Steeds op zoek naar
menselijke trekken
Zendtijd indeling
radio per 1 april
Joan Armatrading, eigen
stijl zonder sterallures
Edo de Waard neemt afscheid in Japan
Pierre Baylé-prijs voor Dick Ouwendijk
Noorder
Compagnie^*
in de kou loet
TV COMMENTAAR
Omroepen krijgen vaste dagen
Minister CRM wil
langere zendtijd
voor Hilversum 4
Onderzoek bij
Radio-Noord
Toorop-expositie
wordt verlengd
De god van Borne
ten voeten uit
WOENSDAG 7 FEBRUARI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Jan van Galen
DEN HAAGTCIJKDUIN Dick Ouwendijk krijgt vandaag
tijdens het festival van Film International van de Rotterdam
se Kunststichting de Pierre Baylé-prijs. een onderscheiding
die eens in de zeven jaar wordt uitgereikt en dit jaar bestemd
is voor iemand die zich met zijn filmkritieken bijzonder
verdienstelijk heeft gemaakt. In voorgaande jaren werd de
prijs, bestaande uit een penning en een geldbedrag, toege
kend aan L. J. Jordaan. Charles Boost en C. B. Dolaard.
Ouwendijks werk verschijnt in het
opinieblad De Nieuwe Linie en het
dagblad Trouw. Verder levert hij re-
gelmalig,bijdragen aan diverse cultu
rele tijdschriften, waaronder Ons Erf
deel. een Vlaams magazine. Ouwen
dijk, die zichtbaar de pensioenge
rechtigde leeftijd is gepasseerd maar
die zijn leeftijd liever niet bekend
wenst te maken, is een vriendelijk,
bescheiden en evenwichtig man. ont
daan van alle IJdelheid (op de gevoe
ligheid voor zijn leeftijd na mis
schien) en niet ontvankelijk voor de
glamour en de kwasie artistieke priet
praat die de filmwereld vaak omrin
gen. Wat vooral opvalt aan zijn werk
nu ook weer bij zijn recensies over
het filmfestival in Rotterdam is
dat hij zijn aandacht vooral richt op
de menselijke aspecten, de expressie
van het leven, zoals die zich afspeelt
binnen de lijnen van het doodgewone
alledaagse bestaan. Die filosofie
stond bij hem voorop toen hij zo n
dertig jaar geleden zijn eerste penne-
vruchten leverde aan De Linie (in
middels De Nieuwe Linie geheten) en
dat zelfde uitgangspunt hanteert hij
vandaag nog.
Van onze radio- ten tv-redactie
HILVERSUM Bij de nieuwe zendtijdindeling van de Neder
landse radio, die per 1 april ingaat, is gestreefd naar zoveel
mogelijk aaneensluitende zendtijd voor elke zendgemachtig
de op vaste dagen. Wat dat betreft vertoont de nieuwe
indeling nogal wat overeenkomst met de huidige.
Verder is uitgegaan van het principe
dat de zendgemachtigde die het dag
programma op Hilversum 1 verzorgt
ook zoveel mogelijk voor de daaraan
voorafgaande nacht wordt ingedeeld,
zodat de zendtijd een aaneensluitend
geheel vormt. De nachtuitzendingen
van Hilversum 3 worden verplaatst
naar Hilversum 1.
De ..zenderkleurling" houdt het vol
gende in. Op Hilversum 1: lichte mu
ziek en gesproken woord van infor
matief/verstrooiend karakter, zoals
elk uur een kort nieuwsbulletin en
actualiteiten daaraan verbonden,
sport, hoorspelen en andere familiale
programma's Op Hilversum 2: ge
sproken woord en muziek, documen
taires. actualiteiten en gerichten pro
gramma's. zoals schoolradio, kerk
diensten. kleine zendgemachtigden.
Op Hilversum 3 pop en andere lichte
muziek. Op Hilversum 4: ernstige
muziek.
