeen 4500. Onder hen bevindt zich
s een handvol Walen. De Vlamingen
n er veruit in de meerderheid zijn
lm 1 de geschiedenis niet bepaald had dat
sch r in de loop der jaren een groot aantal
landers ging vestigen. Vaak vanuit de
ndenheid met de Waalse provincie
maar ook wel vanwege een zekere
loed ten opzichte van de „boerse"
ngen. werden die Nederlanders frans-
ofwel francofoon. En als de Vlaming
•foon zegt. dan bedoelt hij iemand die
loedertaai heeft verloochend.
Aan ook, zo kon het gebeuren dat de
eke verhoudingen in de Voer in de loop
iren wat scheef zijn komen te liggen.
1963 statutair vastgelegde faciliteiten
franstaligen waren al een doorn in het
„Ze hebben het aan zichzelf te wijten. Vla
mingen hebben hier meer ruzie onder elkaar
dan Vlamingen en Walen. De Vlaamse zaak
gaat hier kapot aan eigenbelang. Iedereen
doet hier aan politiek om er zelf beter van te
worden. De dorpsbewoners worden zo nu en
dan beschouwd als Kongolezen, maar daar
zijn ze veel te slim voor. Veel Francofonen
zien dat ook en weigeren daarom zich neer
te leggen bij een Vlaamse overheersing.
Zelfs als we hier een Vlaamse burgemeester
met Vlaamse schepenen zouden hebben,
zou de toestand precies dezelfde zijn, mis
schien nog wel erger".
De man die dit zegt is al een wat oudere
Vlaming, die zijn naam niet genoemd wil
zien omdat hij erg geschrokken is van de
agressie van afgelopen zondag. Over twee
weken zal hij zijn geboortestreek ontvluch
ten omdat het er volgens hem breed in zit
dat er een veldslag op til is. „Ik weet dat
hier wapens zijn. Toegegeven, het gaat
maar om enkele mensen, maar ze worden
opgejut door de extremisten en politici uit
de rest van het land. Zondag scheelde het
een haar of de boel was hier kort en klein
geslagen. Ik zie er van komen dat er een
dode valt, en dan volgt een veldslag van
minstens acht dagen."
Geen moeite
Waar anders het gesprek voor te zetten dan
in het café van Jacky Herens in Moelingen,
op nog geen steenworp afstand van het
plein waar algelopen zondag een horde
Vlaamse militanten, deels gewapend met
helmen en stokken en hier en daar zelfs van
neo-fascistische signatuur, met behulp van
enkele traangasgranaten tot stoppen werd
gedwongen in zijn drang naar een confron
tatie met de drieduizend betogende Walen,
onder wie zich evenzeer uitermate agressie
ve lieden bevonden. Gespierde Jacky is niet
erg onder de indruk van de wanhoop voor
zijn deur: „Op zo'n dag ploft alles uit elkaar,
maar 's anderendaags zeggen de mensen
elkaar weer hartelijk goedendag. Als er zon
dag onder de duizenden betogers tweehon
derd mensen uit Voeren waren, is het veel".
Ook volgens hem is de Voer een „manoeu
vreterrein" geworden van extremisten en
wat erger is van serieus geachte politici.
Zo liepen de reactionaire Vlaamse Militan-
tenorden (VMO) en de Franstalige knok
ploegen zondag hand in hand met respectie
velijk politici van de Vlaamse Volksunie en
de taaipartij FDF (Franstalige Brusse
laars).
Maar aan de bar bij Jacky pakken een
Vlaamse rijkswachter en een Waalse tegel
zetter gezamenlijk hun pintje. De tegelzet
ter is al de zoveelste die zegt in de dagelijk
se omgang geen enkele moeite te hebben
met zijn Vlaamse buren. De Nederlanders,
Leuzen in de Voerstreek:
TAK staat voor het Vlaams
Taal Aktie Comité.
VU staat voor De
Vlaamse
Volksunie.
die zich in de loop der tijd in de Voer hebben
gevestigd en zich tot Belg hebben later
naturaliseren, zijn volgens hem de angel ir
de affaire.
Vergif
„De Nederlanders hier zijn het vergif van dt
Voer", zegt hij en een karateslag op de bai
mag daar verder geen twijfel meer ovei
laten bestaan. De aanvankelijk strikt neur
trale opstelling van de rijkswachter begint
na het vijfde pintje te wankelen als hij dit
met een vinnige oogopslag beaamt.
Jacky (zijn klanten noemen hem Djakkie;
kent ze ook wel, de uit Nederland afkomsti
ge Francofonen die in veel gevallen het
Frans nog lang niet de baas zijn en toch zijn
café binnenvallen met „Bonsolr". Het is
volgens hem duidelijk de hang naar bourge
oisie die hen afkerig maakt van de boerse
Flaminganten, zegt hij. en laat er een aardi
ge anekdote op volgen. In het dorp Moelin
gen stond een vrouw de ramen te kuisen
toen een vrachtwagen met nieuwe meubels
voor haar arriveerde. De voordeur bleek te
klein en daarom adviseerde ze de chauffeur
abusievelijk: „Entrez par mon derrière."
Dat zulk een voorval zelfs de Walen doet
honen, lijdt geen twijfel. Ter illustratie een
foto in het Luikse dagblad La Meuse, geda
teerd dinsdag 13 maart: op een auto met
Nederlands kenteken met het Waalse haan
tje en de sticker: „Je soutiens Le Fourons"
(ik steun de Franstalige Voerbewoners). Bo
ven de foto een kop van de strekking: men
moet zo nodig een zaak dienen.
