Haagse Comedie haalt
een 'vroege'Anouiih in
Swingen troef
op jazzfestival
Onlogisch ballet Montagnon I
Nederlands werk
op Vara-matinee
vjMM
Goede 'generale' van
Concertgebouworkest
'De repetitie of de bestrafte liefde'
Haitink vrijdag naar Londen
Barend Barendse
overweegt op
radio te stoppen
Geen gemakkelijke taak voor Danstheater
Verbeelding
en werkelijkheid
TV COMMENTAAR
Hier en Nu wil
kijker betrekken
bij werkloosheid
MAANDAG S FEBRUARI 1979
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door André Rutten
DEN HAAG Er ls een periode geweest, dat de Haagse Comedie een niet onbelangrijk deel
van haar laam dankte aan het toneelwerk van de Franse schrijver Jean Anouiih, die in 1910
geboren is en in 1932 2ijn eerste stuk gespeeld kreeg. Maar zijn „La Répetition ou l'Amour
Puni" uit 1950 had zij nog niet gespeeld (wel de Nederlandse Comedie, in 1955). Zij heeft dat
nu. onder regie van Jo Dua en in een nieuwe vertaling van Loek Schaareman onder de titel „De
repetitie of de bestrafte liefde" om zo te zeggen ingehaald. De officiële première was
zaterdagavond in de Koninklijke Schouwburg.
Een klein, select gezelschap is bijeen
In een grote kamer van een Louis
Quinze-kasteel. dat de graaf en gra
vin van een oud-tante geërfd hebben.
Zij willen dat inwijden met de opvoe
ring van „Doublé Inconstance" van
Martvaux (1688-1963). zijn daarom in
daarbij passende kostuums gestoken
en proberen voortdurend te repete
ren. daarin gehinderd door verwikke
lingen in het heden, die zich niette
min in het te spelen blijspel weerspie
gelen.
Een virtuoos sp?l dus. waarin
Anouiih op een vernuftig, speel-thea-
trale. maar in feite venijnige manier
laat zien. dat in die samenleving, en
net zo min in de onze. een mens echt
gewoon zichzelf kan zijn. Dat wil zeg
gen: hij laat een kordaat. Jong. on
schuldig onderwijzeresje verliefd
worden, of beter gezegd, „echte" lief
de opvatten voor de graaf, zodat zij
het de natuurlijkste zaak van de we
reld vindt, dat zij zich ook aan hem
geeft. Dit is trouwens ook de eerste
..echte liefde" van de eranf
Hei voornaamste deel van het spel
wordt gevormd door de zeer kwaad
aardige. subtiel kwasi-beminnelijke
manier, waarop de gravin samen met
de minnares van de graaf en diens
Jeugdvriend, gehinderd eigenlijk
door haar eigen minnaar, een zeer
vernuftige en zeer valse intrige spint
en uitvoert om dat meisje weg te
krijgen. Wat lukt.
Anouiih heeft dus een cynische kijk
op de samenleving en op de kansen
van het oprechte erin. In dit soort
stukken hij heeft veel op dit thema
gevarieerd heeft hij mij altijd toch
tegen de haren ingestreken. Dat ge
beurt ook nu. Bovendien is dat
virtuoze gespeel me nu wat omslach
tig sinds 1950 zijn we 3an grotere
versnellingen gewend. Het boeide me
dus niet steeds. Toch werd het heel
zorgvuldig in de juiste stijl, en met de
juiste stijlbreuken, gespeeld door
Guido de Moor en Lies Franken als
de graaf en de gravin. Ine Veen als
zijn maltresse, Wim van Rooij als zijn
vriend. Reinier Heidemann als haar
minnaar. Eric van Ingen als haar
zaakwaarnemer. Edda Bar ends als
het onderwijzeresje. Binnen een fraai
decor van Harry Wich en in fraaie
kostuums van Has Noordhoek Hegt.
Dat het niet altijd ging tintelen, zoals
bij Anouiih mogelijk is, moet onge
twijfeld toegeschreven worden aan
veel wat er sinds 1950 veranderd is.
door Rud Niemans
UTRECHT Zaterdag van 3 tot 3 vormde een recht voor-zijn-
raap swingend, met 32 semi-bekende namen waartussen
ook podia-premières gelardeerd jazzfestival het bijna-
sluitstuk van de openings-tiendaagse van het Muziekcentrum
Vredenburg in Utrecht. Om maar meteen de moraal van het
betoog te formuleren: niet weer „zo'n festivalletje, maar een
met een „smoeltje", met organisatorisch rijp inzicht en enig
opportunisme ontleend aan de nog lang niet dode traditie,
waaraan de jazz zo rijk is.