Globaal ziet de verdeling van de vier
zenders onder de omroepen er als
volgt uit:
Zondag-nacht op Hilv. 1 NOS. over
dag diverse omroepen, op Hilv. 2
NOS. op Hilv. 3 diversen, op Hilv. 4
NOS
Maandag-nacht op Hilv 1 TROS.
overdag TROS. op Hilv. 2 NCRV. op
Hilv. 3 AVRO. op HUv 4 KRO
Dinsdag-nacht op Hilv. 1 AVRO.
overdag AVRO. op Hilv. 2 KRO. op
Hilv 3 VARA. op HUv 4 TROS
Woensdag-nacht op Hilv 1 VARA.
overdag VOO. VPRO. EO. NOS. op
HUv 2 VARA. op HUv. 3 KRO. op
HUv 4 NCRV
Donderdag-nacht op HUv. 1 NCRV.
overdag NCRV. op HUv. 2 AVRO. op
HUv 3 TROS. op HUv 4 VARA
Vrijdag-nacht op Hllv. 1 KRO. over
dag KRO. op Hilv. 2 VPRO. NOS.
VOO. op Htlv 3 EO. VOO. VPRO. op
HUv 4 VPRO
Zaterdag-nacht op Hilv 1 EO. VOO.
en VPRO. overdag VARA. op Hilv 2
TR08, EO. op HUv 3 NCRV. op Hilv.
4 AVRO.
Met ingang van 1 april wordt het
uitzendschema van de radionieuws
dienst drastisch gewijzigd. Op Hilver-
Speciaal vandaag
sum 1 en 3 komt elk uur een twee
minuten-bulletin. Dat is op een aan
tal uren ook het geval met HUversum
4. Uitvoerige nieuwsbulletins zijn op
HUversum 2.
Van Gewest tot Gewest:
Noordbrabants Museum lekt.
Heemskerk onderweg. 2900
schoolgeld, kampioen buutte-
rcedner en Goedvriend-ten-
toons telling. Ned. 1 18.59
Na het programma Op weg
naar huls wordt in Kenmerk
aandacht besteed aan de bis
schoppenconferentie in
Puebla. Ned. 2 I 18.59
Vanavond wordt uitge
maakt welk liedje Sandra
Keemer aal moeten zingen op
het Eurovisie Songfestival in
Jeruzalem.
Ned. 1 20 00
Leo Akkermans maakte een
documentaire over textielfa
brikant Jacob Spanjaard, bij
genaamd „De god van Borne".
Ned. 2 21.26
Zes dagen in een Afrikaans
ziekenhuis is een reportage
van Marga Kerklaan.
Ned. 2 22.35
In Kernpunt gaat het over
twee soorten vakantie.
Hilv I 16.30
Het Svmfonie-orkest van
Kadio Stuttgart speelt de suite
„Le tombeau du Couperin"
van Ravel, de suite uit Stra-
winski's „De Vuurvogel" en de
tweede symfonie van Schu-
mann Hilv. 2 20 05*
DEN HAAG Minister Gardeniers
van CRM overweegt de zendtijd van
HUversum 4 per 1 oktober van dit
jaar uit te breiden met hoogstens 21
uur. zodat het dageUJks programma
tot acht uur kan doorgaan, in plaats
van tot vijf uur 's middags zoals
thans het geval Is.
In haar schrijven aan de Raad van
beheer van de NOS (de dagelijkse
leiding) deelt de minister mee HUver
sum 4 per 1 januari 1979 als definitief
te beschouwen. Het klassieke pro
gramma. waarmee eind 1975 van
start werd gegaan, verkeerde tot nu
toe in een experimenteerfase.
