Leen Valkenier: ik
predik de tolerantie
NOS vraagt mening over
'Ot, hoe zit het met Sien?'
Festivalfilms met opvallende
aandacht voor het menselijke
JÉ^K- '-'V*,-1 I
-i; .r. -v'E'
Rekening houden met
oorlogsslachtoffers
Fabeltjeskrant voor grote mensen
Ton extra vo<
Philharmonis
orkest Rotterd
>1
Hoge kijkdichtheid ondanks vele bezwaren
Radioprogramma
voor Molukkers
begint op 1 april
Minister Gardeniers schrijft omroepen:
Mogelijk eerde» et liet
satelliet-tv in Lfneé
West-Europa ÏÏj
r-.-t iVV-t |j p.
■3
.DINSDAG 6 FEBRUARI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
DAG 6
door Riet Diemer
AMSTERDAM Het wintert nog steeds in het Dierenbos, deelt Meneer de Uil, de
Fabeltjeskrant tussen de verkleumde vleugels geklemd, aan de kijkers mede.
Een gehaakte muts op het hoofd wapent hem tegen de koude, want er is heel wat afgebreid en
gehaakt om de dieren van warme hoofddeksels te voorzien. Maar dat mag ook wel, want
juffrouw Ooievaar is zelfs van de koude bevangen geweest, desalniettemin is ze daarna
..klapwiekend" naar het Praathuis „gestrompeld" om haar eigen woorden te gebruiken.
En dat brengt de immer organiseren
de dame op de gedachten dat der
pekel moet worden gestrooid voor al
die anderen die zich met de IJzel niet
kunnen verplaatsen. Zoutloos eten
gedurende een bepaalde tijd luidt het
devies voor de Dierenbosse gemeen
schap. De gebroeders Bever verzame
len heel wat Keulse keukenpotten
met zout.
Klassiek
Tot zover zou het nog altijd een gewo
ne aflevering van de Fabeltjeskrant
voor de kleintjes kunnen zijn als de
gelukzalige eendracht onder de die
ren niet wreed werd verstoord door
twee dieren die door zwarte handel
misbruik van de situatie maken. Dat
is een van de intriges om de inmid
dels klassiek geworden Fabeltjes
krant bij uitstek geschikt voor vol
wassenen te maken als een soort Tom
Poes
Met ingang van hedenavond verschij
nen de Fabeltjeskranten voor volwas
senen Uitzendtijden: dinsdag-,
woensdag- en donderdagavond
steeds om 22.10 uur op Nederland 1.
Omdat in de grote mensenwereld niet
zo heel veel zonder bijbedoelingen
wordt gedaan hoopt ook de uitzen
dende NOS op het neveneffect dat
met de Fabeltjeskrant na Den Haag
Vandaag meer kijkers vast worden
gehouden voor de NOS-programma's
op de latere avond dan tot nu toe het
geval was. Dat zijn documentaires als
58 miljoen Nederlanders, Panora-
miek of informatieve programma's
als Tribune, die ondanks het advies
van Meneer de Uil: „En nu knus naar
jullie warme bedjes. Oogjes dicht en
snaveltjes toe. Slaap lekker" heus
nog volgen.
Henk Suèr, chef informatieve NOS-
televisie. die op dit wervende idee is
gekomen wil profiteren van de popu
lariteit die de Fabeltjeskrant in het
verleden ook bij veel volwassenen
heeft genoten. Daarom zullen nu in
het bijzonder grote-mensen-proble-
men worden besproken, zoals rages,
drugs en projectontwikkelaars.
gaan. Als je op de sextoer gaat zou je
de hele opzet bederven", vindt hij.
„Het blijven fabels. Je moet niet al te
direct worden, want dan wordt het
een satyrisch programma en die zijn
er al genoeg. Ik predik de tolerantie.
Dat is mijn overtuiging." De wensen
van Henk Suèr gingen oorspronkelijk
verder, na Den Haag Vandaag had hij
liever een meer actuele en of politieke
aanpak gehad, als is hij tevreden over
de kritische aanpak van Valkenier in
het werk dat hij tot nu toe heeft
gezien.
Eén dag
Verwachting
Schrijver Leen Valkenier woont sinds
negen jaar op het Spaanse eiland
Ibiza. Af en toe komt hij over naar
Nederland, hij voelt zich in zekere zin
een beetje bedreigd door het succes
dat de Fabeltjeskrant heeft gekre
gen. „Het ligt heel anders dan in 1968.
