Netty Rosenfeld wilde de
katholieken leren kennen
•J.
Pools ensemble
speelt muziek uit
middeleeuwen
Vuilharmonies Orkef
met kunst uit lorre
5
gcüefieT?
Nieuwe
boeken
Vijfhonderd miljoen vof
bestrijding werklooshe
TV COMMENTAAR
Weinig echte antwoorden in VPRO-programma
Topman ministerie sociale zaken:
men
Weglopen is
stappen in
donker gat
Textiel 20x20
schilderijen
19e en 2Ge eeuw
VRIJDAG 16 FEBRUARI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Riet Diemer
HILVERSUM Godsdienst: r.k. is de titel van één uur en drie
kwartier lange televisie-uitzending over de rooms-katholieken
in ons land. bij de VPRO op zondagavond. Het programma
dankt zijn ontstaan aan de nieuwsgierigheid van Netty Ro
senfeld. die de eindredactie heeft, maar die werd bijgestaan
door een heel team medewerkers. Waarom katholieken? Om
dat dat een groep is die ze niet kent.
onthullende uitspraken als een guir
lande door het programma heen zijn
gevlochten. Maar de progressieve
rooms-katholieke Huub Oosterhuis
was weer een neezegger. Hij verwees
naar pastor Jan Ruiter van de kriti
sche IJmondgemeente. die ja zei.
Spontaan
Zij is deze zomer naar Limburg ge
gaan. een provincie die ze helemaal
heeft doorkruist, samen met Ireen
van Ditshuijzen (voor de produktlei,
zij werkten vanuit een kampeerhuisje
in Belgie. omdat er in Limburg zelf
ntets te krijgen was. „Ik ben er zo
blanco als maar kan heengegaan,
zonder vooroordelen. Wel heb ik voor
die tijd regelmatig uitzendingen van
de KRO. maar ook van de NCRV.
gevolgd Christelijke uitzendingen
dus.''
Haar zucht naar kennis dateert sinds
de oprichting van het CDA. „Ik on
derken bij de katholieke kant van het
CDA een groot machtsstreven. Ook
voel ik me niet prettig als ik gere
geerd word door een christelijke mo
raal die de mijne niet is. Maar ik moet
eerst de mensen leren kennen, voor ik
een oordeel geef. Ik wil weten: hoe zit
de katholieke beleving in elkaar. Wat
voelen de mensen erbij?"
Joods
Netty Rosenfeld is zelf Joods-van
huis-uit. Zij is in geen enkel opzicht
religieus opgevoed. Ze ziet dat als een
voordeel, omdat ze vaak merkt dat
mensen daardoor erg gestempeld
zijn. Ze zegt Joods te zijn geworden
door het zien wat mensen elkaar heb
ben aangedaan In de treurige oorlogs
situatie. Maar dat heeft niets te ma
ken met een religieuze beleving. „Het
is als een schimmel op een mestvaalt
ontstaan." is een uitdrukking die
haar zo invalt bij dit gesprek in haar
witgepleisterde huisje langs een nog
wittere en beijzelde dijk, (uitzicht op
ook al witte eilanden), terwijl sneeuw
stormen rondom deuren en ramen
doen klapperen.
„Je weet er zo weinig van. Ik heb een
bijbel In huis en ik ben met een
hervormde man getrouwd geweest.
Na de oorlog kwam ik in protestantse
kerken, maar dat was gauw afgelo
pen. Ik heb daar geen wortels. De
figuur van Jezus is voor mij onaan
vaardbaar als de zoon van Ood. Wat
Jezus gezegd en gedaan heeft vind ik
vanuit mijn strijdbare houding heel
goed. maar hij is door de eeuwen heen
wel misbruikt door de officiële kerk.
Intussen vindt ze dat dit gesprek veel
te veel de kant van haar persoon en
pretenties is uitgegaan, maar dat
komt dan door mijn nieuwsgierig ge
vraag. Ze heeft de grootste moeite
vooraf iets over het programma te
verklappen en er komt zeker géén
vertoning vooraf. „Ik zie soms recen
sies in kranten waarin een program
ma al voor de uitzending met de
grond wordt gelijk gemaakt. Dan
denk ik bij voorbaat: nou. daar hoef
ik dan niet naar te kijken."
