ndernemer moet duidelijker worden
verdiende ruim
procent minder
straf inkomensbeleid
Prijs vliegtuigbenzine schiet omhoog
$et minder fruit, maar
d betere kwaliteit
Dure winter
'5;hode van voorraadbeheer in 1978 nadelig
Rodamco
Dividend
K"
st
toch duurder
Grossiers achter bodemprijs margarine
ste landen slagen er niet in voordelen zachte munt uit te buiten
Rl DAG 9 MAART 1979
FINANCIEN EN ECONOMIE
TROUWKWARTET PS 17 - RH 19
J. de Vriese
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Wil de onderne
mer niet vastlopen in zijn ac
tiviteiten en zijn
ondernemerstaak blijven ver
vullen ook in het belang
van zijn eigen werknemers
dan zal hij aan betrokkenen
duidelijk moeten maken, dat
zijn ondernemen gerechtvaar
digd is.
Hij zal de groeperingen die vrijwillig
dan wel gedwongen met de onderne
ming te maken hebben, zoals werkne
mers, afnemers en omwonenden,
moeten overtuigen, dat de voordelen
van zijn handelen als ondernemer
duidelijk groter zijn dan de eraan
verbonden nadelen.
Dit zei de algemeen directeur van de
Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs,
mr. C. J. de Vriese, tijdens een pers
bijeenkomst gehouden aan de voor
avond van de internationale voor-
jaarsbeurs. Volgens de heer De Vriese
zal de ondernemer niet alleen moeten
informeren, maar ook luisteren. En
als daartoe in alle redelijkheid aanlei
ding bestaat, zal hij bereid moeten
zijn zijn ondernemingsbeleid aan te
passen of te wijzigen. Op deze wijze
wordt het ondernemen een gerecht
vaardigd ondernemen met alle voor
delen daarvan. Niet alleen voor de
ondernemer zelf. die verantwoorde
lijk is voor dit proces, maar voor
alleen die bij het ondernemen betrok
ken zijn of raken.
Uitstel autoaankoop
Mr. De Vriese wees erop, dat wij in
Nederland veel meer uitgeven dan wij
verdienen. Importen voor consump
tieve bestedingen en het maken van
buitenlandse vakantiereizen behoren
tot de elementen in ons bestedings
patroon. die ons nu rood doen staan
ten opzichte van het buitenland. Hij
merkte in dit verband op, dat wan
neer wij met elkaar de aankoop van
een nieuwe auto eens één jaar zouden
uitstellen, dat alleen al een besparing
aan buitenlandse valuta zou opleve
ren van 9 miljard gulden met alle
gevolgen daarvan voor onze slechte
betalingsbalanspositie.
Ook in de jaren '80, aldus de Jaar
beursdirecteur, zullen, naar verwach
ting, handhaving en versterking van
ons welvaartspeil richtsnoer moeten
blijven voor ons economisch hande
len.
Taak van de ondernemer bij dit
alles zal er niet eenvoudiger op wor
den. Hij zal, meer dan ooit, moeten
werken in een spectrum van wensen,
die soms onderling tegenstrijdig zijn
en waarmede hij moeilijk uit de voe
ten kan. Voor het behoud van wat wij
hebben verworven en voor de vervul
ling van de vele individuele en collec
tieve wensen zal groei noodzakelijk
zijn.
De „nullijn" bestaat niet, die
geeft alleen maar aan waar de achter
uitgang begint, aldus de heer De
Vriese.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De Jaarbeurs heeft, als gevolg van de strenge winter, een
schade geleden van ongeveer een half miljoen gulden. Niet alleen
waren er minder inkomsten uit heurshezoek, ook afgelastingen van
vergaderingen en minder restaurantomzet hadden hun invloed. Ver
der speelden de hogere energiekosten (verwarming) een rol.