Toen we ermee begonnen was er geen
verwachtingspatroon. Ik kon toen
heel onopvallend beginnen". Hij
vindt het ook niet makkelijk om voor
de inhoud volwassener te gaan den
ken, alleen al door het taalgebruik.
„En dan is er de vraag hoe ver kun je
Daarbij moet, om erg actueel te zijn,
de afstand Nederland-Ibiza over
brugd worden en kan een aflevering
van de Fabeltjeskrant niet in een dag
worden geschreven en in scène gezet.
Valkenier zegt één dag nodig te heb
ben om de tekst voor één krant op
veertien geschreven velletjes pa
pier te zetten. Op het atelier van
Chanowski Productions in hartje
Amsterdam is men dan nog gemid
deld een dag bezig de verschillende
scènetjes op te nemen, onder regie
van Cocky Andreoli, en met de be
kende vaste medewerking van Frans
van Dusschoten, Elsje Scherjon en
Ger Smit voor het stemmenmateri-
aal. Zij leveren een heel belangrijk
aandeel in de karakteruitbeelding
van de dieren.
De rooskleurige indruk die we in Ne
derland hebben over schrijven op Ibi
za drukt Valkenier geenszins de kop
in. „Ik heb veel op strand geschreven,
of op de boot van Ibiza naar Alicante
laan Spanjes zuidkust). Ik heb altijd
een map bij me om iets op te tekenen.
Nu ook. Maar ik heb er een echte
dagtaak aan. Ik ga 's morgens zitten
en ik begin."
„Ik had er natuurlijk nooit kunnen
gaan wonen als ik niet zo'n succes
had gehad met de Fabeltjeskrant.
Maar mijn vertrek had wel een bij
zondere reden. Toen ik de Fabeltjes
krant schreef had ik een baan op een
reclamebureau waar ik audiovisuele
shows maakte en in de commerciële
sfeer werkte Toen werd de Fabeltjes
krant steeds arbeidsintensiever. Het
werd een sneeuwbal, die niet meer
was te keren. En zo raakte ik over
werkt. Mijn dokter zei: „Je hebt va
kantie nodig." Waarop ik zei: „Dat
kan niet als je werkt aan een serie".
Waarop hij weer zei: ,Ze verkopen
overal papier, pak Je schrijfmachine
op en ga naar het zuiden.' Dat gebeur
de en het beviel zo goed, vooral het
afstand nemen, dat ik er bleef."
Valkenier (54) woont nu negen jaar in
Spanje, een afstand die hij zelf niet zo
bezwaarlijk vindt: „Daar wonen ook
mensen, met dezelfde mensenwensen
en dezelfde mensentreken Ach.
hoe werkt het, als je leeft tussen
mensen is er altijd wel iets dat bij je
inslaat, al weet je soms niet waar het
vandaan komt."
ROTTERDAM (ANP - De g AftClC
Rotterdam gaat het Rotti
Philharmonisch orkest een ex ister Va
sidie geven van 100.000 guit i:n0 vo<
(tpIH ic hphoolh nm hot
geld is bedoeld om het tekor
werken op de toernee-begrot
het orkest. De gemeen tera
missie financiën heeft het
gistermiddag goedgekeurd.
lijk ver
rincipe
icr wel
wen oi
rr
Het „extraatje" is mogelijk. ir,n£
op de gemeente-begroting al nber g€
jaren een bedrag van 250.000
is gereserveerd voor een salarl Z1
ging van de orkestleden. Rot
wilde hun honoraria brengen
idsrepu
nlijk
ons la
peil van het Amsterdamse Con omen
bouworkest. egelde'
ar al f
Minister Gardeniers (CRM)c
haar veto uitgesproken over d
Voor het orkest een tegenvallen de brf
voor Rotterdam een fiaanciel<^ouWa
id, Eje
laak'V
eers>>
uitei
ilnu.ic
Dankzij de reis-subsidie at de qorwadt
zicJa
eeve
valler van tweeëneenha ve toni
van gaat een ton naar het orkf
daarnaast krijgt het Philha
koor „Toonkunst" een subsidj
40.000 gulden. De resterende 1
gulden vloeit terug in de algj
middelen van de gemeerte.
directie van het Rottei
harmonisch niet langer net el
kort aan toernee-financiëi, die
meer aangesproken worden bi
toemee vanaf half februai naize ga
Verre Oosten. Het orkest geefLenslin
concerten in Hong Kong en ner
Japan. De leden keren o> 17
terug in Nederland.