Neezeggers
Er blijkt bijna nog meer te vertellen
te zijn over rooms-katholieken die
geen medewerking aan het program
ma wilden verlenen dan andersom. In
Netty Rosenfeld.
een aantal gevallen schreven de ma
kers dit toe aan het wantrouwen te
gen de VPRO. Tot de weigeraars be
hoorden: bisschop Gijsen. en de rec
tor van het seminarie te Rolduc. met
wie echter een heel aardig contact
was opgebouwd. Zijn vraag om toe
stemming voor het programma bij de
grote baas zou echter negatief door
beze beantwoord zijn. Ook de rector
van de hogeschool voor theologie en
pastoraat (HTP) te Heerlen, waar de
priesters meer afgestemd op de maat
schappij worden opgeleid durfde het
niet aan. Netty: „Dan denk ik wat
hebben Jullie allemaal te verbergen?
Ik kom niet met kwade bedoelingen
en de ideeën van de HTP in Heerlen
zouden in zo'n film juist positief naar
buiten kunnen komen." Nog meer
weigeraars: Het omroeppastoraat
van de KRO. De voorgangers zouden
hebben geweigerd omdat Steenkamp
in het programma voorkomt. Steen
kamp is een jazegger dus. wiens vaak
Dan weer een weigering van pater
Braun, de godsdienst ideoloog van de
KRO. die de uitleg „wat is de K van
de KRO" overliet aan televisie-direc
teur Richard Schoonhoven, en
plaatsvervangend radiodirecteur Ge
rard Hulshof, die spontaan mee
deden
Aan Netty Rosenfeld na vijf maan
den research niet de vraag: wat zijn
katholieken, want dan kun je net zo
goed vragen: wat zijn de boeren, de
sneeuwschuivers of de journalisten,
omdat er zoveel soorten zijn. Wel de
vraag: Vat je eigen ervaringen eens
samen Ze vindt dat ze niet al te veel
duidelijkheid heeft gevonden. Het is
allemaal wat vaag gebleven. „Ik denk
dat de katholieke kerk aan verande
ring onderhevig is. maar je krijgt nu
de onduidelijkheid. De katholieken
hangen nog erg aan Rome maar ze
willen ook mee in de vaart der volke
ren. En dat zijn twee uitersten. Het
meest ontmoedigende is echter dat je
zo weinig antwoord krijgt op ratione
le vragen, met dingen die te maken
hebben met het leven van alle dag.
Tegenover de zekerheid van Gijsen
en Simonis, waarmee ik niet sympha-
tiseer staat de waterige agogentaal
van katholieken dat wèl met hun tijd
meegaan. Dan denk ik: wat klinkt dat
weinig strijdbaar. Nieuwe ideeën wor
den verstopt. En ze wachten toch op
Rome. Evenals zovelen is ze teleur
gesteld in die vriendelijke en gezond
uitziende paus, afkomstig uit Polen
die zo open en menselijk overkomt,
maar die het ineens zo laat afweten
als hij de priesters in Zuid-Amerika
toevoegt: geen gedoe verder, jullie
horen in de kerk en niet op straat.
door Adr. Hager
DEN HAAG In de serie Europese Muziek van het Haags
Gemeentemuseum concerteerde woensdagavond het Poolse
ensemble „Fistulatores et Tubicinatores Varsoviennes". Deze
„blasers en trompetters uit Warschau" hebben zich sedert
1965 gespecialiseerd in muziek uit de middeleeuwen en de
renaissance.