Of de minister tot uitbreiding van de
HUversum 4-zendtijd zal beslissen
hangt af van de maatschappelijke
behoeften en de financiële mogelijk
heden. Op het laatste aspect zal zij
binnen kort in het kader van de be
raadslagingen over de omroepbijdra
gen voor 1980 terugkomen. Verder
gelooft ze niet dat. gezien de geringe
luisterdichtheid van HUversum 4 tot
later dan acht uur 's avonds hoeft
worden uitgezonden. Zo herinnert er
aan dat in toenemende mate behoef
te bestaat aan zendtijd voor instruc
tieve doeleinden en wijst op het ver
zoek van Teleac om zendtijd op de
radio bij uitbreiding van HUversum 4.
HILVERSUM (ANP) Twee com
missarissen van de NOS. drs. C.
Spaan van personeelszaken en drs.
M. Dijkstra van regionale zaken, stel
len een onderzoek in naar mogelijke
ongewenste commerciële activiteiten
in de horecawereld van het adjunctr
hoofd-programmaleider mr. J. Stam
van Radio-Noord. De commissarissen
hebben daarbij in een eerste ge
spreksronde een aantal betrokkenen
gehoord. Zij zullen hun be vindingen
vastleggen in een verslag voor het
dagelijks bestuur van de NOS. Het
onderzoek is ingesteld naar aanlei
ding van een pubükatie
Van een onzer verslaggevers
OTTERLO De Jan Toorop-ten-
toonstelhng in het rijksmuseum
Kröller-Müller kan dankzij de mede
werking van de vele bruikleengevers
worden verlengd tot 25 februari. Hier
mee wordt tegemoet gekomen aan de
wens van vele belangstellenden voor
wie het op de Hoge Veluwe gelegen
rijksmuseum de laatste weken we
gens te extreme weersomstandighe
den praktisch onbereikbaar was Zo
als gemeld, is er een dag geweest met
één bezoeker, die per schaats kwam.
Honderden geïnteresseerden vroegen
nu telefonisch of schriftelijk de fraaie
catalogus aan die dankzij de steun
van het Prins Bernhard-Fonds voor
de prijs van 12 50 kon worden uitge
geven Er is inmiddels een tweede
druk verschenen De grote belang
stelling voor dit rijk geïllustreerde
boek wordt verklaard uit het feit. dat
werken over Toorop nog slechts anti
quarisch verkrijgbaar zijn
Statistische gegevens en parate ken
nis verschuift hij zover mogelijk naar
het tweede plan; namen van regis
seurs. producenten en acteurs inte
resseren hem niet zo gek veel. hij
tracht argeloos het theater binnen te
stappen en wacht bij het kijken tot
hij een sleutelgegeven heeft gevon
den waardoor hij toegang krijgt tot
het innerUjke complex van de film.
„In je onderbewustzijn", zegt Ouwen
dijk. „zijn namen en voorgeschiede
nis best aanwezig, maar als je iedere
film tracht te projecteren binnen een
raam, kim je bedrogen uitkomen. Ie
dere filmer maakt soms op zeer
korte termijn ontwikkelingen door.
Hij heeft het recht om buiten dat
raam, het verwachtingspatroon te
treden. Als je daar geen rekening mee
houdt wordt het moeilijk eerlijk en
alert te reageren."
„Wat mij het meest aanspreekt in
filmen is het mens-verkennende. Met
dit medium zit je zo dicht op alle
menselijke trekken, dat het soms
angstig is om naar te kijken. Bij een
close-up kun je aan de oogopslag van
iemand zien of hij de waarheid
spreekt. Mijn voorkeur gaat denk ik
uit naar gesprekfilms, het haast niet
anders laten zien dan een dialoog
tussen twee mensen. Met een camera
kun je ontzettend knap emoties en
menselijke veranderingen signaleren.
Ingmar Bergman is daar een goed
voorbeeld van. Hij maakt geen intel
lectuele, maar maatschappelijke
films. Bij een film als „Scènes uit een
Huwelijk" kijk je naar twee mensen
die in het begin wezenlijk anders pra
ten en reageren dan aan het eind.