HILVERSUM (ANP) Mede naar aanleiding van de kritiek,
die de laatste tijd van veel kanten is geuit op de inhoud van
het NOS-televisieprogramma ,,Oten hoe zit het nou met
Sien?" heeft de NOS een onderzoek ingesteld naar het kijkge
drag en de mening van de kijkers.
Daarbij is gebleken, dat het program
ma. dat eens In de vier weken op
zondag rond etenstijd wordt uitge
zonden. veel meer belangstelling
trekt dan een seizoen tevoren, toen
het op de late dinsdagavond op het
scherm kwam. De dichtheid schom
melt nu tussen anderhalf en 2.5 mil
joen kijkers. Ook bleek uit het onder
zoek. dat het tijdstip van uitzenden
nauwelijks een bezwaar vormt voor
de vrouwen onder het publiek
Het tijdstip roept wel bezwaren op
van kijkers, die vinden dat het pro
gramma qua Inhoud en benaderings
wijze van de onderwerpen niet ge
schikt ls voor kinderen en dus later
op de avond uitgezonden zou moeten
Minister Gardeniers van CRM
reikt op 24 februari in de Amsterdam
se Stadsschouwburg de P C. Hooft-
prijs aan de schrijver Harry Mulisch
uit. Het ministerie van CRM heeft
t.g.v de uitreiking een huldigingspro
gramma samengesteld waaraan het
Resistentie Orkest meewerkt en
waarbij de film „De grens", naar het
gelijknamig verhaal van Mulisch in
première gaut. Voorts wordt een bi
bliografie getoond die door de stich
ting Bzztoh in Den Haag van de prijs
winnaar is gemaakt. Gratis toegangs
kaarten bij de Stadsschouwburg en
bil de stichting Bzztoh in Den Haag.
Speciaal vandaag
worden. Daarbij is onderzoeker drs.
Hans Wentholt echter tot de conclu
sie gekomen, dat ongeveer de helft
van de kijkers die dit bezwaar aan
voeren. zelf geen kinderen of gezinsle
den onder de achttien Jaar heeft.
Hij concludeert dan ook: „Zoals zo
vaak bij ethisch-normatief geladen
oordeelsvorming het geval is. spreekt
men zich niet zozeer voor zichzelf uit,
als wel voor anderen." Wat de plan
nen van televisiecommissaris Jan de
Troye betreft om naar aanleiding van
de klachten te onderzoeken of het
verplaatsen naar een later uur moge
lijk Ls. meent drs Wentholt. dat dit
voor de kijkers „die het eigen psychi
sche ongemak tot uiting brengen
door een soort plaatsvervangende
schaamte ten opzichte van ander
mans kinderen", op zichzelf geen op
lossing betekent. „Al mag men niet
onderschatten, dat een later tijdstip
ook deze kijkers de mogelijkheid kan
geven met een meer gelegitimeerd"
gevoel naar het hun kennelijk toch
interesserende programma te kijken,
aldus de onderzoeker.
HILVERSUM (ANP) De NOS-radio
maakt op zondag 1 april onder de
titel „Suara Maluku" (de Molukse
stem) een begin met een wekelijks
Moluks programma, dat steeds via
Hilversum twee van 12.00 tot 12.30
Het programma, dat gemaakt wordt
met medewerking van het Inspraak
orgaan Welzijn Molukkers, zal wor
den gepresenteerd door Carolien To-
masoa. werkzaam als secretaresse bij
een bedrijf in Woerden, en Usman.
Santi uit Waalwijk, beleidsmedewer
ker van het inspraakorgaan.
Over de preciese vorm en inhoud van
het programma zal nog nader overleg
worden gepleegd. De bedoeling is wel
in de aanloopperiode uit te gaan van
thema's en problemen, die ook in het
blad „Marinjo" van het inspraakor
gaan aan de orde worden gesteld.
Daarbij zou het accent worden gelegd
op de gemeenschappelijke problema
tiek van de Molukkers in Nederland,
bij voorbeeld ten aanzien van huis
vesting en onderwijs.
Leen Valkenier tussen zijn Dierenbosse vrienden.