Zij bespelen instrumenten die in ei
gen werkplaats aan de hand van oude
prenten werden nagebouwd en onder
leiding van Kazimierz Piwkowski
groeide een repertoire dat oude mu
ziek uit tal van landen omvat
Het was bijzonder interessant, dat zij
op dit - ondanks het winterweer
goed bezochte concert uitsluitend
Ptxil.se muziek uitvoerden. Polen be
schikt over een schat aan composi
ties uit de middeleeuwen zowel op
wereldlijk als kerkelijk terrein. Het
kunstleven bloeide met name aan het
hof van Krakau en in dit verband
mag de kunstminnende koning Sigis-
mund genoemd worden. Niet alleen
Nikolaas van Krakau was een belang
rijk componist, ook voor en na hem
waren er musici die veelal anoniem
motetten, chansons en dansen
schreven. Een voortreffelijke indruk
van die compositorische rijkdom
kreeg men op dit concert, de zeven
leden van de familie Piwkowski en de
counter-tenor Eugenius Sasiadek
hebben zich het karakter van deze
muziek volledig eigen gemaukt Zij
bespelen een reeks van instrumenten
zoals men die ook aantreft in het
bezit van het gemeentemuseum Bij
voorbeeld kromhoorns, zink. dul-
ciaan. psalterium, regaal, vedel pom-
Speciaal vandaag
mer, trombones en blokfluiten. Daar
mee volgen zij de middeleeuwse tra
ditie van veelzijdigheid.
De leden van het ensemble, gekleed
in stijlvolle kostuums en in fraaie
kleuren waarmee men aan het hof
van de 16e eeuw een goed figuur zou
slaan, werken hun afwisselend pro
gramma ernstig, plichtsgetrouw, ge
concentreerd en vol overgave af.
Toch zijn zij soms bezig met lucht
hartige teksten als over een schoen
maker. een prikkende doorn, en met
diverse dansen. Men raakt bekoord
door het ongekunstelde in dit optre
den: zij lijken wat verlegen met dé
enthousiaste reacties van het pu
bliek En dat enthousiasme is ten
volle gerechtvaardigd. Omdat zij het
karakter van deze muziek zo uitste
kend weten te treffen Zij beheersen
de talrijke instrumenten en de com
posities. geen wonder dan ook dat zij
optreden in tal van landen. Vanavond
spelen zij in het muziekcentrum Vre-
denburg te Utrecht.
Middeleeuwse speellieden met dansend gezelschap.
S. Vestdijk. Meneer Vissers's helle
vaart. 's-Gravanhage-Rotterdam.
Nijgh Van Ditmar. 1978. 248 blz.
gebonden. (S. Vestdijk Verzamelde
romans 2) 36.50.
Hans Vervoort. Oud zeer. Allle verha
len. Erven Thomas Rap. Baarn. 1978
256 blz. 28.50. Herdruk van het
grootste gedeelte van „Kleine stukjes
om te lezen" (1971). en „Heden mosse
len. morgen gij" (1973). vermeerderd
met enkele ongebundelde stukjes.
Heldere verhaalkunst.
Henriëtte van Eyk. Intieme revue. Dè
kleine parade H. Amsterdam, De Be
zige Bij. 1978. 264 blz. Zesde druk van
haar bekende boek uit 1936
E. du Perron. Brieven IV. 2 januari
1933 - 30 april 1934. Amsterdam. G A
van Oorschot. 1978. Prijs per deel
ƒ60.- (540 blz.i
Het Vuilharmonies Orkest
s-/
ifei
door Stan Rijven
Zaterdagavond vindt er in het Amsterdamse Shaffytheater een bijzondere gebeurtenis pl
Het „Vuilharmonies Orkest" geeft dan een concert, dat is opgedragen aan de god i
Straatvuil zal op harmonische wijze tot leven worden gebracht om te laten zien, dat lorre
oude rommel hoeft te zijn. Primitieve geluiden uit de asfaltjungle worden ontlokt
afvalinstrumenten, die kort tevoren nog containers en vuilnisbakken hadden bevolkt.
Het „Vuilharmonies Orkest" is voort
gekomen uit de Muziekfiets van
straatmuzikant Berry Nooy, die hier
mee al enige jaren zijn muziek aan de
straat toevertrouwde. Al trappend
werd een lange achteras aan het
draaien gebracht waarna allerlei
schijven, radertjes en wielen ritmi
sche klanken lieten horen vermengd
met Berry's gitaar- en stemgeluid.
Later vormde hij een tandem met
kunstschilder Eric Don om tezamen
hun filosofie uit te dragen.
Berry: „Je hoeft niet ontzettend veel
te hebben om gelukkig te zijn. LOR is
het laagste van het laagste, het bete
kent helemaal niets voor de mensen.