Toch laat Bergman een diepte achter
waar je zelf moet gaan zoeken. Als
een regisseur dat voor elkaar krijgt
heeft hij een uitstekende film ge
maakt."
Literatuur
Ouwendijks voorliefde voor litera
tuur heeft hem ook wel eens kritiek
opgeleverd. Na eerst een blauwe
maandag op een katholiek persbu
reau te hebben gewerkt, werd hij
freelance. Voor verscheidene bladen
en tijdschrfiten schreef hij literaire
recensies, produceerde hij enige ro
mans en toneelstukken en maakte hij
in opdracht vertalingen van literair
buitenlands werk. Toen hij in 1950
voor De Linie zijn eerste filmrecen-.
sies schreef wenste hij zijn achter
grond niet los te koppelen van zijn
nieuwe werk. Hoewel hij nogal wat
kritiek kreeg op zijn, volgens zeggen,
te literaire benadering, bleef Ouwen
dijk de mening toegedaan dat tekst
en beeld niet zijn te scheiden. Zijn
grootste kritiek op de Nederlandse
cinema is dan ook dat het de scenari
o's ontbreekt aan dramatische syn
these. terwijl hij daarnaast consta
teert dat het camera-werk juist weer
perfect is. „Ze maken hier nooit films
waarvan je zegt: .Dat kan helemaal
niet,', maar wel: .Zó kan het niet'."
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De Friese 1
groep Noorder Compagnie
moeilijkheden als gevolg van e
pend conflict met het bestuu^
gezelschap heeft nu buiten I
stuur om een artistieke ra_
noemd die de voorbereiding v| «aaI
komende seizoen ter hand neet
Dit werd gisteren op een persb
komst meegedeeld, die in same
king met de kunstenaarsorgai g N
NW was belegd en waar tevei eidsg
zwartboek „De Noorder Comp slan
in He Irnr." o/prii iiit^ereilft. Cift
L
in de kou" werd uitgereikt. Ges:
door de KONVV. die als bemidi 10
optrad, is het gezelschap tot pu chte
tie overgegaan, omdat een opl< ellen
van het conflict door het tx ,etcr
werd belemmerd.
De moeilijkheden ontstonden iters,
gens de opstellers van het zwart chou
door een al te eigenzinning opb
van voorzitter H. Kuiper. Hij
schreef de beleidsnota 1979-19"'
het gezelschap in samenwerkinj eld
de artistiek directeur Zdenek I
had opgesteld. Daarnaast werd
nieuwe statuten de invloed vai
gezelschap op artistiek en zal
beleid tot nul gereduceerd.
Dick Ouwendijk achter zijn schrijftafel: „Literatuur en film zijn niet los te koppelen."
(foto Robert Scheers)
door Stan Rijven
AMSTERDAM Joan Armatrading. die nog geen jaar gele
den optrad in een half vol Carré, kon deze keer rekenen op een
uitverkochte zaal. En terecht, want hetgeen daar maandag
avond te beluisteren viel was van een uitzonderlijke kwaliteit.
Fascisme
Opvallend is dat Ouwendijk veelvul
dig films die handelen over het fascis
me. naar voren haalt om zijn gedach
ten te illustreren. Juist in dit soort
films vindt hij aanknopingspunten
voor zijn gedachten over het mense
lijk handelen en denken. „Fascisme
is in feite een armoedige term gewor
den, een term die te politiek is. Ik
vind fascisme meer een mentaliteit.
Ook in onze dagen zie je die weer in
allerlei vormen om zich heen grijpen.
Voor film is het actueel, het is echter
angstig om het te signaleren. Wat mij
verontrust is dat er weer meer en
meer oorlogsfilms gemaakt worden
en dan niet realistische versies, eer
der weer propagandistisch van aard.