Op het stuk van de export, die zal
moeten toenemen om een groeiende
import te kunnen betalen, stelde hij
vast. dat er veel te weinig gebruik
wordt gemaakt door het bedrijfsle
ven van de bestaande subsidierege
lingen. Zou het bedrijfslcen soms
terugdeinzen voor de veelheid van
mogelijkheden die geboden worden,
zo vroeg hij zich af. Of probeert de
ondernemer in dit land het nog zo
lang mogelijk zelf op te knappen zon
der om hulp te vragen?
Ook in 1978 werkte de Jaarbeurs ver
der aan verbetering en vergroting van
de outillage. De nieuwbouw, waarin
straks ƒ23 miljoen zal zijn geïnves
teerd, moet in augustus van dit jaar
worden opgeleverd. Voor verdere
nieuwbouw moet worden gedacht
aan uitbreiding ten dele buiten het
huidige terrein van de Jaarbeurs. Er
worden thans besprekingen gevoerd
met het gemeentebestuur van
Utrecht voor het verkrijgen van aan
grenzende terreinen.
oie<
ADVERTENTIE
De ROBECO-groep introduceert
een nieuw vast-goedfonds-
binnenkort aan de beurs van Amsterdam
en onzer verslaggevers
riHAAG Voornamelijk door de manier waarop de meeste Shell-maatschappijen hun
iden waarderen is het netto-resultaat van de Koninklijke-Shell-groep vorig jaar met 21
Ti ut gedaald. In 1977 had deze methode juist een positief effect op de winst gehad, zo
[t het bestuur.
rï«ierdiende in 1978 netto 1086
pond sterling tegen 1377 mil-
1977. De maatschappij drukt
netto resultaat van de
_kiniet in guldens uit. Zoals be-
ijzigt de koersverhouding tus-
nd en gulden voortdurend, in
de Britse munt over het
wat meer waard dan in het
en jaar.
rdt een winst in guldens gege-
Ir het aandeel van de Konin-
001 een van de twee moedermaat-
n. jen van de groep) in het to-
e Koninklijke had een netto
jt van 682 miljoen pond tegen
lëiïoen in 1977 (herberekend). In
was dit aandeel ƒ2,79 (was
ljard.
g jaar zo nadelige manier van
utj
De Koninklijke Nederlandse Petro
leum Maatschappij stelt voor over
1978 een onveranderd slotdividend
uit te keren van 5,75 per aandeel
van 20. Het totale dividend van
1978 blijft daardoor ook gelijk:
10,75.
voorraad houden is de zogeheten
„first in first out-methode" wat wil
zeggen dat de oudste voorraden het
eerst worden verkocht. Een ongunsti
ge invloed had ook de koersdaling
van de dollar. Want hoewel het Ame
rikaanse belang Shell Oil zeven pro
cent meer verdiende en Shell Canada
idbouwschap in beleidsprogramma:
HAAG (ANP) De fruitproduktie moet op het
ge peil worden gehandhaafd, maar de kwaliteit
""Ji moet beter, zo staat in „het Beleidsprogramma
'tering concurrentiepositie Nederlandse fruitteelt",
ii, iet Landbouwschap heeft aanvaard.
irogramma is het vervolg op
apport van een werkgroep,
ior het Landbouwschap en
inlsterie van landbouw was
eld. In dat rapport werd het
dat de Nederlandse fruit-
}2J op de binnenlandse markt
in geleden, voor een belang-
leel aan de kwaliteit toege-
ren. De binnenlandse markt
]kkelt zich namelijk steeds
i de richting van een kwali-
roèarkt.
Nederlandse fruit ontmoet
de omringende landen
zwaardere concurrentie.
;omt volgens de werkgroep
behalve door de kwaliteit ook
door het verschil in produktiekos-
ten met andere exporterende lan
den. Het beleidsprogramma
vraagt daarom ook maatregelen
tot verlaging van produktie en af
zetkosten.
Voor het verkrijgen van een betere
kwaliteit fruit moeten de boom
gaarden tijdelijk worden verjong.