HILVERSUM (ANP) Minister Gardeniers van CRM heeft in
een brief aan het bestuur van de NOS de omroep gevraagd bij
bepaalde televisie-uitzendingen rekening te houden met de
gevoelens van oorlogsgetroffenen.
Steeds weer, zo schrijft de minister, bereiken haar en haar staatssecretarissen
berichten over vaak hevige emotionele reacties, die door televisie-uitzendin
gen over de tweede wereldoorlog ontstaan. „Schade aan het lichamelijk en
geestelijk welzijn van de betrokkenen en hun naaste omgeving blijkt daarvan
menigmaal het ongewilde resultaat te zijn", aldus de minister.
Zij schrijft, dat al diverse malen is gebleken dat de omroeporganisaties zich
even zeer rekenschap geven van de mogelijke gevolgen, maar vraagt nu of het
mogelijk is, dat alle omroeporganisaties als algemene en vaste regel een
gedragslijn zouden willen aanvaarden.
Volgens minister Gardeniers zou die gedragslijn uit twee delen moeten
bestaan:
a Onmiddellijk voorafgaand aan dergelijke televisie-uitzendingen worden de
kijkers geattendeerd op daarin voorkomende schokkende beelden, die vooral
bij oorlogsgetroffenen aanleidingen zouden kunnen geven tot emotionele
reacties.
b Bij die gelegenheid, maar ook na afloop van de uitzending informatie te
verstrekken over een of meer telefoonnummers voor het middellijk of
onmiddellijk verkrijgen van noodhulp ten behoeve van de mensen, die als
gevolg van de uitzending in een ernstige stress-situatie zijn geraakt.
Bij een verdere uitwerking van deze gedragslijn zou het volgens de minister
wellicht ook mogelijk zijn gerichte voorlichting te geven via de programma
bladen .zodat het gesproken en het geschreven woord elkaar kunnen
versterken"
HILVERSUM (ANP) De nog S.
held is niet uitgesloten dat ?r e
satelliet-televisie in bepaalde >uitna
van Europa zal komen dan va ebe k
wacht. Volgens mr Erik Jui toZO
voorzitter van de NOS. zoidï
plannen voor de lancering taran'
gezamenlijke Europese satetli
1982 in gevaar kunnen korae )g 'eei
West-Duitsland, Frankrijk en jp
schijnlijk ook Luxemburg zelf o
vroeger tijdstip satellieten lifri
ruimte willen laten sturen. p ex
In dat geval zou satelliet-televü jlfln
een groot deel van West-Europ^adicl
gens hem weieens een paar jaar.j,rjjt
der een feit kruinen worden da!
aanvankelijk gedachte definitie' x"De
voering in 1984 of 1985. Wat de c<
quenties van realisering van de
se, Franse en Luxemburgse PlaCSS
voor ons land zouden kunnen zij R
mr Jurgens nog niet te kunnen
zien. a
Vorige week heeft de Federatia
Omroepverenigingen, waapin VJ
NCRV en KRO samenwerken, z'
in een brief aan de voorzitter va)
NOS bezorgd getoond over def
wikkeling van het gebruik van!
roepsatellieten in Europa.
Het Utrechts Symfonie Ortj
heeft een grammofoonplaat uitga
ven met een opname van het Vlj—-
concert van Beethoven. Het U/A
staat onder leiding van Hans Vd
soliste is de concertmeester vanl
USO, Emmy Verhey. Aan het be
van elk seizoen wil het USO in
vervolg een dergelijke opname
brengen.
door Dick Ouwendijk
Frits Bom presenteert het
programma van de Om
budsman.
Ned. 2 I ItJCT
In Tijdsein o.m. ren BBC-
documentaire over borst
kanker.
Ned. I 20.30
In VARA-Visie een reporta
ge over de toestand in Iran en
aandacht voor het woning
bouwbeleid met het oog op de
komende kamerdebatten over
de begroting van volkshuis
vesting.
Ned. 2 22.10
Misdaad en straf staan cen
traal In de serie 58 Miljoen
Nederlanders.
Ned. I 22.20
Duitse kijkers kunnen ken
nis maken met vijf Nederland
se korte films.
Duitsl. 2 22.00
In Beleantorium: Ein deut-
sches Requiem van Brahms en
liederen en nocturnes van
Debussv.
Hilv. 15.00
Eons Diseh praat met dr.