Je krijgt het gevoel alsof het een
warming-up betreft. Er zijn wel enige
uitzonderingen op. Ik heb weinig
films gezien waarin het fascisme als
een zo beklemmend en wreed iets
wordt neergezet als in ..Una Giomata
Particolare" (Nederlandse titel „Een
bijzondere dag" met Sophia Loren en
Marcello Mastroianni red). Met
Herfstsonate en de Klompenboom
mogelijk de beste films die ik het
vorig jaar heb gezien."
In 1950 geboren in het Caraïbisch
gebied, emigreerde deze zwarte zan
geres op jonge leeftijd naar Enge
land. Daar verscheen in 1972 haar
eerste elpee, de daarop volgende ja
ren volgden nog vier albums, die door
de internationale muziekpers enthou
siast ontvangen werden. Pas met
haar laatste twee platen. „Show some
emotion" en „To the limit", verwierf
zij bekendheid bij het grote publiek.
De muzikale invloeden, die Joan Ar
matrading heeft ondergaan van haar
geboorteland (reggae, blues) en van
haar tweede vaderland (de Engelse
popmuziek) heeft zij verwerkt tot iets
geheel nieuws. Uit dit muzikale huwe
lijk ontstond een eigen stijl, die nog
geaccentueerd werd door haar bijzon
dere vocale kwaliteiten. Ze bezit een
stem waarmee veel kleur en subtili
teit aan haar (grotendeels) eigen com
posities gegeven kan worden. Al met
al resulteert dit in popmuziek, die tot
de limit stijgt en daarvan was met
volle teugen te genieten.
Een groot aandeel hierin had haar
band. die op de toetsenman Red
Young na geheel opnieuw was samen
gesteld sinds haar laatste bezoek aan
Amsterdam. Samen met bassist Bill
Beaudine. saxofonist Lawn Price, Art
Rodriguez op drums en leadgitarist
Rickey Hirsch werd er op een con
stant hoog niveau gemusiceerd. De
nummers werden met grote souplesse
gespeeld, rijk versierd zonder overda
dig te worden. En dat gold voor het
hele concert: een minimum aan show
(de belichting werd functioneel aan
gepast aan de sfeer van ieder num
mer) en een maximum aan muziek.
Perfectie
Je zou bijna spreken van in toom
gehouden perfectie. Die werd echter
onderbroken door de persoonlijkheid
van Joan Armatrading zelf, die zon
der sterallures, maar met veel humor
en directe reacties op de zaal zichzelf
kon relativeren. Van alle elpees, op
„Whatever's for us" na. werden drie a
vier nummers gespeeld. „Down to
zero" opende de reeks en bij het der
de nummer „Cool blue stole my
heart" stopte ze na de eerste tonen.
„Listen. I can't remember the words,
so buy the record tomorrow" riep ze
om weldra opnieuw te beginnen en de
zaal in dubio latend of het een grap
was of niet.
„Opportunity" en „Mama Mercy"
kregen een stevige uitvoering, die de
den denken aan het stompende pia-
nogeweld van Doctor John of Leon
Russel. „Steppin Out" werd zonder
band in een nieuwe versie gebracht,
die zeker zo goed was wegens haar
voortreffelijke gitaarspel. „Show
some emotion", enz. alles werd met
verve en vaart gebracht met tot slot
Joan Armatrading
de
ken
de o
ng v
Het gevolg was dat het bestuur JS
december van het vorig jaar Z< «a
Kraus uit eigener beweging uil
functie kon zetten en de zakeli
der Henk Blaauwbroek tot algei
directeur benoemde. De belan
ste reden was dat Kraus, ond Jgg
zijn toezegging en medewerking
geschikt werd geacht het beleid t ve
uit te voeren. Het gezelschaj ngei
Kraus echter als artistiek leide jicil
houden. Hij is een kundig regi con
en al sinds 1971 bij de Noorder C
pagnie betrokken," aldus Ad No ml
vertegenwoordiger van de j onj
schapsraad.