Wij willen laten zien. dat afval nog
waarde heeft voor iederen. Vandaar
de letters L (links), Otoverschot) en
R(rechts). Het doet er niet toe waar je
staat, want met overschot hebben we
allemaal te maken. Eric voegt daar
aan toe: „De voorstelling is een toes
peling op de verspilling, niet als een
vermanende vinger, maar om aan te
geven dat alles voor het oprapen ligt
voor wie er nog oog en oor voor
heeft."
De muziek die ze brengen is primitief
en direct, oercultuur van de stad. De
instrumenten zijn eenvoudig gehou
den, zodat ze ontdaan van technische
bewerkingen te herleiden zijn tot hun
oorsprongelij ke vorm. Alleen de be
stemming, die er aan gegeven wordt
is veranderd. Wieldoppen, gasbuizen,
gieters, blikken en koffiekannen wor
den op basi van improvisaties be
speeld. De basis voor dit alles wordt
gevormd door een voortdurend klep
perende vuilnisbank. die met zijn
dwingend ritme steeds herinnert aan
de plek waar uit dit alles is voortge
komen.
De overproductie waaruit overschot
ten ontstaan wordt gesymboliseerd
in een machine, die doelloos rond
draait en die als een baggermachine
verf laat vallen op een doek. Zo ont
staat er tijdens de voorstelling een
schilderij waarmee uit overschotten
als het ware iets nieuws wordt ge
creëerd.Dit alles, gebracht ir<H spon
taniteit en onverwachte invallen, ga
randeert een concert vol verrassingen
waarin LOR een ereplaats krijgt toe
bedeeld.
Van onze soc.-econ redactie
DEN HAAG Er is vijfhon
derd miljoen gulden beschik
baar voor een groot aantal
begeleidingscomra bi:
hl
regionale
plaatsing werknemers komen
plaatsingsproblemen concreet
spreken en aan te pakken. Regi
overleg tussen overheid, bedi n 1
ven en schoolbesturen is nodig c ma
aansluiting tussen onderwijs e v
regelingen, die in het overleg drijfsleven te bevorderen.
tussen overheid, werkgevers De top-ambtenaar van sociale
en werknemers over de be- deelt verder mee dat de schoiinTj?
striidine van de werkloosheid w®rklozen sterk zal worden
stnjaing van ae werxioosneiu VQerd Dit Z£ü gebeuren door n
in discussie kunnen komen. T
Het komende drie-partijen overleg is
vooral noodzakelijk om het gat tus
sen de minimaal 60.000 openstaande
plaatsen en de ruim 200.000 werklo
zen te overbruggen.
Dit zegt dr. A. B. Vaandrager, direc
teur Instrumenten Arbeidsvoorzie
ning van het ministerie van sociale
zaken in het blad van het Nederlands
Christelijk Werkgeversverbond. „De
Werkgever". Een belangrijk nieuw bij sollicitaties.
van de SOB-regeling; de scholi jr
samenwerking tussen overheid e
drijven. De overheid betaalt di
opleiding in de bedrijven en i b,;
drijfsscholen. die tegenwoordig
onderbezet zijn en zelfs met sli
worden bedreigd. Daarnaast z
experimentele regeling tijd
plaatsing werklozen landelijk
kracht worden. Deze regeling is
al bedoeld om langdurig wern"
weer in het werkritme te brengt
om hen een beter startpunt te I
sch
akk
Blij
>be
be
en!
de
element In het beleid is. dat het mi
nisterie van sociale zaken de proble
men méér ter plaatse wil bespreken
en oplossen. Deze decentrale, regio
nale aanpak blijkt ook het plan om
directeuren van gewestelijke arbeids
bureaus de beschikking te geven over
een bepaald bedrag, dat zij zelf aan
verschillende regelingen kunnen be
steden. Op deze manier beheert iede
re directeur als het ware zijn eigen
winkeltje.
Er moet volgens dr. Vaandrager méér
in de regio gebeuren. Zo moeten er
i
ica
De regeling plaatsing gehandicf
waarbij gedurende een jaar t
procent van de loonkosten w
gesubsidieerd, blijkt geschikt t
om gehandicapten vanuit de
weer een plaats in het arbeidsj N
te bezorgen. Volgens dr. Vaand zei
heeft Nederland in vergelijkint 1V(
West-Duitsland een duidelijke
terstand op het punt van set
van gehandicapten. Maatrt iti
voor aanvullend werk ln de on
zullen er overigens voorlopig ni r~(
ADVERTENTIE
De Zwitserse televisie won
vorig jaar in Montreux de
Bronten Roos" met een paro
die op het medium, de pro
grammamakers en het
publiek.