Th. H. Stoelinga over het ho
ger beroepsonderwijs, de aan
passing a.in eisen van het be
drijfsleven en de aansluiting
met universitaire opleidingen
Hllv. IC.0S
ROTTERDAM Een van de
opvallendste aspecten aan de
films, die tot nu toe door Film
International in zijn festival
te Rotterdam op het scherm
zijn gebracht, is aandacht
voor het menselijke in zijn
meest bescheiden expressie
De expressie v. n het leven,
zoals dat zich afspeelt binnen
de lijnen van het doodgewone
alledaagse bestaan.
Nu is „alledaags bestaan" een ruim
begrip. Want. zoals dat bestaan zich
aftekent voor een jonge kuiper in de
Bulgaarse film „Examen" of voor de
cheffin van een garage-bedrijf in
„Mals ou et done omlcar" verschilt
nogal wat. De grenzen van het „alle
daagse" zijn daar overigens ook wel
bereikt. Het opvissen namelijk van
een zwaar vat uit een wild schuimen
de bergstroom is al sterk verwant aan
een romantisme, terwijl de aanstel
ling van een jonge vrouw, als chef van
de monteursafdeling van een groot
garagebedrijf, heel dicht in de buurt
van een feminisme komt. Maar de
films overschrijden toch net niet die
grenzen van romantiek en feminis-
Uek.
In „Examen" gaat het om een jonge
man. die de meestergraad heeft ge
haald in het kuipersvak Hij heeft
trouwplannen maar kan in zijn vak
moeilijk aan de slag komen. Als jonge
..meester' wordt hij ln zijn bergdorp
een beetje een mikpunt van spot. Dat
verandert als hij opdracht krijgt om
een reusachtig vat te maken, met
grote Inhoud maar zo hoog. dat een
volwassen man de bodem kan berei
ken. Het vat komt er. maar er ont
staan dan moeilijkheden omdat de
ringen niet van ijzer maar van hout
zijn Ten bewijze van de houdbaar
heid van zijn vakmanschap laat de
jonge kuiper het vat langs de wanden
van een ravijn in een bergstroom rol
len Die handeling wordt een triomf
voor hem. behalve ln de ogen van zijn
vader, die er zich aan ergert dat er zo
De bewoners van het dorp uit de film „Chronik von Prugi-
asco"
lichtzinnig met een broodwinning
wordt omgesprongen. De man geeft
zijn zoon een afstraffing, maar ver
klaart hem meteen voor. volwassen"
De film heeft in haar stijl alle arge
loosheid van een naief, plezierig ver
haal uit een milieu van achtergeble
ven bewoners van een bergdorp. Wat
daar overheerst is de beslotenheid
van .Jiet gTOte dorpsgezin" In die
trant is de film dan ook gemaakt.
Niet imponerend, maar alleraardigst
om naar te kijken
Berusting
Sociaal breder opgevat is de schilde
ring van de melancholische maar on
vermijdelijke achteruitgang van een
enigszins vergelijkbaar bergdorp in
„Chronik von Pruglascogemaakt
door Remo Legnazzi De levensom
standigheden m het dorp zijn vrien
delijk. duidelijk verdeeld in ruime
seizoenshandelingen in de lente de
bergweiden in, ln de herfst weer om
laag naar de boerderijen. In de ont
wikkeling van de moderne economie
is er voor zo'n bedrijfsleven, het be
drijfsleven van de keuterboer, geen
plaats meer. Afsterving van de dorps
gemeenschap is niet meer tegen te
gaan. Dat heeft voor de „overleven
den" een bedroefdheid in zich. die
door niets kan worden weggenomen.
Legnazzi heeft in zijn film een bijzon
der gevoelvol beeld gegeven van zo'n
met berusting vervulde nostalgie.
Het alledaagse leven van de mensen
in Prugiasco wordt bepaald door uit
zichtloos werk. dat tóch gedaan moet
worden. De onopvallende helden van
de alledaagsheid.
Bossen en bergen vormen ook het
décor van de film „Le Passé Montag-
ne" van Jean-Francois Stevenin. Het
is overigens, zoals in de al genoemde
films, een décor dat meer ls dan een
gebied waarin zich levenszaken af
spelen: het geeft aan levenszaken ook
een eigen karakter. Een neerdruk
kend karakter van vereenzaming in
„Le Passé Montagne" De bossen en
de bergen, die in de eerder genoemde
films iets ademden van levensverrui
ming (ondanks beknellende zorgen),
worden in „Le Passé Montagne" in
sluitend; en beklemmend. De mensen
die in de film voorkomen leven doel
loos. Er bevindt zich op een open
ruimte, hoog in het gebergte, als een
soort adelaarshorst, een uitkijkpost.