Centraal in de zeven programma-on
derdelen plus uitsmijter stonden in
personele zin een handvol kleurrijke
coryfeeën van de vitale Harlem Jump-
Jazz. materieel draaide alles rond drie
bruine fin-de-siècle klerkenbureaus
die bij nadere beschouwing ham
mondorgels bleken te zijn. Daarop
trokken vanaf half 5 's middags
achtereenvolgens de zeer omvang
rijke Richard .Groove" Holmes, de
slanke Sonny Phillips en de legenda
rische ..Brother" Jack McDuff (52 en
de oudste van hem met een weelde
aan ongeremd speelplezler al hun
blues-reglsters wijd open. Op hun
wijdse. geluidsdikke tapijt van vaak
tweehandige akkoorden, triolen, ar
peggio's en zangerige excursies in het
bovenste manuaal mochten barokke
tenorsaxofonisten en supersnelle gi
taristen hun bijna rituele rondedans
beginnen, als het maar swingde. Een
cruciale voorwaarde, waaraan extra
kracht werd bijgezet door bijbeho
rende drummers, waarbij er één. de
spectaculaire Joe Dukes bij Holmes
zijn 4 cymbals als woonlagen hoog
rond zich had opgetast
Ook theater
Een gedachte die al kijkend en luiste
rend bij Je opkomt Is. dat wat nu als
al dan niet absurdistisch muziekthea
ter ten tonele wordt gevoerd, in we
zen al decennia geleden, bv In het
Harlem van de 3Oer Jaren, principieel
aanwezig was De publiekgericht-
held. het genadeloze tempo, het en-
tertalnment. het hnren-en zien-ts-één
als leitmotif, onverbrekelijk verbon
den, elknar beïnvloedend Hnrlem-
Jump is of was duidelijk de brede lach
op het gelaat van de jazz Er mocht
nog op „-' danst worden. Toen door
Boojangles' Robinson, van wiens
faam we alleen maar gehoord heb
ben hier zaterdag door Chuck Green,
tapdansend bij the Savoy Sultans,
waarover direct meer
Programmatisch vielen de groepen
van Pepper Adams (bariton) en Oijs
Hendriks (allerlei rieten) buiten het
ruige kader van het gebeuren Adams
knorde wel wat leuke ritmisch ge-
Speciaal vandaag
spannen monologen weg. maar kreeg
van het akelig gladde George Arvanl-
tas-trio te weinig weerwerk, dat de
brave bopvirtuoos echt ontwaken
doet. Hendriks' groep en zeker de
leider zelf bevredigde meer. al klopte
er hier en daar iets niet bij bepaalde
overgangen Dat Hendriks bereid en
In staat is het toonscala van de tenor
nader te onderzoeken bleek, uit zijn
barokke versie van „Sophisticated
Lady".
De organisten vergen een korte ka
rakteristiek Holmes: soms wat tri
viaal repertoire-gebruik, zijn beste
momenten even boven het medium-
tempo, Philips, elegant spel en een
gracieuze dans op zijn orgelbank bij
een volwassen bas<pedaal) solo. De
groep van McDuff bracht duidelijk
het meest onversneden werk dat or-
gel-gitaar-saxgroepen typeert, ten
beste. Bij hen en jonge gitarist. Mare
Ribot een ontluikende persoonlijk
heid.
Hootepunten
De AVRO brengt een pro
gramma over het verkeer in
Nederland.
Ned. 1/19.30
De NCRV start de tv-*erie
Geheim Commando, een co-
produktie van BBC en BRT.
Ned. 2/20.27
De Showroom (21.45) volgt
Hier en Nu.
Ned. 2/22.45
Georg Althammer maakte
een gedramatiseerde docu
mentaire over de schrijver-
dichter Ladw-ig Thoma, die in
1904 de valse moraal van deel
nemers aan een fedelljkheids-
congres aan dc kaak stelde.