Ned. 1/19.35
David Frost presenteert in
het gebouw van de Verenigde
Naties het concert ten bate
van kinderen in nood.
Ned. 1/20.00
In Brandpunt een vraagge
sprek met prinses Irene (over
de verkiezingen van 1 maart in
Spanje), aandacht voor het
wetsontwerp abortus en voor
de gevolgen van het winter
weer voor betaald voetbal.
Ned. 2-22.00
In Heel de Mens praat Han
Peekei met de negentienjarige
Hans Simonse die al zes jaar
ervaringen met pleeggezinnen
achter de rug beeft.
Ned. 2-22.35
Een IKON-team volgde in
Peru deelnemers aan een cur
sus „bevrijdingstheologie.
Ned. 123.05
Rechtstreeks uit de Amster
damse Stadsschouwburg
wordt Puccini's opera Mada
me Butterfly uitgezonden
Hilv. 2.20.05
In dit gemoedelijke land. zo veis
maard om zijn gezelligheid rond
de eigen haard, lopen veel kinde
ren van huis weg. Omdat er achter
de kraakheldere vitrages en de
met planten en bloemen versierde
vensterbanken toch wel wat
scheef is gegroeid. Voor het op
sommen van oorzaken heb je een
paar foliovellen nodig. Vaak is de
verstoring van het huiselijk kli
maat niet eens boze opzet, maar
een gevolg van iets dat de meeste
mensen is aangeboren. In het kort
gezegd: vasthouden aan een ide
aalbeeld.
Het krijgen van kinderen wordt
door menig ouder ervaren als de
voortzetting van het eigen be-"
staan. Dikwijls koestert men voor
de kinderen idealen die verder rei
ken dan men zelf wist te komen.
Daar Is niets tegen. Moeilijkheden
ontstaan pas, wanneer vader of
moeder met kan verkroppen dat
het kind onvoldoende aan dat zo
lang gekoesterde ideaal beant
woordt. Dit geeft pijn aan beide
kanten Vanavond zit tegenover
Han Peekei de negentienjarige
Hans Hij zegt. dat het beeld dat
zijn moeder van hem had ge
creëerd. niet meer bleek te klop
pen toen hij dertien was Voor zijn
groei naar de volwassenheid zocht
hij waarschijnlijk andere wegen
Ruzies om de kleinste dingen ver
stoorden de vertrouwensrelatie
door Ton Hydra
..Ik vertelde niet meer alles thuis."
Hans dacht er niet alleen steeds
vaker aan om de benen te nemen,
hij begon ook serieuze voorberei
dingen te treffen. Klusjes opknap
pen om aan wat geld te komen en
zoeken naar overnachtingsmoge
lijkheden
Het zoveelste slechte schoolrap
port en de verwijten die erop volg
den. deden de veer knappen. Hans
ging er vandoor. Zwervend door
Den Haag waren de eerste gevoe
lens die van opluchting. „Alsof er
een prop was verdwenen Zes
jaar later zegt hij: „Het is stappen
in een donker gat. Doodeng voor
een kind van dertien uit een be
schermd milieu."
De kleine wegloper klopte zelf bij
een gemeentelijke dienst aan voor
hulp. Bij dit punt wordt zijn ver
haal wat vaag. We vernemen dat
de ingeschakelde Kinderbescher
ming hem plaatste in een vriende
lijk pleeggezin, maar het wordt
niet duidelijk, hoe de ouders op
deze gang van zaken hebben gere
ageerd Er zal aan die opneming
toch een bepaalde procedure voor
af moeten zijn gegaan.
In een groot huis vlak bij het
strand mocht de jongen zelf zijn
kamer inrichten. Hans. nu stude
rend aan een sociale academie,
beschrijft heel goed zijn indruk
ken als kind in een nieuwe omge
ving. waar hij meer vrijheden
kreeg dan thuis. Deze heldere ana
lyse zou wel eens van waarde kun
nen zijn voor ouders en andere
opvoeders.