Van daaruit zou het leven beneden op
allerlei manieren bestreken kunnen
worden. Je zou die uitkijkpost kun
nen interpreteren als symbolisering
van een onbereikbaar blijvende le
vensverwachting. Maar zij wordt aan
leiding tot doelloos wachten en ver
doen van tijd. Dit is zeker niet in
strijd met de karakteristiek van het
alledaagse, dat ik als opvallend in de
jongste filmpresentaties aanduidde.
Je zou het misschien kunnen zieh als
toespitsing van het alledaagse
Feminisme
De verwerking van de omstandighe
den in het dagelijkse leven is niet
altijd even eenvoudig. Er kunnen
complicaties uit voortvloeien, dié
men eenvoudig niet uit d? weg kan
gaan. zoals het echtpaar in „Mais ou
et done ornicar" Ik heb hierboven
gezegd, dat de film zweemt naar een
feminisme. Dat komt zeker niet uit
sluitend door het feit. dat een jonge
vrouw met opleiding tot auto-mon
teur de leiding krijgt in een garage
bedrijf Naast haar is er nog een twee
de figuur, de leidster van een bureau
voor vrouwen, die om een of andere
reden de maatschappelijke aanslui
ting zijn kwijt geraakt. Deze sociale
adviseuse heeft zelf huwelijksmoei
lijkheden, ook de bedrijsleidster
heeft moeilijkheden, maar niet ln ern
stige mate. Wat de film tot een tegen
feministiek aanleunende film maakt
is. dat de dingen (misschien te sterk
mannelijk» gezien worden onder de
gezichtshoek van de persoonlijke en
sociale kwetsbaarheid van vrouwen
Wat de film voelbaar probeert te ma
ken is, de midden-situatie van vrou
wen. Ook in het leven van alledag
Haar individualiteit wordt erkend,
maar die individualiteit moet in be
paalde eenzijdigheid wel gepaard
De jonge meesterkuiper en zijn vat uit de film „Examen"
gaan met behoedzaamheid tegenover
alles en iedereen dat met haar te
maken heeft man, collega's, kinde
ren Een pendant daarvoor aan de
zijde van het mannelijke is nog niet
gevonden
Vreemd element
Uit het pakket films, dat de afgelopen
dagen ls vertoond wil ik er nog twee
halen de Hongaarse film „Gyuri"
van Pal 8chiffer en „Koko the talking
gorilla" van Barbet Schroeder Gyuri
is een zigeuner, die genoeg heeft van
het zigeunerbestaan aan de rand van
zijn dorp «„zigeuners wonen altijd
aan de rand van iets", merkt iemand
in de film op) en naar Boedapest gaat
om er werk te vinden Wat de film
goed laat voelen is. dat iedere
vreemde" in een bepaalde samenle
ving (hier de Hongaarse, beperkt tot
het milieu van arbeidersi een voor
werp wordt van bedilling. Die bedil-
ling hoeft niet apert discriminerend
te zijn. maar zij laat wel voelen dat de
„vreemdeling" een vreemd element is
in de orde van „het alledaagse levei
Voor degene die het treft blijft
ook zonder regelrechte discriminat
iets pijnlijks
Heel vreemd in de menselijke sam(
leving is. zeker tot nu toe. de a
geweest In Amerika zijn enkele d«
kundigen op het gebied van dierps
chologie en dier-gedrag bezig dat
mogelijkerwijze op te heffen. E
meisje. Penny Barrison, heeft de
rilla Koko onder haar hoede, aan v
zij in gebarentaal een paar honde
woorden heeft geleerd. Er is een ov
tuigend verschil met dressuur
gaat namelijk niet om vaste kunstji
maar duidelijk om het kiezen
begrippen. Het experiment is bijzo
der fascinerend. Het lijkt bij opn
men van de gonlla-kop ook herha:
delijk. alsof er in de ogen iets do<
schemert van een Andere intelligent
dan de bekende dierlijke De vrai
blijft alleen of het niet om een eeni
lig experiment gaat Andere exi
menten in dezelfde richting zijn
veelal vastgelopen
H
•ral
nml