DuitsL 2/21.20
Thema van Plein Publiek is
„Kinderen en medicijnen".
Ililv. 209.00
Literama is gewijd aan An
nie Romein-Verschoor.
Hilv. 2/21.35
Hrt luisterspel Blanken on
der elkaar, van Ben Caldwell,
opent een reeks over de rech
ten van dc mens.
Hilv. 2/22.36
Drummer Panama Francis
door Jac. Kort
AMSTERDAM Toen Joseph Haydn in 1792 zijn eerste
concertreis naar Engeland ging maken, had hij zes nieuwe
symfonieën onder zijn arm, niettegenstaande het feit, dat hij
reeds 92 van deze stukken ln de kast had liggen.
Met ruimtegedwongen voorbijgaan
aan een slechts aanstippen van puike
optredens van tenorist Houston Per
son (Premiere) en zangeres Etta Jo
nes. zij en Person dicht bij de kerk.
een ja-en-amen in blues gedompeld
kom ik aan de hoogtepunten van de
manifestatie drummer Panama
Francis (60) Savoy Sultans en de
leeuw van Laren *78. tenorist Willis
„Gatortair" Jackson De Sultans, een
tentet keurig geklede heren van
zwart tot sepia lieten met swingend
repertoire van o m Lucky Mlllinder
horen, welk een verbluffend arsenaal
aan gepensioneerd talent de VS nog
huisvest Twee klaterend heldere
trompetten. Hodgesachtlge altsoli
van Norrls Turney en een onvervaard
loos gaan op „blues in B flat" kon dat
maar zo blijven. Wie gedacht had. dat
Willis Jackson, een pilaar van een
man. hierbij als anticlimax zou fun
geren. kwam feestelijk bedrogen uit.
Begeleid door Groove Holmes sloeg
Jackson vernietigend toe. met bal
lads (Body and Soul, Feelings) als
gefluisterde rukwinden, medium kra
kers als ..Satin Doll" Helden-tenoren
komen niet alleen in de opera voor
Een festivalletje van kwaliteit dus.
helaas wat teleurstellend slecht
bezocht
HILVERSUM (ANP) In zijn eigen
radioprogramma „Bij Barend" heeft
Barend Barendse zaterdagmiddag
aangekondigd met ingang van 1 april
een punt te willen zetten achter zijn
populaire verzoekplatenprogramma
8inds 1972 trekt „BIJ Barend" weke
lijks enkele miljoenen luisteraars. „Ik
vind het verstandig om na zeseneen
half Jaar op een hoogtepunt te stop
pen". aldus Barend Barendse. „en",
zei hij verder, „ik wil er graag bij
zeggen dat het mijn eigen beslissing
U geweest
De programmaleiding NCRV-radio
heeft Barendse dan ook ln een ge
sprek gevraagd toch te willen overwe
gen om na 1 april via Hilversum 1 een
programma te blijven verzorgen. Ba
rend Barendse heeft daarop gezegd
het verzoek nog eens ln beraad te
nemen.
Toen hij twee Jaar later opnieuw naar
Londen reisde, nam hij niet de zes
werken mee. die hem bij de vorige
gelegenheid zoveel succes hadden op
geleverd, maar bracht hij alweer zes
nieuwe symfonieën mee.
Hoe vreemd zou hij ervan hebben
opgekeken, dat Bernard Haitink a.s.
vrijdag in datzelfde Londen een van
zijn „oude" symfonieën, de 86e in D
groot, gaat uitvoeren met het Con
certgebouworkest. Anders als in onze
tijd, nu de zin van het geven van
concerten voornamelijk gelegen
schijnt te zijn in het zo perfect moge
lijk uitvoeren van oude muziek, was
men destijds uit op het spelen en
horen van nieuwe werken. Misschien
minder perfect dan het JJ. vrijdag
tijdens het N.T.C.-concert gebeurde
en zeker niet met een strijkorkest van
veertig man (dat dan ook de vijf hout
blazers dikwijls overstemde) zoals nu.