Leuzen
De plaatselijke pesterijtjes in de Voerstreek
zijn er vele, maar tonen geen overeenkomst
met het beeld dat er door landelijke groepe
ringen aan wordt gegeven. Toegegeven: tij
dens de parlementsverkiezingen in decem
ber van het vorig jaar bleken 's morgens
vroeg plotsklaps alle Vlaamse borden langs
de wegen te zijn zwartgeverfd. Er is een
illegale Waalse radiozender die bepaald niet
zuinig is met anti-Vlaamse leuzen. De mu
ren van het dorp zijn beklad met strijdbare
leuzen, waarin de Vlaamse Volksunie vaak
een Nazi-verleden wordt opgedrongen. Er
worden nogal eens autobanden doorgesne
den als voorafje of toetje bij een vechtpar
tij. Maar tot zo ver beperkt zich het plaatse-,
lijke activisme.
Als veel storender ervaren de Vlamingen de
Jan Bergenhuizen: eigenbelang
doet de Vlaamse zaak geen goed.
voortrekkerij van de Franstaligen. Dat be
gint al bij de gratis bussen waarmee kinde
ren naar een Franse basisschool ln het
naburige Visé worden gereden. Maar ook
het schenken van een sportcomplex van
vier miljoen gulden aan een dorpsgemeen
schap met nog geen 4500 inwoners wordt
door hen als belachelijk ervaren. Want het
gaat hier om een voorziening ten behoeve
van de provinciale middelbare school in
Voeren met in totaal 250 leerlingen, onder
wie bijna tweehonderd kinderen van Fran
cofone ouders. En wie niet oppast, krijgt
onder het huidige gemeentebestuur bij het
aanvragen van een paspoort automatisch
een Franstalig exemplaar, als hij niet uit
drukkelijk verzoekt om een Vlaamse.
Geheim beraad
De rijkswachter laat nu alle aanvankelijke
schroom vallen door uit te roepen: „De Voer
is het grootste gekkenhuis van België".
Maar we moeten het maar niet opschrijven,
want gazetten kunnen daar geen oplossing
voor aandragen: „Als je hier alle partijen
ondervraagt begrijp je er helemaal niets
meer van. Je komt alleen maar tot de con
clusie dat wie gewoon doet gek is."
Belachelijk
oog der Vlaamse bevolking, maar dat zij de
zaak nu ook politiek in handen hebben
wordt aanzienlijk hoger opgevat.
De Voer kent twee partijen: de Vlaamse
partij Gemeentebelangen en de Waalse op
ponent Action Fouronnaise met als strijd
kreet „Retour Liège" (terug naar Luik).
AF veroverde bij de laatste gemeenteraads
verkiezingen negen van de vijftien zetels en
leverde zodoende zijn eigen burgemeester,
overeenkomstig een tevoren bereikt ak
koord dat de meeste voorkeurstemmen van
de winnende partij de burgemeester zouden
aanwijzen. De drie schepenen (wethouders)
zijn eveneens uit AF-gelederen afkomstig
en zodoende is de partij behoorlijk in de
meerderheid.
Bij de laatste parlementsverkiezingen in
december lagen de verhoudingen wel wat
anders, maar dat kwam doordat er in deze
Vlaamse provincies treek slechts Vlaamse
volksvertegenwoordigers konden worden
gekozen. Het gevolg was dat veel Franstali
gen gehoor geven aan de actie „haal een
kruis door uw stembiljet" ongeldig stem
den en in twee gevallen werd in een volle
stembus zelfs zoutzuur gegoten. Weg stem
men. Ondanks deze tegenslag kwamen de
Vlamingen met 52 procent uit de verkie
zingsstrijd en de vraag rijst dan hoe dit
opportunistische stemgedrag wordt veroor
zaakt. Het volgende relaas lijkt niet erg
onwaar.
tao'a Oh* Mttn®
Het lijkt een aardige vraag of deze hypothe
se stand houdt op een geheim beraad van
het Politiek Comité, een na afgelopen zon
dag spontaan geboren actiebeweging van
Gemeentebelangen die alle Vlamingen
heeft opgeroepen om woensdagavond om 8
uur aanwezig te zijn ln het paviljoen bij het
cultureel centrum „Het Veltmanshuls" in
St. Martens-Voeren. Een uitvoerige speur
tocht naar dit optrekje door de aardedonke
re Voerstreek brengt ons om negen uur ter
plekke. Bij het binnenkomen wordt het
doodstil ln de zaal. Een bestuurslid komt
vragen naar het doel van deze missie. „Awel
dames en heren, een afvaardiging van de
pers". Maar niets daarvan. Zonder hoofde
lijke stemming wordt besloten: geen pers.
Graag dan een gesprek met voorzitter Gui-
do 8weron, onderwijzer en activist aan
Vlaamse zijde. Dat zal laat worden, na mid
dernacht wellicht. Dan graag een telefoon
tje de volgende morgen om tien uur ln het
hotel. Dat kan altijd, zegt de bestuurder die
het nummer noteert. Om tien uur geen
telefoontje. Om half elf nog niet.
Dan maar naar loco-burgemeester Honoré
Wynands, die de zieke burgemeester Dodé-
mont vervangt ln de zwaar met leuzen be
kladde secretarie te 's-Gravenvoeren. De
francofoon Wynands omzeilt het taalpro
bleem door zijn redevoering bij de uitrei
king van de jaarlijkse sporttrofee door een
medewerker te laten voorlezen. Een zaak
waarover de FC Moelingen zich nogal op
windt. Hij wenst geen Journalisten te ont
vangen. Geen nood.