Dit gebeurt nu onvoldoende. Ver
der moet er iets gedaan worden
aan de koelhuizen bij veilingen en
particulieren, zodat in het hele af-
zetseizoen goede kwaliteit kan
worden geleverd.
de verdiensten met twee procent ach
teruit zag gaan: de bijdrage van deze
twee maatschappijen aan het groeps-
resultaat liep met 18 procent achter
uit.
Iran
Door het onvoorzien wegvallen van
de Iraanse olie-export nemen de ge
volgen voor zowel voorraden als
marktprijzen op het ogenblik ernsti
ge vormen aan, zo schrijft Shell. Ter
vermijding van schaarste in de vol
gende winter acht het bestuur daar
om maatregelen ter beperking van
het verbruik aan in landen die veel
olie consumenten en minder of hele
maal niets produceren.
Het bestuur constateert dat de prij
zen op de oliemarkt in de tweede helft
van 1978 aantrokken, ondanks de te
leurstellende economische groei in
vele industrielanden.
De Amerikaanse en Canadese maat
schappij buiten beschouwing gelaten
steeg de hoeveelheid verkochte olie-
produkten ten opzichte van 1977 met
4 procent. De resultaten over 1978 in TY'ole m5) 51 K"t" DliP
de oliesector werden gunstig beln- H IHcUUVL U11C
vloed door een gestegen afzet van
lichte olie, een produkt waarop voor
een oliemaatschappij verhoudingsge
wijs flink te verdienen valt. De ver
koop van aardgas verminderde met
vijf procent, ondermeer door de te
ruglopende export van Nederlandse
gas.
De gehele Koninklijke Shell-groep
boekte vorig jaar een omzet van 29,2
miljard pond tegen 28,5 miljard pond
in 1977. Het jaarverslag verschijnt op
20 april.
FRANKFORT De Luft
hansa, de Westduitse lucht
vaartmaatschappij houdt er
rekening mee dat vliegtuig
brandstof deze maand in de
VS twintig procent en in de
DEN HAAG (ANP) De Federatie
voor de groothandel in levensmidde
len juicht het toe dat Unilever een
bodemprijs voor margarine heeft in
gesteld. Unilever wil niet meer dat
haar margarine (onder meer Blue
Band, Zeeuws Meisje, Era en Bona)
voor minder wordt verkocht dan de
inkoopprijs plus btw.
De grossiers achten dit niet in de
laatste plaats in het belang van de
consument. Excessen (verkoop bene
den inkoopprijs, red.) zouden op den
duur tot gevolg hebben dat de win
kelvoorziening voor de consument in
gevaar komt. Bij de Federatie zijn
bedrijven aangesloten als Centra,
A&O. Spar, Végé en SRV.
Bondsrepubliek twintig tot
ruim dertig procent duurder
zal worden. In Italië, Grieken
land, Turkije en Egypte zijn
de prijzen van vliegtuigbenzi
ne inmiddels al met 90 a 120
procent verhoogd, aldus Luft
hansa.
De maatschappij zal verderop in
maart zes lijnvluchten van München
via Keulen naar New York laten ver
vallen. Deze inkrimping houdt ver
band met moeilijkheden bij de leve
ring van brandstof in de VS.
De werkgevers in de kleine handels
vaart maken zich ernstige zorgen
over de sterke prijsstijging van
brandstof, zoals gas- en dieselolie. De
prijzen zijn de afgelopen maanden
met soms meer dan 100 procent ge
stegen. Hun vereniging vreest dat een
groot deel van de betreffende sche
pen uit de vaart genomen zal moeten
worden. Dit zal consequenties heb
ben voor de directe en indirecte werk
gelegenheid.
De grote handelsvaart heeft minder
last van deze prijsstijging, omdat de
zeeschepen zware stookolie ge
bruiken.