Dit geldt trouwens ook voor de
beschrijving die Hans geeft van de
band die er langzaam groeide tus
sen hem en het vijf jaar jongere
zoontje van zijn pleegouders. Hij
ging ontdekken dat deze. door
spastische verlammingen aan een
rolstoel gebonden, jongen die zich
bovendien moeilijk kon uiten, de
sondanks vreugde putte uit de be
leving van zijn gehandicapte
bestaan.
Het vervolg van Hans relaas lijkt
mij van belang voor allen die bij
de Kinderbescherming betrokken
zijn. Als gevolg van ervaringen ln
zijn jeugd keerde hij zich scherper
dan andere kinderen tegen autori
tair gedrag van ouderen. Toen hij
in zijn pleegvader veel van zijn
eigen moeder herkende, ging de
jongen averechts reageren Hij
kwam tenslotte in een opvoe
dingsinstituut terecht, waar veel
jongens zaten die met politie, psy
chologen en kinderrechters in
aanraking waren geweest. Ze had
den er een geduchte angst voor
..instanties" aan over gehouden en
het waarom daarvan ging Hans
van lieverlede zelf ondervinden.
„Ze praten kinderen de hoek in; ze
laten je dingen zeggen die niet van
jezelf zijn."
Volgens Hans is het gevolg dat in
de rapporten over deze kinderen
vaak zotte uitspraken staan, en al
te vlug tot overplaatsing naar een
strenger tehuis wordt besloten.
Vooral jongens, zegt hij. worden
dikwijls overgeplaatst. Achter
volgd door zo'n rapport belanden
zij in één van de eindstations van
de Kinderbescherming, die door
Hans worden vergeleken met vuil
nisbakken.
Als jonge kinderen aan zo'n streng
regime proberen te ontsnappen,
verschijnt hun signalement op de
politietelex. Hans beschrijft dit
deel van zijn ervaringen als be
angstigend. Je wordt als een mis
dadiger in een cel gestopt en later
in een boevenwagen terugge
bracht. De muren komen op je af
en dan knapt er iets in je.
Het wordt duidelijk dat de ge
sprekspartner van Han Peekei on
danks diens slechte schoolrappor
ten in hoge mate intelligent is.
Hans beschikt ook over het ver
mogen zijn ervaringen te doorpei
len. ervan te leren en er anderen
mee te helpen. Hij zegt. dat de
Kinderbescherming te veel ge
richt is op het weghalen van kin
deren. maar de problemen in de
gezinnen braak laat liggen Hij
pleit voor het zo lang mogelijk in
contact laten en begeleiden van
gezinnen De aandacht dient voor
al gericht te zijn op de sociaal
zakkere milieus Mij dunkt een
les in leven.
\'*Y\ inrftütcT dtiï"'
*i&rri
'jij -
c-^S'-LA
SBK Amsterdam
Amstel 31* (bij de Munt)
020 - 23 92 15
i/"
kunst
lenen sparen kopen
Kunst- en veilingzaal
makelaars-veilinghouders in
roerende goederen
«agc-mai; vei Toe' var vary am>e* en loöoe-
Jé'S »c.' 'ie1* ioe»en wi oöiecten voor
goed gera .e«Aoopco'''V>«s op aanvraag oo*
lel. 070-244271
Nassau Oillenburgstraat 3
Den Haag
A
de
Jlin
Ie
mei
uit
'k
de
niu
Nederlands, Textfelmuseom
Hel Nederland Textielmuseum or .ej,
ganiseert van 5 febr. t/m 4 maai Lj
een ekspositie, samengesteld dooi
het British Craftscentre te Londef
In deze tentoonstelling worden 11
textielminiaturen getoond van kt
stenaars uit 31 landen.
Openingstijden: maandag t/m
10.00 t/m 17.00 uur. Zat. en zi
van 14.00 T/m 17.00 uur.
Inlicht.: Tilburg tel 013-422241
Galerie
Magdalene Sothman
N.Z. Voorburgwal 284
1012 RT. tel. 020-236920
GERBRAND
VOLGER
schilderijen 10-2/3-3
open di. t/m za. 10-17
Za. en zon. gesloten.
spui 235a, den haag.
tel. 070 - 463242.