Ultimatum "I"
Bk i
Met de KONW werden pogingei TS{e(
dernomen oplossingen te vinden S(Q'
gezelschap eist van nieuwe stal ajj(
waarin de democratische werk z(
wordt gewaarborgd; de benoe:
van Blaauwbroek tot zakelijk 1
en de Verlenging van het contrac
Kraus met een jaar. Het bestuu ,er
ingaan op de eerste twee eisen ma
verlenging van het contract jra
Kraus werd niet toegezegd. Hij mi
nog tot 1 september 1979 aanbli :ve
dan loopt zijn contract af. Ond Lg,
een nieuwe bemiddelingspoging 'Tiie
Hans Boswinkel, voorzitter van
hoofdbestuur van de KONW 1 wi
het bestuur bij zijn besluit. Tot i _e,
lijk 9 februari mag het gezelsi *ol
binnen de door het bestuur vastgi
de marges voorstellen doen waan hl
de Noorder Compagnie weer op k i
termijn normaal kan functioner t
Dit is een ultimatum waaraan
gezelschap niet wil voldoen. On£j|
id
de gebruikelijke toegift „Back to the
night."
De teksten van Joan Armatrading
hebben stuk voor stuk betrekking op
haar ervaringen met relaties, die zij
dan wel de ónder aanknoopt en ver
breekt en de gevoelens van verdriet
en blijdschap, die daar uit voort
vloeien.
Dat geeft een heel eigen kleur aan
alle songs, hoewel dat ook een zekere
mate van herhaling met zich mee kan
brengen.
Concluderend: er was sprake van een
uitstekend concert waarin vooral de
leadgitarist en de pianist uitblonken
en natuurlijk Joan Armatrading zelf.
Een show met „much emotion!"
continuïteit te waarborgen en hel
leidplan 1979-1983 uit te kunnen
ren. heeft men nu een artistieke
ingesteld.
gi'
rlo
Qk
HILVERSUM (ANP) De progf4;
ma-commissaris radio van de 1 ,d'
Tom Nieuwenhuijzen, bekijkt dee"
gelijkheid om het tijdstip var l's
radiozendtijd voor de politieke paeT
en aanmerkelijk te vervroegen. I ra
nieuwe zendtijdindeling, die i
april met de zenderkleuring
kracht wordt, had de NOS de pol,n
ke partijen om 18.50 uur ingede m
tegen 18.20 uur in de oude situi
Tegen deze verschuiving van de zi2
tijd hebben een aantal politieke i in
tijen bezwaar gemaakt. Nieuwer'
zen denkt er nu aan ze naar de
dag te verplaatsen tussen 13.
14.00 uur.
ROTTERDAM Als onderdeel
van een reeds tien jaar gevoerde poli
tiek inzake cultureel vlagvertoon
voor de gemeente Rotterdam ver
trekt het Rotterdams Philharmo-
nisch orkest 15 februari naar het Ver
re Oosten voor het geven van tien
concerten in Hong Kong en negen
concerten in Japan. Het laatste con
cert in dit tournee op 15 maart te
Tokio is tevens het laatste concert
dat Edo de Waard als vaste dirigent
van het Rotterdams Philharmonisch
Orkest zal leiden.
Op het negen jaar oude festival van
Hong Kong is het Rotterdams ensem
ble het eerste Nederlandse orkest dat
optreedt. Edo de Waard (zes maal)
David Zinman (vier maal) dirigeren
tien verschillende programma's Edo
de Waard leidde in 1973 het Londens
Philharmonisch Orkest in Hong
Kong. de uitnodiging aan de Rotter
dammers is aan de scheidende De
Waard te danken. Hoewel het in de
bedoeling lag een Mahler-Mozart cy
clus te presenteren bleek dat om
meer dan een reden (onder andere de
orkestbezetting) niet mogelijk. Op
het programma staan onder andere
Mahlers vierde Symfonie Das Kna-
ben Wunderhorn. Mozart's sympho-
nien nummer 40. 41. de Symphonia
concertante KV 364 en de Ouverture
le Nozze di Figaro, verder composi
ties van Sweelinck, Ketting. Schu
bert. Mendelsohn, Stravinsky en
Bach.