Irak heeft, in tegenstelling tot eerde
re mededelingen, toch besloten tot
een prijsverhoging van ruwe olie en
wel met 1,20 dollar per vat (159 liter)
met terugwerkende kracht van 1
maart. De Japanse maatschappij
Mitsubishi Oil zegt daarvan bericht
te hebben ontvangen van de Iraakse
nationale oliemaatschappij. Japan
voert jaarlijks ongeveer tien miljoen
vaten olie uit Irak in. Dat komt over
een met 3,5 procent van zijn totale
olie-invoer.
De nationale Iraanse oliemaatschap
pij verwacht uiteindelijk drie miljoen
vaten ruwe olie te exporteren. Op het
ogenblik produceert Iran iets minder
dan twee miljoen vaten per dag,
waarvan er 700.000 bestemd zijn voor
de binnenlandse markt. Vóór de revo
lutie bedroeg de produktie zes mil
joen vaten per dag, waarvan vijf mil
joen voor export.
De oliemaatschappij heeft nog geen
prijspolitiek uitgewerkt, maar is wel
in onderhandeling met een aantal
buitenlandse oliemaatschappijen
over de levering van ruwe olie. zowel
via verkoop voor onmiddellijke leve
ring als via lange-termijncontracten.
IAAG Bankpresi-
g«£ijlstra heeft sterke
wanneer hij zich te-
elt tegen een politiek
3° /aluatie van de gulden,
perste plaats schrijft de
bankpresident voor
moet waken over de
van de munt. Maar
0 kan hij wijzen naar an-
iden die deze politiek,
noodgedwongen, be
en er weinig vreug-
beleefden. De voorde
devaluatie zijn eigen-
in blijvend te maken
ien straf inkomensbe-
wordt gevoerd.
d lurende waardestijging van
i ten opzichte van het bui-
i de afgelopen jaren had als
voordeel dat ingevoerde
1 goedkoper werden. Wij be-
produkten met onze gul
die werden steeds meer
ederland voert veel con-
oederen in. Vandaar dat de
G Hg voor particuliere com-
ni}- de „inflatie" werd ge-
r< »r de waardestijging van de
lal Planbureau heeft ander-
eleden uitgerekend dat een
jging van de gulden met 2.5
den duur de inflatie drukt
irocent. De waardestijging
ch na verloop van tijd dus
10 lledig in vermindering van
at was ook precies wat mi-
isenberg van financiën in
dat de inflatie in opgaande lijn was.
Door de automatische prijscompen
satie in de CAO-lonen betekent mid-
ner inflatie ook minder loonstijging.
Hier duurt het nog iets langer voor
dat het effect goed is doorgewerkt.
Volgens de berekening van het plan
bureau betekent 2.5 procent opwaar
dering nu, een vermindering van
loonstijging met 2,1 procent over drie
jaar. Ook voor de koopkracht is de
opwaardering gunstig. Veel con
sumptiegoederen, afkomstig uit het
buitenland, worden immers goedko
per. Waardestijging met 2,5 procent
betekent na drie jaar 0,7 procent
meer koopkracht. Logisch is dan dat
ook de sonsumptie als zodanig wat
p-oeit: 0,2 procent meer consumptie
in het derde jaar.
Keerzijde
Maar nu de keerzijde van de medaille.
Weliswaar drukt de waardestijging
op den duur de loonkosten voor de
werkgevers, maar het duurt even
voor dit doorwerkt. Intussen moeten
de bedrijven met hun produktie op
boksen tegen goedkoper buitenlands
produkt. zowel in binnen- als in bui
tenland. Nu gebruiken bedrijven ook
grondstoffen, en voor zover die uit
het buitenland komen, zijn ze ook
goedkoper geworden. Maar hierbij
doet zich iets vervelends voor.
De waardestijging van de gulden is
eigenlijk niets anders dan de waarde
daling van de munten van allerlei
andere landen. Nu blijkt dat Neder
landse bedrijven vooral produkten
exporteren die ook worden gemaakt
in landen met een snel dalende munt.