Ontzag
Maar goed, de tijden zijn nu eenmaal
veranderd en daarom gaat ons orkest
nu ook op tournee met de Zesde Sym
fonie. die Gustav Mahler in 1902 heeft
voltooid. Niemand zal thans het
woord „oudbakken" op de lippen dur-
De minnares (Ine Veen) en de graaf (Guido de Moor) in Anouilhs „De repetitie of de bestrafte
liefde."
fs
door Ineke Sluiter
SCHEVENINGEN In het Circustheater in Scheveningen was zaterdagavond de première
van In einer farblosen Landschaft van Patrice Montagnon, op muziek van J. S. Bach, gemaakt
voor het Nederlands Danstheater. Het ballet roept niet mijn onverdeeld enthousiasme op.
Waarom zal ik proberen toe te lichten. De beweging, die Montagnon gebruikt, heeft op het
eerste gezicht dansante kwaliteiten, maar bij nader inzien verloopt ze vaak onlogisch.
ven nemen en men zal vol ontzag
luisteren naar de manier waarop
Mahler (nog vóór de beide wereld
oorlogen) zijn eigen leed en dat van
dit ondermaanse in klanken heeft
vertolkt, zowel ln Londen als men dit
vrijdag in onze hoofdstad deed.
Vuur
Haitink legde er dan ook alle vuur ln.
dat hij in een dergelijk pathetisch
werk kan opbrengen en dat is naar
men weet niet weinig. Het orkest
speelde zo „dat de stukken er afvlo
gen" en dat gedurende de volle vijf
kwartier. Het publiek beloonde deze
schitterende prestatie van dirigent en
orkest met een indrukwekkend
applaus.
Men zal dat stellig vrijdag in de Royal
Festival Hall eveneens doen, maar
misschien zijn er toch ook nog een
paar Britten die zich na dit concert
gaan afvragen of er nu helemaal in
Nederland geen componisten zijn ge
weest, die Je bijvoorbeeld op één lijn
zou kunnen stellen met Edward Elgar
of Benjamin Britten. Op deze vraag
zijn Haitink en zijn voortreffelijke
orkest het antwoord schuldig ge
bleven.
Dan werkt ze bijna belemmerend
voor de dansers. Er waren wat onno
dige versiersels, een eigen duidelijke
stijl was er niet. Een mengeling van
klassieke en moderne dans, die geen
van beiden op hun best naar voren
deed komen. Dit bleek bijvoorbeeld
in een bewegingsthema in het laatste
deel, Ricercare, waar de danseres
door haar partner om haar (gekantel
de) as werd gedraaid. Klassiek, zou je
denken, maar nee, en toch ook niet
modern. Ik denk dat het feit dat de
danseressen spitzen droegen, karak
teristiek voor het klassieke ballet,
mede door de onduidelijkheid ln stijl,
stoorde en voor hen niet bijdroeg aan
een wezenlijke vrijheid van bewe
ging.
Het gebruik van de ruimte was wat
betreft lijnen en plaatsing van de
dansers niet duidelijk. Dit kan ver
oorzaakt worden door première-peri
kelen, als te weinig tijd voor voorbe
reiding en nervositeit, maar dit lijkt
me niet het geval met de uitwerking
van de fuga, ook in Ricercare. De
doorwerking van de verschillende
thema's is visueel niet bevredigend,
omdat ze ongunstig geplaatst zijn. Er
waren twee nogal opvallende momen
ten, die misschien humoristisch be
doeld waren en iets van de zwaarte
van titel en ondertitel (Eine Land
schaft in welcher die Einsamkeit, die
Sehnsucht und die wunderbaren ge
heimen Wünsche die Farben sind)
hadden kunnen wegnemen en voor
een andere kleur hadden kunnen zor
gen, maar ze waren te onverwacht en
te kort van duur om die functie te
kunnen vervullen.
Het decor, van Montagnon, best
mooi, zorgde door de afsluitng van de
zijkanten van het toneel voor wat
ongemak bij opkomen en afgaan. De
zij doeken waren haaks op het achter
doek opgehangen, wat een kamer
tjes-effect gaf. De choreografie voel
de zich er geloof ik af en toe niet
helemaal in thuis. De choreograaf te
kende ook voor de kostuums. Mijns
inziens waren de kostuums van de
mannen te abrupt-zwart, niet in over
eenstemming met het tere kleuren
schema van het decor en de meisjes
kostuums. Voor de uitvoering van het
ballet zorgden uiteraard de dansers.
die, lijkt mij, om bovengenoemde re
denen geen gemakkelijke taak had
den. Hun inzet was echter als ge
woonlijk zeer groot, de groep heeft
een hoog niveau op alle fronten, en
mede daardoor en meerdere uitvoe
ring zal het werk zeker kunnen
winnen.