Solistische medewerking verlenen
onder andere de sopraan Felicity
Als de Joden het heft in handen
hadden gehouden, zou het nooit
zo ver zijn gekomen. Dit zegt een
oudwerknemer van de door de fa
milie Spanjaard geleidde textiel
fabriek in Bome. die in 1961 in
andere handen overging en twaalf
Jaar later werd gesloten. Verleden
tijd was toen een dynastie, waar
van aan het hoofd 29 jaar lang een
merkwaardige telg had gestaan
hard en gevoelig tegelijk. Van hem
en zijn stoomspinnerijen en weve
rijen was heel Borne afhankelijk
Dat liet Jacob Spanjaard bij tij
den heel goed merken. Gevreesd
en door slaafse eerbiedigheid om
ringt werd hij „de god van Borne"
genoemd.
Over deze man. zijn fabriek, de
werkers en zijn familieleden gaat
een documentaire van Leo Akker
mans. die de KRO vanavond uit
zendt. Veel elementen in deze film
zou je universeel kunnen noemen
Heel wat vooroorlogse kijkers zul
len een patroon hebben gehad die
als druppels water leek op Jacob
Spanjaard. Zo'n baas kon „dood
vallen" over een cent loonsverho
ging. maar een paar tellen later
opdracht geven om naar een fami
lie in zorgen een mand voedsel oi
een zak huisbrand te sturen
Werkgevers a la 8panjaard heb
ben ook in tal van plaatsen de
eerste sociale voorzieningen gere-
door Ton Hydra
aliseerd. Een badhuis bij voor
beeld. een muziekvereniging of
een voetbalclub met alles wat
daarvoor destijds nodig werd ge
acht. Maar diezelfde bazen gaven
hun boekhouder opdracht een ar
beider die wegens ziekte of een
andere reden eerder naar huis was
gegaan, over de niet gewerkte
uren geen loon uit te betalen.
Zelf ben ik daarvan getuige ge
weest in het begin van de oorlog.
En ik vraag mij af of de mentali
teit helemaal verdwenen is. De
oudste generatie kijkers uit „de
arbeidende stand" zal de eigen
jeugdervaringen herkennen in de
herinneringen die door de camera
worden opgehaald Dat geeft de
film haar bijzondere waarde, want
de historie van de Bornse textiel
fabriek loopt parallel met de alge
mene sociale geschiedenis.
Zo kwam het aan het begin van
deze eeuw overal nog voor dat
men haast niet durfde praten over
vakbondsactiviteiten. Zeker niet
wanneer de baas in de buurt was.
Ook meneer Jacob had een broer
tje dood aan dat „revolutionaire
gedoe". In 1903 stuurde hij 600
man de laan uit omdat deze arbei
ders volgens hem „een slechte
mentaliteit" hadden. Spanjaard
wilde best een muziekvereniging
oprichten en speelde zelf graag
mee, maar zijn personeel moest
geen grote kop krijgen. Wanneer
iemand op straat niet eerbiedig
het hoofd ontblootte, riep meneer
Jacob de snoodaard terug en
vroeg hem wat hij zich wel ver
beeldde.
45 Jaar na zijn dood komt zijn
dochter Nellie Mulder-Spanjaard
door het praten over haar vader en
diens karakter nog in verlegen
heid.
Het interview behoort tot de
meest onthullende passages van
de film. Zij bekent dat in haar
jeugd nooit het verschil is opge
vallen tussen het welvarende le
ven binnen de riante familieresi
dentie en in de gezinnen van de
arbeiders. „Binnen kon alles",
zegt zij. „Dat vond je heel gewoon,
we waren eenmaal in rijkdom ge
boren."