De concurrent wordt dus snel goed
koper. Maar onze bedrijven betrek
ken hun grondstoffen vooral uit lan
den waar de munt niet zo snel is
dukten van de concurrent. Sinds 1970
is de gulden in waarde gestegen met
bijna 35 procent ten opzichte van de
concurrenten, maar met slechts ruim
20 procent ten opzichte van de leve
ranciers.
Vooral exporterende bedrijven moe
ten hun prijzen vaak wel verlagen om
nog wat te kunnen verkopen. Dat
betekent minder winst of zelfs grote
re verliezen. Het remt vanzelfspre
kend de ondernemingslust, dus er
wordt minder geïnvesteerd.
Volgens de berekening van het plan
bureau leidt een waardestijging van
de gulden met 2,5 procent in het
eerste jaar tot 1,1 procent verm.nde-
ring van export, en 0,5 procent ver
mindering van de totale produktie.
Deze effecten zijn echter in het derde
jaar geheel verdwenen. De bedrijven
zijn er dan op ingespeeld door veran
dering van produkties, rationalisaties
om de kosten te drukken, en ook
doordat dan de positieve effecten van
de verminderde inflatie beginnen
door te werken.
Dweilen met
open kraan
De deuk in de ondernemingslust her
stelt zich echter niet. De berekening
van het planbureau toont in het eer
ste jaar een vermindering van be
drijfsinvesteringen met 0.1 procent
en in het derde jaar met 0,2 procent.
Daarmee laat zich raden hoe de uit
werking is op het belangrijkste punt,
de werkloosheid die stijgt het eerste
jaar met 4000, en dat is na drie jaar
opgelopen tot 7000. Een andere, late
re berekening van het planbureau
toont zelfs dat bij 2,5 procent waar
destijging van de gulden de investe-
Dr J. Zijlstra.
ringen in het tweede jaar achterblij
ven met 2,1 procent, en dat de wer
kloosheid stijgt met zelfs 11.000.
Een kabinet dat zich, zoals premier
Van Agt deed, het kabinet van de
werkloosheidsbestrijding wil noe
men, hoeft dus bepaald niet zitten te
springen om die almaar harder wor
dende gulden. De moeizame bezuini
gingsoperatie, die is bedoeld om de
concurrentiekracht van de bedrijven
op te peppen, heeft de afgelopen ja
ren inderdaad veel weg gehad van
dweilen met de kraan open.
Het is dan ook niet vreemd dat vooral
uit de hoek van de bezuinigende mi
nisteries soms de vraag wordt gesteld
of bankpresident Zijlstra met zijn
monetaire beleid niet wat meer kan
bijdragen. Boersma heeft als minister
van sociale zaken deze vraag al eens
opgeworpen in een kamerdebat. „Wa
ken voor de waarde van de gulden"
betekent toch net zo goed bestrijden
van waardestijging als voorkomen
van waardedaling, zo zou je kunnen
redeneren.
Nu is het niet zo dat de regeringen het
maar voor het zeggen hebben bij het
bepalen van de waarde van hun
munt. Die waarde wordt vooral be
paald door de markt, en regeringen
en bankpresidenten kunnen die
markt wel beïnvloeden, maar niet ge
makkelijk de marktwerking blijvend
tegenhouden.
De waardestijging van de gulden is
waarschijnlijk sterk bepaald door de
verwevenheid van de Nederlandse
economie met de Westduitse (met een
zeer harde Duitse mark), en voorts
door de jarenlange grote overschot
ten op de Nederlandse betalingsba
lans, voor een deel bestaande uit ex
port van aardgas, In 1978 is hierin
echter een onverwacht sterke kente
ring gekomen.