Na een tournee door Duitsland in
februari gaat het Danstheater dit
nieuwe ballet vanaf 6 maart in veel
steden in ons land uitbrengen. Het is
zaak het plaatselijke nieuws daaro
ver te raadplegen, want het is gebed
in interessante programma's.
door Jac. Kort
N
AMSTERDAM Een Neder
lands werk op het program
ma: daar ga je tegenwoordig
rechtop voor zitten. Toch ge
beurde het zaterdag op de
VARA-matinee, waarop het
Radio Filharmonisch Orkest
onder leiding van Jean Four-
net zijn concert opende met
Een scène uit In einer farblosen Landschaft.
De film „Voor Koningin en Vader
land". waarvan zaterdag de laat
ste aflevering ls uitgezonden,
heeft tegengestelde reacties opge
roepen. Aan te nemen valt dat
veel kijkers zich hebben geërgerd
aan het bloot en de grove taal ln
sommige scènes. „De schrijver
van het boek zal dit vast niet zo
bedoeld hebben." zegt een Haagse
lezeres.
Het is mogelijk dat er in de film
meer vloeken zitten dan in het
boek. maar met de sfeer van de
verfilming kon auteur Erik Hazel-
hoff Boelfzema het wel eens zijn.
De lezeres twijfelt eraan of de ge
schetste sfeer klopt met de werke
lijkheid. want, zegt zij, „de ver
zetsstrijders zullen wel wat anders
aan hun hoofd hebben gehad dan
dit platvloerse stuk ons doet gelo
ven". Daar kan Ik dan de uit
spraak van een oud-koerierster te
genover stellen: „Zo was het hele
maal! Je maakte ln het verzet de
gekste dingen mee." In gelijke zin
eindigt prins Bernhard zijn voor
woord ln het boek Soldaat van
Oranje. „Ik ben er bij geweest en
zo was het."
De werkelijkheid van elke oorlog
door Ton Hydra
is vele malen harder en rauwer
dan niet erbij betrokken burgers
zich kunnen voorstellen. In het
verleden bestond vaak de neiging
die werkelijkheid te verhullen. Tal
van bloedige botsingen en andere
afschuwelijke episoden uit de ge
schiedenis werden in boeken en
films geromantiseerd. Onze tijd
echter kenmerkt zich door een
toenemende drang tot onthullen
en de beschrijving of uitbeelding
zo realistisch mogelijk te doen
zijn.
Nu kan de uitbeelding van een
werkelijkheid nooit meer worden
dan een benadering. Daaruit komt
de oude strijdvraag voort hoever
je met Je realisme mag gaan. Moet
alles te zien en te horen zijn, of
kan je met een aanduiding vol
staan en daarmee iets overlaten
aan de fantasie van de kijker?
Men krijgt de indruk dat buiten
landse regisseurs ln dat laatste
meer bedreven zijn dan Neder
landse filmers en televisiemakers.
Om vaat te stellen of in buiten
landse prod uk tl es minder met
vloeken en schuttingtaai wordt
gewerkt, mag men niet uitsluitend
afgaan op de Nederlandse onderti
tels. De vertaalde teksten wijken
op dit punt meestal af van het
gesproken woord. En de NCRV zal
meer kuisen dan de VARA.
Vergroving van het taalgebruik in
een of andere kunstvorm staat na
tuurlijk niet op zichzelf, maar
hangt samen met wat er gangbaar
is. Boek. film en toneel zijn expo
nenten van de maatschappij en
van een manier van leven die alge
mener wordt. En het valt niet te
ontkennen dat vrijwel iedereen op
allerlei gebied de grenzen heeft
verlegd. Wat tien jaar geleden al
leen Jan Rap zei. hoort nu tot het
dagelijks woordgebruik; ook van
kinderen uit elitaire kringen.
Geen vloeken maar wel heel
vreemde dingen zijn vanavond te
horen in Showroom. De samen
stellers van dit NCRV-programma
schijnt het vinden van wonderba
re figuren en zaken gemakkelijk al
te gaan. De eigenaar van een lees-
wlnkeltje ln Woerden gooit er in
een hoog tempo kostelijke verha
len en pittige uitspraken uit. Piet
de prater wordt hij genoemd, in
tegenstelling tot zijn vader, die
vanwege zijn darmenhandel Piet
de peuter heette.