Na jaren weer eens teruggekeerd
in het ouderlijk huis dat nu de
Volkshogeschool en een vormings
centrum herbergt, zegt mevrouw
Mulder „Ik zei nu pas hoe bevoor
recht ik was." Moeilijk heeft zij
het met Akkermans' vraag waar-
onf haar vader zich in 1923 niet
verzette tegen de fabrikantenvere
niging die sluiting had bevolen
van alle Twentse en Gelderse tex
tielbedrijven.
Het ging Jacob Spanjaard aan het
hart, 's nachts huilde hij om het
leed dat 11.000 arbeiders en hun
gezinnen werd aangedaan. Hij
meende desondanks één lijn te
moeten trekken met de andere
fabrikanten voor wie wegens over-
produktie die sluiting zeer wel
kom was. „Hij heeft inderdaad een
aantal zaken niet weten te door
breken," geeft dochter Nellie toe.
Mensen voor wie „de god van Bor
ne" nog steeds een realiteit is,
winden geen doekjes om hun her
inneringen. Het beeld dat zij met
elkaar van meneer Jacob vormen,
is bepaald niet van suikergoed.
„Chefs en bazen waren als de dood
voor hem." Hij zette hen ten aan-
hore van iedereen op hun num
mer. Voor het eerste fluitsignaal
stond Spanjaard al in de fabriek
om hoogst persoonlijk te controle
ren of zijn personeel wel op tijd
verscheen. Kwam je één minuut te
laat dan was je loontje (voorloper
van de prikklok) verdwenen en
moest je wel de straf gaan incasse
ren voor deze „dagdieverij"
Ondanks de scherpe oordelen
komt niemand tot een veroorde
ling. En van een anti-joodse stem
ming is in Akkerman's informatie^
ve film totaal geen sprake Het
tegendeel is het geval, dat blijkt
ook uit het begin van dit stukje.
Lott (Mahler), de cellist Mischa M a
ky (Haydn en Tsjaikowsky). de vio
Shlomo Mintz (Tsjaikowsky en Pa
nini). en de pianist Youri Ego
(Beethoven en Tsjaikowsky). Ook
listen uit eigen gelederen treden
onder andere in Mozarts concert
fluit en harp. Concertmeester
ques Holtman zal in Hong Kong vLe
conservatoriumleerlingen een lez
houden over zijn beroep.
Aansluitend aan dit optreden
Hong Kong dirigeert Edo de Wa r
het Rotterdams Philharmosch t
kest in zeven verschillende plaat j
in Japan, het laatste concert zal vi
den uitgezonden door de Japanse
In Nederland zal Tros-radio een
tal concerten uitzenden
Grammofoonplaten
Gisteren heeft de directeur van
Rotterdams Philharmonisch Orl
drs. J. van Oosterlee. opnieuw
driejarig contract met Phonogi
getekend. In de-komende periode
len, zoals bekend werd gemaakt d
de vice-president van Phonogram
heer Ernst van der Vossen, on
leiding van David Zinman opnam
gemaakt worden van Tsjaikow:
(het Sneeuwmeisje) Resphighi <Fn
tane di Roma), Janacek (Taras Bu
en Sinfonietta); wat betreft Frai
balletmuziek zal aandacht wor<
geschonken aan het thema Pellas
als getoonzet door Debussy Sch
berg. Sybelius en Fauré
Afscheid
Op de concerten van donderdag
vrijdag aanstaande neemt Edo
Waard afscheid van het Rotterdafl
publiek. Hij leidde het Rotterda
Philharmonisch Orkest vanaf s
tember 1966 (hij was toen 26 jaar)
in twaalf jaar tijd gaf hij 431 cork
ten. De Waard heeft het orkest
een grote en internationale hooi
geleid en zijn delinitieve vertrek na
San Francisco betekent de afsluit!
van een grootse periode in het
staan van het Rotterdamse f
semble.