In 1976 toonde de balans met het
buitenland nog een overschot van 7,5
miljard gulden, vorig jaar was het
tekort echter 3,5 miljard. Het Planbu
reau meent, in nog niet uitgebrachte
ramingen, dat het tekort dit jaar niet
erger zal worden, maar ook niet veel
minder: 3 3.5 miljard gulden. Voorts
valt voor de komende jaren een gelei
delijk teruglopende gasexport te
voorzien, terwijl daarvoor in de
plaats meer olie moet worden inge
voerd die bovendien in prijs blijft
stijgen. Als gevolg van deze verande
rende „energiebalans" zal binnen tien
jaar de betalingsbalans van Neder
land verslechteren met 15 20 mil
jard gulden, zo voorspelde minister
Andriessen (financiën) onlangs.
Er moet dus mee worden gerekend
dat de betalingsbalans de komende
jaren eerder tekorten dan overschot
ten te zien geeft. Deskundigen ver
wachten dan ook niet dat de gulden
dit jaar nog verder in waarde stijgt.
Maar zou het voor de regering ook zin
hebben te proberen een waardedaling
te bevorderen?
Volgens het Planbureau mag je diens
berekening omdraaien in geval van
waardedaling in plaats van waarde
stijging van de gulden. Dus: tijdelijk
meer uitvoer en meer produktie, bin
nen drie jaar flinke daling van werk
loosheid, maar ook meer inflatie en
wat minder koopkracht.
Vooral die daling van werkloosheid ls
aanlokkelijk voor de regering. Daar
staat het risico van meer Inflatie te
genover. Nu is nog nooit dit risico met
cijfers uitgerekend. Wel zijn er de
gezaghebbende economen als Zijl
stra, die ervan overtuigd zijn dat veel
inflatie hoe dan ook op den duur de
economische positie van een samen
leving ondergraaft.
Landen als Engeland en Zweden, die
te maken hebben gekregen met jaren
achtereen dalende muntwaarde, heb
ben daarvan weinig profijt ondervon
den. De bedrijven kunnen hun pro
dukten, zowel bij export als op de
binnenlandse markt, gemakkelijker
kwijt. Maar de consumenten moeten
meer betalen voor tal van consump
tiegoederen. Vooral bij een land als
Nederland zou dat het geval zijn.
want veel van onze gebruiksartikelen
is import. Hogere inflatie betekent
hogere prijscompensaties in de lonen,
en bovendien is er nog de kans dat de
tijdelijk inzakkende koopkracht leidt
tot aanvullende looneisen.
Inflatievliegwiel
Na enkele jaren zijn de bedrijven hun
concurrentievoordeel op het buiten
land dan ook grotendeels kwijt. Het
vuur is opgebrand, en de rook is weg
gewaaid. Het enige dat beklijft is de
as van een versnelde inflatie. Het
inflatievliegwiel heeft bovendien de
neiging wat door te schieten, zodat
het aanvankelijke kostenvoordeel
voor de bedrijven na wat meer Jaren
is verkeerd in een kostennadeel. De
export wordt geremd, nieuwe tekor
ten verschijnen op de betalingsba
lans en een nieuwe waardeverminde
ring van de munt moet door de rege
ring worden afgekondigd of zal door
de markt worden geëffectueerd.
Dat is dan ook precies wat landen te
zien geven waar een politiek van de
valuatie is gevoerd; het blijft niet bij
een enkele devaluatie, maar het lijkt
op een soort verslaving. Het meest
opvallende resultaat is de uit de hand
gelopen inflatie.
Alleen als de burgers bereid zouden
zijn de prijsstijging van importpro-
dukten voor eigen rekening te nemen,
zou een politiek van devaluatie blij
vende vruchten kunnen afwerpen.
Dat betekent aanvaarding van daling
van koopkracht. Maar dat is nogal
wat, als zich van Jaar op jaw een
geleidelijke waardedaling van de
munt zou voordoen. Bovendien kent
Nederland de automatische prijs
compensatie in de CAO-lonen. En
sinds de gewonnen stakingen hierom
in 1977 is deze compensatie heiliger
dan ooit. In kringen van werkgevers
is men dan ook bepaald niet happig
'op devaluaties of geleidelijke waarde
dalingen van de gulden, ondanks de
verlokkingen van een betere concur
rentiepositie.