„Jij moet advocaat worden", zei
den ze tegen Boeken-Piet. „Daar
zit ik niet rot genoeg voor in el
kaar". was zijn rappe weerwoord.
Politiek is al evenmin iets voor
hem. want dan moet je „vreselijk
marchanderen". Achter Piets
haast ontembare behoefte tot pra
ten blijkt het verlangen te zitten
om te worden opgemerkt. Hij wil
niet horen tot de stille mensen van
wie bij hun dood wordt gezegd:
„Verrek, ik wist niet dat ze gebo
ren waren".
Een andere wonderlijks zaak is
het damesorkest dat voor de helft
bestaat uit verklede mannen
Sterk opgemaakt en bestrooid
met glittertjes. „Voor het theater
effect". zeggen ze. Je moet er maar
lol ln hebben. De Showroomma
kers filmden ook tijdens een uit
zending van het nachtelijke pro
gramma Groot Licht van de
VARA. Luisteraars konden bijdra
gen leveren aan het thema voor
die nacht. Het zou over humor
moeten gaan. Onvoorstelbaar wat
daar onder door laat-opblijvers
wordt verstaan. Ik heb nog nooit
zo'n kinderlijk flauwe verzameling
moppen gehoord.
Rapsodia Elegiaca van Hen
man Strategier (1912).
De componist kreeg ln 1956 van de
Radio-unie het verzoek om muziek te
schrijven ter omlijsting van een docu
mentair radioprogramma over konin
gin Wilhelmina. als die zou komen te
overlijden Een treurmuziek dus,
maar het is meer geworden dan dat.
De zeer bewogen regeerperiode van
deze vorstin heeft er haar afspiege
ling in gevonden.
Los van het gegeven komt het na
bijna een kwart eeuw bij ons over als
een niet alleen met groot vakman
schap geschreven werk, maar boven
dien als een compositie van een pur
sang componist, van wie er werken
voor koor en voor orgel grote bekend
heid hebben verkregen, maar die in
de concertzaal zelden te horen is.
Helder en pittig
Bij het samenstellen van de program
ma's voor de VARA-matinee's, was
reeds bepaald, dat deze middag de
prijswinnaar van het Internationale
Pianistenconcours 1978 als solist zou
optreden Dat het de Franse 23 jaar
oude Michel Dalberto zou zijn, was
toen nog niet bekend, gehoord de
wijze waarop hij Mozart's Concert in
C groot (KV 503) vertolkte, kan men
slechts constateren, dat de betreffen
de jury een goede beslissing heeft
genomen. Dalberto speelde het Alle
gro Meastoso helder en pittig, het
middendeel ingekeerd en poëtisch en
de finale lichtvoetig Precies zoals ik
mij voorstel dat Mozart het heeft
bedoeld.
Strawinsky had een hekel aan pro
grammamuziek, maar niettemin kon
hij er voor zijn in 1945 geschreven
Symfonie in drie delen niet onderuit
te verklaren: „Het is mogelijk dat in
deze symfonie sporen zijn achterge
bleven van onze moeilijke tijd. zijn
vertwijfeling en hoop, zijn ontspan
ning en verlichting, wie dit werk
hoort, ondergaat deze emoties die de
componist met een groot deel van de
wereldbewoners deelde. Een sterk
werk. dat van Fournet een uitsteken
de vertolking kreeg.
Dat daarna „La Valse" van Rave,
toch nog een versterking van de reeds
ontvangen indrukken van deze mati
nee kon betekenen, was niet slechts
te danken aan het altijd opnieuw
boeiende werk zelf. maar ook aan de
overrompelend-virtuoze manier,
waarop het Radio Filharmonisch Or
kest het onder Fournets elektriseren
de directie uitvoerde.
HILVERSUM De actualiteitenru
briek van de NCRV-televisie, Hier en
Nu. wil in de uitzending van van
avond proberen na te gaan of televi
sie kan worden gebruikt om de com
municatiestoring op te heffen tussen
mensen die werk zoeken en werkge
vers die banen hebben aan te bieden.
